장음표시 사용
104쪽
F μα- - . - - γ in margine-- 1ὶ Insere e La . quod neglexit librarius in iis vers. - 2 Leg MAM - 3. 4ὶ Sic eod, sed leg semininum.
106쪽
Item interpretatio stive dilucidatio το περὶ ἐρμηνείας Aristotelia philosophi Gi
Videmus res naturales partim quidem sui gratia esse, partim autem aliarum gratia e. m. liomo quidem sui gratia i est; manuη autem et εν, pes usus gratia et persectiouis eiu8. t Sicut enim in rebus naturalibus M. ihaec videmus, ita etiam in artibus licet videre, partem quidem earum sui gratia esse, partem autem aliarum gratia cum similes sint actionibus naturalibus, ut ars opificum arcuariorum, quae non sui gratia est, sodrei sagittariae. t Res autem sagittaria non pro arte alia est, sed aut smatis. Nequo solum in artibus videmus hoc, sed etiam in una et eadem arte videmus res partim quidem sui gratia, partim autem aliarum esse, e. gr. medendi arti libri sunt, qui partim quidem sui gratia sunt, partim autem l aliorum. Liber enim is qui docet: Herba quaedam io plicatur morbo cuidam ut fiat sanitas, sui gratia est; is autem qui docet quando fiant herbae quandoque colligantur, alius gratia egi, ac uousui gratia. Item etiam finis logicae est, ut discernat veritatem a salsitate . Hic autem liber perihermenias, hoc autem est, de i interpre- istam ontis non sui gratia est sed eius gratia, quod absolutionem logicae parat. Itaque nonnulla eorum, quae eo continentur, quae quel per se ipsa non quaerenda esse facile videantur, non oportet nos contemnere, quia omnia ea . quae in eo sunt, utilia sunt ad id, quod logicae absolutionem parat. Immo veroJ oportet quoque nos ad omnia quae in eo sunt curam adhibere, ut sine i impedimento ad illud perveniamus, quod is persectione logicae constare praedictum esti Ea quidem, quae Oportebat nos dicere de hoc, ut ne neglegantur ea in hoc libro, quae non quaerenda esse videantur, haec sunt. Sed quoniam exordium sacere volumus huius libri, scire nos oportet, ante lectionem cuiusvis libri capita quaedam quaeri; et i propterea primum dicamus', quot capita sint quae quaerantur, rael quae sint et cur quaerantur. Septem quidem sunt capita quae ante omnem librum quaeruntur. Sunt autem haec: Scopus - utilitas -- cuiuSnam sit ακριβως, - ordo - caussa inscriptionis - divisio in pila - et ad j quid reseratur. Nunc postquam diximus, quot sint capita et quae sitit, volumus dicere cur quaerantur. Decet tamen no
107쪽
primo seire, quid sit scopus; si eodem modo deinceps de singulo quoque M. i eorum disputatio procedat, qua de caussa i prolata sint. Seopus igitur est: absolutio praecogitata, e. o. cum homines ad domum e truendam aggrederentur, primo tectum meditabantur. Quod vero hoe per se stare non poterat, deinde parietes excogitaverunti Quia autems parietes t immobiles fiunt, cum supra landamentis ponuntur, propterea fundamenta postea meditati sunti Et haec absolutio cogitationis est, id quod est initium actionis. Indo enim incipit actio, unde absolvitur emitatio. Et ibi absolvitur aetio, ubi incipit cogitatio. Iusto igiturio definitus eat scopug absolutio pra cogitata. Absolutionem enim actionis ut dictum est, mens praemeditata est. Similiter licet videre in omnibus rebus, ea cogitatione designari. Postquam igitur diximus, quot sint capita quae ante omnem librum quaerantur, et quae sint, et quid siti copus, necesse est. l scire nos cur singulum quodque eorum quaeratur. Scopus quaeritur' quod ratio nostra doterminata est ad illud quod volumus sacere. Quod oportet eum ipsum, qui aliquid facere conatur, esse gciarum quid facere veliti Dixit enim Plato: ,o puer, unum estre principium eorum qui deliberant: aut seire id ipsum cuius gratia i studium adhibituri sint; aut ab omni re aberrare necesse . oportet enim necessario, V habere eum scopum operis eius quod quis incepit, ne fiat ut qui viam ingressus est ' nescius, quo velit abire. Ac propterea in omni via, quae ei occurrit, errat in eundo. Inde igitur quod scimus B seopum, definitum nobis fit consilium et i scientia certa. Quando enim
non definita est, nec certa esti Hinc autem, h. e. ex eo quod scopum novimus, omnia ea . quae in libris reperiuntur, iuste exaudimus; nec spernitur scriptor, quia secundum voluntatem eius verba eius percipimus. Domonstratum est igitur, iuste quaeri scopum ante omnem librum. D Utilitatem' autem l quaerimus propter hoc: eo, quod oportet nos omnelidi, quod sacere volumus, cum sollertia sacere, ac non cum tarditate. Omnem autem rem tum cum sollertia facimus, cum utilitatem praestantem ex ea impii discimus. Iusto igitur etiam utilitas quaeritur. Cuiusnam Rutem sit, quaerimus, primo' quidem, quod saepenumero M. I Riue examinatione assentimur verbo ob praestantiam et magnitudinem personae eius, quae id dixit; l secundum' vero, ne mali l hominest dogmata sua intrudant per samam personae dignae cui credatur, atque indes abripiant indoetos in pravam sum doctrinam. Demonstratum est igitur necesse es e, sciri etiam cuius Rit. - Ordo autem quaeritur, ne i ultra gradum porrigere nos pedem oporteat. Decet enim prius discere id quod
108쪽
prodest nobis ad intelligentiam eius quod propositum est, si est aliquid ante id. Ita enim etiam iacilis perceptu fit nobis ipsa res. Sin autem minus, similes sumus eorum qui libros legere volunt, priusquam literas didicerint. Utilo igitur est etiam illud: scire nos i ordinem. - Ιnscriptio x' autem M. io libri quaeritur, quia etiam haec dux ad scopum est; id enim quod
seopus divisione nobis monstrat, inscriptio libri una vice nos docet. Divisionem in capita necesse est sciri, quod . eum rei summa
dissicilis seitu sit, dum in partes dividitur, facilis i pereeptu fiti Et ita is illustratur id ipsum, quod propositum est, ad eorum ficientiam, qui secedunt ad id. Utilis igitur est divisio quoque in capita. - Ad quid
reseratur , quaeritur ad diAcendum, ut sciamus, ad quam partem artis pertineati - Cum enim ars adornare animam vellet, contemplabatur, duas esse animae facultates. l intellectualem et operantem. Intellectualis qui- εο dem ea, qua res cognoscimus; operanη autem ea, qua operamur. Dum
igitur ara vult adornare illam intellectualem et illam operantem, duas partes emisit, theoriam et praxin, ut quidem per theoriam intellectualem adornaret, per praxin autem operantem. Theoria enim i docet de cognitio- is nibus rerum; praxis autem de emendatione morum. Quisquis est igitur libor, aut theoreticus aut practicus est aut utrumque simul. Et theoretici quidem sunt e. gr. ii qui de dogmate docent; praetici autem e. gr. ii l mqui de moribus docent; qui vero utrumque simul. e. m. ii qui docent simul et de domato et de moribus. - Demonstratum est igitur, necessario quaeri ante omnes libros quoslibet haec septem capita quae supra praedietasunti - Postquam igitur diximus, quot sint capita quae ante omnem librum quaerantur, et quae sint et cur singulum quodque eorum quaeratur, quaeramus quis fuerit scopus Aristotelis in i libro hoc et utilitas eius et is. 1singulum quodquo ex illis capitibus aliis. - Seopus igitur Aristotelis est in hoc libro, ut doceat nos de oratione, sed non de omni oratione. Quinquora enim Τν' species orationis sunt: interrogativa - vocativa - doprocativa - l imperativa - enuntiativa. - Aut enim verbum squaerit quis, et vocatur haec' oratio interrogativa, ut illud quod dixit : ,Ubi posuistis eum ' aut rem, et vocatur vocativa, ut id quod dixit: ,Venito ad me vos omnes defessi et portantcs onera
est; aut aliquid petit quis ab alio; ac si quidem a maiori l liquid ioquis petit, vocatur deprecativa, e. gr. ,Peto a te domine mi ; sin autem ab inferiori, vocatur imperativa ut id quod dictum est ad puerum: ,Abi, collige sagittas, quas emittam . Sin autem quasi per 'decisionem id qliod in anima festJ, dicimus, vocatur lineo species πο-
109쪽
M raphanti e h. e. decisiva e. m. Deus bonus est et , Anima i immortalis est '. Haec tantum est speetes capiens veritatem aut salsitatem h. e. apophantice h. e. enuntiativa. Docet nos igitur hic liber de una ex his quinque speciebus orationis. Dieo autem de illa enuntiativa god ne de omni quidem enuntiativa. Enuntiativa enim dividitur ' in hypothe- ο ti eam h. e. supponentem l et categoricam h. e. praedicativam. Est autem supponens talis: Si dies est, sol supra terra est. λ' Suppositum est enim in ea hoe: ,si dies est et deinde enuntiavit, quod consequitur. Praedicativastutem est illa, quae enuntiat dum non supponit quidquam, e. m. Socrates . ambulat i Socrates homo i esti Docet nos igitur lite non de illa supponenti, sed do illa praedi tiva. Sed ne tunc quidem de omni praedicativa. Praedicativa enim aut simplex est, ut: Soerates in bulat, aut eomposita V, ut: Socrates ambulat: quicquid intem ambulat movetur; ao ergo Soerates movetur. - Doeet nos igitur l hic de simplici, nequaquam de composita. Summatim igitur scopus libri huius est ita: de oratione enuntiativa, praedicativa, simplici. Enuntiativa dicta est, ut exeIudantur illae quattuor aliae; praedicativa autem, ut 8xcludatur supponens; simplex autem ut excludatur composita illa. - Vidol
eomposita simplexs i r militas autem ipsius patet. si namque per syllogismum lueritatem et salsitatem docemus id quod omni modo utile est Miri), syllogismus vero e protasi Me componitur, protagis autem oratio est apophantice ea, quam hic liber nos docet. Notum ergo, praestantem esse utilitatem eius. - Aristotelis esse hune librum, notum estio hinc: quod malytica, librum eum qui post i hunc testi, categorias, librum eum qui ante hune, concessum est ab eo lactas esse. Non vero lδηJ conveniens fuisset ei, primum et postremum sacere, et eum qui in medio, praetermittere. Verum etiam alioquin quoque habitus
sermonis et varietas cogitationum declarant, ipsius esse eum. - Ε quatis tuor igitur caussis noscitur, cuius ait omnis liber: vel ex eo quod viri lmagni commemoraVerunt eum; vel ex eo, quod ipse lauetori commemo-
110쪽
ravit Eum in aliis libris; vel ex habitu sermonis; vel ex eo, quod convenit pereonae. E quarum duabus illis demonstratum est, essis hune librum Aristotelia. - Ordo eius est, post calogorias vocari. Ρ tquam enim didielmus ex eo IAristotil de voribus simplicibus. oporteti conseatim, M. Meum de oratione ea, quae ex vocibus simplicibus composita est, loqui. - Ingoriptus Mautem est , de interpretationibus , quod oratio apophinum opiniones illas quae in animo nostro, interpretans indicat et 2perit. Justo igitur de ,interpretationibus inscriptus est. - Dividitur β automin quinque capita. Et capito quidem primo docet nos, quid i sit nomen aset quid verbum et quid sit eataphaais h. e. arumstuo Iν pria placanalet quid apophasis h. e. negatio Itollensi et quid apophansis h. autem monuntiatio idecisiol et quid sit oratio. - Capite autem secundo docet
nos de proruat composita a subiecto et i eo quod praedicatur M. iRolum, ut: Socrato ambulat. - Capito autem tertio docet nos de protast in composita e subiecto et praedicato et tertio, quod apprae dicatur cum iis, ut: Socrates animia esL - Capito autem quarto F docet nos do protasi eum modo imodalit o. gr. Soerates puleriter disputati - Capite quinto doeet nos, utra repugnet magis assirmationi: ipsius negatio an ammatio contraria; o. gr. Assirmationi dicenti, Socratem iustum esse, utra magis repugnat, negatio ea quae dicit, Socrates non est iustus, an ammatio i ea quae dicit, Socrates iniustus ML - Resertur 16 hic liber ad logi h. ε. rationem disputandi. Quoniam igitur logice ad theoriam rosertur, necessario etiam hic liber ad theoriam refertur, eo quod intellectualitatem animae tractat, neque activitas animae ei scopus est adornandi. Ea igitur quae dici oportuit ante i librum hune, is
vult definire nomen et verbum t et ea quae ideincepsi dicta sunt. Et κquidem antequam definit, dicite A. ἔστι utν δη τα εν τῆ φωνῆ των tu τῆi χῆ παΘηματων triμβολα. Probus dicit. Fuisset consequentia, Π ut statim traderet nobis eas definitiones, quas pollicitus est se esse definiturum; dico autem nominis et verbi et ceterorum. Sed cum in definitionibus nominis et verbi voces t significativaR commemoret. vult nos radocere, non voces solum easo Rignificativas. Et porro vult nos docere quid primo poeol voce significetur. Cogitationes enim primo per voeea significantur et deinde, per medietatem harum, aetiones; noque