Iacobi Fontani Sammaxitani medici, ... Practica curandorum morborum corporis humani, in quattuor libros distincta

11쪽

D suppres is mensebus.

De loca affecto in febribus, e de febris magnitudine. VI.

De loco suefoco primario febrium intermittentium Cr

eontanuarum deque paroAdmorum ratione.

O totas tertianis.

De febre continua bilios. De febre quotidiana intermittente. De febre viata Cr I piria. De febre quotidiana mutinua. De febre quarto Defebreb tomatica,

12쪽

INTERNORUM

MORBORUM LIBER PRIMUS,

CONTINENS sPECIALES CXerc lationes curandorum

morborum superioris

Caput primum ,seu proemium totius operis.

bit, Non tantum generales methodos L- dicisse Medicum vortet,sed etiam infimgulis earum partibus exercitatum esse, cym particularibus methodis sit opus , Cuique namque morbos. ι est methodus, vice plura ad finem cap. I. lib. 9. de decret. Hip.& Plat. &cap. I. lib. I. loc. assi inquit, Circa res particulares exerceri Medicum variet, qui singula artis opera , quae uniuersali ratione didicit tura σ celerrime

exercere voluerit.

Exercitatio autem medica duplex est: Vnavmbratilis,& scolastica, quae complectitur morborum curandorum specialia exempla, qualis a practicis auctoribus describitur: Altera est realis, dc particularis,quae versetur in curatione singulorum

13쪽

a I Aconi F ONTANI morborum humana corpora affligentium ; qualis

solet depingi ab illis qui co silia medica descripse

runt. Nos scolasticam meditamur, in qua nostrum laborem superfluit arbitraremur, nisi Antiquorum monumenta imitantes,& praesertim Hippocratis,& Galeni, recentiorum vigiliis nos aliquid addituros speraremus. Vnus Rhasis exercitationu exempla satis apte digessit, is tamen ob breuitatem ob scurus, tenebras metibus legentium offundit: adde quod signa non bene distinxit. Nos quantdm poterimus , conabimur , in senerali methodo descripsimus,separare omnia signa morbi,causae partis affectae magnitudinis , moris & motus; quo etiam facilius curatio instituatur; capita generalia exercitationibus specialibus breuiter proponemus, ut quia Phrenitis est prima inflammatio, quae ordine exercitationum reliquas praecedit, de curanda inflammatione in genere,caput instituemus, ad vitandam eiusdem rei inutilem repetitionem; atque ita in reliquis progrediemur. In Methodis generalibus gradum facimus a generalioribus ad ea quae minus generalia sunt, quod in illis explicetur ars constituta, & inuenta, in exercenda Medicina, siue in praxi , & exercitatione, quae in inueniendo ver satur, diuersa ratio est ineuda: Nam si exercitationem & describamus specialem, a symptomatis quae solent comitari a sectum, auspicamur, quo ex illis in affectus cognitionem, deducamur; quo cognitio ex generali methodo supponendum talem assectum heti a tot, &talibus causis, quae sigilis distinguendae sunt: Praeterea solere acci dere tali parti , aut pluribus , quae item suis indici s separandae sunt: ninc trahend

14쪽

M, Dici NAE DRACT. LIB. I. spraedictio specialis illius affectus, & remedia cui- quae causae, & parti affectae, accommodata, inue nienda. In exercitationibus. vero particularibus,&consillijs ex signis, quae in aegro apparent, affectus designandus, causa peculiaris morbi, & partis assectae, hincque singularis est duceda prognosis,

non tantum ex ijs quae solent ut plurimum morbum illum comitari, sed ex peculiari dispositione totius corporis & facultatum: Quibus perspectis remedia per indicationes singulares sunt desi anda, & deinde methodo praescribenda: Atque ita

describuntur remedia secundum genera, loca,&formas victusque ratio instituitur, primo uniue saliter designando,quae alimenta cuique parti conueniant, & quae illi noceant in specie in unoquoque affectus genere.

De dolore in genere. CAP. 2II. Moxo REM prodit aes olus: Signa causarum inquirit Medicus, fit aute dolor aut subita auteratione, aut continui solutione, alteratio, aut est cum materia, aut sine materia : Materne nomine intelligimus .humorem fluxum, aut collectum. Plurimi hanc diuisionem'vanam existimarunt magno aegrotantium damno, ut paulo post planum faciemus. Materiar dominantis signa sunt in genere enumerata capite de humoribus praeter naturam. Probabile autem est in parte eundem abundare humorem cuius dominatu totum corpus tenetur. Flatus vero soboles est frigidorum humorum, fluitae nempe re succi melancholici: cum a . flatu dolox nascitur, mutatur saepe a parte in par

15쪽

IACOBI FONTANItem, plurimum distendit, ita ut compressionem . non serat facile. Continui solutio quae externa est, sensu deprehenditur. Quae vero est interna, nec oculis subjacet, detegitur coniecturis, & quodam ratiocinio ducto a causis. Humores bilios praesertim crassi , & acres, atrabitarij, humores salsi erodendo soluunt continuum. Tales humores suis cognoscuntur signis iam ductis: status distendendo continui solutio

nem parit.

Dolor graue est symptoma , nihil enim aeque

vexat ac frangit vires, quam dolor, & in eo cum magnitudine aequalia fuerint pathemata , Partes quae natura sua acutius sentiunt, acutius dolent;

Atque ideb praecipitur ab Hippo. Apho. I. lib. 6.

D doloribus titerum , o' pectoris reliquarumque pamtium , an aegri multum disserant disicendum: Maior item censetur dolor in eodem doloris genere, ut pungente, contundente, grauante,quo pars quae assicitur est praestantior, Quare jecur, viscus nobile, &si tantum grauate dolore exerceatur ut plurimdm, maior erit illius dolor caeteris partibus quam ii nis. Grauitas doloris augetur comitatu symptomatum, quae quo maiora erunt, & plura, maior existimabitur. Contumacia auget eius magnitudinem , & malignitatem ostendit, ut & maligna symptomata. Et quia dolor praesertim magnus. vires labefactat, fluxiones commouet, a quibus exercebatur phlegmone incenduntur, conuulsiones corripiunt aegros,& saepe mors. Quare magnus dolor pericvlb non vacat, in quo & de quo

intelligenda est Plinij sententia cap. 3. lib. 21. Dest

conditia vitae ut mori plerumque etiam optimm p rim

16쪽

MEDICINAE PRACT. L I R. I. SIP .pra ferunt namque dolore mortem vitae. ἱDolori quam celerrime occurrendum neque committedum sinquit Hollerius ut diutius crucientur etri, quibus in desiderio, vel mura cit ratas, mora est. Quod ut fiat aduertendum est in doloribus tria apprime spectari, materiam, intemperiem, & partem dolentem. Materia siue sit humor aut vapor, detrahenda: humor quidem quantitate peccans , simul cum sanguine constantibus viribus. sanguinis missione; qua' titate vero peccans, purgatione magis,& discussione vapor discutientibus, & euacuantibus materiam antecedentem quae flatum gignit.Intemperies appositione contrariorum curatur :Parti verb dolenti aut corroborantia,aut stupefacientia adhibenda sunt. D quo aduertendum. es, ut ait Hollerius , Omnino qui continuat;sir est dolor, nec facile mitescit adhibitis medicamentis Iolam intemperiem

ostendere, in quo bummopere caunedum est ne qu d fere semper fit ignorantia artis frequentibusphlebotomi,s ,μ-

pius reuocatis catarticis, cucurbitutis aegros excarnifices, in

quibMssis silmma praemia morborum vulgus Medicorum reponere siet. Omnia remedia quae dolorem sedant communi appellatione anodyna appellantur, quae applicantur ad sedandos cuiusque generis dolores.Gal. cap. 19. lib. s. sim p. ea vult esse tenuium partium calidiora qu m sinesymmetra , itavi euacuent, digerant leniter, rarefaciant, concoquant & aequabili reddant quidquid in partibus dolore vexatis est; aut humorum acrium dentorumve aut crassorum

tenuissimis poris ansertum, & quidquid vaporosi aut crassi, aut admodum frigidi spiritus exitum commodum non inuenientis inhaeserit, atque in-

17쪽

s . IACOBI FONTANI clusum est: multa autem sunt eiusdem ge eris,quae emoliunt moderate,in quibus Holletas praescripto, hoc vitium est ut relaxent, fundant, liquent, Unde in Plet hora: &Caco chimia materia calore fusa locus infirmus dolensque opprimitur. Grauis dolor amplius distenditur, saepe etiam viribus suis concidit & eneruatur: Ex quo, inquit, rosarum folia,ab- synthij summitates, aliaque generis eiusdcm commiscenda putant, ubi ad fotus, balnea, insessiones, Epithemata,pharmacum praeparatur: sed hic astringentibus non est abutendum, nam nimia astrictio dolorem auget. Modus est ut inde fluxio molliter reprimatur, contineantur vires & iustum doloris solatium afferatur. Verum intelligere est necesse hoc praestari praemissis generalibus reme-

Anodyna propria sunt oleum dulce aetate medium, chamo melium , anethum , foenugraecum

amygdalae dulces, lumbrici, vulpis oleum , & lumbricorum : flores sambuci hyperici, triticum Scelus oleum rosatum, maturum butyrum , insipiis

humida, lana suada, suillus, adeps sine sale, adeps

vituli, vulpis, cuniculi, catelli, anatis, an seris, gallinae, humanus praecipue; haec omnia sint recentia bene purgata & conuenien ter lota. Leniunt dolorem vitellum oui solutum cum oleo rosaceo & chamo melino , triapharmacum item cum rodaceo dilutum : hoc in genere sunt mucilago seminis lini,althear,foenugraeci cydoniorum, maluarum, radicum liliorum, cham armeli ad

quadruplum; lac muliebre & vaccinum dolorem sedant , in lacte chamarmelum, althea, melilotus, anodyna semina, intestina, pedes , capita, Veru

18쪽

cum, haedorum percoquantur, ad infessiones, solus, & balnea. Ex hac materia pista & butyro vel aliquo oleo anodyno fiunt cataplasmata: fiunt etiaex farina hordei, tritici, mica panis , coctis cum sapa aut cum lacte; his addi possitiit vitelli ouorum cum oleo rosato, & tantillo croci in magnis doloribus, & vehementer intru sis locusassidue fouendus aqua repida hydreleo calido , interaneorumhoedi vel veraecis decocto , alijsque generis eius. dem, deinde applicandum cataplasma lene &molle, grauitas enim, & durities dolorem augetiat. Altera species a nodynorum consistit in illis

medicamentis quae dolorem vincunt ablata, causa quae improprie anodyna appellantur. Ea sunt duplicia, aut enim auferuntinum orem sanguinis miΩsione, aut purgatione,aut dissipatione materiae aut alis rationu , remedio sunt contraria; Calore sedant dolorem, oleum laurinum, iuniperi, galbani, sulphuris. storacis, piperis, cinamomi , gario phillorum , omnia quae extrahuntur a calidis medicamentis, aut fiunt per infusionem illorum. Composita autem medicamenta talia sunt. Olei thereb. m j. olei laterum antiq. mastic, storaci san. Jj. misce,applicentur parti,vel V. florum rosmata qui amphora vitrea includantur & oleum eliciatur in arena, eiusque aliqua quantitas sumatur, mis.cenda cum oleo de lateribus & oleo lacobi cum decima parte olei castorei, aut Euphorbi j cum oleo compilini. Paratur singulare remedium frigidis

doloribus ut, Π olei communis 3. X. Euphorbij M.

fiat linimentum.

At si intemperies calida fuerit causa doloris applicantur remedia modyna proprie dicta & aliqua

19쪽

8 ΙAeoni FONTANI frigida cum discutientibus. Quibus remedijs si

dolores non mitigentur ad partis dolentis sensuimremittendum, curatio est conuertenda, Ea perscitur opto praesertim, & alijs diu pefacientibus , siue

narcoticis. Verum antequam ea usurpentur, aliqua animaduertenda sunt, ne scilicet adhibeantur nisi corpore evacuato, & lenioribus applicatis auxilijs, in ardore graui & intollerabili dolore, acriore sensu, firmis viribus, & non fractis. Deinde si sit tenuior&acrior humor, aut spiritus : Nam in crassis &lentis humoribus periculosa narcotica. Minus tamen ubi crassus & flatuosus spiritus dolorem acer- biorem excitat: Non dantur pueris , senibus, nec grauidis mulieribus, ut licet narcotical dolorem consopiant, nouum tamen corpori vitium conciliant , quod postea calidis medicamentisi delendum est. De periculo autem ita Gal. lib. 8. secun d. loc. se oportet corpora viventium morti rationi similiqvidpiam perpeti ab Oulomnium , ex Opio , bys amo ,

mandragora, compositorum medicamentorum : nimιrum

causis dolorem infigentibin , in bensibilibus factis. Et multi sane qui a si due talia accipiunt , ad immedicabilem

frigiditatem particulas perducunt. Magna ergo cautio est adhibenda in usu narcoticorum , quae ne n eeant sequentibus paranda modis.

Opium diluitur sapa vel musto, aut vino dulci, muliebri lacti permiscetur cum oleo rosacco , amygdalarum dulcium, & maxime cum oleo castorei ad mellis crassitiem , & apponitur parti: Melius esset si per aliquod mentes aceraretur. Sed multb maior cautio est adhibenda cum optumdandum est ore : Tunc enim non oportet uti

20쪽

MEDICINA PRACT. LIB. I. 9

compositionibus optatis, nisi post sex menses, aut annum: Nam cum nondum sint sermetatae optum habet magnam vim stupefaciendi: quocirca non est tutum uti theriaca primis mensibus ob vim op ij praesertim in pueris & debilibus.

Cum narcoticis medicamenta callida, sicca,attenuantia misceri solent, pluribus de causis: Primo ut corrigatur eorum frigiditas, deinde ut vis eorum ad penitiores partes deducatur. Praeterea ut siccitate. dc attenuatione possint: humores absumere, flatus dissipare, crassa attenuare: miscentur autem varia proportione, propter diuersos scopos. Paramur laudana hi temporibus ad dolores sopiendos admiranda. Nam ubi vehemens est, & intolerabilis dolor, maiori ope soporiferorum egemus, ut in doloribus colicis, ubi vero aut mitior est dolor, aut tussis importunior, non est opus ita vehementibus stupefacti uis, quare maior aromatum copia est admiscenda. Plinius cap. I. lib. 23. scribit M. Ocgrippa sit premis suis annis consistatus graui morbo pedum , cum dolorem eum perpeti nequiret,umus Medicarum portentosa silentia, ignorante Diuo LAcuetusto tanti putauit Uu pedum , se Juque omni carere, dummodo dolore ι ο careret, immissis in

acetum calidum cruribus in acerrimo impetu morbi. Narrat item Plinius cap. 3. lib. a . hist. nai. ex Varrone Seruium Clodium equitem Romanum magnitudine doloris in podagra coactum, veneno Crura pertraxisse,& postea caruisse sensti omni,in ea par

te corporis. .:

Compositiones vero ab Antiquis editae ad hunc effectum sunt philonium romanum quod est colicum, somnum conciliat in morbis, in quibus