Nemesii Philosophi clarissimi de Natura hominis liber utilisssimus. Georgio Valla placentino interprete

2쪽

ET EXCELLENT IS S. D. I Ascobo Philippo Saccho Caesarei Senatus amplissimi apud Insubres Gallos Prssidi ac Moderatori iustissimo Gaudentius Mesrula S. D.

ad te, eX quo meam erga te obseruati tiam,vel me tacente cognoscereS,mu

nus,quod & tus amplitudini,& pro isessioni meae foret idoneum,mittere. Nunquam tamen facere id licuit mihi,qudd ea qugex ossicina nostra exeut, tuo uideatur intuitu prorosiis indigna: 8c quae tua sunt maiestate digna, ex fas xina quod aiunt) uix sint nostra. Quamobrem haere super angebar maxime: id* facturu me nunquasperassem,nisi desperatis Fortuna salute prope res hus attulisset. Siquidem Georgii Merulae uiri can didissimi,& de Repub. literaria tam bene meriti, quam qui maxim , bibliothecam mihi reuoluenti, statim Nemesius occurrit: quem cum raptim legisssem,Dη boni quo gaudio sum assectus. Secudὰ φυtur,& tertiὰ cum ad Nemesium rediissem, tuis disgnum manibus munus existimaui: qudd sit homiani uel moribus, uel aetate composito opere prout

3쪽

mea fert sententio isto conducibilius nihil: ei pra, sertim, qui sacrosanctu Christi dogma profitetur.

Qudd item eum in dispositione totius operis admisrabile inuenerim multifariae. supellectilis copia uas rium, ordine conspicuum, numero, 8c elocutione prout aetatis traductoris conditio ferebao splendi,

dum satis. Quid praeterea Nemesio hoc nostro sit,blimius dici uel fingi potest V Non ne humani inges

ni j uires longo interuallo excedit, dum animatium cuius generis corporum abditam harmoniam ob oculos nobis proponitet dum de anima tam subtilia ter philosophorum, qui Urim uocantur , opinios nes impugnat c dum de animae corporis. copulaeuidentia sic argumeta subtexite Quis enim unqua si tamen uera fateri uolumus de totius corporis compositione, eius seminibus sic argute disputasuit, dum aperit,quae duntaxat corpus, postea quae animam,mOX quae utrun cosequanturrItem quae in nostra sint manu, 8c quae item extra. Dii rursus boni,quo mentis impetu Manichaeos,unam omniusolam anima es se putantes, prosternitet Quo spiritu ueteru philosophoiu de rebus sublimibus decertastium sententias colligit,comittit,conferte Ignorabaper Deos immortales, ignoraba antequa legissem

Nemesiu, ad fatu es t quod in astris est , ad Ciceroni di fortas minus cognita: quid diuina

prouidentia, Sc ea qua ratione se cunctis rebus ingerat: quid imaginarium esset: unde uisus, tactus, gu stuS

4쪽

stus, auditus, 3c odoratus causis oborirentur: ubinam existeret 8caestimationis , memoriae sedes: quid ratiocinatio foret: quid prolatio: quid irratio inalis anima: quid concupiscibilis: quot aegrimoniae partes: quid ira: quid item metus. Discet tande meo cum Iedior motum per impulsum, eius. species: quae nam de fato sit Platonis opinio. Nolo ego hac in re diutius te detinere: uel, ut signantius loquar, frustrari: ne quado humanissimis tuis oculis abusti uidear. Illud tamen cum pace tua dixero: autos rem uidelicet Latinitate donatum fuisse Nemesio

utiliorem neminem, tunc demum in portum me reo

cipiam. Ex hoc enim omnem humanam sapientia, quam Pythagoras evitandae arrogantiae caussa philosophiam primus appellavit,in tres partes diuisam esse didici: pietatem uidelicet, doctrinam & prus dentiam. Eam non arripui, sed hau si nullo fere negotio: qudd non doceat Nemesius, sed instituat: non insituat,sed imbuat. Ad pietate quidem, dum nos ad Christi cultum traducit. Ad doctrinam porsrd,dum Philosephiae praecepta declarat: dum item de rebus omnibus, quas efficere uel possit, uel non possit humana fragilitas, disputat. Ad prudentiam autem nos disponit,dum quae fugienda, 8c quae exspetenda sunt,ostendit. Item quae aeterna,quae ue casduca sint. Quae molestiam pariat, quae ue laetitiam,

cupiditatem, timorem, & id genus alia. Non ab re igitur uisum est mihi hoc Nemesi opusculum adsa 3 mirabile

5쪽

mirabile,no Christiani hominis tantum, sed & Philosophi, Theologi. tibi dicare: ut tuae celebritatis quanquam uino per se, quod aiunt, uenali quidbpus est hederae ) fauore festus exeat in luce: Chri manus Christianum fouebit, philosophus philose iphum amplexabitur , theologum theologus exclapiet. Ille praeterea doctrina eximius,& sanctitate: tu autem ad haec aded religione conspicuus es, ut me prorsus fugiat,magistratum ne,quo te Cssar inssignivit in Cisalpina Gallia,Ornet religio, an magistratus religionem. Verum haec ius dicent ais: tu interea Nemesio obloctare, & Merulam tui splendoris

studiosissimum ea humanitate, , qua optimos quosque ami, i ' plecteris,soue. Medios lani VIII. Kal.

6쪽

. definimus, ambiguusane uideri potest,utrum anima iubiens intellectus, tanquam alius,aliam feceritintelle stivam,an intelligetiam ipsamet anima,& natura suapte assecuta sit: quae pars animae longὸ optima esst, perinde at in corpore oculus. Quidam uerd,inter quos Plotis nus est,aliud esse animam,& aliud intellectum arbistrati, ex tribus hominem constare,corpore, anima,

intelle

7쪽

s NEMESIUS PHILOSOPHUsintillactu,quem tum mentem, tum animum plarissuocant,ubluere.quos Apollinarius Laodicensis episcopus secutus est: nam hoc suae iaciens opinionis fundamentu,reliqua porro huic astruxit sententiae. Quidam ab anima intellactum neutiquam distinxeurunt, ut tamen eius essentiae intestigentiam principalem esse duxerint. Aristotelas potentia quidem lio, mini mentem connexam iactu uerd forinsecus nos subire arbitratus est: non ut una sit hominis perssiciat substantiam: sed coniectam adnaturalium res Tum cognitionem, ac speculationem promouenda. proinde mirae paucitatis homines, & solos fere philosophantes esse,qui intelligentiam actu habere confirmentur. Plato autem non ex duplici siubstantia, anima,& corpore hominem constare, uisus est dices re: sed animam tali utentem corpor praestantiora uti excogitans de homine, hac excellentia nos ad solius animae diuinitatem, Sc curam conuertit: qud

nosipsos nihil aliud, quam animam esse credenteS, sola animae bona prosequamur, uirtutes at pietastem,no autem corporiS cupiditates adamemus: uto pote quae hominis, aut hominem constituentia non

sunt: sed animal quidem antecedui, hominem uerὰ subsequuntur: quandoquidem & homo animal est,& alioqui corpore longe praestantiorem animam in cunctis hominibus esse certum sit: ab ipsa enim cors

S tanquam eius mouetur instrumentum. quod

plane mors indicat: seiuncta & omnino separata siquidem

8쪽

actione uacuum iacet corpus: sicut amoto artifice, immobilia iacent instruimenta. Manifestum autem est, quod 3c cum inanimatis homo communicat, Scirrationalibus compar est animantibus, & ratione utentibus consors intelligentia est. cum inanimatis quidem corpore, & elementorum quatuor mixtios ne communicat. cum plantis autem non illis modὰ, sed etiam ui nutritiua,atque seminali . cum rationisporrd expertibus praeter illa, quae dicta fiant, peroaequὸ comparatur motu, impulsu, appetitu, excam deicentia,ui sentiendi, atque respirandi. haec utique omnia hominibus communia sitnt cum rationis exspertibus,licet non omnibus Omnia. cum vacuis austem corpore,&utentibus intelligetia naturis,ratiosne conuenit ratiocinando,intelligendo,singula iudicio discernendo, uirtutes prosequendo, uirtutibu Stenaciter adhaerendo,pietate amplectendo. Quam iobrem, sicut ex definitione percipitur, intelligibile, dc sensibilem substantiam complectitur : corpore quidem, Zc corporalibus potentiis cum aliis conueniens animantibus, & inanimatis: parte autem rastionali, cum vacuis,ut iam dictum est, corpore subosiantiis. Nam rerum omnium creator DeuS Parum admodum inter se disterentes uisiis est naturas cotiligasse,ut unam 8c una productam omnem ostendes Tet creationem: ex quo unuS Omnium, quae fiant, creator esse maxime datur intelligi. non enim india

9쪽

, NEMESIUS PHILO SOPHV suiduorum modὰ per partes unauit substantiam, sed& singulas coniunctim inter se species harmoniae modo composuit. Nam quemadmodum in singustis animalibus accommodauit insensibilia sensibili hus os ,8c corpulentiam,& pilos, caetera. insensi bilia sensibilibus neruis,& ex insensibilibus ac sensis

bilibus constare animal fecit, ac quod unum esset, demonstrauit: ita in aliis per speciem creationibus fecit,proprietate,& naturae exigua inter ipsa inuicemutatione compones, ut non multdm usquequa pinanimata a plantis, quae uim se nutriendi habent, distare inueniantur: ne plantae ab expertibus rastionis,& sensibilibus animantibus nec p rationis exspertia a rationalibus prorsiis abalienari, nullo foe, dere coniungi,ac sine aliquo similis geniturae,& na iturali uinculo es e. Quin Sc lapidibus ipsis ui qua

dam etiam inter se disconuenit. magnetis enim lapis

aliorum lapidum natura, ac uim excedere uidetur, manifestὸ ad se trahendo,ac detinendo ferrum, tans quam uelit ipsum in nutrimentum conuertere:& ne

in uno id quidem tantum ferro facere,sed super alio aliud detinere: tradita apud cunctos ipsam tenenstes eandem uim habet. Detinetur itaque a ferro ferrum, quum a supposita magnetide cohibetur. Deinde rursus a plantis ad animalia transcendens

non continud adgressibilem, ac sensibilem natura decucurrit:.uerum ad ipsam concinne peruenit. PisnaS enim,-marinas urticas arborum sensibilium modo

10쪽

DE N A T V R A H O Μ I 24 I s. modo comparauit: ab radicibus siquidem ipsas in mari defixit instar plantarum, lignorum testudiis

ne obtexit: ac sicut plantas obfirmauit,comunem. cunctis animatibus sensem tangendi dedit, ut planittis, dum quidem defigitur, par esset: animantibus uerδ,tactu. Spongiam quoque, licet saxis adhaerenotem, tamen contrahi, ac obluctari, quum ad se pro pius accedentem quempiam persentiscit, Aristote les enarrauit. Quocirca haec talia ueterum consue studine sapientum animaliptata ut noua in re nostium confingam mihi uerbum ) quod Graeci zoo phyta dicunt, sunt uocitata. Pinis rursum,*caelesris huiusnodi non gressibilibus animalibus eorum generationem accommodauit,quae longe procedes re nequeunt,sed per se ibidem mouentur: cuiusmos

di sunt plurima, quae testudineum habet indumens tum ,& quae terrae appellantur intestina. Proinde ali js quidem speciatim plures tribuens sensus, aliis uexd gressum quam plurimum, ad perfectiora rastionis expertia peruenit animalia. persectiora austem uoco,quae omnes sunt sensus consecuta, & quae

possunt quam longissimὸ progredi. Sed ab irratiounalibus porrὰ ad rationale animal hominent transscendens,non euestigio ipsum absoluit: uerum at is Prius animatibus naturales quasdam cognitiones, 8c cogitationes, & asmatias iniecit ad salutem, ut

propὰ rationalia euaderent. nam rationale animal,

dc quod rationem uere adeptum sit, hominem prosh i duxit.