Nemesii Philosophi clarissimi de Natura hominis liber utilisssimus. Georgio Valla placentino interprete

31쪽

NEΜESIUS PHILOSOPHUs dum erit. Deinde musta ne quidem bibentia anis malia sunt: ueluti de quibusdam aquilis denarra tur: 8c sine potu uiuere utique Perdix potest. prospter quid igitur potius aqua anima est, ac non aere' aqua siquidem possibile ut plurimitin abstineri: ab

aeris autem respiratione ne breuissimo quide tem pore possiimus desistere. at ne quidem aer anima: multa enim animata sunt, quae aciem non spirant, sicut insecta omnia: uelut apes, & vespae, Zc formi cae,& caetera huiusmodi sine sanguine: necnon inaurina quoque multa,& cuncta pulmone carentia: nihil enim pulmone carens aciem spirat, & ediuerisso nihil actem non spirans pulmonem habet. At

quoniam Cleantis Stoici,& Chrysippi quaedam habentur rationes nequaquam contemnendae, pro σducendae simi cum solutionibus,quas Platonici at itulerunt. Cleantes igitur huiusmodi syllogisinum

texit: Non solum, inquiens, corpore parentibus nostris similes gignimur, sed etiam animae pertur σbationibus, moribus, affectionibuS. atqui corpo iris proprium est simile, ac dissimile, non autem rei in corporeae. ergo anima est corpus. Sed hoc falsum est. numeros enim similes dicimus, quorum la itera sinat analoga, ut sex & uigintiquatuor. latera nano senar a numeri simi duo, & tria: uigintiqua itUor autem numeri,quatuor,& seX. Proportionem

habent utiw duo ad quatuor, tria uerd ad seX, quae in duplari speculatione dignoscitur: quatuor squis dem

32쪽

DE NATURA HOMINI 3dem ad duo,& sex ad triam dupla proportione sibi

reseruntur, atque incorporei sunt numeri. Figurae

porro figuris sunt similes, quaecuCp angulos aequas Ies habent,ac ad aequales lateribus angulos proporstio est. atqui figuram ipsi quoque incorpoream esse non dissilentur. Praeterea, sicut quanti proprium

est aequale,& inaequale: ita 8c qualis simile, es dissilimile. incorporeum autem est qualitas. incorporeuigitur incorporeo simile est. Illud quoque aiunt, nishil incorporeum una cum corpore pati, neque cum incorporeo corpuS. patitur autem una cum corpos re anima aegrotante, & caeso, 8c corpus cum anima: pudore nanch sutasa anima,rubescit corpus:& meatu perculsa,pallescit. corpus ergo anima est. Sed eos rum quae assia muntur alterum falsiim est, ita assiimuptioni adhaerens nihil incorporeum una cum cors Pore patitur. cur nam, si modo hoc soli animae consueniat: Hoc perinde est ac si quis dicat:Nullum antismal maxillam mouet superiorem. at crocodilus maxillam mouet superiorem. non ergo animal est cros

codilus. Est igitur falsa propositio, sicut haec quae

ait, Nullum animal superiorem maxillam mouet. nam ecce tibi crocodilus Sc animal est, & maxillam mouet superiorem: idem est propemodum quae discit, nihil incorporeum una cum corpore Pati. aliusmitur enim certum,de quo quaeritur, in abnegatiosne. Quod si quis etiam uerum esse concesserit, nihil incorporeum una Pati cum corpore: quod tamene sequitur,

33쪽

ε NEMESIUS PHILOSOPHvs sequitur, nondum admissum est, ut anima una cum corpore patiatur aegrotante, di caeso. ambigitur si quidem corpus ne iit solum, quod doleat,ab anima accipiens sensum, ubi ipsa demum expers sit dolo,ris, siue una cum corpore doleat. Et valet, ac apud claros eruditione uiros, quae praeposita est, potior habetur sententia. Nec oportuit ex ambiguis syllos gismum connectere, sed ex confessis: alioqui super fluὸ demonstratur incorporea quaedam unil cum corporibus pati. nam ecce qualitates quum sint in corporeae, affectis corporibus, ipsae quo asticiuia,tur,in corruptione, 8c generatione una cum corpo ire comutatae. Chrysippus autem, Mors est, inquit, animae a corpore separatio. nihil autem incorpos reum a corpore separatur: quandoquidem ab in.

corporeo corpus non tangitur . at anima 8c contin igitur, & separatur a corpore. non ergo incorporea anima est. enimuero animae a corpore separationem mortem esse uerum est. Sed incorporeum a corpore

non contingi, generaliter quidem dictum, falsum est: de anima autem,uerum: falsum quidem, quddlinea quum incorporea sit, a corpore tamen tangio tur, at separatur: similiter 8c albor. De anima auistem,uerum: non enim a corpore anima tangitur. si enim tangatur,non dubium quin ipsi adlisreat corupoxi. Id si ita sit,non toti adhaerebit: impossibile si quidem est corpus corpori, totum toti adhaerere. atque ita non utique totum erit animatum animal. Proinde,

34쪽

DE NAΤVRA HOΜΙNIS. Proinde, si tangatur,corpus quidem erit anima,sed

totum non erit animal animatum . quod si totum animatum est,neque tangitur,neque corpus esse antisma. atqui animal totum est animatum . non ergo

tangitur, neque corpus est anima: 8c separatur, uis pote quae incorporea est. Quod itaque non sit cor Pus anima ex praedictis satis coniici potest. Quod autem essentiae expers non sit, deinceps uideamus. Quoniam Dinarchus animam harmoniam esse definiuit,& Simmias Socrati contradicens animam harmoniam esse professus est, inquiens, anima quiήdem uideri harmoniam, corpus uerὰ lyram: res eoxendae huius quae apud Platonem in Phgdone sunt selutiones. Vna igitur est ex eis,quas sibi astiuit coscessionibus, qudd distiplinae, reditiones in memos Tiam, ut uerd nunc loquuntur multi, reminiscentiae sunt. quod fanὸ tanquam ab a1 3s concessiim sibi aD stimens suam hoc pacto astruit rationem: Si disci, plinae, reminiscentiae sunt, nostra erit anima ant , quam in humanum corpus demittatur. qudd si harmonia est, prius quidem non fuit, sed posterius gesnita est, corpore in harmoniam coeunte. Omnis enim copositio non aliter habet, quam illa habeant, ex quibus constat: siquidem compositorum como municatio quaedam est compositio , quae est harumonia. atqui nihil prohibet ipsam illorum non exivstimari, a quibus composita sit, sed illa consequi pu. tandum. pugnant haec igitur inter se, & anima haris

e a moniam

35쪽

3ο NEΜESIUS PHILOSOPHus moniam esse, & disciplinas esse reminiscentias . at quod de reminiscentiis dictum,uerum est: falsia ita

que creditur animam harmoniam esse. Praeterea, corpori anima aduersatur, & primas gerit ratione: utpote quae ipsi corpori dominatur. harmonia uelird neque ducem se praebet, neque aduersatur. Non igitur anima harmonia est.Rursus,harmonia quut alia sit harmonia, magis, & minus est harmonia, id dum remittitur, atque intenditur, non harmos niae inspecta ratione nam rationem magis,& minus admittere impossibile em sed concinnentiae: quum enim plosus acutus, aut grauis fuerit sonus, deinde absolutus,eandem in senorum magnitudinibus seruant rationem. at mutationem in contactu,& sonos rum copula capit magis ac minus, intensa: anima autem non est magis, & minus quum alia anima. non ergo harmonia anima. Praeterest, anima uirtustem,& uitium suscipit:harmonia autem concinnenotiam,& inconcinnentiam non suscipit. non ergo harmonia anima. Item,anima in excipiendis per parteS contrarijs essentia quidem-atque subiectum. at

harmonia qualitas , R in subiecto: atqui essentia aqualitate diuersa est. ergo harmonia ab anima aliud est. nempe harmoniae participem animam esse non est alienum: ueruntamen ob hoc harmonia neutis quam est. nec enim ideo anima uirtus est, qudd uiro tutis sit particeps, atque eam excipiat. Galenu S austem nihil definit. quiniivd se nihil de anima demonsstraturum

36쪽

straturum in Demonstrativis testatur orationibus: ueruntamen, ut ex eius colligitur uerbis, animam

temperamentum quoddam esse potius uisus est probasse. quod sane morum disterentiam consecus tam ex his, quae in Hippocrate interpretando hau huit , uerbis, licet nobis intelligere. Quod quum ita sit, non dubium quin mortalem ipsam esse censsuerit: non quidem omnem, sed irrationalem tans tum hominis animam. nam de rationali ambigit, ita ferme inquies: Quod sane corporis nequit temo

Peramentum, corpora ipsa efiiciunt. at si corporis temperamentum est anima, nihil erit inanimatum. atque ita ratio colligitur: si corporis temperamens tum anima est, quum omne corpus temperamento costet,omne corpus animam habet. si autem omne corpus animam habet,nullum corpus est inanimastum. neque igitur lapis, neque lignum, neque se Tum,ne P quicquam aliud erit inanimatum. Quddsi non omne prorsis temperametum corporis antimam esse ait, sed tale aliquid: hic percunctandum erit, qualenam hoc temperamentum putet, quod animal faciat, & animae rationem complectatur. qualecunque autem dixerit temperamentum, tale in corporibus inueniemus inanimatis. Nam quum nouem temperamentorum sint species, ut ipse in lis

bro de Temperamentis atly mixtionibus demonsstrauit, octo quidem sunt dissicilia temperamenta: unum uero facile. porrd hominem apto temperas

37쪽

NEΜESIUS PHILOSOPHUS tum esse temperamento ait: 8c ne ipsum quoque

omnino, sed medio quodam temperamento: secuniadum alia uerὰ distemperamenta caetera am mallia,&quaelibet in sua specie,in maiore, ac minore remisisione,& intentione temperata esse. Est planὸ etiam in inanimatis nouem inueniri temperamenta, & ea quidem magis ac minus, ut ipse rursus in simplicii, bus demonstrauit. Praeterea, si anima temperamestum es : temperamenta uerd immutantur secudum tales,secundum tempora , secundum uictus: anisma quoque immutabitur. quod si immutatur, non eandem semper habemus animam,sed prout ipsum fuerit temperamentum, modo quidem leonis, mos dὰ autem pecoris, modo alius cultatis: quod cerst a ratione ualde alienum est. Item, corporis temi Peramentum cupiditatibus non responsat, ato adsuersatur: sed potius una cum ipsis operatur: nam S ipsum cum illis communicat. anima uerὰ aduerssatur. non ergo temperamentum esst anima. terea, si anima temperamentum est,quum temperas

mentum sit qualitas, & qualitas adsit, & absit prae iter subiecti corruptionem, id quoque de anima uti,

que uerum sit: sed falsum est. non ergo tempeTas mentum,& qualitas est anima. nemo autem animal in ψpposita mutari naturaliter putat: sicut non mustatur in igne calor: est enim ab eo immutabilis. at

mutabile est uideri temperamentum: quinimo illi ipsistunt, qui arte medicina temperamenta perinua

tant

38쪽

DE NATURA HOMINIS. 39tantiEt rursus,omneS corporis qualitates sensibiles sunt: anima autem non sensibilis,led intellectibili; est. non ergo qualitaS incorporea anima est. Prae terea,sanguinis,& spiritus cum adiunctione corpus lentiarum,& neruorum, & aliorii id genus aptum temperamentum fortitudo est: 8c calorum, & sistigorum,& siccitatum,& humorum congruum temo peramentum sanitas est. membrorum quo apta cum coloris decore moderatio uenustatem essicit

corporis. Qudd si ualetudinis conuenientia, & ros

horis,& uenustatis anima est, necesse erit uiuentem .hominem neque aegrotare, neque debilitari, neque deformem esse. atqui saepenumero accidit non hos rum unum modὰ, uerumetiam simul haec tria temuperamenta dis tui,& tamen hominem uiuere. eues

nil siquidem ipsium pariter deformem esse, & imbeo

cillem, & aegrotum. non ergo corporiS temperas

mentum est anima. Cur igitur, inquiunt, quaesdam uitia,& uirtutes homines consequuntur et id ex corporis temperie certd gignitur et Quemadmo dum enim fani,& aegroti naturaliter ex temperiefiunt: ita quidam naturaliter acres bile existentes iracundi sunt, alη meticulosi, alii feroces. sed aliud est cohibens aliud non cohibitum. aliud ergo peramentum, & aliud anima est. Nam quum sit animae instrumentum corpus, quum ipsium se aps

posite comparauerit animae, cum ea ad agendum

peruenit, dc ipso ea apposite utitur: quum autem Peruerse

39쪽

peruerse, impedit claraS actiones, ac tum animae

opus solarita es instrumenti insultationem debetis laturae: Zc nisi se ualde continuerit, & in diuersum ipsum conuerterit,atque prius stabiliuerit, perinde ac musicus in fidis peruersione, oberrabit, & partiter delinquet. Quamobrem diligentia animae opus

est in corpore coercendo,qud situm sibi accommos det instrumentum. id autem facit tum ratione, tum asilietudine: ueluti in harmonia,alia quidem remitotens,alia uero intendens, ut concinnum ipsum sibi comparet, &, quum opus fuerit, idoneo utatur insstrumento. quod nisi fecerit, ipsa quoque cum illo

subuertetur: nam ita aliquando euenit. Aristotestes animam entelechian appellans, nihil magis anismae confert,quam qui ipsam qualitatem putant. At excutiamus primum quid sit,quod entelechian uoscat. Essentiam sane trifarie putat appellandam: uno modo,ut sylvam subiectum,quae per se quide nihil est, sed uim ad generationem habet: altero ut romam,& speciem complectitur, per quam sylva spescies essicitur:tertio autem utrunque quod ex sylva,

8c specie genitum id reliquum animatu esse. Est utitur quidem sylua uis,ac facultas: species autem, enstelechia. &hoc dupliciter : uno quidem modo, ut scientia: altero autem, ut cum scientia speculari: id est, hoc quidem, ut aflectio: illud uerd, ut actio. scientia nimirum ipsa media, ita propemodum ut in anima somnus est, uigilia. analogum autem

40쪽

DE NATURA HOΜINI 41 est uigilia, & speculari: dc somnus cum eo quod est

habere,S non exercere. Prima est actionis scientia, ideo specie prima uocat entelechian: secunda, actio

nem: ut est oculus,qui ex subiecto est, & specie. & est alterum quide in ipse subiectu, alterumuerd susci piens uisum oculi sylva: sed uocatur etia ipsa aequis uocὸ oculus. at species 8c prima oculi entelechia easdem est quae uisus,qui uidendi facultatem ipsi plane suggerit. Secunda uerd entelechia est oculi actio, per quam uidet. Quemadmodum igitur nuper edistus catulus neutram habet entelechian, potentiam uerd sitscipiendi entelechian habet: ita de anima acucipere oportet. nam sicut illic genitus uisus oculum utique absoluet:ita fila genita in corpore anima anis mal perficiet: ut neque sine corpore esse unquam Possit anima, ne etiam corpus. corpuS enim non est, sed corporis: 8c ob hoc in corpore existit, & in tali sane corpore: nam per se non existit. Prim dinitaque passiuam animae pariem, ammam uocat, TMtionalem eius partem separans. Sed oportuit omne simul hominis animam comprehendere non a Parte:quandoquidem imbecillissimi inthsc de to. to uolentis ostendere. Deande ait corpus potentia uitam habere, & ante quam gignatur anima. ait si quidem corpus in se potentia uitam habere. Sed neuces. est, corpus quod in potentia uitam habeat, Prius actu esse corpus atqui ante susceptam spes

ciem actu corpus eise non potest : sylva enim sines qualitate