Institutiones philosophiae naturalis libri decem. In quibus Theoramata proponuntur, additisque Commentariis prolixis exponuntur

341쪽

LIBga Vdi estutia quoque in Arabia colligitur,

quaeritur Negant Lamb. Dana uspari. a.

rhyri christ. tract. a. pag. 1's. Johan. Chrysostomus Magnanus aro dema si cap. 2. Nesct angus Meurerus in Meteorologicis

it. Conimbricenses Trast. 7. de Meteia p. II. Bonsterius commentariis ad Miam p. g. 28. Garcaeus in Meteorologia ioy. & probant, tum quod Ebraeorum manna deplaeret in terram, non veto ex arboribus colligeretur , tum

quod nostra haud colliquescat a Sole &magis induretur, contrarium vero in deserto accidit, Exodi I s. aa. tum quod nostra manna sit medicamentum purgans, sedEbtaeorumManna ista contundebatur in mortario ad conficiendas placentulas.

Id veto no possit fieri cum nostri manna. Contrarium defendunt Vallesius in Phila Ophiasicra cap. 37. Conimbricenses Trast. 7. demeteoris cap. II. Rai mundus Matthat tu Summa phil obva Tomo 3. Anton. Deusingius disertatione iri mnari l. 8 seqq. quando usus artificiosus pro subigenda manna & in cibum praeparandi, notissimus olim, periit hodie, adeoque non potest qui quam inferri inde ad evincendam differentiam specificam. Potuit etiam in plantishusnilioribus colligi eo tempore, quae deinceps vetustate modisque asis exstirpatae non amplius prodiderunt mannam. Quod liquescat manna aliqua per radios Solis, retulit supra Curtius, ubi regiones ad mare Caspium sitas describit. Tanuirn quod miraculi instar e- . CAP. VII. zorant, multiplicatio colle sti ad satietatem

pro quavis familia , corruptio altervall. deliquium ejus in Sabbatho, sapor minime vulgaris, Dei haud dubie opera. Perinde uti coturnices eis immisit copia magna, quarum carnibus Vescerentur, Exodi Psalm. 78.2 . Nebem. 2. II. Atqui constat, aves illas in regionibus ad Arabicum sinum frequenti venatione capi ab incolis & comedi, ut narrat Diodorus Siculus lib. 2. cap. q. 7.

X X VII s. Et densius. J Nonam speciem roris addit Arniseus in Epitome pag. so'. videlicet Saccharum, quod sit ros in arundinibus collectus ει calore Solis percoctus, in Epitome Physica pag. 3o9. Idem scripserat Alexander Aphrodictus lib. a. problematum. Verum

uota tam ros est, quam succus a terris palustribus in Madera, Κgypto, Sicilia, Cypro,Cret ,Rhodo,India orientali &occia dentali eductus, & intra cannas percoctus cum a Sole, tum a calore nativo,uti vinii decoquitur in uvis, oleum in olivis. Rectius ergo ad alimenta, quam ad Meteora refertur, uti porro disserit Anton.

Deusiingius dissertatione de Saccharo dist. i. . XXIX. Nebula est vapor a frigore propulsus, aerem obscurans. J Autumno cumprimis frequens est, quo tempore sinus& recessus terrae omnes laxant sese. Quodsi cum Sole oriente accidit, & in terram reprimitur, diem serenum indicat. Si crassior est, attollitur sursum,pluviamque cominatur. Nocet corporibus nostris, & morbos contagiosos eisicit obteterrimum odorem, qui provenit apermixtis essluviis sulfuriis & nitrosis.

342쪽

densatus, aquas obducens. A qua prius in vaporem,& deinde vapor in glaciem mutatur. Inde est, quod aquae seu fluviales seu marinae ab hyberno frigore contactae, perpetuo incubantem habent ca-Jiginem. Essicientes causae in fundo a. quarum latent , unde eliciuntur & supernas partes , quae ab aere attinguntur , consolidant. Negat quidem Barthol Κeckermannus lib. 2. Sisiem Isis c p. II. quod glacies vere numeretur inter metebra. Adfert rationem: Melebra sunt corpora mixta. Glacies vero quamvis sit corpus impurum,tamen non magis mixta est, quam aqua liquida, cum ad aquam eonglaciatam nihil accedat novae substantiae, sed concretio prioris substantiae per frigus solum fiat. Hac ille. Respondeo: Potest idem praetendi qua

pluviam, nivem, grandinem,& metebrastque a omnia, in quibus substantia aquae non mutatur per se, verum alia figurat ducitur. Concretio novam figuram inseri, atque in hac mutatione consistura. t Meteori. Sunt in aqua conglaciata

partes aqueae, aeriae, terreae. Aqueae,

quia ex hac gignitur aqua, de in hanc resolvitur. Aeriae ,qina glacies in aqua non mergitur, sed supernatat velut levior. Terreae, quia post resolutam glaciem aqua semper est plena sordibus, quas flumina a ripis nunc abradunt& in mare devolvunt, nunc in sabterraniis cuniculis sibi attrahunt & per alveos provolvunt. Cumprimis adsunt efflavia Si-nitrosa, i quorum magna vis est in compingendis atque indurandis corporibus alioquin liquidis. Itaque aqua aestivo tempore in lagena stannea congelatur, quando his

nae circumponitur nitrum cum sale mari. no commixtum. Et a sale injecto in Vas.

culum aqua plenum, si aqua fluida a cet. lo supponatur,& aqua cum sale conqua fetur instrumento ligneo, stipposita a iii

in galciem convertetur etiam in vapora. rio calido, teste Nicolao Cabaeo lib. 1.4Meteoris coni. ss. qui .r. Rapidi amitu aut leviter aut omnind non congelantur, nam que velocitas procurrentis a lius uda permittit ut vapores colligantur,&srigo ris impetu constringantur. Oceanus prilittora concrescit a trigore,quoniam sonae radii nitros a cilluvia de lando modici profundo elices e possunt; non hac0ar. mode in Oceano amplissimo, ubi prosit, ditas ingens est,& Lunae radii non ita doscendere possunt ad fundum. Ergo in Ma sto Oceano glacies hulla est, nisi particu. lae aliunde revulsae. Glacies perpetua at ;mpium instar arrecia esst in regioniblii Aquitanaribus, ubi Lunae visae domi, a supremum est, neq; aSolis interventu ita peditur. De quo optima fide refert Johannes Munckius biso de navigat eloquam ille jussu istiani ILDardita Regis in Gronlandiam suscepit. XX X L Restat, ut in examen pro a camus sententiam Iohan. Bodixi de origiae pluviarum. Verba sunt ista:Placet Aristoteli imbres a vaporibus sursum elatis decidere,sed nulla probabili ratione. s. ii si vapores illi tenuissimi, quibus nubes cogi,& coaetas liquari videm' ad imbrisi tantam copiam,quanta assidub funditus, lassicerer, aquarii adstensus& descensi, semper circularis esset,nec quicquam ha moris a terrae siccitate aihil ab aestivis at, dab

343쪽

ni nantium hauriretur. Quae si absurda sunt, sequitur, aquarum Elementarium de rimenta ab aquis supraccelestibus resarciti, alioquin partium Sidua detractio

tindem aquas Elementares omnes absorberet. Et quanquam nihil videatur sarciendam, si aqua in vaporem, vapor in aquam redeat, tamen vel inde hoc emigiulaborabit,quod ea quq a terris,caloribus, stillibus, animantibus siccantur, non redeant in aquas. Et cum diuturna siccitate tellus exaruit, etiam in aridissimis Libya d setius & arenis siccissimis, imbres gravissimi effunduntur. Inde vero immanes illae aquarum eluviones, quas Authores recitant, nisi ab aquis supracoelestibus Husa: Z Constat enim,aquas montium altissimoru juga quindecim cubitis sepera- qisse post imbres gravissimosdiexum quadraginti, ob id enim scriptum est apertasea e etai cataractas,sev67.17 illein Ibemo naturae lib.2. pag.2I3 2iq. XXXII. Verum imbecillia nimis sunt a sumenta, quibus vulgarem doctrinam impugnare conatur. Est omnino circularis adscensus& descensus vaporum, adscendunt ut cogantur in nubes, descendunt in forma pluviae. Reddit aer terris 2 aquis, quae ab eis accepit, inque regio nibus maritimis creberrimas efiicit pluvia .Quicquid vero absumunt terrae siccitas, aestatis calor,stirpes,animantist,inq; nutrimentu suum convertunt, hoc omnei mensaOceani promptuaria nunc suppeditant, nunc compensant Absumit aestus convertedo in vapores, materiam nubiu, quae nunc serius nunc citius in meram aquam conversu: red unt ad matricem

sitam. Pariter animantia excernunt humores, ac longe minimam partem aquarum istariam, quas perceperunt, secum retineiat. Terrae aridae non consumunt aquas verum imbibunt & per occultos meatus dimittunt ad occulta aquarum receptacula. Ad si ra coelestos aquas confugere, est laterem lavare & rem veram ab Ente fict itio demonstrare. Nullae sunt hujusmodi aquae, sed cum literae si-crae memorant aquas super expansuna,

Genes. I 6. 7. 8. intelligunt pluvias innubibus asservatas, uti dictum est supra bb. , cap. r. ista. seqq. Et quodsi aquae supra coelestes ex se profunderent imbres, merito quaeritur,unde restaurentur istae 3 Aut enim recipiunt supplementum in partibus illis quae diminuuntur, aut non recipiunt. Si non recipiunt, vacuum erit, a quo natura abhorret. Si recipiunt, fiet hoc vel naturaliter, vel sepernaturaliter. Non posteriori modo; quia Deus non creat novi aliquid, postquam

Naturae, quae est opus manuum ejus, coronidem imposiait, a. I. a. Psalm8. 3. . Non priori; Ecquaenam enim est materia illa,quae in locum succedit 3 Non coelestis, quandoquidem coelum Ioco suo descriptum non excedit fines suos, non contrahitur in illis. Non sublunaris, quia sive ad sive moles exhalationum edus' pervenire non potest. XXXIII. Frivolum praetentum alioquin detractiopar a 'dua ab=-t on ς aquas Elementares. Scilicet abyssus est,& metu isto facile liberaverit nos i Non absorbetur omnino, quod immutatur aliquantu, vapores Sol attrahit,reddit imbres , qui ingenti parte sua in Oceanun Dd 1 dei

344쪽

De Meteoris spirituosis.

231 INs mTVrIONVM pHISI CARUM delabutitur. Reliqua in superficie terrae

essiciunt torrentes, nives, paludes, qua in flumina, lacus, Oceanum decurrunt. Ita quae dedit Oceanus, eadem ad se recipit. Instat Bodihus: Etiam in aridissimis Libya desertis imbres grapisini essunduntur, tibi vaporum nulla attractio est. Versim ubi pluviae sunt, ibi non deest pluviarum I. Desinitio meteororum fini nostrairi

materia, aquae, vapor, nubes. Desunt in a. Definitio penti. Liha, aut solum raro adsent putei, flu- 3. Divisio venti. vii, amnes, fontes, ad latera habet Ocea- ς. Veterum opinio. num magnum, a quo provehuntur vapo- S. Venti collaterat Ares &nubes. Feruntur nubes in aere, & s. Venti sati spaciis ingentibus provolvuntur ab isto 7. Venti erratici. loco,ubi primum assurgunt, demum in S. Ventius aer motus pluvias effunduntur. 9. aristotelis sententia. Io. Bod in refellitur. XXXIX. matrit Bodinus: II. Processarum origo. elamnes Θ Pluvias ordinarias esse in I a. Bodini assertio. causarum numero, haut debet negari; D Micio tιγυ-motis. attamen causarum secundarum effecta Dus partes.' Deus Causa causarum libere, prout ho. II. Bodinus refutatur. mines vel praemiis vel poenis assiciendi 1 s. Cause terrae-motae. sunt regit, movet, deprimit, auget, inter- I7. Minera bellicae. rumpit, elevat.Et verum est, quod aquae 13. Bodini argumenta. supracoelestes effecerunt diluvia quaedam, non quidem fictitiae illae supita coe- I. h Deisuspiritus uni, qtu ex Olos evectae, sed quae in aere concrescunt, I VI pii statuosis confiunt. J EffuViis ta-

ct a nubibus continentur. Exemplo di- libus, a quibus civitates, montes, insula luvii ejus, quod Nohae tempore super Α- subvertuntur cum fragore & horrore. siae partibus invasit, a cataractis coeli im- II. Suntque Hentus o ferra-motus. Ini missis pluvjis. Quae sunt nubes in aquas tus es fumin statvsius, qui cum impetuaris relatutae,&perpetuis imbribus gravida- commovet. J Peculiari astrorum in uratae. Nec tamen solae effecerunt, sed parte flatuosa effluvia de terris & aquis edit. aliqua concurrerunt Plurimum contule- cuntur , quae in remotissimums nobis runt fontes ingentis Abyssi, id est, Ocea- aerem adscensura, sed repressa, &insent aquae immensae, a quibus post rcpagu- recollecta in obliquum contorquentur, la subducta effusae illae obrueruntOrbem, perq; actem cum magno tumultu ferula.

Gme 7. II. Iz. II, 18. I9.2o. . tur,&obvia quaevis concutiunt.

345쪽

LIBER V. CAPPT. VIII iii ii l abisularis, vel Erratis inhiarseit, quia certa mundi plaga spirat.

I comm inis vel flatus. Communis est, qui quopis temporumirat. Ests vel Carrinalis ulcρ ateralis. Cur inalis est, qui de prin-

aliqua mundi plagaspirat. I dessunt

dii olam , Notus, Auster, Boreas. Subso

tinti leo ritu lacusct Dirat ab oriente. Jξt moderate calidus, propterea salubertimus & serenitatis effector, reddens corpora vegeta, & animos alacres ad agendum. Notvie tefectu humidiGO 'irat ab Occidente. J Et moderate frigidus, habitus, tempestatis effector, fertilis e- eidem & utilis pro terra nascentibus, sed corporibus animantium infestus, quod humores concitat, fastidium movet, febres putridas inducit. Auster est

derate humidus, quamobrem pluvias adfert, corpora humectat, sensus hebetat, caput gravat , parietes & lapides aedificiorum madefacit, ligna prohibet ne facile ardeant, passimque humoris vestigia imprimit. Porem eIt essectu frigidus O irati edi noctio. Et siccus, proinde

excitat nives, grandines , fulmina, aerem purgat, noxios halitus depellit, serenum reducit, ideoque commodus animantium generi, tantum quod hyber- putempore molestiam adfert,&cons ridibael a catharros, pleuritides, simi

lesque morbos procreata.

si ido, Hippocrate, ocello Lucano constat , hos quatuor ventos solum agnoverunt. Deinceps Athenienses adjecerunt quatuor ventos alios, Eurum, Caeciam,

eorum, Asticum , & stiper turrim

octangulam deposuerunt statuam seneam concavam versatilem, quae agitat ventum flantem indice virga denotaret, uti refert Vitruvius lib. 1. Architecton.

cap. 6. Posteri addiderunt similiter quatuor , atque intra illos consistit Pyxis nautica Italorum, Hispanorum, Africanorum. Donec Belgae, Galli, Germani, Angli duos & triginta ventos inscriberent, quod Uillebrordus Sia ellius mTiphy Batavo demonstrat. V. cistatera is est, qui mixto φtu θLrat. Tules ab oriente sunt Eurus ct Caerias; ab occidente seunt sorus oe Africus ; a meridie sunt Libonotus 2 Phoenix ; a me inUtio sunt Circius ct 'arctias. J Ventorum differentes effectus sunt inde, quod miscentur cum emuviis & atomis , quae exsistunt in illis regionibus, per quas transneunt. Hinc septemtrionales frigidi sunt, perflarit enim loca nivosa; austr les calidi & humidi sunt, quia persant loca calida de humida. Id prolixe declarant Libertus Fromondus lib. q. de Μ teoris cap. Bened. Mazotius lib. s. de Meteoris cap. s. Nicolaus Cabaeus lib. r. de

Meteoris text. q2. quae t. a. VI. Status est, qui certo anni tempore

pirat. Tales fiunt ornithia, Praecursores, Eibesia. 6 rnithiae, alio nomine Chelidonia, si icit, qui verno tempore circa ad ventum hirundinum, cumque rosae florent, diebus triginta sipirant, uti Columella scribit. Pracursores sint, qui singulis annis ante exortum stellae canicularis placidespirant octo diebus. Ethesia sunt venti aquilonares, qui singulis annis biduo post exortum Caniculae spirant qua draginta diebus, R Solis ardorem frana

346쪽

gunt. Causa horti ventoru proculdubio est resolutio niviurn in montibus Septenti ionalibus facta a Solis magno aestu, qui tempore isto maximus est, propterea quod jam per aliquot menses continue fere montes illos sine occasu illustravit.

VII. Errati eIl, qui undiqua, irruit incertoprocursiu. Tales sunt Ecnephra, Ex-braria. Tuibo. J Ecraephiae sunt venti r pentini & vehementes , qui in gyrum eundo nives atque grandines concitant,ci quaevis obvia prosternunt, fulmina incutiunt, naves pelago sepeliunt, frequentes in mari AEthiopico, ad promon- totium Bonae spei, ad Guineam, in D cibus maris Arabici. Talis ventus improvisus, grandinibus & fulmine mixtus erat, quo percussa turris Divi Petri apud Bremenses A. C. t 6 6. die IV. Februarii, una cum templi parte magna deflagravit. Exhydriae sunt venti repentinici vehementes , qui secum imbres adducunt Blito majores. Turbo est ventus repente prosiliens,& cursu recto aerem

verberans.

V i II. Antiqui describebant ventum, quod esset aer motus sive agitatus. Ita Hippocrates libro de flatibus, Vitruvius

lib.I.Architecton.cap. 6. Seneca lib. s. qua t. naturai. cap. r. Plutarchus libro de placitis Philosophar. Damascenus lib. a. de ortho- cap. 8. Et sequuntur Recentiores Caelius Rhodi nus lib. 2o. emtiquarum

Testionuincap. 18. Cornelius Agrippasib. 1. de Occulta Philosophia pag. I . Joh Bodinus lib. 2. voeatri nasura pag.1J9. David Gortaeus in Epitome Thysica cap. 7. Iacob: is Seidelius in Costerio Physico Dissutat. in s. 3. seqq. Roberius plud. diis in Meteorologia Comicά pag. 38. seqq. Verum a posteriori est desicriptio illa.

Quanquam enim saeviente vento uni commoveatur Aer, tamen differentia la.

tisissima est secundum illa, quae fiunt intra aerem,& quae sunt ex aere. Ibi motio est per accidens, velut in loco ; hic est motio per se,velut ex materia. Adstruunt hoc rationes : si) Omne Elementum,ade)q; aer,in proprio loco quiescit. Cum ergo

movetur, debet ab externa causa move ri,adebq; causa impelbens aerem est mul

tum diversa ab aere. r Si aer natura sua

ab astris movetur,non potest reddi ratio, quamobrem venti agitantur motibus contrariis, alii enim moventur ab ortu in occassem, alii ab occasia in ortum, uti ex. perientia constat. IX. Proinde Aristoteles lib. 2. de Me. teoro cap. 2.3 4. volebat a priori describe re, & a flatuu copia venti originem repetere. Astra per influxtim situm spiri uola esstuvia de cavernis terrae & aquarum superficie proliciunt, quae trudendo sese adstendunt, cumq; aeris mediam regionem attigerunt, mole sua gravati deor sum repelluntur, & viribus adunatis sursum deorsum connitendo in obliquum corruunt,ad montium repagula appulsa facto infriaguntur, cumq; impetu valido per aere feruntur. Ita docentTheophrastus libro de natura ventorum, Piccolomineus libro de meteoris cap. ret. Conimbricenses Tractatu de meteoro G. cap. 2.3. 0-cenicus Contemplar. Philoseph. q. pari. I. cap.i . Libertus Fromonduslib. . Meteo. ror. cap. 2. art. I. seqq. Ferdinandus va-

347쪽

briores sunt autumno di vere, cum plurimi deterris laxatis, nivibus solutis, aquis turbidis fumi & vapores adscendunt Σ) Quia cum Solis ortu venti plurimum ingruunt, tota caeterum nocte tranquilla,postquam Sol radiis suis accelerando commovet effluvia, viresq; horum confortat. so Quia ventorum impetus praenunciari solent ab halone, alio que obscuroper aerem colore, qui vaporum flatuosorum copiam indicant

manifesto praesagio. X. Excipiunt Bodinus & Fluiam: i

vapores ob levitatem suam feruntur siur- sum. Atqui ventus motu suo sertur deo

se non est i vaporibus. Restondeo: Vap res ex se quidem feruntur sursum , potest vero fieri ut ab externa eausa in diversium

pellantur. a) Vapores omnes sunt calidi& sicci. Atqui venti multi sunt frigi dissi.

mi. Ergo non oriuntur a vaporibus. R

θι ideo . Eslluvia illa spirituosa no sunt generis unius,misce Nurq; calida, slaca, humida,frigida, prout regiones illae,a quibue adscendunt, conditionem su a habeni. ι

Si ventus a vaporibus provenit,utiq; ventoru is maxima percipietur, cum exhalati inu major est copia. Atqui tali dis4ma aestate,qua terris apertis copia magna exhalationum est,tranquillitasa eris summa est.Ergo venti non proveniunt ab ex-

halationi '. Re stondeo: Cum Solis ardornmc absumit , minc debilitat vapores,

aprT VIII. 21,

causa manifesta est, quod non generantur venti. Et quis ignorat, maximos imbres, procellas gravjssimas, vastissimos nimis bos exoriri pes aestatem, dum calor Sossmulta esstuvia attrahir, plurima nunc disia

sipat, nunc condensa Z ) Quicquid

movetur, ab alio movetur.Ventus est aeris mot'. Ergo ab alio, quam ab aes e moveri oportet. Atqui exhalatio est aer fumosius. Ergo ventus non cietur ab exhalatione. Restondeo: Non omne quod movetur,ab alio movetur. Multa ade S per se moventur , quae in se habent agendi principiu, formam. Et ventus in aere quidem movetur, sed ab illo tamen distinct est, quod non dissimulant litera sacrae. Dominae facit adpendere vapores ab extremis terris , fulgura cumpluriafacit, depromiuventum e locis occuliis, Psad mal 3s.6.7. Loca occulta caπernae terrarum, a quibus prodit maxima statuosorum effluviorum co-Pia,quae aerem petunt atq; impellulat, ut cedat fugiatq;. Ita movetqr aer primus a flatib'eterris & aqua elicitis, hic motus

protrudit alium, qui porro vicinum. Ipse vero aer sibi relictus & sui juris est quietus, sua contentus sede nativa. Fassium hoc quoque est , quod exhalatio sit aer. 1 Uxi Luna efiicit aestum & reciprocationem maris, ita Sol essicit motionem aeris , quae est ventus. Proinde Sole oriente spirat ventus ab ortu, &Sole occidente spirat ventus ab occasis. Noctes sunt diebus tranquilliores. SoIdeclinans ad meridiem, concitat austros, uti ad Septentrionem declinans essicit quilonem. Re sebndeo: Luna est causa remota a stus marini , & vero Solis essectus iste in aerem esse non potest ,

348쪽

INSTI TIONUM

quod aec ob partium suarum debilem cohaestioliem vix possit condensari. Ab aquis est e plurimum silesidii, monstrat

experientia. Suborto incendio oriuntur venti, tranquillo alias coelo, in vapores enim tunc resolvuntur plurima corpora, ct aqua,quam pro restinguendo incendio ad sipergunt, pariter resolvitur, unde Venti augmenta sua capessunt. Solis cursum non semper exacte sequuntur venti, Squid tum amplius ' Tam enim es luvia fiatuos amotu tuo ille potest regere,quam actem. Noctes haud raro sunt impetuosiores, ob dominium Lunae, quod validissimum est in emuvialii unida. Cum desinunt procellae ad vesperam, causa est, quod cessant venti ob materiae disiipationem,& quod non sint vapores in aere.

XI. Pergit inquirere Joh. Bodinus, unde sit procedartim ct turbinum violentia 'Respondet, cieri illos praeter consuetum Naturae usim, vi & potestate daemo num. Namq; exhalationaturalis est, quae sine violentia cietur. Nihil autem naturale violentum est. Atqui interdum videmus, a procellarum & tempestatum dejici vim lentia silvas,aedificia turres, mergi naves, evelliarbores& iii orbem torqueri con

tra ventorum morem,quorum nec orbi

cularis est motus , nec gravis, nec vi Olentus ;siepius ingentia saxa, trabes, animantia corripi & prosterni. Quin etiam suus cuique regioni est ventus peculiarisci proprius, quod satis est argumenti, Genios bonos in singulis regionibus aeris moderatores ad incolumitatem frugum & animantium 1, atque etiam malos

esse perturbatores ad reposcendam ultionem, L d. pag. Ioo. Ioa. 164. I71.

Sol durius lib. 3. s. Hermet. pag. I 69. XII. Non quidem inficiamur, posse

daemones invadere in ventos turbinessper vim naturae hactenus excitatos, atq;

abuti illis ad perniciem frugum, pec0rum, hominum, exemplo ejus, 'lupa legitur Abi t. 16. o. verum per accidet somne illud est, quandba se ventos producere non possunt genii,in quorsin potestate haud est Natura. Effluvia sunt

corpora, quae materiam &formam suari habent,itaq; valido yderum impetu per- pulsa validos habent effectus, dominata. turq; importunis modis,ut corruant qua cedere nolunt, veniente in consortiani

aere,cujus molem agitant, &vasto cor

pori permixta viribus alienis utuntur j e. xta cum suis , ut ed validior sit esse te .

Dicit Bodinus, exhalationem naturalem ne violentia cieri' Quod non est universi. liter verum. Fiant flatus in corpore ad

stro a fabis, rapis, castaneis& cibis flatu. lentis aliis, e recenti ceri visa,& violentis modis intestina vexant. Hypochoneri, ci ob copiam atrae bilis affliguntur fatibus perpetuis,quod melancholia omnencibum fermentat, & in naturam simileae convertit. A Uictiones vero istae violest. tae sunt. Eifluvia flatulenta in se non multum violentiae habent, donec conglobata& ad mutuam collisionemd syderum illa. pulsu protracta, in sese agunt, equideat sine caede&sanguine, haud tamen saecaeco murmure & turbulento strepitu.

Adeoque nec hoc verum est , quod nihil naturale sit violentum. Quim , nim violenter perstrepant flatus corpora nostra, est notum per experientiam,

Cicuta

349쪽

Cicuta,napelliis, aconitum sunt herbae,&causae naturales, i quibus tamen sunt affecta naturalia, dum pecudes atque homines enecant. Et quid est, a quo inficitura r ' E puteis. lacubus, stagnis, e cada vitibus linterfectorum insepultis, vapores tetri exhalant. XIII. Terraemotis est sumtu flatu iis, B cum impetu terram commoret. J Exi tum enim quaerit, sed non invenit, donec ipse illum faciat perfringendo. Sequuntur morbi pestilentes, dum educi t secum nocivos halitus, qui aerem & aquas inficiunt, Aristoteles lib. a. Meteor. cap. pluam lib. 2. cap. 82. seqq. XIV. hiis partes sunt Tremor. Pulsus, Iliatus. J Tremor est agitatio terrae in latera. Pulsus est agitatio terrae sursam deorsumque. Hiatus est disruptio terrae, aqua obsorbentur aedificia. Nostro aevo plutetum Helvetiae Inalpinae oppidum istum ad radices montis Contonii a terrae motu A. C. 16r8. mense Septembri concussum, & ab imminenti desuper

monte contumulatum, incolas, tecta, domos ex improviso defodit, ut nemo Guaserit, Adolfus Brachelius lib. i. Histori Geman. Paulus Piasecius ihi chronicis Eu rva p. g. Jr . 'Is. Hus loco hodie ingens lacus porrigitur. XV. Tauretas proseri causam terrae concussae, quod subterraniae aquae sunt copiose & varios habent ductus, igitur terram subtus permeando illam undiqua qae exedunt, ut tandem magnae ruinae terrarum collapsis in cavitates amplas terribili fragore terram verberent, lib.3.c iram Alpium pag. 666. Verum non placet, uti in sequentibus ostendetur. Bodinis redit ad Genios suos, ineredibile

est, ait, &praeter rationem ac comm

nem sensum, a levissima & insensibili exhalatione tantum aeri mollissimo vim posse inferri, ut non modo mare vastisiuinum, sed ipsam quoq; terram concutere possit, lib. a. Theatri Natura pag. i I . Veram ad Causas in natura exstantes, nimirum ad effluvia fatuosa & spirituosa, debet violentus effectus ille referri. EL fluvia inquam spirituose, collectis invicem atomis terreis, aqueis, nitrosis, sulphuriis, igneis, bituminosis, a quibus intra

terrae coecos recessus abditis motio terri-b iis perficitur. Habet enim terra quaqua-

vers' poros suos, cavernaS, venaS,meatus,

alibi laxiores, alibi constrictiores, ut illis Naturae minimis cogendis & continendis valde accommoda sit. Quae ab ignibus subterraniis incensae, & a ventorum spiraculis per occultas vias illapsorum auctae, viribus unitis rem suam geriant, &quia angusto terrae gremio contineri nequeunt, sursum, deorsum, ad latera nituntur, exitum quaerunt, sed non inveniunt, itaque reti b feruntur, angustias perfringunt , terrarum profunditates convellunt , inde inclinatio superficiei & quarumvis rerum, quae illi superstant Simile quid fieri videmus in dolio vino recente pleno, ubi orificium fuerit obstructum.

Tunc enim caloris interni opera effervis cui it spiritus,&vapores intrinsecus multis motibus sese subigunt, donec copia superante, nisi rimae fatiscant, aut ope culum removeatur,ipsi viam essiciantpatulam, & dolium rumpatur ab eorum violentia, cum terribili fragore & vaporum multipliei dissipatione. E e XVI. Ita

350쪽

sδ INSTITUTION RXV L Ita docent Aristoteles lib. 2.

Meteoror cap. 7. 8. Plinius lib. a. histor. ηarur. cap. 79. Senecatib. 6.quaestion naturai.

Piccolomineus libro de Meteoris cap. 2 .ac. Conimbricenses tract. I i. de Meteoris cV. 2. . 6 7. Mocentius Contemptat. Phi- oph. .part. i. cap is. Albanas Κircherus lib. 4. de Mundo subterranio sitit. a. cap. I. 2 3. 4. seqq. Nicolaus Casteus lib. a. Meteoror.text. 4s. quaesta. Perdinandus V ejaranus lib.2. de Meteoru quaest. 3. artis. I. θει Benedictus Mazotius lib. 4. de Meteoris cap. I.seqq. Renatus Cartesius pari. .prm-

ctrales, quae habetat solum concavum,p rosum, palustre, concutiuntur frequenter&gravius a terraemotu, quandoquidem intra absconditos terrarum sinus cffluvianitrosa& fatuosa commode generamur. r) Quia terraemotus imprimis autumno& vere contingunt, quoniam tunc aeris rei rarumq, status magis provocat colligitq; vapores Quia signa talia praecedunt & comitantur terraemotum, unde

colligatur, effectum istum esse a flatuosis effluviis in visceribus terrae coactis. Putei, mare, flumina jaciunt bullas, ventis silentibus ; naves fluctuant nullis fluctibus adsensum manifestis concustae; odor sulfurius passim vagatur , pridie quam vi vi e-τerteretur, graris o insolitus foetor omnium mares ossendit, inventusque qui calamitatem imminentem praediceret , sied contemptinfuit, ait de plureti casu tristissimo Brachelius i. d. sequuntur pestilentiae non prius desiturae, quam noxius ille spiritus e terra rupta progressus cesset. In ruinis sint perpetui flatus, donec humo aggesta coiri primuntur.

Johan. Cras otium in Physica compinia ria pag. 89. permineras bellicas, quas miro ausu, incredibili successu Arsina. chinaria excogitavit Actis sub tercicuniculis, ius crso pulvere nitro ob igne

addito aperiunt ar montes, subrutitur ut bes, evertuntur maenia, lacerantur turres, sternuntur aedificia, enecantur unitae vi rorum trementiu manus,lacerantur propugnacula, summa imis miscentur. Scal ger ait Pace tua dicam Jupiter, fulmista nostra sunt terribiliora tuis. Age, c0 nubes, ut tonare queas, nos etia de uasa quillo regnum tuum vastabimus, Exercit. 1 Dicit quidem Bodisia pulverella nitrosiim tam arctis locis conclusim i prorumpere, cum exitus illi pateat nulli.

am,at aerem sponte in terrae cavernas, ne

vacuum in Natura sit, descen iere,id que ab eo quod repugnante natura fit , lillud quod secundum naturam fit,non Valere cor sequentiam, i. pag. 7 .l7s Vettim aberrat, quod dicitur in Janui. Nec enim aer desuper ingressiis poros terrae, essicit motum, sed spiritu , si nius

in terrae cavernis geniti, cum foras nitu, tur, concuti uiat terram. Ne que ob iugani vacui in cuniculis minerarum oriuntlis nus motus, verum a confictu nitricum sulphure, postquam hostiliter illidissident. Talia esluvia nunc imprimis adsiunt, & ab ignibus stibi erraniis vexantur, ut cum impetu quaerant exitum, &circumposita omnia quassent. XVIII. Instat Bodinus: Terrantpθι rimum saxis ct rupibu3 solida est, quare aereis nullo modo admittit. Recurrit prior Elen chus causae non cauis, quando constat, ab

aere