De praesagienda vita et morte aegrotantium libri septem [...] cum praefatione Hermanni Boerhaave

21쪽

Cap. I. DE PRAsAGIENDA UTA ET MORTE AEGR6Τ. 7 morbillis , scabie, aut aliis hi qu*aodi obortis. De quibus Hippoe. in lib. a. In text. 18. 'ο ρο icorum a) dixit: fossis autem , qui ad crura fiunt in pulmoniis vehementibus ac periculosis, omnes uiriles sunt. Colligamus itaque duo esse, a quibus Medici in aegrotantibus salutem de interitum PraenΟ-

scent, nimirum naturam atque m6rbum, ac ex utriusque Vibrium. cognisione , urer sit Victurus, esse judicUdum. Quam em l. 2. In texn s. ita expresl1t. Summa totius prῖς 'tionis in morituris con aliturisque est, quoties vis morti cum aegri facultate conferatur. Si enim morbus vehementior est, aegeri omnjno morietur, si debilior quam aegri facultas , . haudquaquam, morietur , ubi nihil committatur At cum isa litas non nisi declinantibus morbis , aut Altem in statu contingat , Medici diligenter natura: dc morbi viribus explorati S, an e AeOuSque perdurare possint, conjemira assequi debebunt. Quod , ni assequantur, quippe, an natura post morbi statum cum morbo pugnando perdurare queat, ni conjiciant, de salute . .& interitu praesagium haud probe praeuos ent. Hinc Praeter na- Status. turde dc morbi cognitionem, suturi quoque status seu vi ris su 'λ' cognitio erit necessaria. Etenim aequalibus cum maturae tum morbi viribus observatis , ubi status morbi cito futurus ssit, naturam morbum absque dubio superaturam Medicus praesciet : ar praedi quo ex opposito tarde eodem morbi statu futuro, oppositum, celadum

atque dissicile jurulum fiet. Ex quo appas et sine status seu V IDgoris morbi futuri notitia, minime posse de salute &moi te recte' judicari Quam remi expressit Gal. in Id. 3 cap. de L, sibus liae scribens. Et quidem me borum trium exacta ignotione natii de salute investigari contingit , non magis quam hoc sciri potest, hominis robore, oneris magnitudine, se viae longitudine antea non herspecta: nam aegri Vires portanti onus , morbuΙ vero oneri, tempus autem , quod usque ad satam extenditur , Angitudini viae re' spondent i o pacto igitur de aegrotante sciri Potesti , numquid sufficiat , si nulla uatus praecognitio habeatur. Ex iis itaque omnibus ratio cogit, nil tam studiose esse discendum ,

quam futuri status praenotionem. Itaque eX natura , morbo,

atque morbi futuri status dignotione totam in aegroti S praedi- cendi

Q pag. 43. Iin. 18.

22쪽

cendi rationem, seu methodum pendere merito diximus. At iis praemissis nunc ad singulorum notitiam assequendam decli, nemus , a naturae viribus dignoscendis incipientes. C A P. II. De cognoscendis Naturae viribus atque inprimis eae quibus ipsarum cum robur , tum imbel illitas dignoscatur. CV M naturae vires sint a nobis dignoscendae, atque non minus, eX quibus ipsarum cognitio habeatur, de Natura, atque de ipsius facultatibus & actionibus prius est agendum. N'tVy', dilaturam vero , illam inquam) adversus morbos pugnan-' '' tem , quandam esse substantiam seipsum moventem , in iis,

quomo. quae ab ea reguntur , corporibus inhabitantem plures existi A cog- marunta, at quid illa sit, quave ratione varias millis actiones noscun- edat; omnes Vere Vel etiam nunc latet. Multis tamen Μed cis, ' Hippocrati, Galerio , atque aliis, quendam illam esse spiritum, vel calorem innatum , seu congenitum eX primorum elementorum commoderatione profectum, in partibus' corporis spirituosis, carnosis , atque selidis viventem, persuastim est. Qi iam rem etsi calorem ipsum naturam, vel animum non esse putem, sed ipso magis tanqhiam instrumento uti)nobis non pauca suadere eXistimo. Corpora siquidem, ut docet Hippocrates, pluri innato calore referta, perfectiuS ac robustius sitas obeunt funinones, ac imbecillius, que illius caloris minus participant. Quod in puerorum & senum corporibbus facile observamus, illa namque, quia plurimo innato calore valent, sita idcirco naturae munera perfectistime praestant, seu

exercent: etenim recte cibum appetunt, concoquunt. retinent , atque ipso ad nutritionem utuntur, non minuSque genita excrementa inutilia rejiciunt & consumunt. -EX quo maXimos gravissimosque morbos Pueri aliis aliarum tetarum hominibus facilius ferunt. Senum vero corpora caloris inopia

ac' sal. iu '. de Hip. se Plat. deor. eap. 9. Gal. in o. b. 37. in s. apb. a I. GaI. in a. oph, Si. Gal. tu II. method. med. c. I. In I. aph. I . .

23쪽

Cap. H. DEPRAESAGIENDA VITA ET MORTE AEGROT. 9ae defectu omnium maxime languidissimis functionibus utunatur. Praeterea in singulis quoque corporis partibus id licet

observari, quo enim cerebrum, stomaclauS, hepar, cor, atque caetera alia membra, plus nati Vo illo calore valent, strue ejusce caloris plus habent, eo robustius naturalia munera obeunt, ac exercent. Quo Vero minuS, ad obeunda naturae opera eo imbecillius se gerunt. Cerebrum plurimo calore utens recte com coquit, pauca eXcrementa gignit, ipsaque valenter digerit, resolvit, vel rejicit, in quo sensus omnes ob id purissimi exei centur. Frigidius Vero debiliter concoquit, excrementa multa coacervat, ipsisque ea de causia assidue scatet, quo sensus non rect e suas edunt functiones, vel eas debiliter & imperfecte. Quod eodem modo & de aliis nostri corporis membris demonstrari potest. Ex quibus quidem natura nihil sane aliud, quam calor temperatuS, congenitUS, sive innatu S creditur, probe uti in brutis etiam animalibus apparet, quae, quod plura ratione agere videantur, non omnino discursu carere quibusdamnaturae doctis persuasum est ab Auctore nostrae creationis pe

docta, atque erudita. De stria Gal. in Capite a. lib. a. de diis. decretortis: Physicum esse convenit, qui haec Iudicet, , persuasum habere naturam prorsus jusscere; b summa quadam providentia corpori nostro proi picere: Item propriis etiam motibus ordinatis, s quid aliud, ita j ipsam uti. Et in lib. de causis morborum

est a. Rationem enim quandam, atque mentem naturae tribuemus,

s ita simpliciter i am quicquid inutile est, deponere a*rmemus, ex nobilioribus partibus ad ignobiles. EX quo Hippoc. in lib. 6. a

cap. 6. & idem ait: M0rborum naturae medicae, atque ibidem Galenus cim. s. text. I. Hippocratem non me ex idorum coetu, qui naturam arte carere arbitrantur, sed eam esse artificem, animalibusque consulere, tradidit. Haec vero triplici differentiadi itinguicur , una siquidem animalis dicitur, quod functiones

ad animam, seu ratiocinatricem facultatem attinenteS obeas: stingui naturalis altera, quae ad appeti tricem , altricem, generatricem: tur. atque tertia vitalis, quae vitae cuitodiae maxime praeest. Has Gal. in lib. IX. cap. 1 O. metb. medendi, ita expressit: Gubernans

24쪽

tum, tres diversi generis facultates toti corpori ex suo quodam

veluti fonte, quaeque distributae: eas Plato animas vocat, propriam cissusque substantiam inveniens. Est enim earum quidam ad nutriendum animal necessaria, ac cum stirpibus communis: quae Jecur veluti pro fonte habet: Canales vero ab hae in tο- tum corpus sparsos, ipsas venas : banc seu appetitricem, seu nituralem , seu altricem voces, nihil interest: veluti s animam aut facultatem. Altera es, quae non modo, ut stirpibus aut et ita praeditis, sed etina ut animalibus anima est instar me

sedem in corde habet, ipso quoque in siti caloris quodam seu fonte.

Ab hoc fonte eoales arteriae sunt, vocanturque hae multis sane nominibus: nam es facultas, sue virtus vitalis, , facultas,

sive virtus animosa , anima vitalis, Nanima animosa dic Ltur. Tertia anima ratiocinatrix in cerebro domicilium habet rea v0luntariis actionibus una cum senstbus prae sidet. Utitur &haec particulis quibusdam seu canalibus, nempe ipsis nervis,

sensiim motumque per hos in totum animal trans triens. *xppyi Tres itaque hae sunt facultates, quae corpus a morbo delam sunt sa ἄν alis, quae cerebri, vitalis, quae cordis, & nat evitates. rasis, quae hepatis curam habet. Hae tribus alicujus arcis praefectis, eam defendentibuS comparantur, qui, cum Perse soli nequeant ejus defensionem tueri, seu recte sustinere, militibus utuntur, quibus ab arce infensos hostes propellant. Sic quaelibet praedictarum facultatum pro militibus functionubus quibusdam contra morbos utitur. Donatae etiam sunt f cultates nonnullis in1trumentis, qhice ipsis subserviant, cum corporum sanitatem curare student. Animalis siquidem facultas, quam in cerebro sedem habere diximus) nervos; oitalis in corde arterias , ac naturalis in hepate venas habent: per has sanguis ad omnes corporis parteS nutriendas labitur, ac per nervos iisdem partibus sensus & motus, atque demum per a terias vitalis spiritus a corde communicatur. Vivunt itaque corporis partes ope vitalis spiritus, sentiunt, ac moventur an malis a cerebro per nervos in ipsas effusi atque emanantis, Nintriuntur denique a sanguine ipsis per VenaS a jecore accedente. haselibet quoque pars vita non destituta a natura nervis arteriis venisque referta, continue eX sanguine, ac gemino nuper

dicto

25쪽

Cap. H. DE PRAESAGIENDA VITA ET MORTE AEGROT. IT

dicto spiritii, alitiir, vivit, sentit, ac movetur. Hinc si1ngulis corporis partibus adsutar ii spirituum calores, quibus functiones omnes, seu actiones, scilicet animaleS , VitaleS, naturales vitae conservandae causae, obeuntur: HOSque calores, a

quibus actiones eae obeuntur, Μedici merito vires appellant, quas natura singulis partibus, prout opus est, disipensat. Quo etiam facultas dispensatrix a Μedicis est nuncupata. Facultates vero omneS propriis actionibuS perficiuntur. Naturali S Fadulta, quidem tres praecipuas habet, quippe nutritionem , aucti Ο- naturalis nem, atque generationem; quibus multae aliae destinantur, quae Zquae sitiat attractrix, retentrix, concoctriX seu alteratrix, ac expultrix: Sine his corporiS parteS neque generantur, neque nutriuntur, neque augentur. Non me latet his longe etiam plures , servientes huic facultati, actiones ab aliis recenseri, quas tamen omnes stib praedictis contineri haud ignoro. Attrahunt enim ParteS , quo nutriantur, alimem tum , vel quo eXOnerent Praecipuum, nobileque membrum, excrementum, ut vesicula bilem, lien sanguinis fecem, Scurinam Vesica. Retinent parteS attractum alimentum, quoad ip1um perfecte coXerint, atque eXcrementum, donec c2pia

distendendo, aut qualitate infesta partes valde molellet. Coquunt non minus, quoad in substantiam partis nutriendam alii nentum mutatur. uod ut fiat, facultas pluribus utitur coctionibus, pro Variis praeparationibuS , priuSquam partes similares sanguinem recipiant, sibique ipsis ultima coctione edita assimilent. Variae profecto in variis membris ad illud operis a natura destinatis concoctiones fiunt. Cibus inprimis in stomacho sitsceptus coquitur, Posteaque rursiis in Venas attractus coquitur, quoad in sanguinem mutetur; qui dehinc per venas singulis partibus concessus in ipsarum substam tiam , postrema peracta coctione, mutatur. EXpellunt etiam, aut quod alterari, seu coqui non potest, aut quod quantitate vel qualitate molesta laedit. Hinc omnes partes, quoad possunt,

noxios humores a se propellunt, ipsoSque parteS aut naturae, aut morbi alicujus ratione factae debiles, recipiunt. Atquae haec de facultate naturali. Vitalis vero facultas, qua corporis parteS Facultas

vivunt, duabul tantuin functionibus seu actionibus utitur,

26쪽

quippe pulsatione arteriarum, atque respiratione. Hac quidem frigidus aer per asperam arteriam & pulmones ad cor Vehinir, ut 'calor vitalis igneo temporamento donatus qui absque veniati latione , quin resolvatur & marcescat, servari non potest ejus frigore coerceatur , neque diffluat, neque eXstinguatur. Pulmonum vero dilatatione Veluti eorundem compressione innati caloris fuligines geniti eVacuantur, puriorque vitalisi iritus redditur cordis calor recreatur, fitque purior. Idem in toto corpore pulsatione arteriarum fit, quando ipsarum dilatatione quam Graeci vocant) calor refrigeretur& compressione , istote vocata, quod ex humorum deustione in toto animante contractum est, Veluti fumidum eXcrementum expellatur. hiod Gal. in multis locis meminit, &ciip. 33. causis pulpis hisce verbis: Vuod tuendi causa ea loris unisersi corporis creati scilicet pussus junt, quem refriger ni s quid fit fuliginis ex succorum adustione contrassum, id excernunt e sestigio. Etiam illo loco dictum est, ad gi

gnendum hos conferre animalem spiritum. Respiratio a natura facta est caloris innati eordis causa, ut refrigeretur , &a fumosis halitibus expurgetur, pulsatio arteriarum non minus addita et , eatoris vitalis in toto corpore effussi rest, Facultas gerationis, atque purificationis gratia. Animales denique animalis iunctiones plures existunt, scilicet animalis seu voluntaria, quat quae nervis atque musculis esto destinata , quintuplexque exibstit, una sensitiva, quae in alias quinque subdividitur , quippe in videndi, odorandi, audiendi, gustandi, tangendi,

que actionem. Secunda esst motiva, qua corporis siligulae partes moventur. Tertia imaginandi. inarta ratiocinandi,& postrema memorandi. Haeque sunt omnes facultatum assiones, quae inculpatae, ac robustae in corpore cognitiae

naturam robustissimam praemonstrant, plurimumque innati caloris ad ipsas facultates ipsam mittere, ac instrumenta qui bus ea obeuntur ; itaque primum ipsorum principium, nempe cerebrum facultatis sedem nullo vitio teneri. 1nfirme vero debiles vel vitiatae oppositum utique denotant; quando hoe, caloris quem vires appellant inopia, vel debilitate, aut vitio instrumentorum , aut ex causa morbifica ita obeantur.

27쪽

Cap. III. DE PRAEsAGIENDA VITA ET MORTE A GROT. I 3M aistionum itaque robore & debilitate, totius naturae potemtia seu vis quanta sit conjicitur. Sed quod nos hactenus uni, versaliter conjecimus, nunc singillatim attingamus. CAP. III.

De facultatum actionibus robustis cognoscendis. Actiones , quae in corpoxe perfectissimae obeuntur, secultatis, a qua emanant, robur ideo ssignificant, quoniam nedum facultatis , sed & illius sedis quod primum faculta' bus undetis instrumentum Gai. Vocat atque aliarum Partium , Vel cognosci- instrumentorum , primo instrumento inservientium perfectae turtsanitatis certa sunt indicia , ut Galen. in I. lib. cap. a. dely t. ca a tradidit. Cum itaque in aegrotis , ut ab animalis facultatis actionibus incipiamus, omnes cum interni tum eXterni sensus, scilicet visus , olfactus , gustuS , tactuS , nihil a statu ne, io naturali mutati observantur, recteque, quod ad imaginationem, bustaeum memoriam , rationem, atque motricem potentiam pertines, dς tunc se habent, sicrobustam recteque valentem facultatem ce- ςVnx x

rebrum inhabitantem significant) ut nihil omnino ipsam offensam exinde praemonstretur habuisse. Qiuod Hippoc. in s. a. ophori . 33. nobis indicasse visiis est, quum dixerit.: In qu0- vis morbo mente constare bibene se babere ad ea, quae osserunturb0num e contrarium vero malam. Naturali rer itidem homi- Vitaliis Hes respirare, atque arreriarum pulsis, magnos , vehemem iis ut 'tes , aequales atque ordinatos habere facultatis vitalis seu animosae fortitudinis nobis est indicio. Hoc Hippoc. in 1. Ibr. prognosticorum Fu text. 23. ita e resiit: Spirationis autem fa- unde co- obtatem existimari oportet, perquam magnam num labere ad gnoscun- salutem in omnibus morbis acutis, qui cum febre sint, , in qu draginta diebus Iudicantur. & Galen. in Comment. cap. I. natu Talem respirationem appellavit spiration is facilitatem, signiteantem neque thoracem , neque cor , ac Pulmonem , neque

Praecordia doloris qu1ndam habere affectionem, quin etiam neque partes quasdam ii S admistas. Et in lib. I. de praesag. ex pub

28쪽

sbis; de pulsibus, hanc facultatem robustam denotantibus, ita habet 8 Vehemens enim pulsus a facultatis semper robore fit, aequost sebementior tanto robur m aes e se facultatis. Non secus etiam Nat '- naturalis facultatis funmonibus dicendum erit, aegrotos namque probe cibos appetere, atque ex ratione sitire, optimum aibii. est, exindeque robur facultati S significatur, non minus & partes

robusta, ad se alimentum recte attrahere, retinere, concoquere, excreta unde e0- mentumque per loca conVenientia expellere idem ostendet

gΠ0sς n' a. Ex quibus naturalis facultatis altionibus duae sunt praecipuae, ad hujus potentiae robur ac debilitatem denotandam quippe eXcrementorum coctio atque excretio. De illa Hippoc. a) in lib. I. text. S. cap. 9. & idem ait: tactiones celeritatem

portendunt judicii, securitatemque salubrem. Et Gal. in lib. de

constit. art. medicae dixit: Quibus omnibus hoc commune est, nunquam morbum solvi posse, nisi priuS in excrementis coctionis signa conspiciantur. Unde sNe aureS male habeant, sive oculi, sive fauces, & , ut summatim omnia dicam, cossiones omnes celerem crista, salutis ille securitatem indicant, & 1. de ori useap. 8. scribit, coitioni S signa nunquam male apparere. Non minus in libr. 3. cap. 3. affrinwit, cum millies, dum cris es fierent, interfuisset, neminem unquam Vidisse intereuntem, qui praecedentibus coitionibus crisin habuisset. & in I. apborism. dixit, coctiones naturam morbosiS causIS PraeValere Perpetuo praemonstrare. Hanc sequitur excretio, quae post cossionem apparens semper facultatis robur indicat, certamque salutem praenum tiat. Natura enim perpetuo hoc ordine Procedit, ut prius com coquar, mox e ellat. Quo omni S eXcretio post coctionem ap-Exeretio parens optima & salutaris iudicatur. Haec vero duobus modis fit, post c0- uno niodo, singuli S corporis partibuS propria excrementa in duobu, QSQQrnentibus', altero, cum multitudine humorum modi, st. erituperantium Vel qualitate, Vel utroque modo eadem partes

gravatae eXcernunt. Quam eXcretionem Praemonitrant excre- menta probe concocta, atque secundum naturam excreta.

horum absolutissimam tra lationem postea quippe in ultimo

libyo instituemus. Haec vero ita prodeuntia eXcrementa, per-

29쪽

sanitatem indicant. Altera vero eXcretio, in qua humores quantitate aut qualitate molesti, debito tempore Vacuanmr, expultricem facultatem robustam, naturamque ipsam morbo praevalere, certo praemonstrant. Cujusmodi sunt criticae samguinis eruptiones, urinae copiosiores, alvi dejectiones, vomulus, buta, atque sudores. Hae etenim omneS naturam cum robustam tum causis morbosis praevalentem significant. De proba sanguinis excretione Hipp. in I. epiae a) comm. a. t t. 6s.& idem ita habet: Febribus autem ardentibus, quibus rite ac lase ter sanguis per nares erupit, ea de causa maxime servabantur. Quod in Cleonaes ide b , Pericle e , virgine Abdera Φ, Hero- pyto e , muliere morosas , Larissa virgine g), Metone atque in aliis multis ab Hippocrate apbor. 3. Rit observatum, de quibbus ait: i) Saquis autem plurimis erupit; praecipue adolescentulis, adultis. Quorum periit maxima pars, quibus sanguis n- ermpit. 'Et Gal. paulo post com. 3. text. 88. de Met0ne diXit. Largae de naribus eruptiones sanguinis liberant fere. Sane enim a sola videtur sanguinis eruptione de judicanis & servatus, quanquam non omnino tuta signa haberet. De urinarum vero probiS eXcretionibus seu purgationibus post coctionem apparentibu8. Hi Poc.

in lib. .aph f. .inquit: in quibus ad articulos speratur absces ius, IAberat ab abste su urina multa, ora fia, alba facta. a scilicet alba, crassa, & copiose cum multa subsidentia Nicodemum fuisse

judicatum tu lib. 3. Epidem. h) eom. a. text. a. posteritati tradibdit , & Charionem l) multis biliosis. Nonnunquam etiam ni gras tunc temporis excretas multis profuisse Gai. et a lib. 3. Epid. 0m. 3. text. 73. his verbis affirmavit, dicens : Equidem quam damnovi, quae talibus urinis magna copia evacuatis, auxilium percepit: & de dejectionibus salutaribus, naturam morbo Pro Valentem praemonstrantibus, in libr. q. apb0ri . 28. HiPPOc.

ita habet: Et, quibus surditas, supersententibus biliosis dejecitiou

bus, cessat: ac in hb. 6. apbor. 17. Lippientem ab alvi pro fluvi0 corripi , bonum. De Heropytoque m judicato in lib. a. Epid. γM.a.

30쪽

Cirta diem centesimum alvus fuit turbata, multis binio sis duris buntque diu multa ta a. Gal. Vero clarius de hac eXcretio ne in lib. I. apbor. aa. ita scribit: Quando igitur post morbi poctio

nem a quis humor vitiosus excernitur , tunc corpus a natura expungatur, B propter hoc atrabilis, b alius omnis humor hujuscemodi tibi Agna coctionis in morbi proce su apparuerint, bonam gnificat eum euationem. De ea itidem, quae per Vomitum fit, Hi poc. in lib. a. Progn .a b. I s. dixit: vomitio autem utili maest, quae pituitano bilepermista quam maxime est: & de excretionibus in su ppuratis ait: b siuicunque ex morbo laterali fiunt emni, id est suppurati, Aquadraginta diebus purgantur, a die qua fit ruptis, hberantur. &de sudoribus: c) Sudores autem optimisunt per omnes acutos m0

bos, A per diem eveniunt decretorium, , integre sedant febrem, sex toto corpore prodeant, faciantque, ut aeger ferat facilius morbum. Atque hae omnes si int eXcretiones e ultricem facultatem robustam praemonstrantes, quae sic Valida contra morbum pugnat, ut interim sola excretione ipsi im stiperet. Dod de Metone Gai. in I. prognost. text. 3 . animadVertit, de quo ait: Sane enim a sola et , detur sanguinis eruptione, , judicatus, bservatus; quamvis non omnino tuta Agna baberet. Ex hac praevalida excretrice facultate Hippoc. in iis,qui in secunda epidemica conititutione aegrotarunt, maximam utilitatem cognovit. Nam in libr. l Epidem. m. a. tex. 79. hujusce potentiae tale commodum iis fuisse dixit, ut fere omnes, qui forte hac excretoria Vi Valuerunt , evasisse animadve terit. se res nobi S ex ipsius sermone conspicua magis fit, qui

est huiusmodi: At vero hoc flatu quatuor bis praecipue Dis servabantur; quibus enim aut ex naribus probesanguis erupisset; aut qui per vescam urinas multas,/multo bonoque praeditas e imento reldidissent; aut per ventrem , turbida biliosa tempestive processissent; aut qui inda enteriam incidi seni. Multis vero usu venit, ut non ab uno illorum judicarentur, sed per omnia plurimi moernerent, qui quidem gravius habere videbantur: Heruntamen omnes, quibus haec acee serunt, supersites erant. At de cognoscendis robustis naturae actionibus, haec nobis sufficient. Nunc ad debilium dignoti0