Summa philosophica juxta scholasticorum principia : complectens logicam et metaphysicam

21쪽

pre88ὶ0, Si qui dem DPrehonSio non est ipsa ros sed tantia in re repraesentatio ; dieitur mei talis XPressio, quia in monte habetur et differt omnino ab illa reprί0ssentatione iis fit in sensu vel in imaginatione quaque materiali modo e XΡrimuntur materialia objueti olemon tu seu et iurae toros dicitur demum objeoti X pressio dari quippe ne illi repraesenta tio in re repraeSentata Ut Perde Ptio in re et Cel in.b Illud luod approliensio vel idea exprimit, dieitur id o objectum. Hoe duplo est, materiale unum fo=Ἱnale aliud. Prius est objuetum ut est in Se eum omnibus iis hu-raeteribus quos habet posterius est io ipsum obj00 tum materiale, sed secundum illud tantum quod apprehensio vel a pdsentat. In quolibet enim objecto dantur attributa Sibi proiiria, up Sunt voluti objeoti lineamenta, Nae

ille Oeantur tot in fornice, se otiones, cle terminationes rei e te. Porro eum mens objectum pereipit, lure S audi Ἀ-reSV e ejus notis attingit, Seu iure pauetoreSVe nota Sin se Xprimit. Objeetum igitur, Si consideretur Drpeomitibus notis quibus constat dieitur materi iam si pus iis tantum quas dea X primit, dieitur formale id in Obje etiam. o Ut X die sendis patebit, dantur deae iis ad Plura Vel aueiora olijeeta relationem didunt. Hae idearum amplitu lo et aptitu lo dieitur de B Tten8io eum Om-ΡleXu earum notarum viiij v ali tua dea Constat. Voeetur idem comprehen8io. Exteti Sio et Comprehensio dearum ordine se habent inverso quatenus quo pluribus nut nucioribus notis clea constet, eo paueiora ut turn respiciat obj00ta. Quamobrem altera reseente, altera decrescat oportet. l Prima ista mentis operatio plura Sortitur nomina: Vocari e Solet psyrehensio coit eptu8, toti0, dea, etc. Haec nomina eumdem referunt mentis notum, diverso tamen respeetu. Quatenus enim per i una notum Objectum in monte quodammodo transfertur, dicitur appreliensio; quatenu ille uotu spectatur ut artus quidam

22쪽

liu litis dieitur onoeptus quatenUS per illum notum ali iluam rei notitiam Comparam HS diditur notio quatenus domum ille notus rem menti praebet contuendam dieitur idon quod nomen idem sonat ne Visio. Futemur quide naideam magis proprie adhiberi ad significandum Xemplar in mento Xistens, uXta quod artise operatur attamen solo etiam significiare mentalem objecti X PreSSionem. Duplidem istum nominis aueeptionem ipse . Thomasi guoVit, quamquam Priorem magi Propriam SSe fateatur.

Summa' ' P. Q. V. n. I.)4. Altera mentis operatio est juriolum. Cum mens duas dens invicem comparat biplieiter se habere potest; sollicet is vel deprehendit eas inter se convenire, id est

olive idention qui omnia idem sonant vel J ueprehendit eas iniser se disero pare, seu iton referri ad idem obj0otum istisse obj0otive diversas vel ae earum neque eon Venientiam pereipit, neque diserepantium. De hoc tertio postea agemus, quum de discursu erit Sermo Convenientiam vel discrepantiam duarum dearum eum mera Sratam habui judieare diuitur. Est ergo judietum uot quo meri aliquid de aliquo assi mat aut nectatu vel etiam actu quo pe) ipitur objecti et identitus aut dioersitas dua

juncti vel separat unde judicium vocari solet compositio vo divisio.

5. Tertia mentis operatio est ratio inium. Quando mens duas dens On warans, nequit, ut Supra diXimus, deprehendere utrum inter Se conveniant necne artificio uti obet ad id de togendum. Quod artiseium in eo est ut omparet utramque deum eum tertia aliqua quam Vel Sponte obhi- tam arripiat vel quaerendo inveniat et in rebationibu eo n-Venientiae vel discrepantiae quas utraque idea habet cum tertia, detegat convenientium Vel diserepantiam quam

habunt inter se uilibet enim immediate assutilent ista

23쪽

DIALECTICA CONSPECTUS. Η

convenit et alterum ab eo d/s repat illa duo di erunt inter se. Quapropter lino institii in eo inpuration tria locum habere possunt vel una et altera idon do quarum relatione inquiritur est a tertia objective diversa; vel utraque Stobjectivo adem re demum dearum ultera eum tertia ori Venire reperitur, altern Seeus. In primo ea su Dihil proscitur; media dea fuit male selecta ni quo ad alium recurri debet in secundo ensu duae duae sunt objoetivo identiem in tertio sunt Objeoti V divorsae. Hi no quam ant0a idsentitatem vel diversitatem iniser duas dotis motis Non SSequebatur, eam modo mediante illa tortia d09r0liundit judietumque ponit mrmativum vel Rogativum. operatio hae tenus deseripta est rutio uinium quod definitur actu quo men e tina veritate ad alterius notitiam devenit vel aetus quo unum eae alio ii ertur.' '

6. Aetiis mentis nostro aliis innoteseere nequeunt nisi eXterius manifestentur manifestantur autem Potissimum per oeos. VOX definitur sonus artieulatus ab homine prolatus icini sention aliquid signis candi. V Dieitur sonus artio datus, ut is uernatur eum a risu et gemitu humano tum a oonfusi quibusdam brutorum animantium Sonis intque additur prolatus eae intentione aliquid ioni candi, ne voeibus arti eulatis rissimiletur quas anim lininutedum, CH-jusmodi sunt psittaei, se more interdum ossundunt. Quare li00 aliis modis homo ooneeptus suos aliquatenu POSSit manife Stare eo tamen lene et orio et non Xprimit nisi Per OeeS, qu in Sunt magi at tu magisque Communia Onceptuum Signa.

7. Signum oneratim dici solet quo leumque notum in quo aliud cognos itur. poteris divisionibus omissis duplex philosophi distinguunt signum nati ale et arbit serium;

24쪽

prout On1ioXio qua in Signum habet eum re ignis uata volui, ilistus rei natura vel ab hominum arbitrio endet. Si esumus est signum naturale ignis hiarus nulli trarium signiam violori: 0. Porro liuet uen li noultas sit io mininaturalis, Vim qiue Vocibu inest ignis eundi ortas quasdam cogitationes et reS, non a natura sed ab hominum lilaei tu ni et SSo repetendam. Id Constat tum X di ,- mutum diversitateri tum etiam X eo luod hin Voces ad Cortu quasdam re cogitationesque XPrimendus modo Passim usurpantur, pedem ad alias plane divorsus indicandus adhiberi potuissent. Quare ooes sunt signa arbitraria, quae quidem immediate referunt eo Deeptus nostros,

at istis modiantibus, ipsas res. His oSitis, depe XΡrimuntur por oeabula judiein per i opositiones, ratiocinia per avgmnoniationem. inueni singulis. 8. Voc abulum si vo hominis articulata ex hominum eonvention significatis. X voeabulis, alia in ullo addito ompletam ha boni signitientionem, ut patet . loquor, etc.

Veteribus ea testorem set ista appellabantur a recentioribus oeullula per e siuini cantia dicuntur; qui oeant Vocabula non per se iuni istantia ea qupe veteres distebant oen-bula syn a testoremati a. oeabula dicuntur etiam termini orales quin in illo propositio ultimo resolvitur. Notatamon terminum simpliciter sumptum latiu patere Siquidem esse potest mentalis, volati .et criptu8. X. gr. Clim diuo Petrus est homo, Petrus et homo in quatitum XPrimuntur conoepti interno, Sunt termini moti tale in quantum vocibus sunt termini orales in inlatum X aratis litteris Sunt termini scripti. Quare si nomine termini intelligamus rem significatam, terminus meritalis orati et seriptus sunt idem terminus, Sed diverso modo e XPreSSUS:

si vero nomine termini Sonet Signum X Primo S. Sunt termini diverSi. 9. Propositio est oratio aliquid de aliquo affirmans vel

25쪽

DIALECTI CONSPECTUS. 11 Degans: Homo est mortalis Inima non est corpus. Propositio Omnis tribus consti ut elementis, Subj0eto solli et praedionio et copula. hi e tum est id de quo aliquid a firmatur vel negaturo illud quod affirmatur se negatur de subjueto dieitur pro dieatum vel etiam attributum ulaeS Verbum quod Di pedicatum eum Subjeoto Conne et it vel ab illo separat. Subjectum et Dr00dientum diuuntur Propositionis materia ἰ copula se contra Constituit propositionis j 0rmam, quae est mi maliva vel negativa. Tria ista el0menta in omni propositione dantur, non tamen Semper 0Xplicite. Propositio potest interdum constar duabus tantum Vocibus immo quandoque uni ea voe absolvi ut essent Stae Petru cur) it vivo mus pr0dpositiones istis aequivalent Petrus est curre u 'o uni vivens. Quod si interdum propositio pluribus constat vocibus id se eo provenit quod subjectum, vel praedicatum, vel utrumque sint termini complexi, ut osten de elarabitur 10. Ratiocinii xpressio dicitur aruumentatio, ne definiri

PoteSt. Oratio ut unam propo8ithonem eae alii de uirit Argumentationis forma multiple est Omnium perseetissima, ad quam quί00unque alia redueitur, est yll./8mu8. Hic definitur aruui ne itatio tribus constan propositionibu8 ita inter se eonnexis, ut duabus 98itis, tertia ponatur Ne oe88 e8t. En Xemplum : Omnis homo est mortalis , atqui Petrus est homo ergo Petrus est mortalis. Ex istis rOPOSitionibus, rima Vocatur major altera ninor, tertia conclusio. Major et minor dicuntur pria missi vel anteceden8 CODClusio autem, consequen8. Hdde attigisse sum uini

11. Antequam ad specialem unius0ujusque mentis et UStraetaticinem neuedamus juvat iacitiones quasdam alleiS declarare quid se ilico sit abstruetio, esse Xio, attentio, aSSOciatio dearu in analysis et synthesis. Itaque:

26쪽

12 LOGICAE PARS I It M A. a Abstra tione utitur mens iiii e duobus Vel plurii, iis natura S in Conjunotis, illa in Sine alter Cogitat. num ab alio Separatur; non quidem realiter, sed tantum in cognitione non nisi matur unum Sse Sine alio, Verum

inum intolligi cur alio non intellecto Abstraetio autum potissimum fit vel considerando unam objecti artem aliis minime nitentis: sic osset qui de homiliis eas ite aut oculo, aut erebro Cogitare, quin de reliquo corpore ogitaret vel considerando nota essentiales, hoe est notas illas in quibus aliqua re concipi equit neglectis notisaeeidentalibus illis videlicet qui ita sunt in re ut possint non esse : quod faceret ille qui ad Colorem Staturam, et in hominis minimo attenderet, et hominem oneipero ut unimal rationale vel considerando rei proprietatem aliquum ut determinationem re Cui inest, nosecta Sio possem O mi Olorem Ut figuram eone ipere, Omo liso non ut tento . Res eui illa iroprietas Vel determinatio inest dieitur determinationis subjectum ' determinati autem ipsa Subjeeti fortit t.b Leseetere mons dieitur quum ad suo proprio noti Seonsiderandos Se eonvertit. Est igitur reflexio; attentio mentis in proprio aetus. Si autem eiu spectari Os-

sunt sub ieetive vel objective, videlieo vel quatenus sunt asso otio quἴ0dam Subjeeti, vel ut Sunt e Xpressio alicujus obj et se ad id olationem distunt. Si eius attinguntur sub priori respeetu reste Xio est p8yoholosi Si Sub altero

e Attentio die solset animi applieatio ad aliquod obj0otum. Hujusmodi autem applieatio Voluntatem vel ante-Vertere vel equi potest. Hine attonito dispartitur in spontaneam Seu dire etam et Voluntariam Seu esse Xam. Prior remissiori Saltem aliquo gradu, quamlibet cognitionem comitatur; Ostetrior non astaei nisi cognitionem illam quo sub voluntatis imperio peragitur.

Issoeiatio dearum est vineti ian illud quo ideae iii

27쪽

DE IDEIS SPECIATI M. 12 nobis mutuo Connoetiantur ita ut una alteram eonSequatiar. ejusque adminio ut revoletur. Hae etiam duplex esse potest, naturalis ei litet et arbitraria Naturalis, quia utros ne Xu aliquo inter Se ut Plurimum citi neutri utur, Si Cetiam deae ne Xum aliquem inter Se Servant arbitraria

quia is objoeta nullan habeant conne Xionem inter Se potest tamen quiS, Si Velit, in consideratione ita ea mutuo colligare, ut quum Uni US idea e Xeitatur, hoc ipso rei altorius id0a menti Si Stat. e Analysis et Synthesis. Illa separat ideas dearumque elementa Seu notas 'deo has ipsa Componit. Percipio V. R. liquore Comple Xum, ritu ferrum alidum factum istud mens seeomponit per analysim deinde ii id iterum

Componere PoteS Per Synthesim unum de alio amrmando: ferruni est ali uni. Desulitiones patent e ipsis orbis: sesi θεσις enim graece idem sonat ne compositio latine in verbo Γί de οὐ tot ut quod erit componere liuid uisem quod graeo uiuifui dieitur, ut Hie Onu resolutio, a Verbo ui ut i ii quod est resolvere. Ha)e fuSius Suo loco Versabimus;

necesse tamen fuit et hic aliquid dicere quia verba pepe

re eurrunt.

12. Xpendimus jam quid sit idea, quodnam ejus obj0etum et quotui te habent nomen. Qusdstio nos duas in hoc articulo distinetis para grai liis comple etemur. Otionum i ta e VOlVemuS, notitiam majorem comparare Si quis in litat Logicam P. Tongiorgi S. I. e qua D ira e XSeribimus legat Eminet hi auctor in his notionibus en ueleundis; at piget dister eumdem non pari Xitu iure metaphySicus quaeStione traetaSSe.

13. Quum dea sit objoeti olivo sontatio in mente habita, in tradenda duarum divisione tria attendi possunt vel

28쪽

porseolus quo id ed objectum e Xprimunt vel demum nuturnos amplitudo obieetorium, quo per deas repraeSentantur Otud quae depe reseruntur. Tripte ergo est generalis iden-rum artitio.

14. Primam idearum divisionem si fere prosequitur '. Tongiorgi. Si ratiotiem iubes originis, ideri dividuntur in intuitina et faetitius. Id ea intuitiva ea est ad tuam mens determinatur ab ipsa ob leti praesentia intuitio nini est

objecti a Caesentis pereeptio. Pr esens porro Objeetum est eum ne tu rumum assteit Ahieitur autem animus ab objeoto mediante sensu Xterno vel interno. Hi ne idea intuitiva dividitur in diro tam et resto Xam. Di reeta Stilla cujus objoetum sit animo praesen Per Seu Sum Xternum talis est . . dea Solis, Soni, te Resse Xa, cujus obj00tum sit pri0sens per Sen Sum internum, quam Oeam Irire se Xum, quia esse otione comparatur; ut esset deno . .

doloris Idon notitia est ea quam mens sibi format plures intuitiva ideas simul conjungendo, ad aliquod objectum, cujus intuitionem numquam habuit, sibi re-Ρrp0Sentandum. Est tu pariter dupleX: H8our8iva, cum ope ratio 'inii os formatur ut de Dei arbitraria, eum ad urbi trium det elenient a componuntur, ut idea vani aurei. Ad id autem requiritur ut not*0,

quae in tium Conee tum Omponuntur, nullam involvant repugnantiam.

15. Altera dearum divisio petitur ex ratione majoriSminorisve Perseetioni qua obj0otum Xprimitur. Si enini idea tot sex primit notus quot sussiliunt ad unum Obje-etum ab alio discernendum idea dieitur olura Si in Superdiseernere ossumus inter diversas nota quibus iden On- satur, dieitur distinota si omnes traduntur notae, luibus unum obj0otum ab alio dis00rnitur, idea dieitur completa. Quod si ber deam cognoscatur de objeuto luidquid OgnO-

29쪽

DE IDEIS SPECIAΤIM. 15seibilo sest, idea dieitur ad inqua a vel etiam comprehen8iva quas deus hianinita aeris equit habere. Idem autem quae ab his stofinitionibus deficiunt dicuntur cordine ob8cur in confu86 , iuc0mpletin, Had inquat P. 16 Tertia dentinia deurum divisio sumituri'. Ex objectis. Si objectum quoeutique modo X tentionem continet, idon dicitur se ometri a si X tensionum nullam involvit, iden dieitur pura. Hine etiam Xurgunti lepe oneret in et ab8truetin. Concreta illa dieitur idon quae eXprimit formum ut e Xistentem in Subjoelo m. 11.) ut

eisione mentis, X primit formam Xtra Subjeetum quaesili eo in Se Xisteret ut esset subedo rotunditas. Hae eultima divisio convenit etiam termini oralibus. 2'. EX objectorum amittitudine Dantur enim a idon quae unum objQetum et id quidem deterriti innio modorei 1 80Sentant. Pu id ope voeantur in Vulares. Not: illi qui ideant ita determinant, vocant Ur individuantes, Otoque hoc versistulo continentur: Forma, furu, 06u8, em η, tirp8, patria, 0meri. b Sunt alit j quae leo ad unum objectum reserantur unumque exprimant, illud quodnam Sit minime determinant. Hd vocantur particulares. - o Dantur et aliae lupe plura objeu tu Per modum unius Significant, ita ut

dicari possit, sed ad nilum quoci sue individuum Singi n-tina seu distributi e referri no lueat. Ha die utitur collectio e. il Demum cloas in bona usinus si ad 9 D'n refe-iuntur ut i , sint oti m eorum Uni Quique lili Cari.

Mens enim nolle unimadvertit iure osse res in me liuet in multis inter se disserant quoad alia tamen inter Se conveniunt. Ab illis Di poscindendo et notas istas Ommune e XPrimen mi lius Comprehendit sub union idon. quCe repreSenta di uti tu id pluribus conini une. Istae idem

30쪽

16 LOGICAE PARS PRIMA.dicuntur universales. Harum elaSSe Sequenti paragrapho

versabini US.

17. Distinguen luna ni priuiis est inter deas trans euidentales et ideas proprie dietas uni ei sales. Priores ad omnia lun Sutit Vel SS POSSUtit, eS Porrigunt lup aliquid sex priniunt quod tu omnibu Onmino reperitur SterioreS, ills sunt quas paullo ante deseripsimuS. De transvendentalibus agere ad Metaphysicam pertinet ad Logi eam de UniversalibuS. 18. Quod Communia pluribus inveniri possunt ad quinque capita reducuntur; et quoniam dea universalis XΡrimit aliquid luribus commune, sequitur quinque dari dearum universalium elaSSeS. Spe etes. Cum Singularia sentia inter Se Om PnrumUS, ea in pluribus noti eonvenire Comperimus, quae illi QS notae ita Ompetunt singulis objectis, ut in illis De HSSeneo eo Deipi possint. Istae not00 Constituunt HSSentiam. Jam Vero spe te est notio universalis exprimen totum illud quod communem plurium individuorum essentiam constituit. Genus. Quod si plures si oete inter Se ConferamUS, haS, non eous ne in lividua singularia, in quibusdam inferre, in aliis Convenia se reperiemus. Xurgit inclo idongeneriS, qud est notio universalis exprimen id quod pluribus speciebu est commune.

Disserentia. Cuin insere senseris illud XLiboni quod in

pluribus 90 diebus operitur identioum t l, 'eies anaen inter se disserant, roseoto speeterum divorsita non aliunde PoteSti Xurgere, quam se aliqua se aliquibus notis in idea generi minimo Conisentis. po CujuSque Pelio nota essentialis si differentia, quiae proinde definitur notio υ niversalis ea primen illud in suo no speetes ob alia dii fieri u eodem genere contento vel etiam illud quod generi