장음표시 사용
41쪽
DE PROPRIETATIBUR PROPOSITIONUM. 27
litate, thim utraque differro possulit. Ex iis differentiise Xurgunt i OPOSitione oppo8it in quἴ Sunt contradietoriae, contrariae, Subeontrariae et Subalternae. Duae propositiones dicuntur contradictorio , Seu contradictorie ΟΡ-ΡOnuntur, uni ultera tantum otii assii mando vel negando quantum sum ei ad reddendam alterum falsam: V. g. Omnis homo est mortali8 aliq/ 8 homo non est mortalis. J Sunt contraria cum ambae uti universales et altera tantum ponit mrmando Vel negando quantum ulteruuegat vel assii mat; v. g. Omni homo est mortalix nullus homo est mortali8. - Sunt ubeontrarim, quae Cum ambae particulares Sint una tameti est affirmans et altera negans: v. g. aliqui homo est mortali8 at quis homo non est mortalis. il Demum ubalterno illae sunt iis eamdem qualitatein habentes, sola quantitate disserunt: v. g. Omnis homo est mortali οῦ aliqui homo est mortalis. Jamvero
proprie dicta oppositio non datur nisi in duabus prioribus
quia relate ad illas tantuin Onuntur Onditiones ad Veram oppositionem requisitae. δ autem Conditiones, ut X definitione colligitur sunto'. ut in utraque propoSitione idem sit subjectum 2'. ut Sit dein raedicatum; ' ut altera negando destruat id quod altera nisi mundo ponit. A prima conditione Stiboontraria desiliunt a tertia
34. Quoad propositionem oppositionem sequentia tutulinus. 1'. Contradiutoris ne simul verim, ne Simul falSpe
surio falsa. equit enim idem de eodem simul amrniariet negari atqui id foret si ambae roΡOSitione Contradictoriae Simul forent se ii vel fuisse ergo Simul ei de Vel suis. esse nequeunt. Nam id quod universim de subjecto assii matur vel negatur, nisi matur pariter de singulis individuis qua in subjecti extensione Ontinentur; atqui Subjectum tropositionis artio utaris est unum ex individui S illan in sui jeuto Propositioni hiniversali coiitinentur ;
42쪽
28 LOGICAE PARS PRIMA.orgo de lio Subj0oto partieulari illi matur vel negaturl raedi ratum propositionis universali ergo idem subjecto vi unius propositionis illud a raedicatum Competeret, Vialterius non ompoteret, quod diXimus SSerabsurdum. 2'. Contrariae M Simul verae esse non possunt in qualibet materia. b possunt sesso simul fulsp in materia contingenti; -o non possunt tamen esse Simul falsi in materiane eeSSaria. Hinc quamvis e unius Veritate Valennius alterius fulsitatem inferre non Sem Per tamen POSSUm HS Xunius falsitate ad alterius veritatem arguere. Rutio reguli quoad rimam artem petitur e eo quod idem nequeat eSSe Simul et non esse quoa Secundum e eo quod in
materia eontingenti seri possit ut uni vel pluribus ex inferioribus subj0 et univorsalis conveniat ra)dientum, non item aliis; quod si ontingat, ropositiones contrariddSunt ambo falsae. Id autem cum nequeat contingere quoad i pedientum quod necessario tribuendum Sit Subjecto aut ab eo uouessario removendum, Patet Cur I OPO- Sitione contraria in materia necessaria simul ut SC esse
3'. Subeontraris, a ne tu untisse simul falsae; at i)eSSe l)OSSunt Simul orί0. Mino liuet ex unius falsitate ad alterius veritatem re et quis Concluderet, falsitatem tamen unius e alterius oritate de lueere minime osset, nisi usostio sit de materia ne eossaria. - Si enim simul falsae dua subeontrari: forent, earum Contradietoriae QSSedeberent simul vorso atqui Contra te tori: duarum ropositionum sub contrariarum Contrarie OPPOnuntur ergo illi. Propositiones Contrariae forent simul verso, eontra id quod antea statuimus. Quod autem esse oSSint simul verί0, id cantea dietis onstat. 4'. Subulteriis demum esse possunt Vel ambs Veriae Velam . falsae, ita tamen ut posita veritate bropositionis universalis poni debeat Veritas propoSitionis articularis; at non ieeversa posita falsitate propositioni universalis
43쪽
DE PROPRIETAT i BL A PROPOSITIONUM. 29 adnaittere ogimur et partieularem esse salsam inuin ii edientum quibusdam tali tum competere posset. Si e Contra
propoSitio artio utaris sit salsa, falsa uritur diei obet
propoSitio universalis, ut Patet. 35. CONVERSIO. Converti diuuntur propositiones in quibus, nulla Veritatis autura subjectum iit prim iunium et pro dientum subjeetum V. g. O ne compo8itum e8t iΡisibile : Omne divisibile est ompositum. In lino autem
terminorum transpositione vel servatur eadem ropositioni quantitaS, Vel Seeus. Si servatur, conversio dicitur 8 imple I in minus, conVersio uiuitur per ac iden8. Jam-Vero oon Versio implo habet ouum: - in propositionibus universalibus negati vis, quia in his a se lidatum est terminit univei Salis orgo cum hoc praedi ea tum sit subjectum, propositio non desinit esse universalis; b in Propositionibus particularibus affirmativis, ut jatet: - ' in PropoSitionibus universalibus affirmativis eum prἴddientum est definitio ossentialis subj00ti. Con Versio Per ne ei-dens liabetur in propositionibus universalibus as firmativis, quia in his rim lentum est terminus particu iris. Si Pro-ΡOSitio : Omnis Huno 8 mortalis, convertitur in hane : aliquod mortale est ho)H0.36. AEQUIPOLLENTIA AEquipollentia est eadem ViS. idemque sensu duarum Propositionum, qud diVel Si VOCI -bulis X primuntur vel est duarum propositionum OPPOSitarum reductio ad eamdem significationem. Propositionespequipodentes ita ad inviuem compuruntur ut tin On- COSSa, altera Sine oti tradictione negari non possit. Ratio nutem cluare hae reduetione utimur est, ut Verita alicujus PropoSitioni magi pateat, chiriorque ut Pareat ProeeSSUS
ART. III. - DE SPECIEBUS PROPOSITIONUM. 37. Propositionum quadruple X S praecipua laSSiS, qua-
44쪽
30 LOGICAE PARS PRIMA.runa liae lite Plures Sub se continet species omissis Caeteris, quae Vel aui indicatae fusero se facile intelliguntur, rima elaSSi complectitur propositiones simplices; altera aperte compo8itax tertia propositiones evoni bile ;quarta moda e8.38. Propositiones quae unico subjecto atque unico prae- . dicato constant di euntur simplices quae pluribus comp0sitin Advertendum est quasdam videri compositas, dum reapSe simpliee sunt. Propositionis enim simplicitas dijudicari non obet ex unitate Oeabulorum, Verum Xunitate subjecti ne praedienti Sunt porro proposition0Squaedam, quarum quidem linteum est subjeetum et praedicatum, nihilominus alterutrum vel utrumque alia Complectitur nunciationes, quas incidente Vocant, quaeque ejia partes merito censentur. Si hoc exemplum Deu8
qui est invisibilis. ereavit mundum qui est risibilis. Haec compoSita Videtur Simplex tamen est, cum huic alteri aequivaleat Deus invisibilis ereavit mundum visibilem. Dialectioi quo majori consulant claritati hujusmodi ropositione Voeant Simplices compleaeas alia autem Simplices incompleras. De simplicibus propositionibus nihil aliud notatu dignum Oeeurrit. 39. Propositiones upe pluribus constant subjectis vel pluribus praedicatis, vel utrisque dicuntur compoSitae.
a aliae sunt opitiatium, in quibus plura subjecta vel praedicata particula quadam vel conjunguntur, vel ab in Vicem Separantur: V. g. ita et mors a Deo proveniunt Vel: Neque voluptate8, neque honores possunt reddere hominem beatum. Ut verae propositiones istae sint, requiritur ut parte omneS, quibu Constant, Veritate gaudeant.b aliae sunt disjunctivin. epe nimirum quarum membra per quaSilam particula disjungentes secernuntur. Hujusmodi sunt istae : imperat aut servit resina pecunia cuique aut sol circa tellurem, aut tellus ire solem movetur Ha-
45쪽
DE SPECIEBUR PROPOSITIONU31. 31runa propositioilium membra ita dola orat inter se opponi, ut veritas cum uno tantum consistat. Ad has reVocantur adver8ativo , quae iura praedicata aut subjecta particulis adversantibus Secernunt ut vo mundi estis, ed non omnes Plato non est bonu miles, ed est bonus philo8ophus. Possunt huc etiam dilue propositiones onjunctipo , illae scilicet quo negant duas nuneiationes Simul SSe eras ex eo quod incompatibiles Sint V. g. Corpus nequit imi lmoveri et quie8 ere.
o aliae sunt conditionales. p duabus Constant simplicibus nunciatioitibus, quae per Conditionalem quamdam particulam onnectuntur; ut 8 animu est impleae estineorruptibilis. Ex his partibus, altera dicitur ante edens Vel conditio, ea quippe qui proXime equitur Particu imo inditionalem altera consequen vel conditionatum mun
ex illa fuit. In propositionibus eonditionalibus simplietum
enunciationum Veritas minime spectatur, Sed ut tenditur dumtaxat nexu qui inter utramque viget. Hinc contingere potest ut utraque propositio imple in Se spectata falsa sit, dum propositio conditionali Sit Vera v. g. Si Molesia errat, Christus mentitur et e contrario contingere potest ut tota propositio sit falsa, lieet simplices nunciationeS, quibus con Stat, nulla falsitate laborent: V. g. Si Petrus vivit, loquitur. Potest nempe SSe Verum quod Petrus Vivat et loquatur, et tamen falsum est id quod tota propositio a SSerit, ideo nempe quia nexus desideratur. Hujusmodi propositiones sunt conditionales spectata tantum forma Verborum. Attendant ad hoc tyrones, quia facilis est laPSUS. t aliae sunt causales. Harum membra ita se habent inter Se ut unum alterius rationem praebent, seu dient Cur datum praedicatum dato subjecto Convenit v. g. Beati mundo corde, quia ipsi Deum videbunt. Ad harum veritatem requiritur ut illud quod esse dicitur ratio rei, re Vera ita se habeat ut asseritur Hinc falsa est liseu propositio
46쪽
Petrus est bonus quia dives, ieet Petro utrumque praedio a tum conveniat . Ad ea usales reduei 1 ossunt Propositiones relati se, seu propositione in quibus per partieulas relativas talis, quali8, ubi, ibi et in il Sarum membra in Omparantur, ut unum revera e alio quamdam deternii nationem aecipiat; v. g. Ubi thesauru τρ8ter 8t, ibi et cor vestrum erit. In iis otiam veritas Pendet e Veritate adseris deter-
40. EXPONIRILES. Ideo hoc nomen qui iusdam propositioni uis tribuitur quia Xpositione indigent ut penetretur earum vis et signifienti O E liis ci ali e sunt emes usi . in quibus per Partieula solum, tun tum, et: irp0clientum ita ad proprium Subjeetum coarctatur ut nulli alii dicatur convenire. Sit Xemptuna Solu Deu est 6 ternu ς X- ponitur ita Deus est ceternu ; omne aliud ν non 8t internum. l, Aliae Sunt moeptium per quas ope partieulpe pro ter aut alius Similis, aliquid inferius subjecto et sub illo contentum, Xeipitur a partieipatione praedienti. Xemplum esto omnes pro ter D. C. Mariam, in Adam)yeo averunt. In hae propositione Viro Maria, qui St terminii contentu Sub Oee omnes, Xeipitur a praediento, quod ropositio omnibus tribuit. Exponitur: B. C. Maria in Adam non pee a Pit omne cui in Adam 'eo avertini. - Aliae Sunt
catum aliquod convenire dato Subjeeto sed insuper amrmant praestieatum illi id dato subje et aequaliter ne alteri Con Venire aut etiam magi Vel minuS V. g. Virtu est pretiosior auro. EXPonitur Virtu8 8 pretiosas aurum est pretiosum ς pretium virtuti em edit pretium a ri. - l)Aliae demum sunt reduplicatii in Propositio re lup eativa est illa in qua geminatur subjeetum ita ut determinetur quo sensu Subjeetum neeipiendum sit, ut habeat illud prod- metitum. Si eum dico: Homo entit, Vera est propositio quia homo revera est etiam animal, cujus est entire. Hine reduplicando subjectum distere posSum : Homo qua animal
47쪽
DE SPECIEBUS PROPOSITIONUM. 33 sentit. At si alio modo subjeetum rodupli eando dioerem Homo, i homo, entit, utSa esset propositio, quia in hae propositione vi articulo geminantis homo sumitur quatenus rationalis est. Porro ut rationalis, homo non Sentit
41. DE MODALIBUS PROPOSITIONIBUS. Propositio modulis est illa in qua indieatur octit quo pro dieatum inest vel non inest ube et e v. g. Deus est ne e88uri justus. In hae propositione non modo justitia de Deo priae clientur; sed etiam Xprimitur quomodo attributum justii in Deo omΡ0tat. Quatuor autem sunt modi ne e88arium, imp088ibile. p088ibile, et continVens Neeessarium dieit aliquid non posse non esse cim POSSibile, non oSSeesse; OSSibile, POSSe esse; ContingenS, OSSe non esse. Nota Sylvester Maurus Quaest Phil. lib. 1 e. 45 quoad maioriam propositioneSomne module HSSe in materia ne 'essaria Vel impossibili. Ratio est, quia quod est ossibile, ne ressario est Possibile, et non potest non esse Possit ille ergo ros Sitio erquam amrmatur possibile est Petrum currere., Si in materia noeeSSaria. Quod non est ossibile, noeessario non Stpossibile ergo propositio qua mi matur Deum currere non 8 possibile est in materia impossibili eum praedien-thim ne eeSSario repugnet Subjecto. Idem diu de reliquis modis.
DE TERTI MENTIS ACTU.42. Quid sit ratiocinium t quid argumentatio, am
48쪽
34 LOGICAE PARS PRIMA. tempereturi 3 quaei iam Sint ir deipui in uirgumentationis SpecieS. ART. I. - DE NATUR, SYLLOGISMI, EJUSQUE FIGURIS, MODIS, AC FORMIS.
3. Argumentatio quae ratio ei ni elementa naturali ordine disposita integro Xprimit dicitur syllouismus impleae Ceterp0 argumentationes Omnes ad ullum vel ad Plure Syllogismos reducuntur, ut X inturn ratio Cinii, qui Una est, intelligitur. Unde litu agimus de syllogismo Simiblici in tertio articulo XΡendemuS, qud Prosi in Sunt iiij iis se illi his specialis formae Syllogismus autem simplo definitur; aruumentatio tribu con8tan8 propositionibus ita inter e emis, ut duabus 'osseis. tertia ponatur ne e88e 8t. In lino argumentatione considerari possunt termini, quibus propositiones OnStant; b is SC propositioi es, qud Syllogismum consant et '' Propositionum ad concludendum apta dispositio. in materi remota, materia pro rima, et forma Syllogismi. zeudo et aranda SuScit in I S. 44. Materia remota syllogismi sunt tres termini. Di euntur materia remota, quia tormini immediate constituunt propositiones, et nonnisi his mediantibus syllogismum. Terminorum porro numerus dijudicuri non debo ex numero Vocabulorum, quae adhibentur plura Si quidem Vocabula possunt unum Complexum terminum efformare. Ex his tribus torminis duo illi do quorum objectiva dentitato vel diversitate inquiritur, quique oonjunguntur Vel Separantur in ortia syllogismi propositione, Oeantur ea trema praedicatum diuitur emtremum re iu8, ideo quia, ut Plurimum majorem extensionem habet a Subjeotum. luod ideirco dicitur emtremum minus. Ille autem terminus quo eum duo X trema comparantur dieitur mediu terminus,
vel simpliciter medium. Exempli gratia:
49쪽
Omne spirituale est immortale Omnis homo est spiritualis Erreo omnis homo est immortalis. In ioc 3 llogismo tres uti terminis homo spirituale set immortoi immortalis aestv e X tremum majus Vmno X tr0muni minus spirituale domum Si terminus modius. 45. Materia rOXima sunt tro Propo Sitione quibus syllogismus immediato Constat. Voeantur sejor, Minor Con lusio. Iajor est a rOPO Sitio, in qua majUS X-
tremum confertur eum medio termino; minor ea quiae comparationem Continet inter minus Xtremuli eumdemque ni odium terminum conclusio demum ea up duo extrema compleotitur Major et minor communi nomine Vocantur pra mi88o , Vel etiam Simplieiter antecedens flogismi conclusio quandoque Oentur etiam OH8equeH8. In
scholis tamen usus praevaluit ut ea propositio vovetur major quae primum to eum obtino in syllogismo . Uths e X supprius allato Xemplo illustremus, Propositio: omne pirituale 8 inmmortule, Si major 3 logismi. Non praeeis quia Oeeupat primum locum, sed quia in ea torminus immortasse maju extremum confertur eum termino
spirituale, qui Si medius terminus; et pari ratione roΡΟ- siti in omni homo est piritualis, si minor syllogismi quia
oomparationem eontinet inter hominem et spirituale nempe minus e Xtremum et medium tormin uni propositio demum omnis homo est immortalis, io ipso quod immediate confert duo Xtrema inter se, OnoluSio nunCUPatiar.
46. Forma syllogismi est propositionum dispositio adeon eludendum idonea. Hode oonsistit in n0Xu qui vigui
inter praemissas et conelusionem. Ne Xu hie Oeatur on-8equentia, atque Xlirimitur artiora in illativa ercio. Hine vides quid discriminis inter eons quens et conseque nil mintercedat. Consequens Si tori in Popositio in o speetata Consequentia reSDiei logicam dupondentiam quam tertia tu tropi,sitio iubet ri duabus irioribus um
50쪽
JOti Sequeritia dat tir Syllogis nius dicitur esse in somna: et prout anteue dens Si verum vel falsum, ita etiam et ipsum consequens. Unde e falsitate eonSequentis, quod ro et infortur argui dubet ad antecedentis falsitatem.
47. Syllogismus ratione fornice in varios modos ac furer08 lividitur. Figura est spe fulis combinutio ea tremorum cum medio ne proinde diversitas figurae Xurgit o Deeuliaril quem medius terminus oecupat inirpe missis. Jam veroni dius terminus esse potest 1'. subjoetum majori et Pi z0dieatum n noris, et liabetur prima figura vel est 2'. l)raedicatum utriusque prosemissiae, hine altera figura vel 3'. tum in majori tum in minori subjecti Dunere fungitur liuod tertiam figuram constituit; ' quarta demum figura habetur cum Dioclius terminus est serpse lentum majori et Subjectum minoris. Prioros tres omnes admittunt multi rejiciunt quartam, uti nomine auctoris G alenica nuncu- PntUr Eum lios retinubimus claritatis gratia, liuet syllo-giSmi, qui juXta eam sunt, optime redueantur ad rimam
. Figura Omne vitium est turpe Atqui anilitio est ilium Eruo ambitio est turpi8. Medium, vititimo est Subjectum majoris, praedieatum
2 Figura: Omnis homo est risibilis Atqui mulus equus est 'isibilis
Eruo niuius equu est homo Medium γ isibilis, praedientur in utraque praemiSSI. 3'. Figuras Omnis homo est rationalis Atqui omnis homo est animal; uo aliquod animal est rationale. Medi una homo, Si Subjectum utriuSque PraemiSSae.