장음표시 사용
11쪽
de ordine. ne enim Aristoteles eam iudieii 'artem appellat,qua argumentorum interse dispositio conti
Octauus tandem exsilicat fallacesost imos Pseudographum ille S Sophisticum nominat 9 ut Mial Risus expedite intelligat, quomodo eluendae sint sopbistarum captiones. Quod vi commodius fiat,ea quae retentiores de Uu nominum,quam suppositionem ν cant, deque aliis quibus malominum aspectionibus utiliter tradiderunt, moderat adiungit.
12쪽
Do necessitate, nominibus , o nasura huius AGI. Caput I. v M omnis doctrina quae ratione perficitur differendo idest , ex notis igno- tu aliquid oratione patefaciendo) tradatur, in disserendo autem multi errores contingant, necessario ars aliqua duaerenda fuit , quae aptas differendi formas osteneret,ne falsa doctrina pro vera aliquando obreperet .Hanc artem qui primi inuenerunt, Dialecticam' nominarunt, postea Veteres Peripatetici Logicam appellauerunt. Et recte quidem utrique. Nam Dialectica dicitur Latine disserendi ratio , siue doctri- . na. Quod enim Graecis est λαλὲγMG - unde hoc nomen ducitur, idem est Latinis differere. Eadem noia minis interpretatio,vel Cicerone auctore, in Logicae verbum conuenit obscura, inquit , quaestio est, quam περὶ τών appellant,totaque est Logicae, qua rationem differendi voco . Ouinetiam eadem oratio facile & expedite naturamluius artis ex proprio fine d eclarat. Nam & si ipsum disserendi opus 'mnibus disciplinis commune est omnes si quidem ignorationem aliquam ex notis colassis depellunt Mocere tamen quonam modo disserendum sit, ad eamq. rem communeS leges, ac praecepta tradere , hoc sibi Dialectica,ut proprium finem,quo a caete
xis distinguitur vennatat .vissime igitur definia
13쪽
ro Institutionum Dialecticarum
piae. r. tur Dialectica Disserendi doctrina, quasi Ars, quae de Rehu: docet Omnes formulas differendi, hoc est incogni- D. AM. ta ex cognitis oratione patefaciendi, Hinc fit, ut no, bis, a sine caula dixerint grauissimi authores, hanc unam Aea d. ct facultatem caeteris Omnibus formandis artibus essex. de orta necessariam, quam proinde alius apicem disciplinarum, alius discipIinarum di1ciplinam, alius & artiuCita. d. maximam, & lucem omnium appellare no dubitatoeiasis Ο Praestribit si quidem omnes differendi modos, qui-υιον. bus quaeque doctrina comparatur,ac continetur, vedictum est i
- Definitionem dialectiea ex Topicis desumptam non cos uenire su totam hane artem. Cap. II.
obissis. C Ed aliquis fortasse parum attente ingrediens, ire. D ipso statim limine offendet, dicetque, eam quam nos tradidimus Dialecticae dissi nitionem , non essu Aristotelicis probandam, quod alia circunferri s
dum desumpta,Dialectica est methoduS,sue ars ratiocinandi de quacunque quaestione proposita ex Dilatio probabilibus. Occurres tamen .Aristotelis consiliu non esse, ut ex loco citato eliciatur totius Dialecti-' . cae definitio cum alibi afferat ad Dialecticam per ad Thὸo tinere , Ut agat de omnibus syllogismis, hoc est viri, si generasis quaedam ars ratiocinandi, siue ex pro babilibus argumentis, sue ex necessarijs sed ut depromatur inde definitio cuiusdam partis, quae quia . usu freqnentiss1ma est, suo quasi iure nomen totius ' . artis velut proprium sibi vendicat. Itaque definitio illa, quam tradidimus, quasi totius artis generaIis . i definitio amplectenda est.
EX his facile intelliges , subiectum attributionis Dialecticae ad quod nimirum tota eius conside
14쪽
' Liber Primus. Ilxatio refertur ) esse orationem, qua incognitum ex cognitis aperitur. Namque in hac una tradenda & μ ε μ', CXPlicanda, omnis Dialecticorum cogitatio, cura-tρηφ que coniuinitur, ut ex dictis apertum est. Hanc Clia bruti. .
Cero, quasi aliud agens, Orationem PhilosophoruaPPCllat,ea de causi, ut arbitror, quod Philosophis sit familiaris, ac pene propria.Alio vero loco Var- seronis personam sustinens; ut eam a perpetua & D- ςε πή-δ' se Oratorum oratione distinguat, vocat oratio- it i. i. nem ratione conglusam ,praesertim quia nihil est adeo proprium rationi, quam ut ex notis ad ignota . progrediatur.Non desunt quo Q. ex recentioribus , Recent οqui Modum sciendi appellandam putent. Verum rein . Priores diis nuncupationes non nihil obscuritatis habent, tertia, si sciendi verbum proprie accipiatur astrictior est, quam res, quae significatur. Neque Duffrenenim omnis Oratio , quae ex notis ignotum aliquid ili mod' patefacit, scientiam parit, cum saepe opinionem,' aut quandam aliam cognitionem efficiat: Vt ergo sequentia cum superioribus consentiant, simulque apertior, ac planior sit nuncupatio , percommode vocari potest differendi modus. Qua vero ratione Argumentatio; aut Syllogismus re te dicatnr subiectum Dialecticae,paulo post dicemus. . Diuisio- tribus generalibus disserendi modis. tribus que primis ne defini
T Res autem sunt generales disserendi, modi, qui tArione .
deinde in alios, atque alios minutius cocidun omnis cotur:diuisio, inquam, Definitio,&: Argumentatio.Ηis gnit. sim enim tribus quasi instrumetis omnis cognitio rei in pararMe. cognatS,ex notis, ac perspicuis coquiritur. Nam diuino tanquam diligens quaedam exploratrix,omnia ierum genera,& partes singulorum excurrens, tota entis confusionem explicat. Tum deinde exploratis
ita omnibus,& quasi ante oculos positis, accedit dehnitio' veluti lumen ad singula illustranda, quae cum
15쪽
doceat quid quaeque res commune habeat cum cae teris, quid sibi propriu & peculiare, natura cuius'. luis finibus circumscribit Ad extremum argumentatio mu ito ossicacior superiorib quid praeterea cui-Duo que conueniat apta ratione concludat. Ex histri tu dissς- Sus instrumentis,quibus tres primae partes Dialecti.'mq cae respondent, duo tantii posteriora posuit Ariit ἀρ ρε- teles primo Metaphysicorum libro, cum dixit, om- fuit ari nem disciplinam, in demonstratione. id est argumestotele . tione,aut definitione comparari.Diuisionem vero, C p. r. ia si alio loco quendam cognoscendi modum esse 'ρ . non negauit, tamen non tantum in ea momenta esse Ide Al- credidit, ut 1psam faceret unum per se comparandae bor. 'in disciplinae instrumentum.Quamobrem ad Gefinitio-P. ρl . nem, cui materiam subminal rat, videtur eam reuorro t. 3. casse. Planius certe hac in re locutus est Plato, qui poss. s. Diuisionem quasi diuersum differendi modum a cae- Ut in teris distinxit. Hinc Cicero Epicurum inscitiae a Phe. Φ, guens , quod nullam Dialecticae partem attigerit , Sophisso eandem nanc, quam nos generalem tradimus mPd Oct ciuia rum disserendi diuisionem, plane significauit.Iam inti x. d. altera, inquit,Ρhilosophiae parte, quae est quaerendi, sinibus. ac disserendi, quς dicitu r, iste vester plane , ut mihi quidem videtur, inermis, ac nudus est tollit definitionesmihil de diuidendo, ac partiendo docet: no quomodo essiciatur, concludaturque ratio tradita Hinc etiam Porphyrius , ut significaret Isagogen suam rarasa uniuersae uia lecticae conducere. dixit,eam non m Orione . do ad categoriarum doctrinam in quo libro prima omnium modorum disserendi elementa traduntur sed etiam ad omne definiendi diuidendi, ac demonBoet. ini strandi rationcm conferre. Hinc quoquo Diuus Aurio Top. gustinus, cum de origine artium loquitur,asserit, ramee. tionem definiendo,diuidendo, colligendo, non soludigesse Grammaticam, sed etiam ab omni falsit Albrua tis irreptione defendisse, idq. sine praesidio Dialectu ianus in cae,quam erimo quasi partu edidisset, facere non utu1sse: quasi in iis tribus generalibus dilorendi insitumentis,
16쪽
mentis , edocendis posita sit formatrix omnium ar- γbλ,htium Dialectica.Ita ergo fit, ut tres sint generales dis , Iri serendi modi, in quibus tradendis tres primae Diale ,--,.cticae partes versantur . DCγὴν
II lud tamen animaduertendum est, Aristotelem ex s. ., his tribus Dialecticae partibus solam tertia ex in stituto tradidisse De diuisione siquidem , de defini- ,, diri
tione, no, nisi quatenus ad inuentione argumentorii l. isunt utiles,disputauit. Hoc autem vel eade ca fecit, i . . st in definitione ac diuisione, quod ad Dialecticu at . ., tinet,minus negocii esse credidit,quam ut per se tra .mnctandae viderentur, vel quia in sola argumentationis V, tractatione, qua ipse sibi quas; primo authori arro- 'gat ex instituto laborandum sibi esse existimauit. Sae in .ispius enim definiendi doctrinam a Socrate primum 'traditam affirmat. Diuidendi rationem velut plato H
nis inuentum saepe deprimit.At scientiam ratiocinationum, syllogismorumve ad quos caetera argumen ' tatio mim genera reuocantur)adeo asseueranter sibi ι '' ascribit, vi sede syllogismis nihil omnino ab alijs ,,' . . accepisse affirmet,a sed sibi primum, quod eorum ar tem ingenti labore inuenerit,magnam gratiam debe ' ari.Itaque ex tribus generalibus disi redi modis solam .'g- 'argumentationem, atque adeo solam fere eius praeci ''puam formam,quae syllogismus, ratiocinatione dici ' tur, tractandam suscepit Aristoteles . Qtiam tanon
ita tractauit, ut non modo eas ratiocinationes, quae ex necessariis argumetis rem confirmant, scd etiam
eas,quae ex probabilib , verisiivilibusue ali d probant diligentissime sit persequutus. Hinc si, ut qui 'i
Dialecticam ea tantum ex parte, sua ab Aristotcle πή - - tradita est,considerant, merito asserant, Dialecticae dubiectum esse Argumetationem,aut certe Syllogis- - mim,ad quem Iςliquae argumentatio num furma c . ' diguntur.
17쪽
doctrina argumen ratιοnis pertineis
dipuntur Hac etiam ratione intelligendum est diui di Dialectica in partem inueniendi, ac iudicandi. Inuentio enim ut authores huius diuisionis definiunt est ratio exquircndi argumeta,Iudicium vero est doctrina accommoda di haec apta ad propositu concludendum, optorum utrumque ad tractationςm argumentationis pertinere luce esarius est Quod si nomina inuentionis,& iudicii latius accipiantur, qua ab authoribus huiusce diuisionis exponuntur, non dubium est, quin ad totam Dialecticae artem haec diuisio aptari possit.Na sine inuentione, & iudicio generali significatione acceptis no solum Argumentatio confici non potest, sed ne ulla quidem definitio, aut diuisio id ,quod Boetius diligenter aduertit, Uerum de iis,ut de caeteris, quae deinceps breuiter attingenda sunt, alio loco fusius disputabimus.
a. Ploto De partibus ordina tractationis Dialectica. Cap. VI.
Via igitur diuiso , definitio, & argumentatio, in hoc commune habent, quod sint orationes,
nitio ς partes autem orationis sunt nomen , &Verbum, nategoria' caetera ola, quae in oratione cernuntur, aut ad ΠΟ-r- . men,& verbum reuocantur, aut potius jsupplemen-
mmφ ta orationis, & colligationes partium eius quamisi' BRet. partes, putanda sunt. primum a nos de nominibus, ct Divi ac verbis agemus,deinde de b oratione, postea tria Thom.in illa orationsi genera diuisionem inquam, definitio' 8 imVm nem,& argumentationem ita persequemur, Ut pri- periher. mo e loco de diuisione, proximo dde definitione, ex μ Li. 1. tremo e de argumentatione differamus. Sic enim &M2. naturae, & doctrinae ordinem tenebimus, quorum il-b Lib. I. le a mεnus perfectis ad perfectiora, hic a faciliorib. e Lib . ad difficiliora paulatim progreditur. Nec veru alsed Lib. r. quis a literis, qus minimae sunt orationis particulae, e Lib.si. ordiendam esse hanc tractationem putet, propterea 75' quod natura in rebus efficiendis a minimis ad maioprogrediatur. Nam ut naturae ordo in aliqua arte
18쪽
Libera'simus. Is . 1 eruetur,no est opus, ut sumatur initium ab iis,quae omnino, ac simpliciter minim3 sunt, sed ab ijs,q in η
ea arte sunt minima. Literae autem, & si simpliciter ωrδ . sunt minims partes orationis, tamen earum consiae alio non pertinet ad Dialecticam, sed ad Gram- . navicam. Ita non est cur a literis, & non potiu* no- OMectio. minibus,& verbis, ordienda sit artis Dialecticae tra- 'i nos; ctatio. Hanc ereo de nominib',& verbis disputatio A, . ne bipartitam faciemus; Priori loco dς nominum , . t n. bye verboru varia nuncupatione dicendum est,proxi . me cogenda sunt umnia in decem, qu si classes,que . . adest, praedicamenta ab Arist . di cyntur, ut facito hinueniri possint ad omnia orationum genera struenda, de usu aute nominum, & verborum,quem recentiores suppositionem vocant,deq; alijs quibusda eorum affektionibus ad finem harum institiationum , quod commodius in eum locum differri videantur,
disserem . - De quibus nominibus in verbis agendum sit.
dam mente fabricata, quaedam voce, alia stri, reis g pta .Ea enim,quaesunt in yOce,sut signa eorum, quae sunt in mente: & scripta eorum, quae in voce considi minu, re. stunt. Quanquam yero haec omnia ad Dialecticam varboru. pertineant tradit enim Dialectica omnes disserendi I .peri.i. modos, qui non modo externa oratione, sed etsam . iinterna perficiuntur tamen ne tot genera nominu,& verborum confusi'nem in progressu pariant, de solis 'ocalibus gendum est, praesertim cum omnis differendi ratio, quae in vocibus traditur , facile adorationes mentis, & scriptas possit accommodari. Sed obhciet aliquis in hunc modum:Vocalis oratio obiectis totam ex oratione mentis 'im habet,leste Aristote-la,qui hoc ipsum usque adeo verum esse putat, ut fateatur demonstrationem , quae omnium argumenta- ZZ.
19쪽
tionum firmissima est,& omnino syllogismum, non In oratione externa, sed in ea, quae in mente efficέ- 'tur, consistere, quod etiam in caeteris disserendi mo- dis pari ratione sateri, necesse est, Igitur si unum tantum genus Verborum, ac nominum tractandum Vi- .detur,de mentalib. potius, quam de vocalibus agendum est.Occurrendum est tamen, & si oratio voca-Vocaii4 Iis totam ex mentali vim habeat, tamen quia VOCeS, , raristεπ uam conceptus, multo sunt patentiores & diluciment ii diores, in vocibus potius, quam in concep tionibus vim. mentis,tradendam esse Dialecticam .sicque de vocali bus potius nominibus, & verbis, quam de mentalibus agendum esse .id quod Aristoteles, Ss csteri omnes non hac tantum ratione fecerunt, sed etia, quia interna oratione nemo alterum docere potest, incognitaq; externis alijs patefacere, quod tame quo pacto faciendum sit,Dialecticus tradere debet. E dem quoque ratione vocalia potius nomina, quam scripta tractantur a Dialecticis, quia nimirum vocalis oratio longe clarior est, quam scripta . Accedit m BD eo. quod multo etiam communior, &usurpatior. vocalib. Nos igitur has ob causas solam vocalem orationem nomini- tractaturi, de ijs tantum nominibus,ac verbis, quae .ua ct in voce cosistunt,disseremus. Sed quia perutile erit, Hrbis tria haec nominum & verborum genera prius inter ἄν -- se qub ad significandi rationem conferre, ante Omnia dicendum est,quid sit significare , quamq. varia Ca .st. sint fignorum, ac significationum genera : deinde ρ.1 o. aperiendum est, quo pacto conceptus , voces, O a s . scripta significent: tandem ad explicanda ea nomi-CH. Pa. na,ia verva, de quib. agere instituimus, aggredien.
Dosignissνmalibus θ in umentalibus . Cap. VIII.
20쪽
tIae cognoscenti, aliquid repraesentare . Cum autem omne, quod aliquid repraesentat, sit signum rei, quae repraesentatur, efficitur, ut quicquid rem aliquam significat, sit signum eius. Quare cum is, qui loqui tur , aut scribit, dicitur significare sententiam , aut voluntatem suam, non aliter id accipiendum est , quam quo pacto is, qui lignis ignem admouet, Urere ligna dicitur, Ut enim hic dicitur urere, quia id appli cat, quod urit, sic is, qui loquitur, aut scribit, drsignificare sententiam, voluntatemue suam, quia exhibet signa, quae quid ipse sentiat, aut velit significant, qualia sunt verba, scripta, nutus , & alia
Porro signa duabus diuisionibus dispartiuntur:al- Dua tera in signa formalia, do instrumentalia liceat gnorum oenim ita loqui altera in naturalia, vi ex insti- diuisi
tuto . Signa formalia sunt similitudines, seu species nes . ruaedam rerum significatarum in potentijs cogno-Sunasircentibus consignatae, quibus res significatae percu mati piuntur . Huius generis est simi itudo , quam mons Iobiectus imprimit in oculis : item ea, quam amicus absens in memoria amici reliquit: item ea , quam quis de re,quam nunquam vidit, essingit. Dicuntur
autem formalia signa, quia formant, & quasi figurat
Potentiam cognoscetem . Signa instrumentalia sunt signa isea,quae potentijs cognoscenti b. obiecta, in alterius Rrum. rei cognitionem duc ut . Huius generis est vestigium anima is in puluere impressum, fumus,statua, S alia huiuImodi. Nam vestigiu est signum animalis, a quo impressum est: fumus vero, ignis latentis et statua denique Caesaris, aut alicuius alterius . Haec dicuniatur signa instrumentalia, vel quia his quasi instrumentis, coceptus nostros alus significamus: vel quia
quemadmodum artifex , ut instrumento moueat materiam a necesse est, ut moueat instrumentum, sic potentiae ad cognoscendum aptae , ut hoc signorum genere rem aliquain cognoscant, necesse est, ut