장음표시 사용
31쪽
cativis, cum pro rebus significatis non accipiuntur, praeponuntur aliae particulae,quibus illa inducentur, vi cum dicimus,Vox Blictri nihil significat. Verbum disputo est primae coniugationis: nec vero subticenis tur, nisi cum ex consuetudine intelliguntur,ut apud Grammaticos.Suffragatur huic sententiae commune illud Dialecticorum proloquium , Significationem totius orationis constari ex significationibus suarum partium: quo fit, ut voces non significatiuae,partes orationis censeri non debeant.Itaque uno modo occurrere possumus, haS voces non esse partes O rationis,sed res significatas, atque ostensas alijs dictionibus quae sunt orationis partes, quaeque fere praeis A . ponuntur,etsi, cum facile intelliguntur, pretermita M'. tantur.Αliter quoque possumus occurrere, huiusmo βρ η ρε di quidem voces & esse partes orationis,& non esse nomina,nec Verba, nec ad nomina , aut verba reuocari, ut obiectio sumit: verum id, quod nos dixera- imus omnes, inquam simplices partes orationis esse nomina, aut verba, aut ad haec reuocari non uniuerse accipiendum esse , sed solum cum partes orationis sunt significatiuae.
Enumerantur varia nuneupationes nominum θverborum. Cap. XU II.
EXplicatis igitur nomine & Verbo , ijsq;, quae ad . ,
nomen,& verbum reuocantur,iam nunc de varia nominum, & verborum nuncupatione agedum est.Verum cum multae admodum snt horum nonc Pationes, eas tantum noriquς crebrius in ore versantur,persequemur . Nomina , & verba fere dicuntura Equivoca,Vniuoca, Cocreta, Abstracta, Connotata ua, Absoluta, Denominatiua, Denominantia, Communia,Singularia,Τranscendentia,non transcendentia,Positiua,Negatiua,Repugnantia, non repugnan
tia. Prisae intentionis.& secundε. At vero ne in singulis
32쪽
3 o Institutionum Dialicticari m.
gulis nuncupationibus explieandis geminentur vocabula Nominis,& Verbi hoc enim fastidiu simul , -& confusionem par erct comprehende da prius sunt nomina,& verba vocabulo aliquo communi , vi de ipsis tanquam de uno tantum quodani genere loqua
De nomine qua ratione verba is eatera omnia eategoreismata complectitur. Cap. XVIII.
Possent equidem nomina 8 verba generali qua
dam verbi appellatione comprehendi.Vsurpatu est unim apud Latmos, ut etiam nomina verba nomisi uint. nentur. Sed haec appellatio late admodum fundi-ιt. 3 c y tur, quippe cum ad omnes omnino dictiones exten-: Horat 3 datur: quo in sensu ait quidam , Verbaque prouisam arte ρον rem non multa sequentur. Possunt quoque appellario .peri. 3 Dictiones iuxta illud Aristotelis, Ac nomen quidem,& verbum dict1ones sunt tantummodo, S C.Verum aeque fusa est haec appellatio atque superior.Sed ne Recerio que placet recentiorum consuetudo, qui iam hinc res. ab initio nomina,& verba sub termini vocabulo perti. .e.' tractant.Terminus enim nihil est aliud, quam praedicatum , aut subiectum propositionis, ut postea dic mus:praedicata vero, & subiecta saepissime sunt orationes,d quibus tamen hoc loco non agimus, Accedit eo,quod termini appellatio non conuenit nomi- nibus, & verbis qua ratione sunt primae partes, et
mentatae cuiusque modi disserendi, Diuisionis, in Vndo di quam Definitionis, & Argumentationis , ut a nobis ctus ιer in praesentia tractantur, sed 1 oham,ut in ea termina-gni. ti potest resolutio syllogismi simplicis, ac proinde' .perici cuiusque argumentationis . Hinc enim terminus di-Nomeo ctus est.Neque vero Aristo.& si omnia ab initio Diagonerali lecticae ad syllogysmi simplicis doctrinam contulit, ter aece ullam Termini mentionem, nisi post aliquot libros, ptum. fecit, utpote , cum tandem ad syllogismi structuram δ peri. 3 deuenit. Potius ergo comprehendenda sunt nomia
33쪽
na,& uerba vocabulo . Nominis late accepto , qua Nom/n Nominis significatione sic ait Aristoteles. Verba ip senstra se per se dicta, nomina sunt, & aliquid significant . ωὸν Quo in loco , ut uno verbo rem exponam, Nomen 'ia.m 'idem est,quod categorema,sicque non modo nomi- ea,/P, na,& verba, ut supra definita sunt, sed e iam ea omnia complectitur, que directh ad nomen,&verbum.
reuocentur. Et hac quidem V1urpatione nominis
tam saepe utitur Aristotellas, ut ei, qui Vel mediocri- μγ, ad 'ter in eius lectione versatus fuerit, plurima occur- i rant exempla . Quapropter Nominis vocabulo 'hac significatione accepto, iam institutum persequa , ,, a
mine Rationis intellige mentalem rei significalx de- ε isisse finitionem ; quam nomeu significat, iuxta illud Ari- .ὰ, .sstotelis, Ratio, quam nomen significat, est definitio, . . 'mente scilicet fabricata. Haec enim significatur no
gnum : optime potest intelligi. Hac de causa nomen δ' Canis dicitur aequivocum, quia alia ratione significat canem domesticum, alia piscem, alia sidus. Nο- meis a minnm porro aequi uocorum, quaedam casu, fortuna .isiti, a Ne sunt aequivoca, quaedam consilio, & ratione. Ea vfunt casu aequivoca, quae diuersis omnino rationibus
suis congruunt significatis, ut nomen Gallus homini natione Gallo, & gallo aui: & vocabulum Alexander Alexandro Paridi, Sr Alexandro Macedoni: ita, erbum Perdo ei, quod est amitto , Et ei, quod est destruo ; & Inuestigabile et , quod vestigari potest , cique, quod vestigari non potest. Atque huius quia Hem classis nullum aequivocnm Vocabulum s CCH ario oo- fetur unum nomen , sed multa , quippe cum re nou nullum
34쪽
Infiitutionum Dialecticarum nultu sit, qδ multas, omninoq. diuersas signifieationes non habeat. Vnde ut enunciatio ex verbo aliis
quo huius generis composita non sit una, sed plures,ut si dicas.Gallus cantat,Alexander a rege prO- genitus est; Craesus Halym ingressus perdet quam Cur 4 plurima regna. Viae Dei sunt inuestigabiles, Dicun-s ut tur autem haec nomine casu atqui uoca, quia in his οβ β- imponendis nulla habetur ratio cognationis, con- 'ρνοημο uenientiaeve rerum significatarum. Atque haec aequivoca proprie aequivoca censentur apud Aristotelam.
A sunt consilio aequivoca , quae diuersis quidem
, rationibus,sed tamen ita diuersis, ut quodammodo sint eadem,suis conueniunt significatis, ut nomen homo, quod quidem eadem quodammodo ratione dicitur de homine vero , & de picto . Homo enim verus animal rationale, depictus autem est animalis rationalis imago. Haec vero dicuntur con . filio aequivoca, quia non temere, & casu,sed consi-α- ῶ sol, & ratione rebus diuersis imponuntur, spectatasa nimirum cognatione aliqua earum inter sese. Ne- σε sitist que enim hoc genere complecti volumus ea, quae Ραο. solum ob memoriam , aut spem consilio aequivoca dicuntur, ut cum quis Pauli nomine filium appellat, aut in memoriam Diui Pauli, aut sperans filium D. Paulo similem futurum,quoniam hoc simpliciter sunt casu aequivoca,cum non imponantur rebus diuersis ob aliouam earum inter se cositationem . Et igitur,quae ob affinitatem rerum sisnificatarum confino aequivoca vocantur, aut relatione, aut compa-
aequia ratione relationum talia dicuntur. Relatione qui--- dem, uno quatuor modis , vel ad unum finem, quo timo. pacto hoc nomen Sanum aequivocum est habenti sanitatem essicienti, di conseruanti,vel ab uno efficientea
35쪽
Zibis Primus. eiente, quo pacto haec vox Medicum aequivoca est
habenti artem medicinae, & omnibus instrumentis , quibus medicus utitur, vel ab una forma,quo pacto haec vox Animal est aequivoca habenti formam antis malis,& animali depicto,& fictili: vel ab uno subi cto, quo pacto hoc vocabulum . Ens aequivocum est substatiar, quae per se existit & accidetibus, quae per A..uia - substantiam, cui inhaerent, existunt. Comparatione obe. vero relationu, quae Graece ἀναλογω Latine propor- ρινιι.tio nominatur, aequivocum est,exempli causa nome VPes pedi animalis,& montis, & nome Aspectus aspectui oculorum, & mentis: quia nimirum ut se habet pes animalis ad animal, sic pes montis ad montem: itemque ut aspectus oculorum ad corpus, sic aspectus mentis ad animum.Atq. hec extrema aequivoca .ata apud Aristotelem, & ceteros eius interpretes Ana- ε. Ioga dicuntur,quasi dicas proportionalia. Sed reiacentiores longo usu obtinuerunt, ut iam nunc O- nia costio aequivoca analogorum nomine compreis hendantur. De nominibus uniuoeis. cap. XXI.
Nomen uniuoeum est, quod radam omnino ratatione sua significata significat, ut vox Homo
Coparatione omnium veroru hominu: omnes si quiadem dicuntur homines,quia sunt animalia ration Iia. Sed animaduertendum est , non ita aequivoca ab univocis d1stingui, ut nullum aequivocum sit aliqua ratione Vniuocum.Nam hoc nomen Gallus,quocl ca octurr su aequivocum esse diximus, univo cum etiam est, si rur νης ad gallos latum galinaceos,quos eadem omnino ra- tione significat,referatur. Hoc item nomen Homo , β ρ iquod paulo superius ad homines tum veros, tum depictos analogum,diximus,enim cou palatione verorum dutaxat i n exemplum vniuocum attulimus. Itaque no haec distinximus, quasi diuersa vocabula,sed quasi diuersas nuncupationes nominum,quemadm
36쪽
dum instituimus. Nullum autem est incommodum ,s propter diuersas considerationes , diuersae eidem
voci nuncupationcs tribuantur.Si tamen nomina respectu omnium suorum significatorum considerentur nulla pene uni uoca reperientur. Nam, Ut omi ram Casu aequivoca,quae non pauca sunt, omnia iam'. . ferme vocabula tritus sermo analoga fecit.
Comparantur inter se casu aquiuaea analoga univoca, Cap. XXII.
Orro casu aequivoca, & univoca sunt omnino Aηβὶμ aduersa, & quasi contraria inter sele et analoga a se ni vero sunt media inter utraq. Nam casu aequivoca in diuersis omnino rationibus sua significata renificat, Mer ς θ uni voca eadem omnino,analoga nec omnino diuersi nec omnino eadem.Vnde cum omne medium in ter contraria modo aliquo utrique extremo repu- μο- - gnet,& cum viroq. modo aliquo conueniat, merit
Aristoteles ita de analogis loquitur, ut nunc ea rei, Ciat ab aequivocis,nuc ab uniocis:& rursus, modo appellet aequivoca3 modo univoca . Sed cu analoga diuersis simplici ter rationibus suis conueniant significatis,non item simpliciter eadem, sed quodammodo eadem, ut diximus, non dubium est,quin ma i gem cum aequivocis a casu, quam cum vninoeis h Beant societatem: id quod in causa fuit, ut ab Ari- tot. initio categoriarum eadem definitione cli aequialocis a Casu, sub communi nomine aequivocorum definirentur, non item cum vniuocis sub univoco
37쪽
& univoca uni uocata Verum his vocabulis, cum res perspicua sit, non est necesse uti.Illud obiter ex Graecis vocabulis tirtellige, magis proprie reS, quam V Ο-ces, dici aequo uoca.Nam & συνωνυμα, quae nos aequi- 3 vi duoca dicimus, & ο μῶν tim quae appellamus univo- ρηνὸca,ex ipsa vocabulorum ui dicuntur,quasi habentia quμ πο- idem commune nomen , quod haud dubie de rebus in dira intelligitur, a quibus ad voces appellatio traducita ruraquitur Itaque voces dicuntur aequivocae,quia res aequia uocε Θ uocas significant, univocae autem , quia significant univoca
Nomen concretum est,quod compositum habet
significandi modum: vi Candidum,Homo,NaCandidum significat candorem,quasi adiacente alicui rei labiectae , sic q. rem etiam subiectam quodammodo significat:& homo significat habens humania rate an qua significatione modus etiam quidam coispositionis cernitur Nomen abstractum est,quod simplicem habet modum significandi rut candor, Humanitas Nam Candor significat solum candorem quasi per sesubsistentem extra subiectum:& Humanitas significat solam humanitatem quasi per se cohaerente extra hominemIlla dicuntur cocreta, quasi coimpofita:haec abstracta,quasi a compositione libera: Vtru' Cών re autem in modo significandi spectatur. Atq. ab- eanetio racta dicuntur princiyalia,sive priuatiua, quod ab eone e a
alijs non deducantur, sed ipsa sint quasi capita, & is ab
fontes aliorum,si non Grammatica consideratione, Bracta. certe rationali,& petita ex natura rerum. Concreta
VProdictitur minus principalia, quoniam ab illis de riuantur,sive proxime, ut Candidum a candoris nomine,siue remote,ut Candidatum, quod proxime a candido deducitur. C a
38쪽
ve nomina Canno fativo. θ Absoluto. p. XXIIII.
Nomen con notativum est , quod significat aliquid adiacens quasi adiacens alicui: ut candi-du vestitum, Caecum, Non videns.Candidit enim significat candorem qui adiacet cygno, papyro , Ni Caeteris rebus candidis: Vestitum significat vestem, quae adiacet homini:Caecum negationem aspectus, duae adiacet animali ad viuendum apto: & haec una ictio Non videns negationem aspectus,que adiacet
αἰσι omnibus non videntibus siue sint,siue nos uni. Accista ea pio enim in definitione particulas Aliquid,& Alicui ... ,44 l atissime , ut non solum omnia entia, ted etiam non adlaedi Ontia complectar:id quo intelligo significare aliquid ait oi adiacens alicui,quod significat aliquam formaeaut id fit quasi formam accidentariam alicui , Rursus hares . Ma ς3dςm Vocabula significant sua significata,no quasiri isti per se subsistentia,sed quasi adiacentia,quoniam sieisd istim ea significant, ut ex modo suae significationis de iis , Fadia in mul3 adiacent dicantur. Id enim intelligo si ..is, ali gnificare aliquid quasi adiacens alicui. Exempli cau ι l dixexim hoc nomen candidum sigili fieare cando Canno a rem adiacente corpori seu per modu adiacen.. iisse ii , Ut dici solet quia ita significat candorem, ut exam ua ξ modo suae significationis de corpore vi cador adia
ut ea, cet, dicatur.Atque ita C tera. Quo tament pacto cania his doris nomen, no significat candorem, nec vestis ve- αι. di i stem, nec cFcitu negationem aspectus, necns visio iu= AL neg3tione visionis absolute.Neque enim diculur de
ιιε nia iis, quibus haec adiacent. Ita fit,ut nomina con notari Auisti, o u aliud significent, & de alio dicantur. Significanesia enim formas, aut quasi formas,& dicuntur de rebus, ε.., quibus illae accidun Neque vero idem est fgnifiea 4 m. re aliquid, dc dici de aliquo,quia ut probat Aristotenis i lς si esset idem,idem quoque significarent, Musicum, bc Candidum,& Homo quae de eodem holni-
39쪽
Zibre Primus. me dicuntur id , quod absurdissimum est asserere.
Itaque aliud fignificant nomina Connonatiua,& docilio ex modo suae significationis dicuntur Reijciuntur ergo primum a definitione ea nomina , quae non significant aliquid adiacens alicui, ut Plato, Alcibi deS.I Omo, Animal, & fere vocabula primarum, de secundarum substantiarum. Dico autem fere , quia quaedam eorum significant aliquid adiacens alicui, t AeneumWLigneum, qua ratione de figuris dicuntur. Haec enim duo vocabula significant aes , di lignum tanquam formas accidentarias figura-1um: id quod in alijs etiam quibusdam cernere est. Reiiciuntur deinde illa , quae significant aliquid
adiacenS alicui, non tamen .ut adiacens, seu per modum adiacentis , ut Candor , Vestis, Caecitas , Non uisio.
Nomen absolutum est, quod significat aliquid non quasi adiacens alicui,sed quasi per se subsistens, si seu ut Dialectici loquuntuo per modum per se stan μην .tis: qualia sunt omnia,quae a definitione conotativo Tum reiecimus. Ex eo autem dictum videtur nomen C*r LConnotativum, quia praeter id, quod significat,aliud φώιμ ετ tiam,de quo dicitur, notat. Absolutum vero, quia men ςo-Praeter id, quod significat, nihil aliud notat, de quo not-tiarit r. illud tamen hoc loco praetermittendum no uu Cur Cst, latius patere Concreti nominis nuncupationem, AEbsol quam Connotatiui:& Conotativi, quam, eius quod rum . apud Grammaticos Adiectivum dicitur. Quanquam Latiην enim omne adiectivum est connotativum, & omne paror νβCOnnotativum concretum, id quod animaduerteti creti n Tacile patebit non tamen omne concretum est conia mini nuno latiuum , nec omne connotativum adiectivum.cupatio, Haec enim vocabula Socrates, Homo, Animal, & qua conalia pene infinita primarum, & secundarum subsian norat et tiarum,testibus etiam Theologis,concreta sunt, nec constrat. tamen con notativa dici possunt Haec item verba:Ρa odie
40쪽
3 8 Insthutionum Tialecticarum.
nuncupationes a quibusdam confundantur, &pro
eadem promiscue usurpentur . . '
Nomen denominatiuum est con notatiuu, quod a priori aliquo vocabulo, voce ac significatione deduciturivi Candidum, Iustum. Vtrunq;enim conotativum est,& illud a candoris nomine, hoc a Iustitiae vocabulo, voce, ac significatione derivat. Verbo Deducitur non tutelligas hoc loco derivationem Grammaticam hac enim potius Iustitiae nomen ex genitivo Iusti deducitur sed rationale,&ex natura rerum petitam, de qua supra locuti sumus .Priori ergo parte definitionis excluduntur omnia nomina absoluta .Posteriori reijciuntur ea conotativa, qus aut voce, aut significatione,a nullo priori nomine deducuntur.Hinc fit, ut hoc nomen Studiosus pro virtute praedito acceptum, non sit denominatiuum, quia nodeducitur voce, ac significatione ex nomine aliquo priori. Sola.enim voce trahitur ex nomine studium , sola autem significatione ex nomine Virtus. Hinc etiam fit, ut haec nomina Cursor, Pugil, & caetera. huiusmodi,qua ratione significant vires quasdam naturales non sint denominatiua . A nullo enim priori simplicioriquevocabulo voce, ac significatione deduincuntur. Nam etsi voce tenus ex nominibus actuum
trahuntur. ut Cursor ex cursu,& Pugil ex pugillatu, significatione tame a nullo derivantur, quia a virib. naturalibus,quas significant,non sunt ad huc abstra Latius .cta ulla nomina imposita. Ex his perspicitum fit, la- patet co titis patere nominis conotatiui nuncupatione, quam noratisi denominatiui, qnandoquidem ex dictis intelligimus
qua de- omnia denominatiua esse connotativa, nec tamen nomina- Omnia connotativa esse denominativa.
riuum. Nomen denominans est , a quo denominatiuum D nomi Voce,ac significatione deducitur. Ad hoc gen' pertinans. nere possunt non solunt abstracta vocabula, ut Can- dor,