장음표시 사용
231쪽
uersi , impostam duabus trabibus erectis instar patibuli: inde subi agum mittere fuit olim militaris i ominia. Tigillum, est dimia nutiliti a tigno, in plurali tigni uel tigna: inde contignatio.
Nec diu. Quintum bellum quod Romani posserunt cum Fidenatibus. Erat autem id oppidum situm quadraginta stadiis ab Vrbe, cuius belli causam dedit perfidia Metii, & populi Albani imconstantia. Vulgi: 1cilicet Albani. Tribus militibus: scilicet Curiatiis.. Vanum, dictum,q sirital de iliane. Coepit: scilicet dictator. Prauis: talia
Popularium, Noema est sententiolum scomma. Exedi rito: scilicet publico ritu brili indicendi. Suis: scilicet Alb njs. Societatis,id est confoederationis. Colonia Romana: scilicet a Romulo dediim post tertium bellum. Anio antenis, i irregulare nomen. Transitionis , id est defestionis. Coim fluentis : scilicet ubi Anio fluuius influit Tyberim. Cornu,id
est, latus in exercitu. . Hri . .
Animi, id est sortitudinis obori . Erigit, id est sistit oti sam. Explicat ordines , ad cst, aciem collocat in alios ordines. Rem , id eli uictoriam. Esse, id est erat. Latera sua, id est cornua. Trepida , id est periculosa. Salios, id est sacerdotes Martios.
Pallori ac pavori. sic enun ueterum superstitio non solum . diis prophanis, sic etiam affectibiti aliis j ebus uanis exhibuit diuinos honores. , Circumduci: submontes. Et est stratagenia, hoc est,caalidum considium factumq; iustum Tulli imperatoris
Id ladium: seilicet quod erigerent hastas. Ad hostes, stilicet Venientes. Cornu, id est latere. Etata, id est sparia, Tum Albanus exercitus. De foedo quidem, sed merito supplicio Metii, perfidi ducis, cuius & meminit Virgilius in octa
hiab υ uisi mo dacis uiscera ossis. Irustrale: scilicet quo expiaret exercitum caede, quasi conta
Excivere, id est conuocauerunt. Circumdatur: scilicet Albanis. Centurionibus, id est,pra fictis centuriaruna. Iniit, id est loqui indipit. Romani si. Propositio. Maior ac periculosior. quia facilius est cauere apertum ii sum, quam .landestiuum & insidiosum. Auerteretitu et scilket
232쪽
metu. Circumueniri: scilicet Albanis. Nec ea culpa. Translatio culpae ab Albiuis in Mettiam. Documentum, id cit exemplum. Quod bonum. Antiqua bene precandi formula plebi. Duos populos e scilicet Lauinienses de Albanos , ut se a de Ascanio qui. Septa, id est, circumdata. Si ipse discere. Noema sententiosum contra Metium, leploratae perfidiae hominem.
Ingenium, scilica perfidum. Supplicior scilicet exemplo tuo. Ea: scilicet fidem & sordera. Salucta , id est non uiolanda: Ancipitem, id est dubium. Em iide. Virgilius octauo Aeneidos hoc spectaculum scedum
Concitati: scilicet sitiat. Legum humanarum, Quia foeditas supplicii huius nimium excudit hunianum i sum, & immodice est immane. Aliis: scilicet sontibus. Mitiores: 1cilicet quani Romanis. Inter haec, De excidio Albae potentis uetustaeque urbis, dequet ansmigratione Albanoriim ciuium in urboni Romanam. Est a tem haec descriptio egregia & mirifice assectibus suis condita, Scexemplum ethopoeiata Ariete, id est machina bellica, qua concutiuntur muri. U t uerd. Descriptio amoris erga patriam: qualis est apud Ouidium quoq; lib. i . Tristium,Elegia tertia. Pulvis: scilicet ex ruinis. Mutua miseratione. Quia mala conciliant homines συμπάθ&ae compassio. Augustii, id est sacra. Romanus: scilicet exercitus. Adaequat solo , id est destruit sui itus. Temperatum , id est parcitum. Roma interim. Incrementum &accestio magnae urbis Romae ex Albanis in ciuitatem receptis. Caelius mons. Habuit enim urbs Roma sitem montes, uel colia intra muros: unde de septicollis Roma est cognomitiata. i
Milicet os la est rerum pulcherrima Roma.
. Septemq; mi di muro circundedit arces.
Id est coli quorum nomina haec sunt, Capitolinus, qui Sc Ta peius, Quirinalis, Exquilinus. Hi u in uno latere: in altero u
233쪽
ro latere quatuor, scilicet Palatinus, Caelius. Viminalis, Auentia. nus. Duo uero extra muros in suburbio fuere montes, scilicet Ianiculus Sc Vaticanus. Curiam, id est, domum, quo conuenirent senatores, adcuram
conlisiaq; obcimta pro Repiti. Hac fiducia, Sextum bellum, quod Romani clim Sabinis feliciter gesserunt. Secundum , id est proxime post. Nequicquam, adest frustra. Feroniae, quani deant licinis, arboribus & plantis meficiebant: sie dicta a serendis frugibus & floribus. Lucum, id est Asylum. Inde, id est ex Veientibus. Hel-Iorum, scilicet superiorum. Merces, id est stipendium. Publico, scilicet Vcientium. Veientes, stilicet maxime instabia .les & inconstantes.
Auctor scilicet ex Albanis. Devitas Sabinis. Prodigium cxpiatum novendiali sacro, quod primum Tullius peregit. In conspeetu: scilicet missorum. Visi, id est arbitiati sunt. Ob irati, id est ualde irati. Deum , id est deorum : sciliccta quibus essent d serti δc non adiuti. Novendiale: scilicet quo
prodigium expiaretur nouem diebus. .
Aruspicit, Aruspices ab aris inspiciendis. Feroces spiritus, id est irreligiosus animus. Sic enim fieri solit, ut qui non magni Dcerint ante religionem, demum aliquo graui casu icti, milito magis fiant superstitiosi,quam alii ulli, quia neglectim religionem uelint
Iovi Elicio, de quo supra ditaim, quod sit uocatus Elicius ab
elicienda, id est exploranda uoluntate deorum significata per prodigia. Initum, id est incoeptum. Curatum, id est per min. Valerius lib. s.cap. de neglccta religione. Coctestium, rerum. Cum domo: scilicet & liberis Vt si pra ad finem Romuli & Nuniae enumeraulinus aliquot limstituta de leges utritisq;: ita nunc Catalmum iacere libet eorum,quae /instituit Tulliis Hostilius tanquam leges.
Prima lex. Prius quam inseratur bellum,res repetere oportet . certa forma, propter quas Malatas Sc non reddita iusta sit belli cauta de hac formula iam infra dicetur, in Anco Martio. Secunda. Bellam rite certaq; formula indiccre oportet:de qua item infri,in Martio. Nisi enim prius indicitur bellum, non publica vindieti, sed latrocinium potius appellatur.
234쪽
IN L L IB. T. LIVII. Temettia Foedus iciendum esse certa forma, quam S Liuius supra,& Homerus in tertii Iliad. principio, & Virgilius in duodecimo describit. Quarta. singulare certamen inter binos plures ue , aequo iure fieri debere, ita ut neutra pars suum ccxtatorem adiuuet, neq; adue
sarium impediat: sed ociose & quiete spectet ad finem usq; certam ius, de hoc uide Homer. in tertio Iliaci. Quinta. Conditiones secutam foedus fictas, utrinq; obseruari
oportet,ita ut uicti pareant uictoribus. Sexta. Duumviricapitales ferant sententiam capitalem de reo iaccusato,s conuicto criminis capitalis.
Septima. Perduellionis crimen capitale esto capiteque puniatur. & perduellis est, qui uel seditionem excitetit ae facit,uel in test tem magistratus imminuit &laedit, uel securitatem Reipub. sollicitat.
Octaua. Rigor & nimia seueritas legum iudiciorumq; est
aliquando temperanda per aequitatem,quae est benigna interpres i ris uimini. Est autem ius summum iniuria summa: de penaei haec aequitas non inculusq; arbitrio sed lautus inuoluntate magistratus legitimi, qui est uiua lex,sicut ipsa H est mutus ni iseratus. dc de aequitate uide A ri t. lib. .Ethicita Nona. N sententia de capite ciuis Romani latapex duximui licet appellare & prouocare ad pulum. Hoc enim ius prouocationis primum concessit Tullus Hostilitis,quod interceptum postea primi consules reddidere, ut non nisi sententia & suffragiis totius populi Romani , ullus ciuis Romanus capitis dana' retur r&prilisquam capite puniretur, uirgis & flagris uapularet . alioqui non licere clitem Romanimi flagris uerberare. De hoc uide in Verrina Ciceride suppliciis.' Verum haec prouocatio postea ad Caesares, tanquam monarchas, in transata: quia populus omnem suum consensum & potestatem in principem monarcham' trimλ
Decima. De minore uictoria, ouationem fieri: sicut triumphtun de maiori. Vide Valer. lib. 1 .capale iure triumphandi: de si pia quoq; dixi de utroque. ιζ
Via decima. Piaculare sacrum fieri propter caedem. Est autem piaculare lacrii, quod fit satisfactionis uice pro crimine, quod li
qui non punitur capite: sed condonatur,cum iure deberet capite re- .pendi. Inde piaculare crimen uel peccatum dicitur; quod expiatur . uel luitur poetia uel sacrificio. i
235쪽
Duodecima. Lustrali sacro purgari,uel a caede uela crimine.
uel a suspicione criminis totum exercitum, & aliquando totum p pulum : quod uocant Hebraei surum optationis,nostii ured alpe sionem Uine benedictaeo Decimatertia lex. Do concilio castrensi, cuius autoritas in castris militiaeque tanta esse solebat fere, quanta senatorum in urbe, in negotiis praesertim mediocribus. Si qua uero ad summam rerum attinebant, ea deferri consecuerunt postea a duce ad senatum, populumq; Romanum, ut illi ferent autores. Decrota uero & imperata a concilio castrensi, oportebat obseruari, alioqui poena erat uel ignominiae, uel perfidiae, uel capitis, transgres sori. Et ad praeconis uocem conuenire solebant, ad consultandum uel audiendum. Decim aquarta. Nocentium & reorum sapplicia petam,pa tim ut e medio tollantur sontes, publica ; honestatis de tranquill ratis inimiei partim exempli gratia, ut suppliciis admoniti reli pus lorosi, alieno periculo & exemplo malefacere cessent, uel saltem aliquid de improbitate sua remittant. Decimaquinta. Quanuis sint multi mali, maximaque s gitia, tamen iure Romano,tanquam mitiore barbaricam supplici rum immanitatem esse nonnihil moderandam,ne prorsum cxcedat humanum sensum. Decimasexta. Novendiale sacrum nouem continuis dictim fieri blato aliquo prodigio uel ostento,quod oporWat expiari.
Atque haec fere uuat instituta lages , quae in uita Tulli Hostilii
Rege Romanorum. Mortuo Tullo res, De Anco Martio quarto rege Romanorum, qumedio ingenio inter pacem & bellum, regnauit annos uigintiquatuor.'Res , id est regnum. Institutum, scilicet de interregno. Interregem, id est uicarium. Fuere autores,
id est approbarunt. Vt, id est cum. Auitae gloriae, scilicet Numae. Proximum i scilicet Tulli Holtilii. Ab una parte: scilicet a religionibus. Antiquiissimum, id est honestissimu optimum. Regis, ilicet Numae. Relata, id est descripta Album. id est tabulam. Aui, scilicet Numae. Sacella, non in castris.ζRati, stilicet Latini. Memor, scilicet Ancus.
236쪽
IN I. L I B. T. LIVI LSe, scilicet Ancum. Tempora. cilicet inquietiora. Aptiora, ideo se imis Tullum,quam Numam tapii oportere. Proderentur, id est instituerent M. Aequicolis, id est populo Iruilae. Legatus. De sorinula& caeremonia repetendi res nostiliter ablatas. Filo lanae, ex in eis filis contextum est, uela mentum id capitis. Fas, id est ius naturale. Lmatus , id est missiis. Testem facit, id est inuocat. Dedierodest dari noxae. Carminis, id est sententiae pri
dictae, uel orationis praedicta quae tametsi non continetur uersibus, dc metris poeticis tamen suos numeros graues habeto sic enim ca men , quamlibet numerosam orationem, uel numerosim cantum uocant Latini.
Iurisiurandi, id est quod iuramentum iam pronuntiet. D duntur, id est aes& sontes. inios: stilicet iniuries, noxios. Exposcit, scilicet ad poenas, ut sibi noxae dedantur. Tot enim solennes sunt. Induciae nil feriae trigintatrium dierum,
inter res renetitas & bellum indicendum.
Audi Iupiter. Formula &caerimonia belli indicendi S co sulendi senatuin populumque de bello indicendo. I 'errestres, id est heroes u estor , id est in testimonium adduco uel ata uoco. Nuncius, id est legatus. Redit: scilicet post res repetitas & nondum inlicto bello. Rex, uel consul postea. His ferme uerbis , id est ex hac t0rmula sermonis. Condixit, id est denuntiauit, ut condico tibi rerum : id est conuenio te propter res. Inquit, scilicet rex. Ei, scilicet senatori. Quid censes, scilicet de indicendo bello, dc de iure adipiscendo.
Ille , scilicet senator. Puro pio id duello, id est iusto Mulo. Conciscola, id est deeemo. andoque , id est decum. In eandem sententiam, scilicet de bello faciendo. Consensu, stilicet patrum S senatus. Sagmineam, idest sagminibus, hoc est sacris herbis circumligatam. Puberibus, scilicet supra quatuordecim annos.
Dicere , id est bellum indicens. Quod, id est eo quod. Consciuit, id est conclusit. Ego, scilicet Decialis lega
Dixisset: scilicet Decialis. In sines,id est tim. Hoc tum,
Epilogus caerinioni Irum. Eum morem, caeremoniam utramquAncus demandata cura, Septimum bellum, quod Romani sub Anco contra Latinos gessere, & ui res facti, recupere uictos
237쪽
no in grati' modo,uerum 3c in ciuitatem. Multitudinens scilicet La inoriun expolitorio. Auenti num, id est quicquid erat circa Auentinum montem est generis i tri hoc loco. I 'Hlenis & Ficana , scilicet opinpidulis Latii. compulso, id est collecto. Marte incerto, id est dubio eventu belli. Ad Murciae,scilicet templum. & est elis ica oratio, Graecisimum issiens. Murtia autem cognominatur Venus a Myrto,idost Dulice lib; sacro. Ianiculum. Castellum in suburbio urbi ς Ronon uocatum a Iano Ptia primo rege, qui illic sedem habuerat. Et e regione erat Saturnia, item castellum in quo habitauerat Saturnus exul, a Iano susceptus,uide Ouid.ini.Fast. Sublicio .i. ligato Vocatur autem pbstea Sublicius qui contignatus est, de compactiu exdigneis trabibus inter se connexis et ab antiquo uerbo licio, quod est implicare, conne iere. Inde& sublicas dixerunt ueteres illas magnas arbores & trabes, quae inuiceiu colligantur. Discrimine id est iudicio: hoc est cum in tanto pol tuo non liceret diiudicare, bene an male quisq, ageret. Carcer ad terrorem. Carcer a coercendis malis. Mare, scilicet interum. Ora, id est ostia, ubi Tyberis influit in mare. Ho sta, id est Ronianorum colonia. Circa cilicet Hostiam. Anco regnante, essio paulo prolixior in descriptionem persenae, qua deicribit Tarquinium Priscum, qui Lucumo est cognominatus, quonam modo hic adueha persuam industriaim S comitatum excreuerit Romae, adeo ut primus in aula Martii, uide tutor liberorum rugis, denique rex quintus Romae sits Lucumo uir impiger, Luciimo Hetrusco uocabulo, significat dominum uel dictatorem. Tarquiniis, in oppidulo.
Peregrina , id est Graeca. Qui , stilicet Demaratus. Contedisset, id est domicilium tuum posuisset & fixisset. Patri, scilicet Demarato. Filio, scilicet Arunti. i, stilicet pater. Ventrem serre, id est grauidam esse. rum, id est uxorem filii Aruntis. Nepottis, ilicet Posth
In testando, id est iaciendo testamento. Sortem, id est partem. Lucumoni contra, Descriptio Tanaquilis, uxoris Tarquinii Prisci. Et quae haud, id est quae non iacile pMP teretur se agere in humiliore conditione, uel mediocri: ita quae pet
238쪽
. I N I. L I B. T. L I V I I. Appeteret maiorem & splendidiorem fortivum. Illi, sciliret Lueumoni. Hetruscis, stilicet Tarquiniis. Non potuit,
scilicet mulier. Oblita, quia assectus maior uincit minorem assesbii Roma est. Occasio lociquo commigrandum esset. stilicet R omam, ubi noua peregrinaq; uirtus iacile emergeret. Visa, idonea esse Futurum,stilicet Romae.
Regnasse Tatium,ab exemplis., Curibus, id est o pido Sabino. Matre Sabina,id est filia Numae. Vna imagine stilicet M terna. Persu et, stilicet Tanaquil Lucum ni suo. Vt,id est tanquam. Sublatis, id est comportatis. Ad Ianiculum, Augurium
Tarquinio oblatum, significans ei regnum obuenturiam. MDnisurio, id est ad ministerium. nepotest , stilicet pileum. Accepisse, Expositio augurii. Prodigiorum, id est signorum. Ut uulgo intrusci, stat apud quos superstitio diuinandi originem sumpsit authore
Tage quodam. Cuius Ouidius in i . Metamorph.nicillitat. & CNcero de Diuinatione. Eam alitem, id inaquilam, . regiam auem, &' Iouisieram.
Eius des,id est Iouis,in cuius tutela sunt reges. Auspicium fecisse id est signum ostendisse. Dec .i. pileum. Eidem. i.capiti. Diuinitus, quaq&uiuo signo dc augurio. Redderet. i. reponeret. Has spes cogitatione .sde exceta dignitate. Comparato donatucilio, id est cum Romae suarum rerum summam posuisset & stabillisset. L ucium, ab Hetrusto nomine Lucumonis. Tars quinium, b oppido unde commigrarat. Priscum, ab aetate. Non est ueris linile illi inditum esse nomen statim in aduentu, sed demum sub Tarquinio sexto , di messe illum pristinii, ad differentiam Sexti. Romanis conspiscuum, Incrementa Tarquinii, quae ipse sua liberalitate & comutate auxit. Conspicuum,id est nobilem.
Nobilis eji ii quem nobilis it suae uiri. Adiuvabat, scilicet fortunam suam:quia Curii: mores fortunam finguntfui. Arist.
ii o minor imelle Ius, eo maior fortuna.
Dextere,id eth fideliter. Expertus, id est probatus, inmenon utimur passive. Regis,sei licet Anci. Regnavit Ancus annos, Instituta & leges sab Anco Ma tio
239쪽
α33 ANNO V IOAM VEL CVR.tio sie sere possinit colligi & obseruari ex hae Livii historia, ut in
Prima. sacra priuata prohiberi, ne quis sibi priuatim singat caeremonias ritusq; pro sua superstitione, sed publice probatis, receptisq; ritibus utaturi
Secunda. Sacra publica fastis descripta obseruari debere. Sitnt autem fasti libri,in quibus descributurisi dies,&feriae, &profesti dies atque tati,de quibus supra in Catalogo Numae.sic extant Fast:
Tertia. Res repeti certa caerimonia,' conceptisq; uerbis. Sic enim iustam causam bello fieri,si res ablatae per iniuriam repetentiabus non reddantur,uel si iniuriosi non dedantur noxae d est ad m,
Quare senatum publicum urbis consiliun, esse consulendum certa formula de bello inserendo Non enim priuata libidine, sed publico consilio & decret bet inferri bellum, alioqui est latrocinium si priuatim infertur. Quinta. Bellum indici certa caerimonia 3c religiose inferri. Quia enim bellum est iuris tutamentum, de publica uindicta, d pulsioq; iniuriae,ideoq; religiose &certo iure belli debet geri, quo ad uinaicatis iniuriis, quamlibet xriadelibus modis parta uitioria, pax firma, tanquam belli finis constitui possit. λMSta.sacra regia, &postea consularia, hoc est quae per ipsum regem, i consules peragi debent, esse mandanda aliis in absentia regi uel consulum,ne quid publicae religionis omittanii Septima.Exerchum militarem scribi certa semula iuramentici certis conditionibus, de quibus apud Vcgetium vide. Oct aua.Carcerem esse domicilium Gnorosoriam,cuius in tu & dolore punire oportet si itiosos, propter exemplum & pace publicam. Longe enim tolerabilius est unum atq; alterum dolere quamlotum commune in sollicitudinu damnoue eno,ut supra dixit in Tulli Catalogo. Nona. Aduenas fideles in officia&consilia quoq; publica a smitti si eorum fides satis sit perspecta uirtusq; probata, alioqui mianus iuris est aduenae,quam inquilino de populari. Decima. Testamentum condi certa formula, & conditionibus,quo continetur & declaratur ultima uoluntas morituri, quae si iusta es eruari debet Sed de hoc consule iureconsultos. dec
240쪽
Undecima. Tutorem ori hanorum do pupillorum, sine dolo malo curam gerere debere lideliter, qualem in suis rebus geri
uellet. Duodecima. Orphanos &pupillos sum rem curare non posse, uel propter imbecillitarem, I aetate ideoq; ius de uoluntatem ipsoriam transferri in tutores & curatores suos: qui uel test mento,uel iure cognationis, uel iussit magistratus cis dentur. C rerum de iure tutelae iuris ottaaltos consule.. Atque haec duodecim institilla sunt,quae ex historiaAnci Ma iii,quarti regis,possunt clici.
Iam filii. De Tarquinio Pristo, Romanorum rege quin eo, qui popularis rex admodum fuit, & mirae prudentiae in auget do regno, & primum de ambitione petitioncse regni ad populum. Filii, scilicet Anci Martii regis m tui. 'Eo magis, scilicet ne filii pubertatem ingrcssi, regnum sibi praeriperunt. i Instare, id est instabat. Quibus, scilicet comitiis indi tis. Venatum ablegauit, Legare, in publico negotior ablegare,in priuato. Ablegauit, stillaci pucros,ne ipserum prausentia sibi obesicci Cum se. Diuisio&'obliqua at cutis, qua Liuius iustae omtionis petitoriae primaria capita complectitur, cuius propositio haec est, Se Tarquinium nihil nouum, neque indignum, uel ali numa iure petoc, quod regnum petat ipla peregrinus homo. Et hie est status orationis,cuius ratio haec est duplex, quod ipse Tarquinius antea priuat;m publkcq; sit bene meritus depopulo Romano, dc quod cipe antea regnum sit delatum Romae ultro per grinis etiam. Cum,scilicet diceret Tarquinius. Novam,scilicet nee ini-Vi. Tatium, Exemplum pri mum. Numam, . Scoli cxemplum. Se ex quo, Io gumentiun tertium. Pos
tens sucidest sui iuri in bitrii. . Aetatis eius, scilicet uirilis. Uetere patria, idest Tarquiniis. Haud poenitenσdo, scilicet bono. Alios, stilicet ciues. Rege, scilicet Martio. Memos rantem, , id est perorantem. Regnare iussit, id est & ρο-
tres, senatusq; , popularis nominationis minores fuero, eamquo