장음표시 사용
11쪽
proxime e cum conserto iam praelio, ac consecto prope ,regi superuenissete acerrime Helvetii incumberenti labarent Callii ita dubia esset uictoria , ut inclinata prope' Gallorum res esset . nondum exercitus noster i ipse tantum, cum iis qui adsunt suis atque aliis admodum perpaucis adesset i nonne audax & peri culosum facinus aggressus est e cum paucis illis in consertissi mos Helvetios irrupit. id tempus exigebat . at irruptio illa Callos restituiti Helvetios in tugam uertit et uictoriam de mum regi faciliorem fecit. Non est cuiusquam praestare quid eueniati sed cum nihil eorum, quae recte aestimanti facienda esse uideantur, praetermissiam est i quicunque sequatur euentus, laudari is, qui id egerit, debet. aduersam ille sepe fortunam per pessus est i nunquam sibi ipse defuit: omnia tentauit r omnia expertus est inunquam sine uulnere discessiti nonnunq etiam in hostium potestatem uenit . laudari debet, quod intentatum nihil reliqueriti uacare culpa debet, quod successu caruerit audacia. Sed non in hac solum re sortitudo omnis consistit .magnum quidem est res arduas presenti animo aggredit periculisse obiectarer mortem non timeret sed alia quaedam est etiam fortitudo rex qua haec ipsa, quasi ὀ radice quadam pullulat .hu
mana contemneret casus omnes despiceret nulli homini, nulli fortunae succumberet altiorem animum habere, quam' ut o
mi iis, qui in hac uita sunt, fluctibus possit . id demum est uore sortem esset hoc qui consecutus sit, mirum si pericula, si mortem non timeat . Fuit haec in Imperatore hoc nostro uirtus eximia . humana omnia semper despexit . fortunae ictus ita exce pit, ut animo semper esset erectiori nunquam uictus est, quin
ualidior tanquam hydra quadam,in hostem resurgereti ut mihi qui aduersam etiam sortunam uicerit, nunquam uictus fuisse uideatur . Dicet aliquis, spe quadam sustentatus esti nunci ita est uictus, ut se in hostem resumpturum uires non sperarit .
Funesto illo prastio, quod ad Abduam gessimus, captus intsine ulla exeundi spe, custodiae traditust ibi per quadriennium sulti quid interea e langori se dedit e magnum illum animum quadarum sordibua inqumagit. nihil minus . videte qua tranquillitate
12쪽
tranquillitate sueriti rerum suarum commentaria, aliquot de re militari libros, unum de instruendo exercitu, conscripsit. C fortitudinem animi singularem: quod alii nullis curis per turbati, pacatissimo in octo, iucundissimis in secessibus, omni/bus delitus inuitati, uix faciunt i hic quin ageret, non car cer, non mille animum pertentantes curae, non qui illum ne
quid scriberet, prohibebant custodes: impedimento este po tuerunt . multa scripserunt de hac uirtute philosophi o
mnesi uerbis illi, hic vitae exemplis eam ostendit. nec vero taeteris omnibus minus abundauit. Bellicae, quas hactenus
diXimus, uirtutes, speciosae illae quidem auditu sunt i nec sine illis magnus existere Imperator potesti sed & aliae tamen sunt, quae& maximo illi ornamento sinit & quamuis media in acie
non uersenturi necessariae tamen admodum uideantur . ac
primum quanta imperatorem iustitia esse debet e haec mater uirtutum omnium est i haec regula: sine hac ne latronum qui dem coetus perdurare possit. summa in hoc fuit. Duo omni no sunt, quae iustitiam magnopere impedire soleant, odium, atque amor. qui odio adducti nihil iniusti egerint, perpau ci admodum i qui amore, multo reperti sunt pauciores . a criores enim in bonis uiris amoris, quam' odiissimuli sunt.
neminem hoc ego unquam amicorum amantiorem nouis ne
minem, qui suos omnes magis dilexerit t eo usque tamen a more prouehebatur: ut cum sua omnia exposita amicis es
senti nulli rei, nulli labori, ut illis obsequeretur, parceret et in ter iustitiae tamen fines permanendum sibi esse tua caret. Magna iustitiae pars est pietas: ut ab omni superstitione, sic ab omni impietate longissime abfuit. re potius, quam' ostentatione ulla deos coluit. In parentes is temper fuit, ut cum puer adhuc esset, nunquam tamen cessandum duxerit, dum Fran cistum patrcm a Paulo pontifice maximo, in custodia ian diu habitum liberarit. Cum uero si etiam , qui animos nostros rectis excolunt disciplinis i ii, qui nos initiuunt, parentum loco sint habendii qua pietate Napollonem Ursinu sub quo pueritiam egit, semper prosecutus est e Audiui ego so
13쪽
pius huius de illo sermones rut optimum uirum, ut mari mum Imperatorem laudabati cum ipsa antiquitate comparabat i tam libenter, tam copiose de eius uirtutibus uerba se
ciebat i ut multis , qui aderant, nimius etiam nonnunquam
uideretur. Fide, quae sundamentum iustitiae dicitur, qua fuerit , si apud alios uerba faceremi mihi uel in primis dicendum esse censerem: apud uos, qui eam experti estist qui aliis testes esse debetis: hoc unum dicam. multos uos quidem habui stis egregios Imperatoresi qui tot uirtutibus floruerit, fortasse nullum i tali tae omnino nullum habuistis . non amici illam, non hostes unquam desiderarunt. Iam eius liberalitas oratione mea ut cognoscatur, non indiget. tot mihi huius es se possunt testes, quot eam experti sunt. omnibus patebat inulli sons iste claudebatur. id uere suum esse dicebat, quod alicui donasset: id fortunae iniuriis non subiacere r eo' se cae teris ditiorem esse ardentissime desiderare . Multa tum in priuata, tum in imperatoria vita sunt, quae ab gerendis ne gociis interpellenti sed maiore nihil ui, quam' uoluptates .
apposuit illas sensibus nostris quasi titillationes quasdam na
tura i his cum indulgemus i cum frena laxius remittimust ab
omni alia nos abstrahunt cogitatione . hinc data temperan tia est: quae eis moderetur. haec habenas regiti haec in girum eas rationis cogiti ac nobis obsequentes facit. haec in Impe ratore nostro singularis suit. Venatione tum, cum in octo esset, plurimum delectatus est: atque ea quidem uarie. cum robustiore esset corpore, in agrestes sues serti rursos aggredit in difficillimis quibusque exerceti consueuit. mox ingrauescen te iam aetate, leporum uenationes, falconum aucupia, secutus est . his deleelatus, caeteras omnes, quae corpori, atque animo inciunt uoluptates, quantum potuit, aspematus est : nun
quam in earum potestate fuit. Epulabatur ille quidem L, tissime i plurimi semper cum illo discumbebante assiuebant epulae omne genus inihil ad regium apparatum deerat rid scilicet splendoris opinabatur. ipse in hac abundantia uno sim
Per cibi genere, &eo viliori uescebatur. hinc robustum illudia nullis
14쪽
re nullis morbis obnoxium, hinc laborum omnium patiens corpus i hinc modico satiabatur somno: hinc nunquam heboti mente erat . Age uero quae clementia, quae humanitas in il lo suile in nullo unquam maior. atque hic mihi euellenda quaedam P multorum animis, opinio est: quae e quorundam aut malevolorum, aut res non recte perpendentium sermoni bus inhessierat. Crudelitas clementissimo Imperatori obiicie/batur: quod multos saepe milites morte multaret: dissiciles ad eum esse aditus dicebantur i quod ira percitus semper esset. de crudelitate primum loquar. Ego, cum ueteres illos Romanos; cum militarem eorum disciplinam considero i hac una uideo caeteris eos gentibus praestitisse i hac una eo' peruenisse, ut iidem imperii, qui terrarum, fines essent. non calliditate Poenos, non Cermanos ut corporis superabanti disciplina una erati quae in uictos redderet. hanc ita tuebantur Imperatores t ita serua
bant milites tui qui Paululum modo in ea deliquisseti nulla es esset poena recutanda. ob hanc Mallius ille Torquatus filuum iussit interimit&quod admirabilius esti filius ipse, qui ad
mortem ducebaturi cum exercitum pro se in patrem seditionem parantem conspexisset,compescuit resfirmauit que neminem tanti esserui ob illum corrumpi disciplina deberet . disciplinam ille scilicet, qua patriae vitam sustentari credebat i uitae anteponebat suae. Quid Appius Claudius e quid L. Paulus e non ne ex iis, qui loco cesserant, decimum quenque securi percussit e non ne idem mitissimus principum Augustus e non'ne alii Imperato res multi fecerunt e De Mallio non loquori reliqui omnes se ueri semper,& boni disciplina custodes, nunquam crudeles sunt habiti. crudeles habiti essent, si paucorum quorundam sal rem patriae anteposuissent . Ignari scilicet ueteres illi ae crude
les omnest nos sapientes ac mittat qui Imperatores nostros, cum non decimum quenque, ut illi, sed unum aut alterum ex toto exercitu, militaribus pneceptis non obtemperantem poena assciunt e crudeles arbitramur. mirum igitur u nos exterat na tiones omnes contemnunt i nobis omnes insultant. iam in nostros fines, non ut ad bellum aliquod periculosum .sed ut ad
15쪽
praedam expositam ueniunt. Pudet, pudet inquam dicere, o/mnem illam, quae propria Italorum esse dicebatur i uirtutem
amismus. quod ii disciplinam illam ueterem sequeremur i si
Imperatores, qui restituere eam iam lapsam cupiunt i non audeles, sed sortitudinis, ac uerae virtutis reuocatores crederemusrnon audacius illi in nos irruerent, quam' nos illos repellere
mus . Semper hic uel in hostes ipsos suit mitissimus t pneter eos, qui in ipso belli furore cecidissenti neminem unquam in reremit. Si e militibus quempiam aliquando supplicio affecit: deliquerat isset militares leges contempserat . quod uos, si ue
st hae urbanae leges non seruentur ,&facitis t&, ni faciatis, omnia pessum eanti id in castris, ubi , si non adst Imperato rum metus, uis dominetur necesse est i fieri non licebit e Solutus est Lacedaemoniorum dux Clearchus dicere, Imperatorema militibus magis quam' hostem metui debere. recte quidem ille i sed ego hostem metuat miles nolim: Imperatorem, uelim.
Sed de his iam satis, pauca de iracundia dicam. Irascebatur ille quidem nonnunquam uehementius. hoc cum natum, quae eiusmodi erat i ut facile ire fluctibus effervescereti tum uolun talis etiam erat . volebat ille irasci ut aiebat quod, cum se ne
que corporis proceritate, neque formae dignitate quadam a' natura honestatum uidereti s facilis ac mitis semper fuisset ine contemptui esset, uerebaturi iracundia armari se quas aculeis quibusdam dicebat. Sed ut haec non probetur ratio a atque iracundiorem illum quam' deceret, fuisse concedam. quid un quam ira perturbatus secit i quod sedato etiam animo non secisset: acrioribus usus est uerbis rat aequi ac boni terminos nunquam pGtergressus est i nunquam in bonos uiros exarsit tmagnam semper & iustam im causam habuit . si ea caruisset, non ille quidem melior fuisset vir r sed omnibus sortasse gratior . atqui cum ea deferbuerat, quam' affabilis, quam' comis erat enihil eius consuetudine iucundius t nihil sermonibus urbanius inueniri poterat. Ingenio uero ut ad id iam ueniamus tam acri sint i ut, cum literis paululum admodum uacasset i tam aptς, tam acute, tam cum omnium liberalium artium peri
16쪽
tis, quod saepius sacere consueuerati de his ipsis, quae illorum
artibus continentur,rebus loquereturi ut omnia ae illis scrupta euoluisse, omnia excusse uideretur. qua in re multum eloquentia etiam quadam admirabili adiuvabatur. huius tantumex eius ore flumen proquebat: ut omnes secum, quo' uel Iet, raperet . audistis nos eum sepe Patres conscripti: ct ita audistisi ut cum plurimum eius oratione delectareminit animos tamen uestros impelli, atque in illius sententiam non inuitos trahi sentiretis . fuit haec reipu.nostrae persepe summopere utius eloquentia, cum apud uos, tum uero apud milites maxume, si ad pugnam cohortandi eranti nemo acrius incitabat is aliqua de re castigandii nemo grauius, nemo seuerius repre hendebati si consolandit nemo lenius aegris animis medebas tur . Multa iam a' me de maximi huius viri laudibus dicta sunt i neque id tamen, quod maxime ad rem attineti quantam militaris disciplinae scientiam habuerit, ullo modo praetermit tendum est. Floruit haec quodam tempore maxime disciplinartunc scilice cum ueteres illam Romani coluerunt . multi tunc in ea viri excellentes & clari extiterunt: neque id mirum. omne studium, omnem operam in ea omnes collocabanti eam non
solum, quod & opes & honores pareret, sequebantur: sed, cum uariis quotidie uexarentur bellist neque ulla perfrui quiete possenti necessitate etiam quadam ad illam compellebantur. postquam uero omnibus deuictis, pax Italiae partat bella aut nulla, aut longe es domo gerebantur: exarescere ac collabi paulatim coepit . Hispaniae, Galliae, Pannoniae, extremae GKerae imperii prouinciae, suis quaeque legionibus custodiebantur . hae cum in iisdem locis diutius permanerenti in externos res paulatim mutatae, in his, quae cuique obuenerant, regio nibus, ad hoc usque tempus perseuerarunt i disciplinam assi /duis bellis exercita non ex toto amiserunt . In Italia, in qua, uel nullae relictae legionesi uel, siquae relictae, longa pace mollitae, octo se atque inertiae tradiderunti omnis penitus eua nuit . atque eo' tandem uentum esti ut paulo supra nostram
aetatem, quoties bella Italis gerenda essent, conducendus e
17쪽
Cermania aut Pannonia miles esset i Itali, uel tubarum sonum atque armorum splendorem reformidarent. nostra demum artate excitari aliquantulum sopita illa uirtus coepiti sed pauci ta men, qui antiquam illam disciplinam scirent, inuenti sunt.Imperator noster qexacte illam calluerit,uel ex hoc considerate.Cum primum Imperator est uester factust ita corruptum exercitum
accepit r ut ad alia omnia potius, quam' ad gerendum bellum idoneus uideretur. fecit ia, quod in Africa in . Metellus Iugurthino bello fecit r arctioribus legum uinculis astringendo, continuis laboribus fatigando, ordini assuefaciendo, grauissi mam iis, qui locum desererent, poenam proponendo, ita bre/ui correxiit ut eo & res uestras acerrime tutatus sit & egregia multa facinora aedideriti & hostibus, quibus antea contemptui erati formidabilem reddiderit. Affui ego nuper, cum per eas iter faceret regiones i in quibus , cum ob non satis peripectos incolentium animos, tum ob propinquos hostes multa timenda essent . tam caute incedebaturi ita ordinem seruabant o mnest ita ab agmine discedebat nemo i ita uel calones ipsi sub suis fgnis ibanti ut ego, &resp. nostrae maxime gratulareri &disciplinam iam antiqriam illam restitutam arbitrarer . Iam uero in reliquis artis huius partibus, expugnandis, defenden dis que urbibus quantus suile nolo nunc uobis,ut septimo abhinc anno, Carmontium, Noriciam , Τergeste, Postoniam munitissimas urbes n ditionem uestram redegerit, commemorarer nemo est,qui nesciat. hoc:vnum dicamitam Brixia,iam Verona
potiti essetisi si sevissima id nobis mors non inuidisset. Scio quid loquar i coniectura non fallori nihil illi invium, nihil satis munitum esse poterator omnes aditus, omnes expugnatio
num modos, omnes astus norat. Idem, si aliqua detenden da urbs esseti ita omnibus hostium conatibus ire obuiam scio bati ut nihil in eum tentari posse videreturi quod non inutum fieret. Testis mihi si celeberrima illa Braccani oppugna tior quam ita tolerauiti ut, cum urbs undique innumeris Alexandri pontificis maximi copiis, qui Ursinum nomen delere instituerat, premeretur r hic cum quingentis tantum propu/Patoribus
18쪽
gnatoribus res steret i non solum eam tutatus siti sed & facta pius eruptione, multos trucidanti tormenta oppugnatoria non pauca abduxeriti ab obsidione desistere demum coegerit. Sed quid ego aliunde testes uoco e satis amplum mihi testimo nium praebere urbs una Patauium potest . non ne haec ab Hi spanorum ac Theutonum impetu conseruata, his deinde in il Io aggeribus, his turribus, his fossis munita r ut uni omnes
omnium undique gentium exercitus, omnem vim, contemne
rei ac nostrae non solum reip. sed totius etiam Italiae propu gnaculum quoddam ualidissimum dici possiti non ne id do cet e nihil in hac esse bellorum scientia , quod huius ingenium subterfugerit . Tormentis quidem illis bellicis, quibus nos ita antiquitatem superamus i ut his iam solis prope' bella omnia
conficianturi urbes certe nulla re magis aut eXpugenntur: aut
defendantur i non solum optime uti, sed & ea qualia esse, qua
ratione fieri deberent i tam exacte norate ut eorum etiam arrtisces, multa nonnunquam ab eo docerentur. Ex his tot ac tantis, quas de hoc viro commemorauimus virtutibus t ma ximam apud suos, maximam apud hostes auctoritatem con
secutus est. Atque in secunda quidem sortuna, maximi ab ho stibus fieri & ustatum, & non magnum est. hic cum tertio abhinc anno in eliciter in Hispanos, ad Vincentiam pugnatum esseti&se post incommodum illud, Patauium recepisseti tantae tamen apud hostes existimationis fuit r ut hoc uno urbem uo bis illam conseruatam putem . An creditis longitudine itine ris, viarum asperitate, timore aliquo novi exercitus, quod ur bem scirent munitissimam , hostes retardatos e nihil horum fuit . non longe aberanti faciles undequaque accessus erant tomnes uestras vires in eo, quem ipsi fuderant, exercitu, positas sciebanti urbs ipsa nondum iis, quibus nunc est, munitioni bus erat instructa . quid igitur eos deterruite unus Impera tor uester i unus inquam Imperator uester uobis eo tem pore urbem illam, qua spiritum ducitis, conseruauit. tanti illum faciebant r ut aegre se victoriam consecutos crederent turbem uero, in qua ille esset, expugnare,penitus desperarent.
19쪽
Consderate iam ea, quae es nobis hactenus dicta sunt i nihil huic, quod ad optimum virum, nihil, quod ad summum Imperatorem constituendum opus str defuisse inuenietis. una oesuit fortuna . haec cum illo acerbissimum semper bellum gessit. uoluit scilicet id uerum esse ostendere, quod de ea di/ci soleti aduersam saepe consilio esse . nunquam hic non o ptime consuluit i nunquam iis , quae ad perficiendum id, quod consultum est, pertinent i caruit i bono saepe successu ca ruit . at hoc quidem praestare potest nemo. Maiores for tunae accessione virtutes eius fieri non potuissenti illustri res potuissent . nullius unquam res gestae Imperatoris, si con stio fortuna subscripssseti admirabiliores fuissent. multis se illa magnis , atque egregiis huius consiliis opposuiti multas cogitationes ab eo , quod destinarat: e diuertit . atque, ut
alia omnia praeteream, quis extremo ex hoc actu, cuius maxuma, ut quis scelix aut inscelix dicatur, ratio habenda est: non fortunae in illum iniuriam cognoscat e plurimos toto hoc se plennio, cum in misera illa captiuitate , tum postea aduerso hoc ac dissicili reipu. nostrae tempore, labores pertulerat i ces ta e iam tempestas omnis, atque inducta quaedam tranquilli rasvidebatur i parta regi socio atque amico uestro de Helue tiis victoria, Hispanis referre pedem coactis, nihil erat,quod es uobis ille, quod a rege sperare non posset i iam de illius uos, de suorum ille militum praemiis cogitabat i cum ecce malo quodam sato , non serro, non tormentorum ictu ullo, sed, quod miserrimum est mortis genus, ut morbi extinctus est . o importunam sortem r Sinuida nonnunquam fatar quan tum aberat, ut Verona ac Brixia receptis , quod uel solo eius aduentu fieri posse credebatur: nos rebus iam per eum nostris in tuto collocatis, omnibus eum honoribus, omnibus laudi bus prosequeremur i ille gloria quadam immortali frueretur . multo tum illi minus acerba fuisset mors. quanquam eam hac animi sortitudine tolerauiti qua alia aduersa multa solitus est perferre .ivnicum, &eum nondum bimum puerum, tres adolescentulas,&egregiae indolis filias, praeclarissima ac sui aman. tissimam
20쪽
tissimam uxorem relinquebati relinquebat hos omnes, qui hic adsunt i hos es paruulis ipse disciplina instruxerat militari i hos ut filios diligebati horum opera in multis bellis usus fuerat:
neque unquam non fortissimos, ac sui amantissimos uiros norat e relinquebat demum hanc nondum in tuto collocatam remp. Non negare se dixit ob haec omnia sibi mortem acer bam esse i consolari se tamen , quod neque orba filiorum aetas, neque uidua ac sine p sdio futura uxor uideretur tuos O mnes non ut tutores solum, sed ut bonos parentes illos ain plexuros, hanc protecturos pro comperto habere. amplisi naum hoc patrimonium fimaismimum praesidium esse . Quod uero his suis ea, quaea' se mererentur praemia, reddere non potuisset, id ferre aegriust eam tamen in uobis prudentiam sim per nouiser ut speraret uos eorum uirtutem non paruisectus ros: neque ullo lumptui parsuros, ut hoc sortissimorum iuuenum robur, has uires, reipu. uestrae, cui magno usui esse pos sunt: conseruetis. vltimum illud, quod , cum adhuc nostra eius operam desideraret resp . tum moreretur: id sibi esse gra uissimum. Sui quidem nullam curam habere i sexagesmum iam annum complesset satis uixisse, post mortem non dubitaresbi aeternam inter deos sedem paratam: unde haec humana de spiciens , ueram illam ac bonis omnibus assiuentem uitam de gat. Haec cum dixisset, iis omnibus, quae es religione praeci piuntur, peraetis, ita tranquille decessit i ut non aliam in ui/tam,sed aliam in domum commigrare uideretur. opinione ego illum sua frustratum non arbitror: inter deos sedet: pace fruutur tranquillissimat iam scelix dici potesti sed illius inscelix domus:haae me dolore conficiti haec maxime perturbat. minus in
scelix puer, quod, cum nihil adhuc percipiat,quo patre si priuatus, nesciti an eo' fortasse etiam magis infoelix , quo minus
inscelicitatem suam sentit e intalices certe filiai quod & id iam cognoscunt: & ea aetate sunt, quae nullas ad resistendum do lori uires habeati intalicissima uxor, quae & filiarum lachry misi Migituri &quo talicior prius esse omnibus uidebatur rhoc acrius dolet . Soli uos patres optimi his omnibus uul