Andreae Naugerii patricii Veneti Orationes duae, Carminaque nonnulla

21쪽

neribus mederi potestis: amplexamini totam domumi nullum, quod pios uiros deceat i ossicium pretermittite: sic & illi, squis mortuis eorum , quae hic fiunt:sensus esti pergratum facietist cum sua se spe frustratum non uidebit i & uos uestrum munus implebitis: ac grati ab omnibus iudicabimini. debetis hoc uos illi multas ob causas i sed ob hanc maxime, quod ob rempu. uestram obiisse mortem dici potest. dum enim nulla sbi pro illa in re parciti dum eos etiam, qui tolerari nequeunt, libentissime labores subiti nullam de salute sua curam gerit: in eum morbum incidit, quo extinctus est . quae itaque suscipiendo rum laborum, eadem mortis causa dici debet. Ei igitur, qui pro uobis mortuus est: reddite, quae debetis . uitam illi non potestis i iis, quibus maximo emolumento erat: reddite. id ita de inum i uobis fiet i si filii mortuum patrem non cognorinti uxor uiri praesidium non desderarit: ipsus ii, qui adsunt familiares , quae ab eo sperabante i uobis fuerint consecuti. Extre naum iss a' me sortasse nunc expectetur: ut hunc, quem eX egregii huius Imperatoris morte moerorem in omnibus uideo tuerbis coner mitigaret qui ego id possum qui ab aliis sim consolandus . Sed abiicienda tamen haec omnis animi mollities i su

menda illa uirtus, qua hic plurimum polluit: serenda sunt louiter omniar omnibus est aduersis calibus resistendum. Vos quidem, qui eum semper secuti estis, qui eius semper uirtutum spectatores fuistis, hoc uel in primis decet. turpe est uobis, qui nullos unquam hostes, nulla tela, nulla mortis pericula resor midastist nunc dolori manus dare. Induite illam animi sorti tudinemi quae fortissimis,&quales uos estis, uiris conuenit. in s uel paucis uobis in consertissimos si hostes irrumpen dum: in instructissimas mille acies incurrendum: iubente id imperatore uestro recusetis e noui ego uosi noui animorum ue

strorum sortitudinemi noui amorem, quo illum prosequeba/minit ne morte quidem proposita absterreremini . Nunc cum idem ille Imperator uester iubeat, ne diutius doleatis i morem non geretis e iubere autem id illum, siquis totam ab eo actam uitam consideret is uos praecepta ea, quae quotidie auribus ue

stris inculcabat

22쪽

stris inculcabat, recordari uelitisi ita nulli dubium esti debet, ut hoc uno dolore uestro,uel maxime eius quietem perturba ri putem. serrei profecto fuissetis i neque humani quicquarn in

uobis suisset is hac tanta calamitate accepta non ingemuissetis. sed iam dolori indultum satis inunc omnem eius uim in ho stem conuertite . ite, reip. subuenite teum, quem debetis imitamini r nolite committere, ut Imperatoris morte languidiorem militum uirtutem Belam, hostes gaudeant, nos tristemur: ad hoc uos dolor incitet: ad hoc impellat . Vos uero reliqui o nanes, qui adestis ciues, & horum, & aliorum, qui uobis ad sunt, uirtute consis,de rep. nihil dubitate: & omnem,quem ob hanc causam conceperatist dolorem deponite . illius etiam causa non est , quod doleatis. bene cum illo actum esti ex misera hac uita in aeternam illam sublatus bonis omnibus fruitur . ne que uero cum recte considero cuiusquam mihi dessenda mors uideturr tantum que abest, ut eum, qui ex hac uita celerius commigrarittin elicem iudicem, ut eo' etiam sceliciorem pu rem . siquis istia quadam in mari existente tempestate, multissmul soluentibus , quamcelerrime omni uentorum ut, omni

pelagi impetu superato, in portum , quo' cursum direxerat, prouehaturi non ne is scelicissime iter suum confecisse dicen/dus e reliqui quo diutius commorentur eo' infoeliciores habendi sunt ita profecto se res habet. Simile ego quoddam in ui ta hac nostra reperio i nihil illa aliud est,quam' in procelloso

quodam mari nauigatio. aegritudines, mollitiae, calamitates, aduersa alia, quasi huius uitae tempestates dici possunt: portus ipsi,quo cursus omnibus dirigenaus,mors est . cur igitur qui in hunc portum ex illis suctibus celerrime nauigarisinon eo' haberi scelicior debeat,quo citius tot malis ereptus in tranquillo constiterit . non probatur hoc ita uobis fortasse, ut scelices esse cipiatis . non probetur sanet at eos tamen, qui eo' peruenerint,

non luctu prosequaminii sed foetices ducite i ac si de uobis bene promeriti sint i non lachrymis, sed diuinis honoribus colite.

M . D. XV.

Nouembris.

24쪽

REDO EGO, siquis eorum, quae essi nobis geruntur , mortuis sensus est i Leonardum

Lauretanum, cum ornatissimas has, quas illi cele bratis, exequias, hanc pompam laneris, hunc nobilissimum consessum uestrum, hunc uniuersae ciuitatis moero rem uidet: quod ex his omnibus quamplurimorum illius in remp. meritorum memores stis, cognosciti & libentissimo haec animo acciperet & non parum beneuolentia, & pietate hac in se uestra hetari. Neque tamen , squis recte considereti ulla re illum magis gaudere,quam' his laudibus, hac uirtutum suarum praedicatione existimandum est . ut eniri reliqui honores O

mnes, quibus uos mortuos Principes uestros ornare consueui

stist & quos nunc huic cumulatissmios redditistia maximi sint, re pro amplitudine imperii, ac reipu . uestrae dignitate constiturit opulentiam tamen quandam potius, ac reipublicae splendo rem prae se ferre uidentur rquam ut illi, cui tribuuntur , qui

quam asseranti quod illius dici iure possit. laudationes hae propriae illius sunt, qui laudatur ineque quicquam ex his sbialius uendicat . ac per aliquot, illi,dies in uulgi ore sunt i pau

Iatim deinde e memoria excidunt i & breui tempore conta bescunt: atque, ut diutissime durenti memoriam certe homi num, qui eos uiderint, non excedunt. hae, squis recte eas scripserit, in dies augescunti neque ullo tempore conficiuntur ι sed ex eo potius uires sumunt i atque omnem superare posterita tem contendunt. atque illi,& eo tantum in loco, in quo exhibiti sint i atque ab iis tantum, qui assuerint, spectari queunt. hae, totum orbem peragranturi har, se omnibus passim osten duntt atque eodem etiam tempore diuersissimis in locis esse

25쪽

possunt. non immerito igitur, ut quisque est optimus, ita maxime laude ducitur: nec uehementius ullum in bonis omnibus

desiderium est, quam' gloriae. dissicilem quandam, & laboriosam uitae rationem suscipiunt i qui uirtutis uia niti constitue runt. nulli illis, non uel ultro luscipiendi labores, nulla non pericula subeunda, omnes contemnendae uoluptates, acerba se pe omnia perpetienda sunt. neque tamen tam agresti, ac sero

animo quisquam habendus est i ut credendum sit,iis illum, quas naturae aspera, atque inimica sunt,delectari. quid ergo est una laudis spes ac gloriar, pericula & labores leuati uoluptatum iblecebras negligiti acerbitates mitigat. haec ut umbra uirtutem sequitur: atque ea merces est, quam unam illa molestiarum omnium exposciti haec tam acres bonorum animis stimulos admouet i ut non solum, qui uitae eam commodis antefer

rent, inuenti sint: sed multi,& hi maximi ac sortissimi uiri mortem ultro subierunt: ut immortalem sui memoriam relinque rent. hoc pacto se uitam , quae breuis admodum data nobis est i longissime proseve posse, atque aeternam prope' eficere ar

bitrati sunt . Quae cum cognoscerent maiores nostri: hanc bonis es natura instam cupiditatem gloriae, non solum alere, sed augere etiam, si fieri ulla ratione posseti reipu . utile existima runt. atque ut in omnibus resp. partibus alia multa diuinitus,sc ad caeteros hos honores , qui defunctis Principibus constituti sunt: laudationes addi. & eorum celebrari uirtutes uolue runt. his enim, non solum qui recte reip. praefuerint , quae me riti sunt, laudis praemia consiouuntur: sed reliqui etiam, qui idem subituri munus sunt, ad recte agendum accenduntur rcum recte factorum gloriam non secum mori, sed ita memoriar mandari uident rut tum maxime diuturnioris illam uitae inlatium sumere, Armare possimus . Vnum fortasse si i quod hoc tempore,in uestra hac pietate , in hoc tam grato in Princi

pem uestrum ossicio, desderari possiti quod non is illi lauda tor contigit r qui dicendo illius assequi uirtutes queati qui idoneus sit, quae plurima ille semper aeternitate digna gessit, ita scriptis mandare i ut ad posteros peruentura, & in omne aeuum ce liberrimum

26쪽

Ieberrimum illi nomen prorogatura uideantur . sed ne ob hoe quidem, siquis id diligenter perpendati quicquam est, quod

queri possit. uos quantum in uobis est, omnia quae es gratis animis expectari possunt , pnestatis. funus amplissimum pro eius in uos meritis, & rei p. opibus ducitis r adestis ad id hone standum frequentes pat.optimi:adest uniuersus populusinemo

omnium est,qui non illum,ut optimum rei p.parentem raptum scati qui non illum, quamuis tardissima senectute consum ptum, ut primis tamen annis acerbissime ereptum conqueratur.

ad haec,eum ego pro concione laudare iussus sum. nihil, quod officii uestri esset, relictum P uobis est . a' me est , squa in re minus illius meritis satistactum esse existimari debet. ego ue ro eas praeclari huius Principis virtutes esse animaduertor ut nullius unquam tanta dicendi vis,tanta ingenii facultas fuerit iquam parem illis celebrandis putem . quamobrem non mihi

id vitio uertendum est is eas assequi non possumi sed eo' ille admirabilior haberi debeti quo illius laudes, non mea solunt

quae minor etiam quam' meiliocris esti sed & omni eloquentia maiores sunt . neque uero ob id sileri de illis decet. male enim se res habeati si quo' plura ac maiora in quopiam ornamenta

sunt i quod difficile sit illa oratione complectit eo' de illo mi/nus dicatur i atque eo p mio, quod unum maxime virtus ex Optat iob virtutem maxime defraudetur . enitar igitur quam

tum sine fieri poterit, eo munere, quod mihi iniunctum est, recte defungit cui tum ego profecto satisiecise existimandus sumi cum illa, quaei me dici poterunt, pro ea, quae in me est dicendi facultate, explicaro . Primum omnium, quo niam de eo mihi Principe uerba facienda sunt i in quo uno, quae in hominibus laudari solent , cumulatissime omnia inuesta snti non id mihi solum consderandum est, quid i me dici, sed multo magis, quid eorum, quae plurima suppetunt, omit ti oporteat. si enim ea, quae dici possent, persequi omnia uo Iueroi neque id, quod mihi ad dicendum temporis datum est, sufficiati neque aures sortasse uestrae pati possint. De pulcher rima igitur hac urbe , praeclarissima hac repu. maximi imperii

27쪽

sede, libertatis domicilio, totius Italiae, atque adeo terrarum omnium tutissima quadam arce,& ipsius Principis,&nostrum omnium patria communi, nihil est, quod hoc tempore dicen/dum putem i quanquam enim non parui ad gloriam refert, qua quisque in ciuitate sit natus r& ipse etiam praeclari ssimus imperator Themistocles,s Seriphius natus esset,nunquam se nobilem futurum suisse confessus sit: multo tamen ego ea magis laude digna arbitror, quae in homine ipso senti quam' haec erarerna,& quae fortunae arbitrio dispensantur. quamobrem de ipso etiam Leonardi genere, quod & multo etiam uobis, quam' mihi est notiust non est, quod i me multa expectetis . sed ne de tam illustri tamen familia omnino nihil audiatur rhoc unum dicam. vii Romae e Curionum genere plures quondam dicendi facultate, ὀ Scaevolarum, iuris scientia praestite runti ita Lauretanam familiam sato quodam huic reipu.dυ rami quae seminarium quas quoddam summorum esset impe

ratorum, omnes prope' huius reip.Opes, omnis dignitas,quete

maxima est, maritimis rebus creuit. multa mari maiores no

stri egregia facinora sepe gesserunt: multa hoc tempore quo

tidiea' praeclaris Imperatoribus uestris, cum res exigit, gerun turi atque ea semper nostrorum in hac re virtus apparuite ut non sine causa iam tot annos maris imperium Veneto nomini

concessum si . sed siquis omnia recordari, aut ex annalibus quaerere uoluerit: plures prope' ex una Lauretanorum familia imperatores rem praeclare gesssisse , q ex reliquis omnibus inueniet. ut mihi diuina quadam mente nomen huic familiae indutum videatur: quae omni bello superior victoriae semper lau/ream reportaret. Neque uero ex hoc genere ego quenquam nominabo i ne de Hieronymo quidem Leonardi patre, & viro optimo, & sapientissimo senatore quicquam dicetur: unus mihi sit Leonardus satis: ad cuius unius laudes celebrandas omnes

orationis meae vires, quantaecunque hae sunt, conserantur. quicum praeclarissima domi exempla habereti ac maiorum sbi suorum virtutem, non solum quam imitaretur, sed etiam quam superaret, proposuisset: ita id consecutus est: ut in eam lambliam, quae

28쪽

Iiam , quae nullo pacto seri illustrior putabaturi multum ta men luminis intulerit. Ac mihi quidem sepenumero cogitan ti, quam' multa ab iis, qui praeclaris P maioribus orti sunt, expectari soleanti quamque illis, si uel minimum quid deli querint, nihil ignoscatur: dubium visum est, melius' ne ac conducibilius homini si, non ex ignobilibus quidem viris nasci,

sed ex iis tamen, qui non ita magni fuerint i ut eorum nobis gesta oneri futura sinit & eam fortasse expectationem excitatura:

quae nullo pacto sustineri s nobis posit. & prosecto ita se

rem habere comperior quanquam hoc admodum tutum stinam&facilior errato est uenia:& si nihil seceris, non exigiturisquid egregie feceris: id,cum non ut debitum praestes, gratius, ac magnae tibi laudi est: longe tamen maiores res ab illis gerii quos & expectatio hominum ,& parentum virtus excitet. haeret enim eorum animis quas fax quaedam, assidua cogitatio: quae noctes dies que illos ad egregium agendum aliquid inflammei: quo maioribus suis digni reperiantur: ac patrimonium gloriaesbi ab illis relictum & tueri, & augere possint. hoc ut alios omittam)in Principe hoc nostro facillime cognosci potuit. nihil erat, quod ab hoc homines non expectarent: sic malo

rum ille suorum virtutibus excitatus est: ut omnium tamen expectationem viceriti tantum gloriae s maioribus suis accepe

rati ut difficillime eam tueri posse crederetur: sc illam auxit: ut non eos solum, sed omnes, qui unquam suerunt, principes superarit. at uero antequam de iis, quae ab eo in principatu ge sta sunt,loquari totus ex ordine egregii huius viri cursus, quoad altissimum dignitatis gradum ascendit: proponendus umbis est:& ut quaeque ab eo gesta sunt, ita quaeque dicenda, ita ut ne incunabula quidem ipsa tanti principis praetermittamus . Cum puer esset: egregia quaedam pulchritudo & probitate,&praeclara ingenii aci iuncta indole, sic in illo elucebat: ut cum multum ab his illa ornamenti acciperet inon minus tamen ii lius haec essent commendatione gratiora. primam hanc ille aetatem in literarum studiis exegitiae, quod mirum omnibus vi

deti possit, tantum puerili illa institutione, quae vix primis

29쪽

percipiendis rudimentis satis est, profecit rut nunquam postealit literarum expers habitus . Vt primum uero e' pueris exces st: smul ea, quae se prius ostenderant, augeri videbantur i si mul prudentia ac virtutes omnes pullulare , atque admirabili quodam prouentu se efferre coeperunt. cumque ille iam quae maiorum suorum virtus suisset, quid ab se illis deberi crede

retur, consideraret: ac non multo post, cum tempus esset, ca pescendam sibi remp. constituisseti non in umbra, atque octo

interea delitescendum, neque quid agendum esset, e libellis qui busdam ediscendum: sed in solem atque aciem sibi prodeun

dum censuit. ac maiorum quidem ille nostrorum morem at que institutum id secutus est: quo ego uno seruato, nostram remp. maxime auctam, intermillo, non parum debilitatam puto . Existimarunt maiores nostri, eos , qui ad remp . admini strandam admittuntur: omnium rerum peritos esse oporteret facillime enim in scopulos intrudi rempu. posse: s imperitos commissa sit. adolescentes ideo ae iuuenes sic instituit ut cum aqr p. accedunt, gnari sint rerum, quae necessariae sunt: summo pere utile & tutum esse crediderunt. prieterea ut maximae reip. diuitiae, cum usus posceret, praesto' esse possenti omni studio sibi perficiendum esse opinati sunt. has enim non pacis solum ornamenta, sed cum nonnunquam bella, uel inuitis etiam se scipienda sint i neruos illos esse, quibus maxime reip. vires se stententur. ad haec cum admirabilem, & munitissimum hune huius urbis situm intuerentur i quo nulli exercitus, nulla vis,

nulli hostes , omni aditu mari intercluso, peruenire possint rium demum & hanc se inexpugnabilem reuituros ,& rem venetam maxime auctam iri arbitrati sunt: s mare,quo solo adiri potest, ualidis classibus possiderent. haec tria illi cum sibi efficienda proposuissenti admirabili quadam sapientia uno omnia

instituto assecuti sunt. constituerunt enim,ut complures quot annis onerariae triremes, quae mercaturam exercerent, ad omnes nostri maris oras, & extra hoc etiam quaedam, nauigarent: at

que in his patricios ire adolescentes uoluerunt. ex hoc id essectum est i ut, cum ilhe, omnes prope' maritimas Asiae urbesi

omne

30쪽

omne interius Africae litus, Hispanias, Callias, omnem pro pe Europam, omnes,quae circa eam sunt, insulas adirenti qui in his essent, diuersa rerum publicarum genera, diuersa impe

ria intuerentur r multarum nationum , atque hominum mo res cognoscerenti ac per haec prudentiores facti, cum exacta in his iuuentute ad remp. accederenti eam sapientissime admini

strarent. Atque ego quidem neque negare ullo pacto possum: neque, si possim, negemi multa in libris inueniri, multa sapientissimorum hominum praecepta memoriae traditat quibus de hac,& omni alia in re, quae homini agenda siti instrui possi mus . sed ut hoc non negemi sic id constantissime affirmare ausimi multos sine ullis literis ipso rerum usu edoctos, sapien

tissimos ac regendae reip. scientissimos extitisse. prudentia enim ea nimirum ella quae in omnibus, quae t nobis geruntur, re bus dominatur . ea quanquam multa i literis habet adiumen tar eo' tamen habeti quod quae multi viderunt, quae experti sunt, ea memoriae prodita legere,& legendo institui, ac doceri possumus. quae si adiumento esse nobis fatemuri quanto id magis referre credendum est: siquis, quae alii legunt, videati quae scripta in libris sunt, in his ille uertetur ineque cuiusquam scriptis, quae plerunque falsa sunt: sed ipsis rebus, quae nulla ratione inuerti possunt et erudiatur . prucientissimos Homerus, Vlyssem,& Nestorem, atque omnibus in rebus sapientissimos fingiti neque tamen aut octo, aut literis deditos,unquam com perimus. dum multorum ille hominum & urbes,& mores vi det, prudentiam illam assecutus est. hic trium taculorum φυtio,plurima tum videndo, tum audiendo, atque ipse etiam ge renJo, maXimum rerum omnium usum adeptus, ac sapientis smus existimatus est . quae cum maioribus nota essenti pro clare quod i nobis dictum est, instituerunt. sed & id, etiam instituto illo assecuti sunt i ut mirum in modum reipublicae opes crescerenti praeter portoria enim, quae maximum H plarimis, quae & importantur,& exportantur rebus, reipubli cae emolumentum asserunt rauistis assidua mercatura priuato

rum diuitiis, in hac piaesertim administrandae reipublicae ru