장음표시 사용
171쪽
tilem reddiderunt, quam proinde non ex iudicio aliquo, sed memoria dumtaxat percepisse manifestum est. Ad quartum e id non ab astu, sed timore proficiscitur ; bestiis enim omnibus naturale est vehementi metu caudas luter crura contrahere urina
que emittere compressis in corde spiritibus quibus sustentari membra exteriora , musculusque quem sphincterem vocant, corroborari deberent, urinaque, cum canes imminent, morsibusque adoriuntur, excutitur e caudis.
Ad quintum : vulpes illa prae timore & lassitudine latebras quaerens, nec in tam plano telluris tractu , qualis esse solet vivariorum , vllas reperiens praeter patibulum quoddam ex quo cadauera undique pendebant, illuc ascendit, seque ide libus suspendit, donec lassatis dentibus iterum oescenderet. Ad sextunnvulpes Thraciae ideo non transeunt, quando non est firma glacies,quia sonum audiunt, qui illas terret I & primum audito sono attrahuntur ut glaciei aures admoueant, sicut excitatae species determinant ad alios motus. Objicies secundo : canes praedam insequentes cum ad triuium accessere , primam , deinde secundam semitam narium sagacitate explorant, de si quidem praedae odor illic minime affet,tertiam audacter & sine cunctatione, nec admotis quidem telluri naribus ingrediuntur , utpote discursu rationis certiores facti, feram cum priorum viarum neutram inierit, nee nisi tertia supersit, illam necessario tenuisse. Rethondeo illud euenire , qura eanes odorem Praetergressi, qui aliquandiu nares possidet, pomquam ab obiecto illum emittente remotae suerint,
172쪽
Disp. III. De Animasentiente. i 67
vestigia relegunt, ita edocti cum instituuntur, t tamque qua decurrunt tellurem odoratu explorant , donec semitae quam tenuit sera appropin quantes recentem illius odorem vacuis iam naribus prius excipiant, quam semitam ipsam atti gant , & tunc quidem erectis capitibus insectan- turpraedam cuius odore ad istam distantiam na res eorum implente necesse non est telluri eas ad
. Obiicies tertio : loquela non prouenit nisi ex ratione, sed bestiae suam habent loquelam, sic canis iratus latrat, aliquando , cum scilicet doler, plorat,&gallina diuersas pipitiones edit, vox illi Vna est miluum conspicienti, alia in escam incis denti,alia pullos congreganti,&e.Ergo dicendum quod reuera iudicet & ordinet.- Respondeo has voces non esse signa distinctarum rerum ac conceptuum, sed effectus dumtaxat diuersarum spirationum diuersis passionibus orientium, & certἡ non etiam quando passionibus agitamur, in illas voces erumpimus quas interie .etiones appellamus , quae nullam in intellectu eas formantium significationem habentes, audienti bus tamen indicia sunt passionu quibus excitamur. Die secundis:docilitas bestiarum non prouenica iudieio,aut ratiocinio, sed solum a memoria κ
. Probatur: lilaei enim in particulari de omnibus determinari non possit cur ad quasdam actiones mirabiles erumpant,nisi videatur earum institutio, ut quibus gragibus ad eas perueniant cognosca- mus:sequenti tamen exemplores elare patebit:ad instituendum accipitrem debent somnum ab eo pellere, continuaque in manu gestatione, cui in
dens escam sumit, homini assitefacere. Deinde e gi ficere,
173쪽
ficere, ut crescente paulatim audacia ac famili ritate , ipse ad modicam distantiam oblatum ab
homine cibum petat, mox columbam prius excaecatam in aperto aere insequatur , quam cum apprehenderit,ea ablata,alia, qua vescatur, caro ta
quam pro mercede illi datur , ita demum fit, ut
quamlibet auem volatu insectetur, captamque domino relinquat, modico ipse prooemio contentus. Canum solertia eadem ferme arte acquiritur. Dico tertio : ordinata methodus quam in foetu educando bruta animantia seruant, non prouenit ex iudicio,aut ratiocinio.
Probatur explicatione illius methodi, sie enim se habet appetitus coeundi in auibus non ex de- saerio aliquo , aut intentione procreandi scetum, sed sanguinis spirituumque temperamento Orto ex qualitate cibi quo vesciitur anniq; repestate prosi ciscitur; post coitum necesse est crescere in ventre femellae oua, auctaque molestiam illi crear atque adeo excitare desiderium quiescendi seque illo onere leuandi ; hinc palea, muscus, aliaque, id gemnus , mollitie sua placent quae proinde ad nidos suos portant, non tamen ratione dirigente et nam cum in paleam, V .g. incegunt,non statim ad nidos ferunt, sed primum, vel in arboris ramos, vel tectum domus hinc inde saltitant,donec se ad nidos recipiant, & quia acutioribus extxemitatibus paleae punguntur,versant eas, donec omnis asperitas auferatur et quod nidos oblinant, vehementi qui' tunc temporis in iis dominatur calori ascribi potest; hinc enim fie ut in lato,aqua glareaque versari eas delectet, & quia lutum illud delectat, ro stro pedibusque ad nidos suos ferunt , idemque mox ubi durescere, adeoque molestum esse inciapit,abstergunt partes eo illitas loco in quo quies- Cunt
174쪽
Diθ. I II. De Anima sentiente.
cunt affricantes , deinde euolant nouum quo refrigerentur petiturae , & sic locum opportunum construunt, nesciae quo ultimo spectet ille labor a
sapientissimo naturae gubernatore intentus , Cundemque vertente anno, cum par se offert occasio, denuo aedificant. motae iam & praeteriti record
tione & temperamento corpori Sicum autem Omnes auexad eandem speciem pertinentes , eodem prorsus modo nidos construunt, quod minime facerent, si illarum opus ab electione dependens, ratione & consilio regeretur; contrarium quippe in hominibus experimur, siue in structura aedificio xum, siue in cultu vestium,&c Igitur haec in ania malibus accidunt eodem fere modo quo in horologio variis totis machinulisque constante, partes singulae ad indicanda varia tempoIis momenta pCriodosque conspirant,quibus nimirum indicandis horologium ipsum ab artifice destinatum .est: &licet constructio rationem postulet in connecte te , executio tamen a solo motu docali dependet: auis est machina opificis infinita sapietaria praediti. Qui pondera aptauit ad certoso motus & actiones mirabiles. Porro' sicut rex ille chiliensis visum Primo horologium portatile, non solum vita, sed etiam ratione praeditum esse existimabat ob teg larem motum,& mortuum credebai,cum desineret moueri, doliec illius adapertio & machinularum Henuo ad morum applicatio artificium detexit,sic statim videntur animantes esse rationis participes sed secus, si omnia attente obser entur nec maior
est in omnibus illis dissicultas , qua si bellicus, V .g. machinator actis sub urbe quapiam cuniculis, ita singula disponeret, ut praestituta hora effectum sortirentur , idonea nimirum et lychnij quantitateo uno doliorum puluere Pyrio impletorum sus- νω. - Η pensa,
175쪽
pensa , dormi cnte interim machinatore , vel in aliud quodvis opere intento. Vt vero in femellis vivi paris lae ubera distendens vehementiorem solito calorem in iis excitat , quae proinde catulorum ora quamlnt , Vt admota uberibus exonerent eas simul & refrigerent. ita ex ouorum pondere immodicus fit calor quem
Vt temperent , nidorum lateribus pectora identidem aspricant, plum, ue rostro evellunt, quibus sponte decidentibus squod & pra gnantium crinibus euenire solet 2 fit ut oua iani parituris rectum propriis substratum plumis praeparetur.
Ouis editis incubant: quam incubationem certae
alicui avium sub id tempus dispositioni ascribi. debere patet ex eo quod gallinae aduentante cella anni tempestate quolibet in loco ad id idoneo, perinde ac si ovis incubarent, requiescunt, quamquam ne unum quidem illita supponatur: quod signum est assici tunc temporis earum corpora in-di spositione aliqua quat quiete leuatur. Pullis Vero iam exclusis , quid mirum si pipitus tenerorum ninnalculorum et hisdem naturae cum gallinis eos excludentibus is passiones in hisce excitent, quibus moueatur ad eos pascendos, tuendos &-ducandos, donec sibi ipsis per aetatem prospicere liceat. Nihil hic opus discursu aliquo ritionis,sed dumtaxat sanguinis ex pullorum pipitu, agitatio ne quadam circa coriviae prouocantur gallinae adactionus illas quae ad naturalem speciei suae conseruationem a supremor numinis intellectu or
Dico quarto: bruta non habent veram prudeli tiam, neque praescientiam. Probatur explicatione modi quo formicae congregant horrea sua , quis autem non videt eadem . m . illas
176쪽
Disp. III. De Anima sentiente. I pa
llias pallione duci quae auaros homunciones ani mam iamiam exhalaturos ad condendas diuitias impellit, quamquam nec liberos habeant, quibus eas relinquant, nec de faciendo haerede cogitent, quae actiones , cum ex rationis praescripto minime Eliciaptur, appeti tus sensitivi motibus imputandae sunt;in earum vero exercitio hi veluti gradus obseruari possunt. . I
Obiectum oculis propositum amorem ac desi-rium sui excitat, praesertim si cum praecedentis inopiae memoria coniunctum sit : desiderium hoc animantem sollicitat expleta iam fame ad colligendum quantum poterit exoptari istius alimenti, condendumque ita loco ubi praecipue requiei eit: redeunte poli diuturnas pluuias serenitate, formi-
cae quae se toto illo tempore continuerant, prouocante solis calore esrediuntur commeatumque
suum secum exportant; vel quia nihil aliud habent in phantasia, vel quia 'umentum illud aliquam
qualitatem contraxit sensui ingratam . qua mouentur illud efferre cum primum in apertum Prodire audent. -Deinde purificatum frumentum eadem auiditatς recolligunt qua collegerant. Granis ita reportatis & ob humori in intumesiacentibus, adeoque in utroque extremo germinantibus , tenera illa germina utpote molliora ac suaveolentioxa, a formicis roduntur, impedito inde eorumdem incremento, quod curiosi videntes hoc prouidentia & rationis ductu fieri,nu scilicet crescendo' inutilis ad vescendum reddatur cibus,existimarunt. .
Praescientia vero nihil est aliud quam tempestiua tu iis facta impressio a primis mutationibus, quae in obiectis exterioribus accidunt , hae vero ab Eominibus aegre percipiuntur impediente ni 'Hi mirum
177쪽
nrarum aliorum motuum violentia, & certe fracta olim ossiesion sunt ratione praedita, & tamen praesentiunt temporis mutationcm. Cum igitur ex illis omnibus quae in tota hac quaestione tradidimus , ratio reddi pollit mirabilium motuum qui visuntur in brutis, dicendo eoS prouenire et x phantasia & passionibus, concludendo Dico quinto : bruta nullam habent proprie cognitionem , ted solum sensationem , quam si cognitionem materialem appellare volueris, per me licet, ne sit quaestio de Voce. Probatur: quia ex nullo capite colligitur vera cognitio inan1malibus brutis. Probatur secundo : quia attributa spirituum sunt cognoscere,& velle,& sic optime distinguitur anima rationalis a corpore. Ideo Pythagorei non potuerunt sibi peri uadere bestias esse capaces cognitia, uis nisi essent spiritales & immortales. Probatur tertiovi bestiae veram habeant cognitionem, sequitur apes multo praestantius ingenium habere quam homine S. Probatur quarto: habitus in nobis saepe operan-rantur nulla praecedente cognitione,& primi motus sic fiunt,& experientia constat nos multa S Operationes peragere non cogitantes, ut cum qui S L
citat ossicium cum distractione ; illis igitur actionibus similes sunt actiones brutorum. Obiicies primo : Bos cognomi possessoremfuini.
Respondeo alibi legi : nolite feri cui equus is
mulus quibus non es intectesim secut igitur per metaphoram pulli coruorum dicuntur inuocare Deum, ita bos cognoscere possesserem,
obiicies secundo : aues certis temporibuS TE giones mutant Iergo uorunt tempus proprium. Respondeo , Concedo antecedens, Nego con quentiam,
178쪽
w4'. III. De Anima sentiente. 173
quentian quia ideo tantum migrant, quia lensere matutina tempora frigidiora, fugiunt autem frigus, & sic migrant. Obiicies tertio : gallus semper cantat media. nocte, quia nouit illam. . in Respondeo primo , horologium sonare etiam media nocte,& tameae nim habet cognitionem. 'Respondeo secundo,Concedo antecedens,Nego consequentiam ; ideo enim cantat, quia vigorem suum recepit somno, & sic plantae seipsas dilatant & restringunt calore, aut frigore.
HIc articulus continebit. expilicationem quarundam assectionum quae mentibus eoi ue Riunt, dicuntur parua naturalia, si e parua Opus cula de rebus ua urae.
SVmpathia secundum nomen est siti vilianea passio,vel dispositio ad simultaneana pallionem: fumitur tamen ad significandam amicitiam, & sic mutuam inclinarionem significat , quae est inter homines & bruta, imo inter inanimata, sic ferrum dicitur habere sympathiam cum magnete, Sym pathiam sic in genere e positam dbri conce/endum est, sed dissicultas est in explicando , in quo consistat illa sympathiaruliqui enim γolunt vadem H b. acciden
179쪽
accidentia in duobus euenire ob itanas militudinem absque eo quod unum agat in aliud , S ideo dicunt posse fieri unguentum , aut puluerem sympathiae quo applicato lintea inini tincto sanguine aut apostemate, vulnerati in longam distantiani positi sanatur vulnus. Dico primo: sympathia potest accidere duobust modi S, primo, cum unum agit in aliud per spiritus a se emissos, sic magnes agit in ferrum : Secundo, cum ob similem constitutionem simili modo afficiuntur a causa simili v.f. sint duo homines & cuilibet os tibiae fractum olim fuerit, deinde eodem
tempore dolebunt, quia primas impressiones mutationum temporis uterque praesentiet; at vero sine reali causa veraque actioiae nulla dat cir sImpathia. Probatur : omni passioni debet responcere actio; sed sympathia dicit quandam passionem; ergo sup ponit aliquam actionem , quando enim unum patitur, aliud agat necesse est. Obiicies primo : duae guttar aquae se se viaii int una ad aliam accedente,& ignis e candela descendat, ut aliam fumantum accendatu ed nulla hic ap- paret actio via ius in aliud , ergo datur sympathia sine vera actione. Respondeo guttas aquae coniungi, quia decli uis est mensa: vel quia partes aquae in tumoris summitatem eleuatae premunt alias , & sic fluunt versus aliam guttam, vel casu, vel quia vaporibus connectuntur, sicut candelae connectuntur fumo. Obiicies secus db:flores heliotropi solis motum sequuntur ; at hic non apparet osse ulla actio;ergo datur motus sympathicus sine vera actione. Respondco fores aperiri, quia sol humiditatem
attrahens excitat 1 iritus qui forem vertunt VCT-βus eam partem versus quam attrahuntur
180쪽
Disp. I I I. De Animas mente. IT 1 --
obiicies tertio:vinum e longinquis regionibus
asportatum turbatur, cum florent vineae, ibi Vnde allatum fuit . . Respondeo nos contrarium experiri circa Vi- - .
num quod in terra nostra conficitur,& quis dixeritissores vineae habere maiorem vim ad immutan. . dum vinum remotum , quam proximum; sed de vino remotissimo loquendum erat,ne aliquis perl-culum illius experientiae faceret, de bona fide il
obiicies quarto Ides citharae immotae moueri tur ad eosdem numeros ad quos mouentur fide si pulsatae citharae ad eosdem tonos compositae. Respondeo moueri ab aere moto. Obiicies quinto :Tanguis vulnerati ebullit eo-
Respondeo , iure merito a multis destita experientia dubitatur. Si autem hoc aliquando accide-xit, ideo emuxit sanguis, quia dum moueretur coram Occitore , aperta: sunt plagae , quod tam bene accidisset eo absente : quamquam si loquamur de ulneratu adhuc vivente , existimo fieri posse ut ebulliat sanguis in praesentia vulneratoris,quia spiricus ab eo emissi in vulneratu iram concitare posse sant: saltem hoc non videtur omnino absurdum. Obiicies sextis: nutrices sentiunt lac eas stimulare eo instanti quo pueri flent absentes. Respondςo : quia pueri ab aliquo tempore lasnon luxerunt , abundat lac in mamillis, & il la' urgentur nutrices sine alia tympathia. Obiicies septimo lac in mami Ilis cessit, quando lac ex eisdem mamillis extractum calefit. Respondeo ibi esse aequivocationem I certum enim est deficere lae , quando calefit in mamillis