Nomenclator agriculturae authore Carolo De Aquino Societatis Jesu

21쪽

O quanII al erraesur eadrian dat putio , S obse viso it Capit an che disse , Mettiosaria ebe tu sapessi sagito . ALLIGATOR . Colum. ini vitem rectam producit in jugum , quod alligatura dicitur.

ALMiras , &ALMirias . Terrae sertilitas. Ab alendo . Fes. ALvahTI sud cI. Apud Catonem sunt excavati ad modum alis vel , ut aqua defluat. Atiuaus . Cato. Uas aptum ad serendas radices arborum , eum ipsa terra . Aua an vatira . Hopiscar. Saerificia , quibus agri apud Romanos lustrabantur. Annua erant , authore Servio , &eirca fruges ducta porca foecunda & praegnante celebrahantur. Ambarvalia ab arvis ambiendis nuncupata . Iis

dem praeerant Sacerdotes duodecim a Romulo instituti , di istique Fratres Arvales . De hoe sacrificio Virgilius Eelog. 3 Terque novar eireumfelix ear hostia fruges. Item Tibullus i. a. I.

Ruus ust apiniso traditur extat avo . Apud praefatum Vopiscum Ambarvalia, & Amburbium simul reseruntur. Distinguenda tamen ea sunt festa . Nam sicut ambarvale ab arvis lustrandis, sc amburbium ab Urbe Iustrata, ambiente circumduetaque victima dicitur. Vide Salmasium in Aurelian. ripis. A MEI NTas ovas. Quae in utraque mandibula dentes habent

Rupatina . Ge. Uas sutile, utrinque ansatum. Continet congios odio , sextario x octo & quadraginta . Idem antiquitus quadrantal appellatum. Men ra erat liquido-1um. De vino plerumque usurpatur: apud Horatium . mel etiam condit. Uino plenas praemium suisse in certaminibus , & extinctorum etiam cineres asservasse assirmat Salmasius in Jbtin. Iacobus Giselius in nos. ad GHI. I. I 8.

22쪽

AG RICuLTu RAE. II e. I. relatus ab Hota anno ita scribit: ex Iapide schis amphora Romana a stematur In Musco Rir eriano Romae. Ante annos facile sexaginta studebam Romae in Collegio Romano, quod mihi perpetuum sere fuit in omni vita domicilium; nec tamen unquam mihi contigit de hae

amphora rescire quidpiam. AMPυLLA. Uas vitreum, turgidum, &ventrosium, liquidorum conditorium. Oleum praecipue in balneis olim servabat. Sed illustri ubique fama pervagatur ampulla Remensis in Regno Galliae , cujus oleo inaugurati Reges unguntur. Columbam candidam e Coelo demissam , rostro eam ampullam attulisse in Clodo vel Regis baptismo Η incnaarus , aliique Scriptores testantur . Translath ampullas vocat Horatius verba turgentia , quae inni quidem plurimum, vim vero modicam , vel nullam habent.

Projicit ampullar, ct sex uipedalia verba.

AupuTATio . Cie. Vide missio. Aus aras . Apud Festum sunt, quorum agri viam tangunt. AMuaca . Sedimentum est , faex , & sanies oleae amara .

Augeri seminum scelus , si amurca prius imbuantur , do cet Virgilius a

Semina vidi equidem multos medicare ferentra , Et nitro prius, nigra perfundere amurcs,

Grandior ut tua guus acibus esset. Ejusdem consipersone , ut Plinius monet , sit biguntur

areae frumentariae, ne rimis fatiscant, & a formicis triturae tempore infestentur . Illinuntur etiam amurcae irindibus dolia olearia , ne oleum exsugant . Pavimenta etiam horreorum eadem superfusa vindicabant adversustineas , teredines , curguliones , . noxiasque alias bestiolas. ANcnaarus . Asinum ex Graeco fgniscat . Hinc obscurum

Martialis locum ad Theodorum Iudaeum explicare licet. Eeee negar, jurasque mihi ster templa Tonantis. Non eredo et jura, Verpe, per ancharium, hoc est per asinum, quem ab Hebraeis adorari Ethnici

23쪽

ΙΣ NOMEN CLATOR opinabantur . Nam qui Anchialum pro Ancliario legims,

S ad Sardanapalum sententiana reserunt, mire se, &Martialis sententiam torquent. Assa Raa IuM . Ubi anseres detinentur . Colum. ANTEu REANA PRAEDIA . Quae Urbi adjacent. Fes. AN Tas . Primi ordines vinearum , vel maceriae, quibus vi nea clauditur. Virg. Iam canit extremos emetus vinitor antra. ANTLIA . organum ad aquam hauriendam . Reos olim adsentinam , vel ad aliam quomodolibet aquam exhauriendam damnatos habemus ex Suetonio in Tiber. ANTRAE . Arborum intervalla. Plin. ApEa . Porcus silvestris , de quo Iuvenalis et Animal propter convivia natum. Fuit olim magnopere quaesitus inter mensarum delicias .

Martialis laudat inprimis apri glandulas & lumbos: Ter poscis apri glandulas, quater lumbum . Ex λlo apro mensam regiam adornavit coquus Alexandri

Magni, multa ex eodem commentus eduliorum genera . Aprugnae porro carnis sarcturas varias enumerat Varro .

Quaerant quibus doctior gula imperat . Arridet mihi Areosius Satyr. In eas mia mis mettio una raps, CNjo cuoco , e eotia su an seceo rinforco , E mondo e spargo pol diaceto e fasto , Ch'in eas saltri o toris, o sarna, st porco Cenale. Apicn ovas. Apud Plinium sunt parum lanosae, & ventre

Arox o. Latonae & Iovis filius. A Pane pastorum Deo didicit vaticinandi artem . ob inopiam miserrime victi- tans operam suam locavit Admeto Regi Thessaliae , cujus boves pavit, ut inter alios refert Horatius. De eodem Poeta Italus: Alia eortina ricorrean Iegenti ,

24쪽

Ipse etiam pastorum & rusticorum Deus habitus . Virg. Eclog. I a Pater agros, atque ipse reliquit Apollo. Idem Georg. 3 Te quoque magna Pales , te memoraπde canemus , Pustor ab Amphraso. APPLuna , AE . AIn. Purgamentum frumenti, milii , pani- ei, & similium . A qua . Vide Ciserna. AquitLIcIuM. Instrumentum ad eliciendam aquam pluviam. Fes. Astu avrcutius. Uas, ubi immundae bestiae, porci praecipue sorbent . Fes. A UARIuM . Fons, vel piscina , quo animalia potum agun

tur . Cato.

AquATICI FRumus, qui aqua crescunt, vel gaudent. Aetunas Iu M. Collectio aquae pluviae . Plaut. ΑQ io, as, &Aquost, aris. Non selum castrense est verbum, sed commune aliis ministeriis urbanis &rusticis. Est autem haurire aquam , vel haustam deserre ad usus varios. Curi. Asta sauM. Uitium in olivis & vitibus, cum stultus telis araneorum involvuntur , & pereunt . Plin. ARATIO. Non mium arandi a st , sed agrum ipsum saepe significat; quod est commune non unis nominibus desinentibus in io, ut optime observat Ualla. Ad hunc modum ambulatio non tum actum ambulandi, sed ipsium indicat ambulandi locum , puta xystum vel porticum. Plin. Nasuar in arationibus: idest in agro arato. Vide

Aratrum.

A Aroa . Uide Aratio & Aratrum . ARATRO , as, & contracte Archro , as Iterum proscindere aratro segetes natas, majoris ubertatis gratia. Ain. ARATRuM . Instrumentum rusticum notum , quod omnium est validissimum ad terram vertendam. Describitur nitide. Per partes a Virgilio in Georg. Aratri partes sunt, vo

25쪽

rε NOMEN CLATOR

mer , idest serramentum cuspidatum , cujus impressione terra finditur, & aperitur in sulcos ; buris, idest cumvamen illud, cui vomer inseritur; &stiva, quam arator manu apprendit. Si in urbem aratrum & aratio incipoenam inducebatur, civitatis jura amittebat. Ita Modes. L ai. & Horatius :

-i ui 1 -..inia irae altis urbibus ultimae

MeIere causae, cur perirent Funditus ; imprimeretque muris Hostile aratrum exercitus insolens. Quemadmodum vero in evertendis urbibus, sic etiam in iisdem condendis, & praecipue in deductione coloniarum , aratrum adhibebatur . Tunc enim Triumviri, a Senatu ad id creati, cini hi ritu Gabino, idest togae parte velato capite, bovem & vaccam jungebant; arreptaque aratri incurva stiva , sulco ei reumdueto, muros definiebant . Sed redeamus in circum rei rusticae. Terna qu tannis aratione terra subigebatur apud Romanos. Primum vere : Virg. Georg. I. I. Here novo, gesidus eanis cum montibus humor

Liquitur, aestΘro putris se gleba resolvit, Depresse incipiat jam tum mihi taurus aratro Ingemere, , Duo auritus Plendescere vomer.

Huic arationi praeerat Uervaetor inter Divos agricoIas primo proinde loco habitus. Uervactor autem didius a vervacto , quod est terra primum arata , idest vere ae a. Secundae proscissoni , quam redarationem & iterati nem vocabant, praeerat Deus alter Redarator appellatus . Arationem tertiam dicebant Lirare. Eidem praeses erat Deus Imporcitor , sc notatus a porca , nempelira, idest terra inter duos sulcos elata . Virgilius quartae arationis meminit :Iua seges demum votis respondet avari

Agrico , bis quaesum, bi rigora sensit.

Caeterum aratio, ut impendio laboriosum est opus , se ubertati agrorum curania apprime proficuum. Tria, a j-bat

26쪽

AGRI CuLTu RAE. IXbat Cato, observanda diligenter esse e primum agrum

colere, iterum arare, tertium stercorare. Aratri inventum varii varie destinant. Cereri, Triptolemo , Minervae, Osiridi adscribitur. Uerum Moyses illis antiquior non ita pauca huc habet spectantia; ut cum Deuteron.

22. Io. vetitum refert aratro asinum & bovem jungere . Sed etiam altius repetenda est aratri origo, aut saltem ejusdem rudimentum . Certe eum sium mus Orbis Conditor rerum creatarum principatum primis Parentibus impertivit, cpnse, taneum fuit, Cainum, agricolam Omnium antiquissimum, ad terrae usius boves junxisse , juxta illud Psel. 3. Omnia sufeeisi sub pedibus ejur, oves

boves universas. In illustrem parcem iam abiit effatum Plinii : Arator , nisi incurvus, pracvaricatur . Docemur , vix quidquam lucro vel laude dignum consequi eos posse, qui opus & laborem refugiunt. Arare litur: aliud est adagium in eos , qui inani opera laborem impendunt. Nos tria ejusdem notionis proverbia sic uno olim versiijunximus Satyri I Litus aras, muster hirtor, ct perfidis Isbmum. ARBOR. Cte. Planta major, ramis ad instar brachiorum extensis assurgens. Apposite scripsit Plinius: Summum h . mini bonum daIum , arborei. dicitur, quO- niam iis inhaeret fixis radicibus . Quae pars terra tegitur, radix appellatur : ex radice truncus, seu codex ; ex ramis sureuli , ex surculis frondes , & flores, ac subinde fructus, vel baccae exeunt. Glandi seris olim satis beate victitatum, si Mythologis credimus. Ejus generis hodie caeduis utimur. Grandescunt aliae mirum in modum, ut pinus , abies &c. Gaudent aliae fluviorum , quos inumbrant, allapsu, ut populi & silices . Sunt quae noxias umbras projiciunt , veluti taxi & nuces, quae idcirco ad agrorum vel vinearum crepidines, secus viam seruntur . Quaedam radicibus latae porreetis nocent, ut morus, quae ab hortis & vineis procul est abigenda, ne debitum vitibus humorem absorbeat . Quemadmodum

27쪽

NO MANC LATOR aliae alios progignunt fructus, sic aliae aliis locis aptantur, juxta illud Virgilii,

---- non omnis fert omnia tellus.

Quae baccas, & duriores pariunt stultus, annosae magis sunt ἱ quae molliores procreant , aetatem non serunt. Deos, Deasque arborum praesides Ethnici coluere. Frugiferarum Pomonae & Florat patrocinium fuit. Silvestribus Fauni, Panes, Satyri, Silvani adscripti. Napaeae, Dryades Hamadryades Nymphae custodes additae, quas arbores ipsas inhabitasse creditum . Quinimo ipsis arbores migrarunt in Numina, a Cananaeis ad gentes alias manante cultu. Hinc Hebraeis vetitum juxta Altare a bores serere. Deuteron. I 6. Non plantabis Iucum ct omnem arborem juxta Alcare Domini Dei tui. Statuebant

arbores fines agrorum ; sed plerumque inculti desertique erant stipites, Finales & Terminales dii hi; supplebantque Terminos ipses, Hermas, & ejusmodi terminales cippos: Tibull. I. I. EIS. I. Nam veneror, seu sister habet desertus In agris . Seu vetus in tristo florida serta lapis .inod insuper discimus ex Sacris Paginis P se l. IOq. Et concrivit Iignum tam eorum, ex memorato Tibulli loco

adverte impensum iis e ultum appositis coronis floreis. Easdem arbores incisis notis fines demonstrare consuevisse, Siculus Flaccus, aliique memorant. Verum Pastores amasi praecipuum in modum & frequentius nota bant arbores amatoriis incisis versibus , ut iisdem perlectis , eo magis Nymphae ad eorum amorem incenderentur . Ovid. Epist. AEn.

Popular es, memini, fluviali consita ripa, EF in qua nostri littera scrIpta memor. Popule , vive . ,recor quae eonsita marrane ripsine in rugos cortice carmen habes. Audi Pastorem apud Sana retar. Eclog.

28쪽

Ejusciem generis notae in insanum furorem dederunt Or-landum r Areost. Cant. 23.

- Constat etiam poenae genus arbores extitisse . Ramalibus violenter inflexis, & mox dissilientibus , disicerpta alligata corpora , non unis traditur fastis . Hoc iuplicio Bessus Darii interfector, Alexandri Magni jussu, vivere de-- sit. Seio tamen ejus mortem a Diodoro Siculo , & Cur-- tio aliter enarrari. Extra controversia in est , Romanos, . praesertim in Castris , suspendio in reos frequenter ussis. Hi ne formula illa feralis horrendique Carminis, a Livio saepius iterata :I, Lictor, manus alligato , caput obnubito, arbori infeliel suspendito .

Quod si notam infamiae aliquam ejus atrocitate poenae arbores contraxere, Christi Domini Reparatoris nostri mo te, non Qtum detersa & abolita illa est, sed in amplissimum gloriae cumulum versia. Quamobrem de triumphali Crucis arbore merito Ecclesia Catholica triumphans ipsit concinit: Cruxidelis , inter omnes' Arhor una nobilis: Silva talem nulla profert Fronde , flore, germine. Arboribus debere nos praecipua vitae praesidia, nemo' in . fictas iverit. Ut enim praeteream excussas quercus glandesque lauta alimenta felicissimis illis primisque mortalium ministrasse, ex arborum tum fructibus vitam Q. stentare prolixam populorum seriem Strabo, Herodotus, Plinius , aliique tradiderunt. Ad eumdem modum habi- tacula selae olim praestiterunt arbores. Neque enim aliter, qu1m contextis arborum truncis , ramalibus, & vimi

nibus , se ab aestu, imbribus, & rigore hiemis tueban-

29쪽

18 NOMEN CLATOR

tur. Quamobrem, cum seli errarent per nemora , &truncis arboreis tegerentur , ut procreati ex arboribus dicerentur, meruere : Virgil. Ge que vir , truncis , duro robore naIs. Ipsis demum indumentis plantarum beneficio utimur. Non advoco rudis antiquitatis inculta tempora , cum ar- horum corticibus soliisque corpora tegebantur. Notum

est silvas lanificio nobilitari; illus resique populos seo dium canitiem de pet here ad usius sericos. Urg. uid nemora P Biopum moni eanentia Iona , Tenuisque ut foliis depectant seuera Seres t. Vetus est, & omnium ore tritum adagium et Ad arborem dejecta in omnes aeeurrunt , ut ligna eouigant. De iis es, sertur, qui proficiunt impune aliorum damnis & inser-- tuniis.

ARso RARIus , a, um . Ain. inod pertinet ad arbores , ut aves arborariae, quae nidificant in arboribus ; fungi arborarii, qui in arboribus nascuntur. AEausTuu . Colum. Locus arboribus consitus , praecipue populis & ulmis, quae omnium aptissimae sunt ad vites maritandas; aditumque iisdem praebendum, ut in sublime se efferant; sunt enim suapte natura ad saliendum mirifice comparatae, ut saepe domorum tecta conscendant. Hinc vites arbustivae apud Scriptores rei rusticae, quae jugantur arboribus . Sunt qui arbustum di eunt etiam arboretum; verum id parum Latine dictum monet Quadrigarius apud Geu. l. II. 2. AammNIus Asan , idem aliis Arci finalis. Ab arcendis hostibus dicitur a Varrone . Explicatur varie . Ajunt alii , , agrum vocari arci finium, qui certis lineis non contine-- tur; sed eius fines arcentur interventu silvarum , mon . tium , vel fluviorum . Siculus Flaccus scribit, agros ab hostibus occupatos arci finales appellari, quoniam inductis legibus & iurisdictione post eorum divisionem , & ex-- ortis postea litibus, propinquos arcebant. Idem Siculus - . eos agros occupatorios nuncupat, propterea quod ab ho-

. stibus

30쪽

stibus oecupati in eorum jura transeunt. In his agris nul- tum erat jus subsecivum. Dicuntur autem in agris subseciva , particulae , quae in divisione, veluti reliquiae , supersunt. Vel potius agri, qui in divisione non effetunt centuriam, idest spatium jugerum ducentorum . Apud alios Agrimensores veteres subsecivi sunt steriles, vel - ' palustres , atque eam ob causam rejecti. Axaa . Colum. Sasi arida dieitur, quoniam ab ardore S lis arescit; est enim spatium subdiale, aedificiis vacuum. Apud Nos duo significat ; planum in agris subactum , si tis & stipitibus nudum , quod cylindro probE exaequatum,

in medio agrorum ad frumenti trituram relinquitur . Ite ' rum areae , & areolae in hortis vocantur spatia & divisi rae, comparatae ad herbarum , olerum, & florum semina excipienda. ΑRaaroa . Colam. Qui aream purgat. AstapauuIs . Colum. Mensura agrorum dimidii jugeri. Astras. Mas ovium, integer, creandae soboli asservatus. Arietem in fines hosticos immittebat Fecialis olim , bellum indicturus apud Romanos . Inde emanavit vetus sermo rArietem emittit. Userpatur in rixam verbis asperis inchoantes . Coeleste signum, quoniam aliorum est ductor, ut aries ovium, aries appellatur Mythologi fabulantur eum suisset arietem , quo , aureo vellere in ligni Phryxus Hellespontum transmisit. Manilius L q. Cum sitreum dens aurato velure pontum,

orbatumque sua Phuxum stos fatasorore

Phasidos a fluctur Colebica regna revexit. Qui historias ab involueris fabularum eximunt in diversatrnunt aurei velleris arietem illum. Commentos id aliqui assirmant, quoniam Phryxus Hellespontum trajecerit navi, cujus tessera & pares mon aries erat in prora d pii ius . Alii coloris purpurei lanam auream interpretan- tur . Nonnulli eo ariete librum indicari contendunt, e qui Chrysepejae, idest auri conficiendi rationem doceret; ejusque in Colchide asservati amore incensum Iasenemia C a