장음표시 사용
41쪽
tatum indicium. b d.e. D autem -9. Nema. Rom. cons.
Items alba. DE PRIVATA Verba Iacibiasactis irrita,nulla s Constitui. Cap. XII. Τ facta tamen sic extollat nemo, quin sua quoque verbis sit laus. Verborum si quidem peculiare est nulla fieri,&irrita. uoci vix unquam contingit in factis. Abusive autem Iniuriam eam,quae nulla redditur,appellamus, Testament rum instar, quae imperfecta sunt,uel irrita, vel nulla. 'Neque tum restitutio Pacis est necessaria,cum ab ea discessum nunquam'fuerit. hSic fit,ut quae raro verbis aptari possit Reconciliatio,raro etiam usu veniat. Cuius res illa est ratio,quoniam cum inuenta sint verba, Vt demonstrent voluntatem dicentis ς,haec voluntas sepe aliam , atque aliam recipit interpretationem.Ipsaq; verba tum ex Vsu,tum ex proprietat necnon per abusum aliquando declarantur.' Nec quicquid dicium sit, prius ratum habendum est,quam si certa scientia, vel persederantia apparuerit iudicium animi fuisse. Ream etenim lingua non facit,nisi rea mens. x Facta vero, quanil &ipsa V luntatem demonstrent,si grauia,certael; suerint de ambiguiso leuibus mihi sermo non est nullam interpretationem admittunt, nisi prauam,suapte natura .s Vt autem res exemplis patefiat, verba ex dicentis voluntate declarari sic poterunt. Dixisse te contumeliosum at quid mea caussa ratus mentitione me defendi. Tu IV tem aperis tuam, qua nihil aduersum me loquutu te fuit se testaris.Ego, qui aliter suspicatus fueram, mentiti nem aufero. Hic vitro,citroq; illaesa est disiaitas,nec Recociliatione est opus. hie enim iniuriae spetiem pre se ferebat,ex animo cognoscitur iniuria non esse Et fine hoc exempli,dum soluitur mentitio, demonstratur plane, a quid dicendo fallar, posse me veritate coperta sine ullo dedecore mihi tandem ipsi refragari. Nam citra Voluntatem fallendi mentiri non potui.'' Credulitasq; error est magis,quam culpa. Et fallere dedecus est,non falli. Imo quid magis colentaneum est rationi, quam ver ita
42쪽
tem cunctis rebus anteferre ' Hominis quidem non est exactam horis omnibus praestare diligentiam, ut apud
Et ut Cicero,' Cuiusuis est hominis errare, nullius, nisi insipientis, erseuerare in errore. Recteq; Galenus, 'Venia,inquit, homini nato,& peccanti dari conuenit. Sic e contrario & hoc tertium sit exemplum qu ries animo perturbato verba in alium iniuriosa protuli , nihil obest , quo minus illa irrita declarem , quod animus tunc mihi proclens non fuerit. P Neque iure id mihi vitio dabitur, cum montitus non sim. Quin bonus, prudensque non iniuria dicar, si de veritate ma- iis , ut proxime dixi, quam de mea sententia sollicitus male emissum verbum reuocauero. Quod lita dos XV. hac utens adsertione NeptunuS praestitit.
Et Darij filius Xerses imitatus id ipsum in Herodoti Po-
ὲymnia fuit. Atque hoc exempli genus verbis ab ira proficiscentibus maxime conuenit. Quorum proprium est, ut irrita fiant, non ut eorum caussarestituatur Pax. ' Quare Sophocles Oedipum Tyrannum , quod insimulasset Creontem,sic tacusat.
Aristoteles vero. Perrecte ea, quae proficiscuntur ab ira,non dijudicantur ex prouidentia fieri. Idem S; iuras est in corrigendis ijs, quae quis magna vi doloris impuli us effudit. Qua ratione Mater inter eas personas est, quae sine calumniae timore necem filij sui vindicare possunt. Eorum sene,quae declarantur ex interpretatione, Verborum plurima tradere exempla liceret, sed unum naihi tradidisse sat erit,quale olim ex facto habui.
43쪽
DE PRIVATA Nec petulantiam quidem scriptorum nostrorum coa guat aliquis, vix est enim, ut cum venustate fiat,vel dicatur iniuria . Adolescens isitur quidam , diim verbiscum viro contenderet qui sunt mores nostri temporis eo furoris deuenit, ut pudenda hominis nominaret.Digna illa esse Catamitis adolescentissimilibus vir respon, Git. Adolescens contra virum hac de re mentiri. Ego ita pacem inter eos composui, ut vir declararet non quidem voluisse adolescentem Catamiti nota inurere, sed Catamitos ea esse aetate,qua adolescens sic enim pler que sunt intellexisse. Hocq; pacto ad aetatem relata e cum ede ac re est similitudo,non ad personam,maxime iue Propria, verbis ipsis accommoda fuit, ac sublata prorsus menti tio dempto videlicet fiundamento. Mentitio nanq; re' . . . sponsioest,quae semper ad praedicta refertur. Iisq; sub
I, latis conseqζens est eandem ipsam tolli ' At Facta lita
s i. tantum casibus irrita fiunt. Vbi aliquis a me deturbatus
-, qui hoc sibi iniuriae ducat, me id inuitum,impruv I De elate.=. l dentemve,& absque cogitatione iniuriae commisisse de- agi.de intere. amo. clarare potero. Υ Tale si quidem genus facti,cum nullum 6.Pmerea. Insh.'graue detrimentum afferat, leue est,& quod sit anceps, de iras 'pul.lassis in meliorem partem interpretandu, ut alias docuimus- Lai fas c .Ca Atque haec cu re ipsa conuenit interpretatio. Certa V rasac. Ai g.in Euan ro,& grauia facta sic eY mente aliquado interpretamur,rcti m Iρ. ςςp-s ut icto a me aliquo, vel telo per errorem petito declarem
Rig. 4cccseria errasse me in persena cum illum alium esse putauerim. R: Sicq;, quod attinet ad personam, iniuria tollitur, nec' opus est reconciliatione, quamuis manente offensa pC ex: ot nam Magistratus non emigiam.' Hinc*late intelligere licet, quantum a nobis lex differat in aestimandis iniu-' se riis. Animaduerti vero summopere decet has omnes injussu pati . terpretationes, quibus iniurias re, verbissie factas irri- ni insi.δε inivi tas reddere conamur,verisimilibus aliis , ac plane credi
l. eum . . f. bilibus coniecturis munitas esse debere,nec ullam ant
ea i. cessisse diuersam, aut contrariam eiusdem iniuriae inter-- pretata
44쪽
pretationem .h Alioqui suspectar fraudis viderentur. ς Qua propter si quid a te expressum fuerit, quod ego columeliae loco posuerim , teq; ipse in alium inuectum mille testeris, nostrum id sermonem ferre necesse est. 9od ex premissis, & subiectis, ac concurrentibus itim verbis, tum lactis haud aegre cognoscitur. β Idem ii est, ubi te aliquid per errorem dixisse profitearis. Hic enim error probabilis esse debet, ut qa sic publice a multis existimaretur ex spectatae fidei uiris audiueris', ali num sit sectum, & id genus alia, quae excusare errorem, ignorantiamq; iure consueuerunt. Quod si calore dictum iracundiae abrogare volueris, nulla perseuerantia id a te ratum habitum fuisse oportet Sed reuocatum S T AT IM, id est ut ceciderit primum ante capitales inimicitias coeptas . Inimicitiae nanque no solum iniurias non delent, sed confirmant prorsus. h Quicquid aliqui dicant, quorum senteutias in sero no reprehendo. Si te,quod alium imprudens, vel inuitus impuleris, cuses,necesse est exempli caussa nos angusto in loco conuenisse. Si per errorem verberasse,vel aggressum fuisse te quempiam adseueres , locus et obscurus, opaca nox, nullae cum illo simultates,rarnm hominis in eo loco commercium,oris, aut vestium similitudo tibi erunt adiumento, alia* eiusmodi complura argumenta, quae caussa posita, quid in quaque conueniat, res ipsa docet, ctim interim neque iacile, neque necessarium sit tot de de rebus sigillatim de unaqua, te explicare. Verum enimuero putet aliquis,quarsiisne verbis ab ira proficiscentibus medemur,eadem posse nos sectis mederi, μrita etiam secta declarando. Quod longe aliter se habet. Quare sciedum eos tantum actus propter iram excusari, quos imminuto iure partis reuocare possumus, cuiusmodi sunt sermones, in quibus perseueratum non fuit,& quicquid denique a nobis geritur infra percussi nem. y Semper autem diminutum manet ius eius, qui
45쪽
col. 3. C. de in stesa. Mer. Decis.
percussus est','nempe quod damno coniuncta fuit iniuria. Ergo per speciem irae deleri nequaquam potest. Quin etiam quanta ad nequitiam fenestra aperiretur, si sciret unus uisque post illatas alteri manus solo irae nomine se posse tueri, cum nemo sere non percutiat iratus. ita ut illi fides nunquam non esset probabiliter adhibenda ξ '' Postulat itaque Reipub. utilitas non alia ratione ictus, quam Pace,aboleri, vel ope Remissonis, corriagendi simul,deterrendiq; caussa, ' vel saltem venia, ut de re inconsulto facta,petita,cum dici soleat iram, quae ex iusto dolore venit,quamuis delictum prorsus non e cuset, dignam esse tamen, ex qua poena mitigetur. 'Quod ipse Pacis arbiter dispiciet. Leuiora sunt enim, quae repentino aliquo motu accidunt. P Et iustus dolor in cauda est,ne petita venia denegetur. Alioqui Remissionis medicamen per ea, quae diximuS, est necessarium. Demum vero generaliter illud scire expedit,non omnem iram excusatione dignam, sed eam tantum ,
Ia quod est in consuetudine sermonis Latini dicitur iquis EXISSE EX POTESTATE , t iccirco
quia non sit in potestate mentis,cui regnum totius animia Natura tributum est. Atque haec tam Vehemens perturbatio difficulter probatur.
Quatenus Remissoni tribuaturinen ei, qui se remittit , vlla vi defensione aliquando liceat. Cap. X III.
O N D V M vero absoluta est Remissionis materia, ni perspicuti sit,quatenus illi moribus indulgeatur,&anei,qui remissioni se offert, facultas detur aliquiido se iure defendendi. Quae dabitationes ita coli ent, ut altera cognita vix altera possit in obscuro cile Quod igitur spectat ad priorem, dubium facit ea regula, qua legii Doctores viatiquenm pro alio ad ipsam usq; necem obligari posse dicunt, quo
46쪽
RECONCILIA. a 3ties voluntati hominis consuetudinis vis accedit. Qua- ' ξα. m. ς- ἐς propter valere inquiunt consuetudinem, Ut fideiussor b 1 e , poenam corporis subeat , quamuis id lege sanciri non 'ε possit,quippe cum desideretur in lege cosensus hominis, qui pacto adhibetur. Quod si vitam alterius caussa sup d ais αpono,mea 9uanto magis ξh Rd hcc is,qui se in hostis arbitrium colari,peccauit semper, nec nisi meritas P Π C tisaerosan.ecta expectat, cum fideiustar per se innocens alieni criminis f sis a vi successor contra iuris regulas constituatur. SAdde Pacis cuὸ ades. in Ade in fauorem,qui cum summus sit,nulla alia cotractus spetie j debet esse deterior.' Nam & in iure loci sunt ex compa g Idem Ber. in L
ratione,praecipueq;,Vt quod in re minore Valet, valeat mo Rh. Praeter in maiore .' Aduersus tamen haec argumenta leges pu- ait. eo. tit. gnant, neq; sui facultatem aduersario facere quenquam h Au.de viles in permittunt. Et esto moribus condonandum aliquid es- ver.cotra volutatri se,cauere nihilominus,ne modum excedat, aduersarius Barim,r i, mim.
debet .s EXCEDERE MODUM is intelligitur, iως ς qui cute scindit ,osue perrumpit. h Colapho igitur, vel hqr fuste leuiter attingere nemo prohibetur. Quin omnia I strui tis
licent citra vulnus, debilitationem,mortiS discrimen. . .e
VULNERIS autem appellatio Ietiam omnem,quem ἡ curari sectione oporteat, comprehendit. ' Et haec qui- 2 i - . e i-dem damna nullus sibi infligere potest,cum nemo sit do His uti
minus suorum membrorum,ergo nec alteri dematare.' u Iriui iuri Neque me mouent obiecta,tanq. Voluntas hominis, & hi. stilaris.ο autoritas consuetudinis adiungantur. Hanc etenim cin nium. ita l. vni.C.
suetudinem, tamque latam nego. Quod si qua est, cer- Ne quis insa casetis finibus cotinetur, nec ultra,citraue ut mox dixi pro se iud. grediendum. A Remissione vero Fideiussio quantum di ' Bar.in.Ll.sed et stat ξ Hanc probat lex, illam improbat. In hac Iudex, yy s 4.Pωoreit.ine in ea priuatus sibi ipse ius reddit.Quod vel nequit om- ΙGennino,' vel boni duntaxat viri arbitratu, ' nec maiorem δυκαIον,iddi Aridante autoritate habet, P & Sequestri quod aiunt Tra marum tui dicitM.
factoriq; Pacissimilior est,quam Iudici. 'Hoc amplius θ' 'ς tiΡquodlideiussor sub conditione , quae incerta est,obli-
47쪽
q DE PRIVATA ἡρ ,.' l gδtur,nimirum si reus pacto non steterit. Qui verb suie. , 'ficultatem aduersario tribuit, is protinus,necessarioq; Aleia.d diris uri ςm 'ζx Obligatus-Incerta autem,& quae pendent a s Ret L phis inhi. xuri casibus,quamuis alioqui iniusta, facilius toleranss. . . in rur. Astruitur his odium priuatae ultionis, quo Remisi l.i.C.de ρα. sio nunquam Vacat,cum idem a lenitate Pacis sit alieniss Ru odiciis σὲ simum. Vtq; supremae res odeamus obiectioni,quam e. lait.di'.x . uis digna fauore sit Reconciliatio, haud tamen faciedae. Faciat. a f. sunt mala,ut inde eueniant bona. Quin si subiectum ti-e.Forte. t . S. bi hostem interficias, qui cum reconciliabereὸ Cum e e sic non. 3 a. q, ne iam mortuo,an cum propinquis,& heredibus,quibus
iniuria comunis est Θ Ne igitur in absurdum incidamus eiusmodi, cui se dedit alter,eiusdem restringimus arbia trium,nec ut modum excedat,patimur. Quod si excesserit,excedereue conatus fuerit,iuste illi obsistimus, nosti; ipsos ab iniuria vindicamus qui fuit alter quaestionis noR LDesen fomi. c. strae articulus que ad modum Iudici quoq; de facto pro de iussis lib.*- cedenti permissu legis obsisteremus . μ At noua exoritur Ias. Deci quaestio. Cum enim VOLUNTATIS significatio ut vim δε μ' σφ- latissima sit, tunc saltem videtur concessum necis arbi- Dou m. 3 οζqρ- hostis Voluntati se quispiam tradidit. Et ine a l hanc sententiam Castrensis ivit. I Quam licet gener i ubiuilam m. t. Exςynec ausim improbare,nec velim, Remissione ce te nullatenus probo. Nam manet semper inuicta ratio,r in L l. tu dian. ne modus excedatur,& nemine plus iuris in alium trans ferre posse,quam ipse habeat. Quod & humanius est, Pes. Ge. in .s. atque benignius, & Ciceronem habet adstipulato- η ' rem, clim dicit. ' Voluntas est, quae quid cum ratione Tu c. . desiderat.
Ex quibus caussis intermittatur publica utilitas. Qip.XII II.
V N C, quae sint caussae praetermittendae utilitatis publicae disserendum, Privata intermittitur nunquam, eo quod is damnu semper accipiat, in que cosertur iniuria,& ut charta scriptioni, pia
48쪽
picturaeue tabula, ita is iniuriae subiacet.Duae sunt igitur caulse,ex quibus praesertim publica utilitas posthabetur. Altera ,climaequis uiribus decertando laesus est aliquis. Ab hoc enim coepisse iniuriam vel lex ipse coniicit. Nec communicato semel periculo, ut aequalitas fiat , est amplius quicquam experiundum.' Altera cum damnuis, qui palam prouocauerat, accepit. Maxime si prou catus non ex interuallo, sed ex cotinenti sese defendit. VEtenim a natura tributu est,Vt nos,Vitam,corpusq; tu amur.' Atq; his,& consimilibus caussis a publica utilit te fit intermissio, iniuriaq; minus proprie iniuria dicitur,ctim iure permittente fiat, & per hoc,ubi ventu ad Roconciliationem fuerit, a Remissione vacatur. Debebit porro venia peti Marco ipso Catone autore, 'qui pareesse copulsi,& imprudentis caussam censuit, ut ab utroq; si offensum fuerit, venia petatur,noso; de imprudete plura supra tetigimus . Verba Catonis 1 unt haec in Aulum Albinum. Nae tu, inquit, Albine nimium negator es, qui maluisti culpam deprecari , quam culpa vacare Nam petere veniam solemus, lim vel errauimus imprudentes, vel compulsi. Petetur ergo venia,& iure impetrabitur,seu manifeste compulsus quis fuerit,seu per legis coniecturam. Cum vero non desint,qui liqc transis rant ad alias secti species,putentq; propter ius sanguinis agendum esse mitius inter coniunctos, quam inter extraneos, si reconciliatione sit opus, minuenda est haec opinio. Neque enim agendum est mitius 'cum eo, qui grauius peccat. s Et constat quidem ius humanitatis violari, a quocunque homine iniuria fiat,ob cognationem illam,quam inter omnes homines natura constituit. hSed cum plures sint gradus huius cognationis,atq; societatis, arctior multo est colligatio propinquorum,quq ab immensa illa societate humani generis in exiguum, angustumq; concluditur. Propterea multum interest, an Eomini iniuria noceatur,an contumacia iuris,& sangui-
si libertus de D. lib. Mers.cos o
tutio. de tu. ηat.gem erctu. q. Ius autem gentium. in vit. coli
Alcia. de praesump. Reg. 3.Proesum. s
49쪽
RECONCILIA. uas proximus vulnerati,qui curam eius suscepit, non qui ne
glexit, L sic nobis censendus est ille propinquus, qui be
neuolentia,& charitate, no modo sanguine,propc accedit. Neq; hinc abest Salomonis sentetia,qua litem foeminarii de puerperio concertantiu sic diremit, ut matre ea esse iudicaret,qua pietas,amorq; matre ine declarabat gFauent leges cognationi,dum mutuo se amore prosequi cognatos credunt. h Magnum est.n .eisdem uti lacris,cadem monumenta maioru, sepulchra habere coia. Vbi palam iniuriae exarsere quid amplius faueat,vel credat ΘVersantur. n. in claris. Atq; prosecto sic mihi perspicere videor, ut non alia ob caussam doctissimoru virorum ingenia,legumq; sanctisssimaru latores amicitiae nomen Vbiq; praetulerint, nisi ' certiore hanc beneuolentiae normam Ducem semper habuere. Quod a me item alio libro explicatum fuit. φ Quanti vero facienda sit inter coniunctos iniuria, magis si inter extraneos,vel ipse Iustinianus docet, ' cu paternum arbitriit in bonis filioru aduentilijs restringit, ne vel ad extraneos illa transferri cu dolore sentiant, vel ad Datres ipsos,ql inquit Textus) grauius multis esse videtur. Si .n rei caussa tatopere flabrat, pro dignitate quanto masis ' Recte ergo Sophocles deiipere eum,qui putat ab se cognatum impune affectum iri iniuria dixit his vertibus. φ
Callistratusq; Iurisconsultus, P omnia, inquit, admissa in
patronum,patronitae filium,patre,propinquum,maritu, Uxorem, caeteraSq; necessitudines grauius vindicanda sunt, quam in extraneos .
Operis tonclusio, , cur in Reconciliatiοηe ora, manu , , dextrae potius, quam si hae meantur. ξ cri ac Thimum.
Π in t c in oportet h. i. C. de tam quae lib. n Caep. in ciuili, confιγ.col 3. ibi Et tanto asperiore. Gend. de males sub Rub. de alis. p. vari inprimo Iu Oed. Tyra P in l. capitalium. de rae.
50쪽
DE PRIVATAVO D Paces,ac Dedera claudit,ide huius operis futurum est extremum. Manus itaq;,& ora iunguntur,ut animoru coniunctio,atq; redi
tegratio cognoscatur his signis. Nec ultu quiadem homine arbitror esse, qui nesciat manu pignus esse fidei,amicitiae,seederis, ac pacis. Q uo circa Homerus
de Nestore,& filijs,deq; Telemacho ,& Pallade sic ait.
Vergilius vero de Pallante ad Aeneam.hEgredere o quicunq; es,ait,coramq; parentem Alloquere,& nostris succede penatibus hospes.
Et Plautus colloquente virum Alcmena Et manum prehendi,& osculum tetuli tibi. Quin manus ministrae sunt rationis,& mentis' Ex quo intelligere licet no temere,neq; Qrtuito , sed prudcter, scienterq; rediri in gratiam,& hoc esse virtutis opus.wsa praeterea palmae cutis quae tangitur, ' leuior sit,ac moderatior prae caeteris corporis partibus,' id innuit,adeste iam temperatiam,sedatasq; animi perturbationes esse. ostulo vero liber ac voluntarius eorum , qui in s dera veniunt, consensus exprimitur. VAdde, D iisdem signis repraesentanda est pax,quibus ante iniuria repraesentata fuerat. Re nempe,& verbis. g Vt qui se odio consectati sunt, amore se posthac prosequuturos sore cognoscant, Ore,idest verbis, & manu,id est factis.Dextraq; hinc i de consertur, Deam Fidei Numa sacram esse constituit, ', quodq; per eam veteres, tanq per Numen aliqa iurare collisuerint . Auspicium subinde scelicius semper a dextra nam quavis Latini a Graecis , & Barbaris aissentire videantur, koueniunt in autore Plutarcho, m
& Seruio' Quare Vergilius in dextra Elysios statuit, dextram6; idem Foruma,hoc est meliorem appellauit,v