장음표시 사용
131쪽
Aeris rarefacti dc addensati beneficio
Vamuis multi multa in hoe μ' negotio ingeniosa sane comis menti sint quae recensere hic longum esset, Taediumque Pis lectoribus pareret tum fusa earundem descriptio, tum Sumptuosus machinarum apparatus;Ego compendio & facilitati studens hanc experiundi motus in
Fiat vas sue aeneum en preum velis, sue etiam vitreum in Sphiram rotundatum, ab huius fundo ascendat tubulus perassarium extra concham modicὸ Ω-blatum; alius item incuruus Syphon, Quinius assarium fundo conchae ad serruminetur, reliqua pars prope fundum coninstat parum remota. Ita constructo va isse opus erit ad dimidium circiter aqua
repleri &soli calido exponi. Tum enim incalescens sensim aer incipiet dilatare philauteria sua, & aquam subiectam ceu quidam incubus premere, quae tempori cedens per tutam aperto assario in concham desiliet. Ubi vero Sol aestum posuerit puta occumbens, rursum retrahet se aer ad spatia antiqua,apertoque assario byphunculi aquam e concha exorbe-Diuitiaco by Corale
132쪽
Nota machinamentum hoc non semper effectum suum sortiturum maxime in partibus nostris septentrionalibus, ubi maiore anni parte hybernum frigus aut saltem eius reliquiae aerem exasperant, calidiores itaque oportet praeliolari Soles vra lunt Mense iunio, lulio, Augusto. Qui Zonam torridam incolunt, felicius haec experimenta aggre dientur utpote quibus semper Sol verticalis incumbit. Alia perpetui motus a Sole de niantis Idea.
inem Sto Sphaera vitrea ABCD, habens diabetem seu duos tu- - bulos, quorum alter per medium alterius transienSa sun mo vertice ad fundum usque vasis H l, non tamen ii dcontingendo descendat,repraesentatus litteris CD GEF, immissa deinde in vitream Sphaerulam ad dimidium circiter aqua videbis ad aduentum Solis
aut etiam caloris alius aerem in Sphaera conclusum sensim rare fieri &liora spatia captare quod cum facere non possit nisi foras aquam expellendo; premet igitur impatiens incubus ,& coget subiectam Vndam in tubum laxiorem ascendere usque ad C summum scilicet verticem,quo ubi peruentum erit incipiet lente sublatus humor per tubulum angustiore delabi in suis hiectum vas, HI donec iterum aer abscedente Solis calore sensim frige. scere incipiat: tunc enim
ceu facti pinites coarcta-o re
133쪽
re sese, constringere, & in angustiorem locum urgere incipῖt, quod dum molitur substituit in desertas abs se stationes ex vase HI quas ante angustiarum impatiens excusserat undas. Sole demum postliminia redeunte rursum rarefactus antiquam repetet operationem sic semel se iterum, sic semper, Caula enim eadem manente , effcctus idem sequatur necesse est.
PROBLEM A XII. Theodori Moreti Societatis Iesu in Vniuersitate Carolo Ferdinande a Pragensi Mathematum emeriti & Doctissimi Professoris . Fons perpetuus Solaribus motibuS Coaeuus.
mcsti antecedenti Propositione amicum lectorem docuerim quo pacto alterna aelis solisque vicissitudine perpetuum fontem cynstruere possimus: placet nihilominus alienos etiam satus & maxime amicorum in partem honoris vocale&ostendere, Unam eandemque rem diuersis vijs& molitioni buq absolui p isse, nec adeo pauperem esse naturam ut uni solum m thido sit affixa. P. Theodorus Moretus emeritus & Docti ssimus ilia Vniueisitate Pragenti Math matum Professor eiusmodi perpetuando motui machinulam est commentus: quam etiam mihi saep:us videre contigit cum pro amicitia familiarius cum eius Succc ssoribus isthica gerem: oblongus vitreus tubulus ex vase cubico in altum assurgebae in sumnino apice Sphaeram assectans qualem fere figura praesens exhibet. ab imo vasis tubulus seu diabetes ascendebat qui in priorem laxiorem subintrans extraSphaeram collo vitreo in cum beatem exporis rigebatur, Sole itaque vehementius Sphaeram incendente, conten
134쪽
rus aer angustiarum impatiens distendebat sese& aquam vase ins Tiore contentam premens , per Osculum A in XXX iγ eanalem ΑΒ violente protrudebat ita ut quan doque limites B transgrederetur unda, plerumque tamen ad C vel D subsistebat quam pcstea nocturnum frigus fige facta Sphaerula ruisum exsorbebat&retrahebat, ita ut quandoque ne gutta quidem in patulo vitro appareret. lubet Authoris verba, quae ex doct si1mo quodam eius opusculo excerpsimus huc eruditionis gratia inserere Prob. Math. , . . I. de fontibuS. In perperuando fontιum artificiali fluxu multis sudor fluxit copiosior. Huturnior. Ego Solis motui
coaeternum darι in Natura posse i n Arte notus dubia o. In Natura ad locum Unde exeunt fontes reuertun
tur ut iterum fluant, tae' a Mari in obismem aerem, in inde in rorem stre suem ls' nimbum senti genas lactis. ηb arte habemus diurnam aeris diis duc ionem intra tonclusa vasa , s nocturnam frigo. re constipationem , ex quo illos passim notos frigorum calorumque inHces mitreos canales iitrea globo coninsinuatos fabrefacimur, in quibus quo i nox frigidum addensans aerem absorbet aqua, id repellit ditirnus calor. Vuid autem metat Heronem Ctesibium eiu que in avibuissecretus epiguttici siue mi Mane mentilia aut animelias bis aemulari, in quia a mit nox, expelliniam praebere diei in vas sublimius eo ex qua aquam assi gebant nocturna frigora i eidem aqua ex alto labenti in profundum gre salire tiabis liceat, ω rursum a nocturnis frigoribus ad vis locum restitui. Fontem ergo dare ea quidum Sol orabitur perpetuo fallet. nihil nim aliud perpetuando fonti deest nisi mi aqua labens qua nunquam originis sua caput mi repetat adduci ius astu potes perpetuam qua tantum
vidi ingeniosissimi huius viri plures alias sontanas machinulas in eius musaeo, quibus libenter supellectilem hanc meam nobilita siem, nisi me tunc longὸ alia meditantem pene inopina cogitatio Praga eripuisset, Patremque Valentinum ibidem tunc actu Professorem Roma ad se euocatum mihique auulsum ia indias Orientales quo quidem. o 1 iam
135쪽
iam pridem illum anhelare suspicatus sum designaset
PROPOSITIO XIII. PROBLEMA XIII
Machina Hydraulico Pneumatica Kircheriana, qua aeris alterna vicissitudine, nunc ra- rescentis , nunc addensati motus perennis specimen exhibere conatur.
iam pene praelo Philosophiam hanc meam Hydraulico pneumaticam subi jcerem commodὸ ad manus meas venit Epistola amici taeerissimi R. P. Valentini Stanset Pra- gentis olim Mathematici, nunc Romae commorantis in qua ad instintiam meam suum mihi metus perpetui olim tentati, republice in Cirolina uniuersitate disputationi proposi &cum plausi omnium excepti transmisit, cui S hunc quem mox subiicio auctuarii laco ad materiam meam locupletandam Seruditissimi viri Aurunasii. Κireheri famam ampliandam me urgente & rantum non imperant madiunxit. Sic porro descriptio fabricae Hydraulico pneumaticae Κircherianae habet, Verba sunt Authoris. vas est vitreum C A Ο, fundum habens cupreum C B D tali coagmentatum arte ipsi vasi, ut aeri sit vas omnino impervium. Quater nis id sustentatur eoilumellis quibus subijcitur vas alterum I Κ, c preum & clausum undique, quod tamen patulum superius esse posset. Ex fundo C B D, per una incolumnarum deducitur ad fundum usque suas; ι Κ Sypho N O, instructus superius assario seu platismatio ego, ani mellam voco quod versus interiorem vasis partem aperiri potest,& elaudi, Eidem fundo CBD inditus est apud Balius syphunculus ius formae quem figura L ad latus posita reprauenta r, instructus plati D
136쪽
matio quod versus emeriorem vasis partem aperiri potest & claudi, Huius Syphunculi pars posterior qua vas contingit effatata est in trochleam, ut eximi ubi opus fuerit ac reponi possit. Tandem in meis dio machinae stat receptaculum H cum prominente inferius canali,
a - quo vasi i K inditur. Reeepta. culo H coagmentata est singu-
l P sus arte retula F E haustris in
A circuitu instructa, campanulaque G & malleolo F quiaque G & malleolo F qui rotulae circumuolutione illisus campanulae sonum edat. Receptaculum H cum suo canaliis refert schema M.t usu; huius machins hic est. IU Exempto syphunculo B impletur vas C AD ad medietatem usque plus minus,& reponitur Syphunculus B trochleaque
l l l conuoluta ita obturatur os Sl l vi aeri sit impervium. Inter-l l diu igitur dum incalescit aut . bHI: lj- intepescit circumstans aer, ra-
' . quaerenS premit aquam aquae , t Pressa, Premit versus exteri a Lluaaa mutarat re partes, platismatium SP iris ii set . ix, iuphunculi B se exitum nacta se stillat Intra hanstra rotulae FB latustia vero pondere praegrauata dum deorsum tendunt vertunttotquin, rotula eleuat ac deprimit malle vium ,ac in sonum animar, interis inro haustrorum aqua de oneratu inera vas H&per eius eanalem defluit in receptaculum 1Κ, Cunive instigescit aer circumstans noctu aut quocunque tempore, aer vasim C A D con stringitur, te minorem occupans locum aduocat aliud com Pus p undela Eretu aperitur platis malium syphon is N & perastum. syphone mattrahitur aqua in receptaculum lΚ collocata. hucusquet , rhorr Scribit pori δ amicus meus machinula hane non modo ad in Calescentis aeris aut frigescentis alternam vicissitudinem moueri seis
ad ipsam manus calidae ad summam vasis vitrei C A D applicationem
137쪽
contingere. Vnde cum saepius hospitum aduenarum complexionem euriosus obseruare vellet, iussisse, ut singuli successive manibus hane machinulam contrectarent , qui enim ealidioris erant temperamenti, statim aquas contactu suo eIiciebant, qui vero frigidioris, tardius dein minori quantitate aquam in haustra irritabant.
Machina Hydrostatica Bettiniana motus perpetui specimen referen FIGURA LI.
Arius Bettinus in reliqua ingeniosissima Apiariorum se rum semel lectille hanc perpetui motus a se tentati machinam adducit. Esto receptaculum aquae A B, & in hoc super basi C Din-sstens vas aliud E F, ad A plantata sit rota denticulis & haustris per circuitum probe instructa. hianc pone circa axem l L, volubilis&i clinatus cylindenstatuatura canali seu spirali tubulo Arehimedis eo-ehleam vocane ab imoadsiam mum serpentis in modum ascendentes eircumdatus extremum lindri ambiat tim panum vel rotula dentata Κ, vas superiur prope fundum ex latere habeat canalem horiZOn ti aequid istantem M N, per quem aqua aperto epistomiolo cum libuemrit decurrere & in subiecta haustra rotat per N delabi possir, quibus a solutis fabricam perpetui motus aemulam construximus. MQuod si enim dictus Cylinder modi te animaduertendum enii est, ne tota cochlea in parte inferiori demergatur praeterquam quod enim obsisteret vehementer motui utpote oppido grauara; minus tiam aquae ne dicam nihil exhauriret quod experientia&ratione certum est in subiectam aquam demersus fuerit , sic ut sinuos canalis imum oscuIum P aquam haurire possit; fiet ut defluente per canalem M N super haustra rotae aqua ex vase E F ipsa rota in gyrum agi inci Piat, unaque secum s rotulam Κ denticulis suis offensans in motum
138쪽
DE FONTIBVs PHILOSOPHIAE PARS III. ω
circularem cylindrum inclinatum I Κ L resoluat, atque ita aqua per ostiolum Pingressa ascendendo descedens&descendendo ascendens ad extremum osculum sursum deferetur & in subiectum vas E F, d iam olim Archimedes, & post hune Guidus Vbaldus &Parmen fis plurimis experient ijs& rationibus comprobarunt illudque aquis indesinenter manantibus onerando & replendo iugem etiam Cylindri motum defluus aquae radius in rotam G H illapsus causabit. x ' Aqua enim circumuolutionei Cylindri ab imo osculo P, ad summitatem l quasi lapsu &pondere naturali) deuecta, pe
uendae subministrabit, atque ita per rennis motus specimen dabir. Quod si quis ita machinam hanc adornet quota tum aqua in vas EF refundatur, quantum per canalem M N in rotam G H defluit num ille mo- quem tot tacula operΟ-sὸ indagarunt I perennem est assecutuS. Et haec est nostra & Marii Bettini ex Archimedea cochlea deducta de motu perenni speculatio ad cuius meliorem successum&lpem aliquam viciniorem motus perpetuandi, obseruari diligenter velim C quentia. Primo multiplicandos esse canales seu tubulos circa cylindrum, sic enim copiosor aqua in supremum vas E F deuehetur: cum enim ascensus iste aquarum non causetur ratione vacui aquam in sublime urgentis: sed neque ulla violenta aquarum conuulsio aut subsultus fiat, quin imo suopte pondere descedendo aqua seipsam in altum promoueat, non requiretur ad motum cylindri multo potentior potentia quam si unica duntaxat spira in sublime promota fuisset.
139쪽
Secundo Expedire ut sinuosi isti canales a i ctius inrer te eonueniant maioribusque interuallis in Cylindro dissipentur, sic enim in aequali cylindri longitudine altius aquae uehent, poterit enim tunc cylinderamplius attolli; quantum v. g. sussicir, ut canales cadentes inferius ad hori Zontem spectenta atque ita non modo aqua altius deuehetur, sed etiam magna parte ponderis agens potentia subleuabitur. Tertio Denique multum referre ut cylinder si aliquanto maior&potentior, sic enim & melius praeseruatur a curua rura L plures declivioresque excipiet spiras; quod unice ad copiose in sublime deuehendam aquam est necessarium cui rei ut medeantur quidam, Conicas figuras canalibus sinuosis inducunt, hae enim & facilius aquam promouent, & magis grauitanti ponderi resistunt.
Quod si pol ro ascensu in illum aquae intra tubi septa sese in sublime subrigentis spcchare aueas, vir reui Hub una Cylindro implica, &tunc videbis quo pacto furtiue aqua in canalem se se in suu et, sensimque quasi descendendo se ipsam in sublim E serat, quod facile effectum dabis in vitreis ossicinis; quod si enim candens ad huc massa in longum ritu distorqueatur , atque ita cylindro impliceriir negotium absolutum erit.
140쪽
P. valentini Stanset S. I. Mathematum in Uni
versitatibus Pragensi & Iuliomontana Professoris. Motus perennis ingeniose per primi generis vectem tentatus di docti jsimorum virorum disceptationi in Carolinae Vmuem sitatis aula datus & approbatus. FIGURA LII. LIII. N LIRon possum hiete silente stylo praeterire quo dudum adeundus eras amicorum candidissime P. Valentine Stans euius mihi iam inde a teneris annis singularis primum fauor,tum animi candor, demum & amicitia & singularis in immeritum propensio fuit semper testatissima prorsusque singularis, cui inquam disciplinarum mathematicarum sinon prima ar pene prima &Purima lineamenta ,rae dicam barum cogitatiosum ideas me debere
Licebit mihi proinde bona svir modestissime venia) motus perem nis abs te olim ingeniosissi ne tentati ab alijs probati, &in Universitatis aula publicae luci & disputationi dari fabricam huc laserere, non ijs qui de omnino verbis quae ad purpuia Eminemissimos enim auscultatatores&approbatores habuisti=no erubesceret,sed amiei stylo;si notat accurato&ad votu tuu , amica tamen dictione & quae podus habeat amicimanu. Rude ite eiusde ichema & idea adsero no quale Pragensis Collegii parietinae & frequentissimus hospes demiratur , sed qualem di praesens occasio&rudis artifex potuit adumbrare. Sic igitur habet. Esto aquae receptaculum seu vas cupreum A B C. in formam parat. Ielogrammi efformatum, in quo columellis quatuor insistens statuatur Fas minu/ DE, superne patulum inserae tubulo ab imo landi piod . P unte