장음표시 사용
101쪽
' Udumetat seripseram, Viro toties iam a me laudabi IitEr nomin to,D Godemdo Κmperoide Horolog j cuiuiadam Hydraulici olim a R. P. Theodoro Moteto in Pragen si uniueisitate Mathemata profitente constriacti, mihi cxacra eiusdem descriptione transmittenda, pebesque Auctuario aliquo novo, pro locupletatione ppusculi mei communicando; Qui Vir ei si Elurimis negotijs obtutus, mih i ita subito ut volui fauere non potuit,
nuit tamen Opportune eo tempore , ubi ego iam Parii secunda: edendae coronidem imponebam. Vnde quia ratus sum materiam illam quam mihi Doctissimo MEruditissimo Epistolis i suo contenta transmiserat perqu/m. optime h.ic Par ii conuenire,eam illic ita ut erat adiungere decreui, sic autem se haberat: zr ii ci tu i ' P. O. anys s. D. Λωφόν is Nigrio Pontei amico Onceris o Godo. Ah Moer S. P. .i a .
Espondi iam ante octi suum ad tuas eodem die acceptas, & quia in ijsdem quaedam adhuc ad opusculum tuum facientia me missurum sui pollicitus, exequar id praesentibus,& breu sti. me tibi quaedam exposam quae flagitasti, vis .fficiam vuluntati tua, quae mihi semper imperii justar est Et imprimis tibi exponi volui iti substantiam Horologij Hydraulici R. P. Moreti; quam ego esto nunquam viderim intrinsecam . . t eiusdem constitutionem 2 sic concipio. A B Corbis est aeneus , eui lamina D E F G circa circum adferrumilia.
102쪽
ta est; cum eodem tympanum cauum constituens: intra hoc tympanum aliud minus H l Κ L si um est, orbi ABC pariter adferrumia
natum; E l diaphragma indicat, tympanis &orbi ad serruminatum constans ad E modico Bramello; haec omnia cogitentur claudi anterius altero quodam orbe aeneo, qui posteriori per A BCrepraesentato, aequalis sit; omnia verb ita colungi necc sic est, ut neque aeri extrinseco,neque a qui intra Spacium canum A BC constitutς trasitus dari posisit,cxcepto solo soramello ad E. Haec interior cOstructio,exterior sic habet: Sibi postico ABC prope axem per M transeuntem astixa est rotula O N nihil differens ab illa rota ex qua in horologijs communibus pondera dependent, & ita constituta est, ut ope illius atrractio ponderis P perfici possit, hoc est, ut tracto fune ex parte parui pondusculi se sola circumuoluatur, & ponderis Pateractionem prom ueat, nihilominus tamen ita se habeat, ut adnisu in pnnderis P circumuoliti non possit quin simul rotetur tota machina eidem cohaerens In tympano deinde exteriore DEFG affixi sunt varii dentes ina qualibus interuallis quae experientia designabit) a se distantes, qui in malleolos supra Dpositos impingant, ut hi in campanellas recidetes sonum edant: dentes autem ita se habent, ut in R sit unicus, in S duo tres in Lac in v quatuor,singuli numero quadrantu respondentes; axi vero M ante orbem anteriorem a fixus est index, qui aliquo plano ombe in partes inaequales quas itidem experientia discere oportet diuiso quadrantes designabit. Haec constructio; videamus nunc usum. Intra spacium ABC aquae quantitas infundi debet, cui proportionatum pondus ex fune circa rotam O Nappenso ex parte opposta se pendendum est, ita ut intra horae spacium delabente sensim aqua per foramellum E atque idcirco ob imminutum pondus supra dia phragma Et existens, sensim praeualeat pondus P, & totam machinam paulatim circumagat donec cessante ponderis oppositi resistentia , no impetu tota machina circumuoluatur & iterum restituatur in priorem statum: quo facto iterum aqua fluere incipiet, &vt prius dare suae machinae idoneu motum Concipis autem ut opinor facile, quo' modo sensim dentes , de quibus supra, impingendo in malleolos peragant officium suum: substantiam istum scripsi, & ob temporis breuitatem meo iudico satis obscure, sed quam tu modicum speculando, pro acumine ingenii tui facile assequeris, atque ad libitum tuum &quoad figuram, & quoad explicationem clarius diducere poteris, vides etiam hanc machinam proprie solum modo clepsydram esse pro unica hora valentem, neque enim horas desigrando continuat illas Κ o ordi.
103쪽
ordine, quo alia horologia rotatilia solent,nisi una at teraue adhuc mistula adiungatur , quae a pondere tympanoque circumgyiato impulsa illud Scium praestet; quod in R P. Moreti fictum esse video, & quod ipsum tu, si volueris facili negotio assequeris sine ulteriore mea expli.
Pet ijsti etiam visi sons aliquis, ex alio principio, praeter ea quae tui, ex prcssisti deductias occurreret, tibi
exponerem. Et video te quidem attigisse principium pressionis aquae incubentis aut acris condensati; sed nondum tetigisse illud, quando aqua ab alio pondere sibi incumbente violent hcomprimitur, atque adeo cogitur in al. tum exsilire: ex quo non iniucunde fon. ticulus exhiberi poterit quale tibi breuissime designabo. Sint duae ant Iiae intra aquam existentes , habeantque singulae ventilia duo A, B, e quibus A introrsum versus aperiantur, B vero extrorsum, ut communiter in antlijs esse solet. Sint Emboli C habentes supernὸ affixum pondus plumbeum & annulu D cui laniculus alliga. tus sit. Tracto igitur em Io C in fundo antliae A B constituto, aperietur ventile A&aqua contigua per sera mellum ascendet, implebi que antliam: quoniam vero superincumbens embolo pondus, aquam violente comprimit, quaeret .illa sibi exitum per ventile B tubulum B E F spectans, cogeturque per foramellum F in alium extili-re.ut ergo fluat continue, poteruo temboli alternatim attrahi, ut dum alter attrahitur, alter interim aquam sufficiat per tubulum EF eia culandam. quae si rursum vase inferiore excipiatur, poterit iterata attractione rursus in altum derivari,quod in fonte aliquo manuali aequet iucundum dabit spectaculum , quam ii exquqeunque alip principio deductus esser. Salier autem hic solis eo altius quo maius erit pondo incumbens emboIo & foramellum F angustius. Inventinnem tibi dedi & substantiam , tu applica Ephod, & illam circumuesti gratiosa pictura & causae occultatione, neque enim Mihi libet aut va
Vt omne trinum sit perfectum, adhuc unum tibi sonticuIum exinhibebo, ex principio quidem stris rarefacti dud*ctum, d prpp e
104쪽
pernὰ clausum lamina aut lando D E, per cuius medium transeati bus BC pertingens ad fundum inferiorem: sit deinde globus FGH, habens ad K foramen, cui tubulus adistiunctus sit, pertingens extremitate suai ad usque landum D E; si ergo perforamen ad H constitutum immittatur candela accensa I rarefiet aer intra globum& quaerens dilatationem exibit per Κpenetrabitque ad vas A B, neque inue, niens exitum premet aquam illic existe. tem&ascendere coget per tubulum BC&exilire per C;&quoniam alius aer den. sior ex natura rei succedit per foramen Hab inferiore parte candelaeί iterum ille idem rarefiet &causabit aqua ascensu in ut prior, donec aqua ex vase Asomnis ascenderit. ita quidem ego iudicor tu si quid contrarium habes, potius hanc specula tionemo nita, te quam proponas. Vale mi dilectissime amice, inerara, di mei meis
. e God fridias. Ita inquam Godefridus; Et etsi in Horologio illo aquatico parum quid obscuri reliquerit, quod a me elucidari tum quoad eius descrLptionem tum figuram ut ipse in progressu discursus monuerat debu. erat; tamen eode paritervi ipse morbo, ego etiam laboraui, breuitate nempe temporis, oppurtune enim ut supra dixi littera uolarunt, dum iam ultima pagina partis huius componebatur, unde stilum relicta mihi tantisper morula, materiam transmissam reuidendi&qtiolestibilior soret transcribendi,eam subito Typographo imprimendam commisi, & obscuriratem hanc cuilibet ingenioso lea iri Marte suo proprio eruendam ita reliqui, a me Deo dante alio tempore fusius diducendam. Dad alias duas machinulas inibi adductas, dissicultatis credo quidqaam occurrere, imo facillime & perquam pulcherrime ab Authore sescriptas esse, ut cuilibet primo intuitu ipsae illucescant.
Restae nune soluin du sors amplius in opusculo hoc Tui Vira manistissime
105쪽
tissitne mentio non redibit Tibi tot gratias reddere quot vocabulis iIlud augmentando&condecorando fauisti, penesque veniam incommodorum petere, quae tot vicibus meis importunis Epistoliis cie tum alijs pulchitoribus materiis tam Philosephicis quam Mathematicis occupatum P attuli. Scibenim Te vir Doctissime nunquam feriati, qui ab incunabulis semper laboribus quidem dissicilissimis, a t delitio sssimis addictus vixisti . cuius specimen iam quartus Annus est quod dedisti, in lucem mittendo ingeniosissimum S de materia profundi csma tractans opustulum , supra a me Parte prima citarum, in quod monstras tuos iuueniles Annos in materia ita difficili , ad quam alias capiendam caeteri vix senes deueniunt, tantum potuisse. Sed scio etiam te non solum in tam abstrusa materia sempcr occupatum vixisse sed quandoque ad alias PhysicoMathemaricasDesitias S ad occultum earundem Thesaurum inuestigandum qui inlinitus csh conatus tuos conuertisse, tamque multum in eodem eruendo profecisse, ut ingenia faragine pauco Annoru spatio curiosissimoru secretorsi in v n coaceruaueris, quos cum Thesaurus tuus sint in occulto detines. Haec tu semel sortuna arridente quam tui sicuti& pariter ego, & ut in mea
peregrinatione didici omnes, exceptis sors paucis y qui Urbi prodesse desiderant aduertam experiuntur ad utilitatem totius Orbis, S Tibi
inde enascituram immortalitatem, posteri rati dedica, neque inter domesticos parietes emori sine. Pro hoc te Amicus tuus rogati cuius
quoque Viue memor, eum ama, sicuti & Tu ab eo amari cupis. Vale.
106쪽
DE FONTI BUS PHILOSOPHIAE. PARS TERTIA
. Valutis fontium furisis,Mexplicata per varias machinulas portentasa mi ετ potentia in sublime sentes subrigente , nescio quis tenuis indarum δε- ' λω rut mihi aurem vellicat, eis ad alia sentium uianasmata in supendas liquorum proprietates
consilium enim mihi es bae Tertiaparte ut in decursu copiosius patebit fontium praesidio mariὸ tentatum Perpetuum mobile, Meteororum mirisicam productionem, flaminum, fontium lagosω itιnera, ω - recensere, re id qaidem emi merbam rum ambagib.s ον facis plauὸ ω diluta A, neq- enim derer ωι dum de lenepo spicueque fluente aquarum radio disseritur, asperior ιν turbidior fluat oratio. Sed ad rem.
107쪽
Machinam construere, Sphqram Mundi
Rs Naturae Simia possitne sic Chymicis recti fieationibus apta reliquida, ut unu ab altero amplexu circulari adstringatur & in motus Caelo aemulos girari queat, asserere ne queo , nam ignoro, Scho quidem Drebellium in Epistola ad Angliae Regem satis audacter locutum, ut non modo eius rei possibilitatem pronuntiare,ded &inuem irem se asserein non dubitarit,veraba eius ex Magnete P. Athanasj Κircheri desumpta place laudiamus.
Ego mi certum faciam me cognitam habere primi mobilis eanfam, possum construere gubum perpetuo secundam cursum aetherissingulis a . horis semet circumrotabilem, aut toties amplius; quoties mibi vi uerit, ita mi vel missi annis ne semel fallate Ostendentem nobis Annos, menses , dies , horas, cursum Solis,Lunainc. demum sic habet: ita in Vitro elauso terram in medis aqua, aquam in media aeris, aspis aerem tu me Ho ignisse pendo, ut inum Elementam aliud ambiat , veluti cisculus altus alium. Hucusq, ille. Sed
nescio quid dicere debeam , spdciosius ne an verius si locutus, siquiadem alibi sumptus incusat, quci minus negorium procedat; Scio etiam N Saeculo nostro plures eiusmos prodijsse, qui certis quibusdam Chymica Arte praepararis Spiritibus Harmonicos & Sympathicos Caeli motus occulto quodam Magisterio repraesentaturos se iactitarunt,&motum quidem secerunt, sed nummorum, in Principum marsupiis. Imo ante pauculos Annos eiusmodi Epistolam ad Excellentissimum Virum Dominum MARCUM MARCt Philosophiae &' Medicinae D ctorem & eximium Mathematieum, physicum Regni Boemiae Senio. rem&c. meumq; tum in Arte Medica Pmsessorem datam legi, ubi Inter reliqua scribit amicus, vidisse sese in vitreae Sphaerae Celo, totius Vniueis vivam & explicitam imaginem reptiesentatam,compendium Dmnium rerum sublunarium , idq; beneficio cuiusdam liquoris, chymico rigisterio praeparati. Ego
108쪽
- Egcicu inrimo modicum in Chinita partim videre,partim a fide signis tum audire tum quaedam communicata habere contigit; negare non possum, quin nou eius ope stupenda miraeula tum Medkinam spectandor deploratissimorum morborum felicissimae curae, tum Aristem Transmutatoria ne Metallorum unum in aliud conuersones, tum Nagiam Naturalem: variae curiositates producantur; ita ut in pluriis rimis Natura iam ab Arte pene superata esse videatur;& ut ad pi opositum quaeda in commemorem quae curiosum praeseserunt. Nonne mirabile quid est, Terram pariter & aquam quandam, secundum lunae incrementa augeri, & decrementa diminui Z nonne stupendum, Plantam arefactam, radice sua soluin aquae cuidam impositam, s. aut η . horarum spatioue nouo virescere. Nonne portentosum ex improuisolistra vitrei vasis inane, Siluam Abietum exsurgentem spectare & voahs nulla ommi lana, nonne omnem pene fidem excedens, posse Plantas&sbsculos diuersos intra Vitreas Phiala auco teporis spatio de sem er quando libuerit ta Aitate quam Hyeme ex liquida quadam materia produci Nonne inquam haec omnia incredibilia sunt,curiosa& pulchra, & ranienab Arte ad inuidiam Naturae experiri se permittunt;QMd tamen dicendum sit ad illud quod Itit ellantissimo illi Uiro scriptum fuit, hic pro nunc ne aut nimis temerarius in credendo, aut detractoren impugnando esse videar, respondere nescio, Scio enim ab alijs possibilitatem rei illius, iam dudum rationibus expicium 'esse Scio tamen iterum multa quae ratio Confutauit, Experientiam ad stuporem contradicentium manifestasse; Sed relictis his discursibus, videamas quid porro Ars in Natura possie in proposita machina, quam breui declaratione&Pragmatia amico laedimea expono. eia, Quatuor aut quor voles vitreae Sphaerae sic ad aptetmir, ut ripa intra. aliam certo spatio dissita, recipi commode possit, quibus ut 4. v. g. Elementa rite reserant, certa materia immittetur,dequa mox. lfi intimam Sphaeram materiλ rerrea puta argilla picta, auelatur, sue smailium, in secundam ipsum aqueum Elementum, in tertia aer contiis nebitur , in quartadem uini Oleum de Been confectum, quod rufo coalare ignem referet fis quod si eiusmodi oleo careas, Vini Spiritum evocolluctum infunde, hic sincerissime ignem defaecatum aemulabitur; Vt porro haec omnia intra Sphaeras suas concentriea constant omisibus axis cubi haemisphaeria insimul glutinantur9 traij cietur ; Ῥt a se invi cem nisi violente discedere non possint . Tandem Machin uia haee in Superficio extima caeleitibus Eonis, puta AEquatore, Tropicis; Zodiaico, Ecliptica, &.itpprimis Meridiano coauestietur per quem axis lo
109쪽
et ubi degitur traiicietur, ut circum polos omnes isti circuli materiales stante vitreo Caelo circumgyrari possint. -'pacto autem motus
induet possit eonsulatur Problema XV. XVI. & X VII. Partis it. Quod si diebus singulis Solem per unum
PromoueariSympathi-Cum omnino in terris cursum ea linium orbium circumuoluti iexpressisti. q. .
Quae res quo pacto Sphaerae istae sibi inuicem inseri & ineludi possint. Respondeo . aut in ossicinis vitri
1 ijs in hgmisphiria fumdi debere quae deinde
integra ab artifice in duo hemispheria stinis di, R demum glutinari. Clutinandi vitri rationem optime norunt at tifices, Consule si placet P. Athanasj Κire heri Magnet sol. s. c. ubi
praxim eius breuibuSinsinuatis . I
anueram superius obiter, admiranda quaedam Artis Maturietanistis opera, quaestis plurimis euriosis lectoribus eorundem instiis, m ximum postse restiendi desiderium resictura, unde ut talibus faueam, libenter aperiam , quantum circaea tum vidi. tum ab alijs didicit videram autem ego in itinere meo apud virum in cimicisco summatissimum quem illo ita commendante nominare non possum, Bostulorum diuersorum veram & non imaginariam,intra vitreas Phia. las productionem, qui ex liquida quadam es quas uliginosamat ria intra vitreas Phialas Hermetice Ela usas contenta, modico adhibito calore illico erigebantur & in Armalem plantam scius&flori sonustam desinegant, tamq; diu perdurabant, quamdiu a calore foveis hantur At quid tum, videram quidem , Sed Secreti particepsesse non potueram. unde tristis hinc inde diu mittuntq; egi, quo illud conseis qui possem, Tandem amicus quidam mera charissimus pro ingenui late sua mihi fauit di nescio etiam a quo acceptum pro verissimo mihi
110쪽
communicauit. Ego longo tempore id secrerum a seeretis habui, &Perquam maxime aestimaui credens necdum cuiuis cognitum esse. At non dudum contigit quod in librum quendam Germanici Idiomatis inciderim in quo integram operationem illam, publico iuri datam iam reperi r unde tu Amice charissime qui mihi a secretis habendam commendasti, ignosces, si etiam ego amplius non silebo,& hocce opusculo meo quasi per transenna intersera, tu illam, tum quasdam alias quas non solii a te, sedetia aliunde consecutus sum. Mundo coinα municaturus, partim quod ab alijs iam aurae publicae esse datum viis
deo, partim quod proditurum breui praeuideo. Sit igitur pro illis.
PROPOSITIO ILPROBLEMA II 'Varia Curiosa Spectacula Artis
Moseoli ara Hosa intra Vitrum reproductio.
Eeipe de semine illius floris aut herbae quam producere vis
quantum sussicit, quod bene maturum colligi debet, amre tranquillo & celo sereno, illudque in vitreo mortario contusum seruetur in vitro probe clausi ne evaporet; in ere deinde nocte una alteraue in Phiala vitrea sub d o irrorandum expone, ablatumque ante solis ortum in vasculo reconde ; Capiantur e ti m ope expanserum mundorum linteaminum aliquot mensum mundi roris quem iterato filtrabis ac destillabis, donec quantitatem colabilem collegeris de fece aut sedimento roris, quod in Salem cal- cinatum ac denuo in rore destillato solutum semini contum affundes, ut ad 3. 4. ve digitos supra semen humor emineat. Haec in vase congruo pro altitudine naturali herbae aut floris her- metice clauso sepelies per mensem in loco humenti, aut fimo equino, videbisque elapso Mense, pelliculam vari; coloris humori supernata re, eidemque adhaerere viseo sum quodam sedimentum, humorem vero satura viriditate tinctum conspicies. Exponatur deinde vitrum, interdiu quidem sereno Soli, noctu vem lunae ac sideribus, aere vero