Noua, et amaenior de admirando fontium genio ex abditis naturae claustris, in orbis lucem emanante philosophia. ... Auctore Iacoboi W. Dobrzenski de Nigro Ponte Boemo Pregensi. ... Opusculum quod non solum curiosis ingenijs ob plurimas & nouas hydrau

21쪽

TER MINOR UM, QUORUNDAM

In Hydraulicis & Pneumaticis frequenter

occurrentium praenotitia .

eodem a nobis inbrpantur . Est autem SIPHON vas oli- longum cylindricum per quod aqua decurrit , horum qui- clam RECTI suiu, quidam lNCVRVL; pro ratione va rum ciuibus inserunturi qui si normaliter super Horizonte steterint

- γ CLAVICULA,EPISTOMIVM,CANNULA. ide signifiicant: Estr rs EpISTOMIUM uintumentum compestum ex segmento,pbimenti & vertebrula 'petriise , &hoc siphonibus vel vasis adseris

SlpHONlS SECTIO quae vel diaphragmate vel aquae fluxu eotingit; si quidem suerit basi parallela, CIRCvLVM generat; sin planum fuerit ad basim inclinatum ita ut imaginarie productum concurrat ELLIPSIM PRODUCIT. Si denique axi aequidistans ad basim normaliter constiterit PARALLELOGRAMMVM iacit. l V. . Si arctior siphon per ampliorem seu laxiorem siphonem per m dium seu undique aequiliter a caua superficie distantem transeat abi': RITALIs SIPHON seu DlABETES ex mente Heronis vocabitur & hie eiusdem est efficacie cum Siphone incurvo,

22쪽

sunt Synonima, significant extremas siphonis aperturas, quaruminensura est circulus maior minorue pro ratione tubi Sc. v I.

VAs, RECEPTACULUM, CAMERA , pro eodem sumuntur,sionificantque locum in quo aqua vel actu vel potentia continetur. v II. V As svPERFICIARIUM est Superficies eorporis ab eo cogitatio. ne sola separabilis. VIII.

FUNDUM VASIS, est superficies illa cui aqua perpendiculariter

incumbit. IX.

DIAPHRAGMA est medium illud seu planum quod vasa in duo

furaue receptacula seu loculamenta distinguit.

VAS VACUUM, est locus omnis corporis expers. XI. VΑs INANE, est receptaculum ex quo praeter aerem nullum seu- sibile aut visibile corpus inest. XII. AsqARIUM seu PLATISMATIUM est camerula habens In veristice vel fundo duos laterculos seu planaseu lamellas aereas politas &leues, modo rotundas, modo quadratas, pro ratione vasis aut modioli cui ad serruminantur. Hae duae lamellae inuicem circa cardines iunguntur: sic ut una quiadem firma de immobilis, ostiolo modico per medium hians: altera per

modum operculi sursum deorsum agi possit,& hanc saepius ΛNIMELLAM, LINGUULAM vocabo. Adhiberi solet camerula istac vocemus ASSARIUM in machina Ctesibica quam Galli Pompe Germani POMPEN vocant huius enim

heneficio ab imis vallibus aut etiam sontibus & cellis subterraneis, ad alta montium & summa domorum fastigia aquas elic Iunt. Eiusmodi Ctesibica organa eleganter & ingeniose fabrefacta passim in Germania conspicuntur,cuius beneficio quoque in sta Par te secunda docebo sonticulum iucundissimum construere a me non semel Pragae Memorum visum; ubi supradicti organi ope ex fonte mobili & culto, grande vas Sphaericum ita aquis impraegnatur ut laxato si-b 1 Phun-

23쪽

phunculo sulgoris in morem sublimis in aera aquae radius exiliata. XIII. MODIOLVS est Cylindricum c uum vascuidii serne Assarium ad-

serruminari solet.

XIV. EMBOLVS est lignum cylindriςum oblongum quod in imo suic rio aut alia simili materia villosa obuoluitur ad cohibendam aquam,&retinendum, quem exugit acrem, hoc in modiolum inseri solet. huius enim frequenti sursum deorsum agitatiops , perassari uim in modio- Ium aqua sub ingreditur,& per Siphonem ad summa fastigia cui dii Iimpellitur, huius schema dabo infra, Refert Ingeniosissimus Mersennus in suis cogitatis Physico Mathematicis nouum quoddam genus haustri hydraulici absque aspi iaratione vel impulsione t quod per pompam nostratem facimus in uentum a Gallis. Situla inquit ex corio vel motials ad tubι fundum posita quae tigillis ei infertis , se ad supremήs vrique tubi partem ex qua bauru

aqua peruenientibus ducitur ex reducisur, mel potius trabitur, , proprio pondere recidit, stu q*alibet fui tractiove nouam aquam tribuit ex bau 3νὰ Uculo superioresalientem stes exundantem, quam ad quo is istis accomodare postsis. Et hoc hau Iro cui nempὸ nilo ι is aer ad centum si fuerit opM luxapedas aqtiam Acea Gmmori totius aqiι ei IAH3 riu emisistragro tuba altitώδη is pondus Niribus te lisa moaeatibus exaeques, , tantispersuperes.se ille .

LIENS, pro eodem a me usurpantur, & significa hi continuatum eas Syphone aquae ducti m, siue id Verticalis sit si horixon Ialis. i

AQUAE PERPENDICULUM , voco longitudinem seu interual. Ium aquei radii, ex sphone aut vase perpendicularitor descenderui vel ascendentis, & in terra siquidem descendat: in determinato aeris puncto si sursum seraturdeterm nati. ji Absoluta terminorum explicatione,reliquum est ut ad Posui it it rerum serie postulante defluam .

24쪽

PETITIONES SEU POSTvLATA.

Hydraulico Pneumatica.

Viusuis aquae summam i superficiem planam S horironti si, o parallela esse qqomodocumque vas vel sphon insectatur.

niici 1 nu ol tu' inma,si, tanta bire 'mae oram alon ae irast abri au i Anoo lin nrbitiosi mobilus1 III. Maioris ponderitatis aquam esse, cuius quantitas longius perpendiculum siue intra siue extra siphonem concipitur habere, opus est aurem ut ab aequali foramine decurrat, & per homologos siphones. IV. Aquam suapte natura non minus quam alia grauia ad terrae ce trum con niti siue oblique feratur siue e recte .

non ascendere. . P

Pressionem aquae fieri eun in perpen iculum, & partes magis pressas a minus pressis pellὶ - 'Aquam transeuntem per squatasManest caeteris paribus) aequali tempore transire. UI ILAquam desuentem per vasis imum orificium perinde ac per tubuisium perpendicularem a summo ad imum decurrere. i X. Aquarum quantitates quae per aequalia soramina aequali tempore ab aequali perpendiculo ex vase defluxerunt aequales esse & contra.

Si sectiones in tubis aequalibus aequales fuerint, quantitares aqvxaequales Diuitigod by Coosla

25쪽

aequales esse & eontra si ad uales Delint aquae quantitates, aequales ab aqua fieri Sem es subintellige in tubis aut vassaequaliter situ tis.

. XI. . .

Aquae horizontali lando incumbenti tantum esse pondus, quantum est cylindri aquei vasis fundo perpendiculariter incumbentis,indeque ad summam superficiem continuati quod parte prima propost s. deducam. XII. Corpus solidum materiae leuioris quam sit aqua non omnino mergi sed aquae supernatare, Contra corpus grauius seu materiae pondero. foris quam sit aqua, ad fundum usque descendere. Denique corpus materiae aequi ponderantis datum in aqua locum retinere. Reliquas corporum grauium cum aqua proprietates quia ad Hydraulicam nostram nil conserunt, hydrostaticae nostrae reseruare placuit.

26쪽

INNOCENTIO CONTI.

restara sempm immortale

'Empia Fortuna a nostri danni in renta Con tirannica legge at mondo impera, E sotto il giro di rotante Ssera Uuniuerso qua giu regge, estnenta.

Fra te varie vicende ogn' hor tormenta Chi tra suci doni σ sterii is syetri E alla virtu sempre nemica altera . Indessessa r ela gli strali avehia. GIACOMO, non temer tu , che discerni, Che solo artua di Fortuna it telo Delia stigia palude a' lidi inferni;

potito Altini.

27쪽

AL SIGNOR

Alludendo alle senti da esta cosi spiri

tosamente inuentati.

Non pia sugge i liquori per innassiar gliallori La fama, onde apia dotii i serii appreta,

Anzi ehe hormai detesta Di Pindo P onde, e i monti, Se a sar gi' allori eremi Meglio di Pindo assai son Ie rue ronci.

28쪽

NOVAE. ET

A MAENIORIS

DE FONTIBUS PHILOSOPHIAE PARS PRIMA

Mequam ad fontium fluat omiam calami acἰem p . moueam, paucaei,sιn vestibiao Amice lector te conu

nirapia . Fontes quam amaeni, & blandi vissa sunt tam arduu .n , & explicatu dissicile est eorum scrutinium e nemo certεc mea quidem sententia9 eorum proteruum Genium, de abditas intra confragosa montium latibula propagines aut ast qui potuit aut satis elucubrares E montibus in valles,&inde ccuper quosdam artifice natura efformato, P canales, nunc palam, alias occultis anfractibus & mea mdris in mare praecipites ire, indeque tui sum ad suos sontes remeare, praeter sacram paginam quotidiana nos docet experimenta ' OMNIA

inquit FLUMINA FLvUNT AD MARE, ET MARE NON RAD v T, &c. Quo pacto autem id fiat antequam ego sensum me una prcponam placuit breuiter aliorum circa hoc opiniones ex Alm gelio io: Bap. Riceioli m . I. lib. 2. Capr 33. adductas, incerto ra-inencrdine a me desumptassentire. ut videre lector possit variabilem A since Dissili do by Cooste

29쪽

sententiarum inter se differentiam. Prima est Molinae, qui ad pluuias recurrit quae e nubibus depluae intra terrae viscera se penetrant,&insinuat, ibidemque coaceruatae sonistes parturiunt. Sed vereor ut satis opinio haec si solida; expertcntia enim constat aquam depluam etiam ubi porosissimum, S siticulosum est solum ultra pedes iq. in terram se penetrare non posse quomodo igitur montes Saxeos quales sunt Chilenses , Peruviani, Styriae,&Tirolis&c. peruadent ad quorum tamen crepidines sontes enasci quotidie videmus, quid quod iam inde a condito olbe FONS ASCENDEBAT E TERRA tRRIGANS UNlVERSAM SUPERFiCIEMΤERRAE, ET TAMEN vfloqitui Sacer textus NON DUM PL ERAT DOMINUS SVPF R TERRAM.Altera est Peripateticorum qui Aristotelem secuti, sontium originem interno aquarum depluuio seu stillicidio attribuunt. Constat

enim intra an fractuosos terrae meatus ingentem vim aquarum latere et

quae subinde perruptis, & apertis a fossoribus aut vi propria venis ingenti cum impetu foras eluctantur: quae ubi aliquantisper in antris subsederant, calidis, &sulphureis in vaporem rarefactae Spiritibus in sublimE sublatae thoIis, & fornicibus ad figuntur, postea quae in guttas utpote rigidiore aeris regione bresoluuntur, & per decliues montium sinus deuolutae sontes creant, quod stabilit ante citatus P. Ricci

ius taliter. loco Supra dictor Videmus in excavandis puteis terram uelut spongiam guttii des antem, ae in montium cauernis concameratis, Iupern/

guttas manantes, adeo mi ego xv mna numerar/mpti Auam 3 sto. guttas qua

iussentis ciHernulam implebant. quod,& ab aIijs obseruatum est. At non sussicit ita explicuisse multas ob causas. Tertia sententia est nimbricensium,&quorunda aliorum. Quaiunt aerem subterraneum diurno aut aestiuo Sole rarefactum superue niente vinc cturni aut hyberni frigoris addensari, & hac sui coa rctatione minus enim tum occupat spatium o violente aquas in sublim8 Vrgere, quod a Thermoscopijs desumpto exemplo confirmat. Sed nec hi fundum tetigerunt. Non placent qui ad sideru activitate recurrunt, multo minuSi3 ,qui pernicum S Galilaeum secuti, ad conuu'si Oibi, vertiginem conis fugiunt; vero similius discurrunt ij,qui a grauiore maris aqua, sub terraneas leuiores, ut pote iam a Salis, & grauiorum corpusculorum pondere immunes, S liberas premi aiunt, itaque per canaliculos, Naturae Arti ficis opera i n tra tetras elaboratos in sublime attolli, di deinde ad orificia sontium deuolui.

30쪽

Cardanus cum quibusdam aliis fontes generari dicit a riuulorum is congerie &coaceruatione, qui ex vaporibus aqueis intra, & extra terram frigoris vi addensatis procreati sunt, quique Una cum extraneis depluuijs fluuios tandem essiciant, Apparentesque quasdam pro se allegat congruentias,Puta quod sub ortum Solis humor in montibi

notetur, quod incrementa fluuiorum comuniter tempore matutino

accidant&c. Sed neque haec opinio satisfacit, quis enim sibi persuadeat, tanta aquarum volumina, & constautem suminum impetum.

ab addensatione vaporum,&exhalationum seri posse ΘModerni quidam Philosophistatuunt terram quidquid aquarum ex

suminum alueis in mare effudit, iterum recipere. Occultis enim tramitibus inquiunt aquam maris subire terras, & in transi tu per mulistiplices anfractus terrarum verberatam, & per arenas atque argillam latam deponere salsedinem , & amaritudinem , & sic insincera aquam transire 9 at de hac sententia melius illustrata , pluribus ins Hus loquemur. In eo enim rei eardo vertitur, quando, & qua vi mare in terras subeats quis tantam aquarum copiam deserto Oceano abrupta, & sinuosa montium claustra sub ingredi cogat praesertim cum mare ut falso quidam sibi ageometrae imaginantur non sit altius sontibus : quod infra breuiter prcbabo. Contrarium enim potius tenenis dum esti fontium loca magis eleuata esse quam maris superficiem,pl xaque enim sunt in altis montium clivis, & verticibus: ut potius, MLacilius inde ad mare defluere , quam cx mari contra naturam ascendere dicenda sint. Hic enim est aquae genius quod infra ostendam ut ad loca magis depressa minusque eleuata moueatur non ad sublimiora. Quod omnibus Hydragogis notum est, & P. Valentinus Stanfelin sua Dioptra Gaeodetica cubi ex accidentide hac materia agit cIare deducit. Propositis aliorum sententus, interes , mentem meam quam super adducta dissicultate & quaestione habeo, aperire. Quod quamuis illibenter facio, nescio an impatientia an vero pudore ductus, tum ob tantam rerum Physicalium ignoratis veris fundamentis,in incertitudinem. tum ob multifariam contradicentium quod sequitur inde quantitatem,tamen sumpto animo conabor pro tenuibus viribus meis aliquot de materia dicta proponere verba. Duplici,& inter se diuerso contenta discursu. quorum primum iam dudum paratum habui, S cundu vero no a longo tempore didici. Vtruq; lcctori bene ponderandum praebeo, ut me suo tempore qui magis ex illis Uerritatem redoleat comonere non dedignetur, gratissimum enim mihi accidet,meliusque A a me