장음표시 사용
51쪽
sertis vitri angustiis, in subiectum vas descendat atqui talis descensii non sit, non ergo aer peregrinus per vitri poros ingredi potest. Digressis de Vitrorum Porositatibus.
oecasone multa mihi dicenda forent contra illos qui porcsitates vitrorum tuentur, nescio quibus transudationum experient ijs persuasi, at cum hic intenti mei pro nunc non sit, multis de hoc disceptate, Ium vno aut altero experimento illos erudiri volo: Si enim secundum illos vitrum porosum & transpirabile c siet, hoc maxime appareret in recipientibus illis qui aquas sortes conteruant, hi enim si non satis aut crassi aut graniades sint pro cohibendis & coercendis intra se Spiritibus, ab ijsdem a noustiarum impatientibus aut in mille partes rumpuntur, aut si tu vitri rupturae cauere Vib, opportet te omni die Spiritus relaxare, &ijsdem aliqualem libertatem concedere, quod sussiciet, si paruula acu foramen faciendore spirium sacias, unde data porta Spiritus cum maximo impetu & rumore exilire videbis . cnon intelligo autem Aquas
sortes, quales passim in Pharma eo pol ijs venduntur quae hunc effectum raro faciunt. Sed solum illas quales viris Philosophis cognitae sunt. Si igitur vitrum transpirabile esset, quaero cur non vehementes &subtilissimi illi Spiritus per subtilissimos quoque vitri poros exitu νquaesierunt, sed potius aut vitrum ruperunt, aut se relaxari passi sunt PQuo Experimento edocti Aduersaru, non amplius timeant, ut es sentiae rerum per vitri poros effugiar t, solum potius attendant orificio claudendo, ubi maius periculum Spirituum aufugendorum versatur. Sod videamus quaeso breuiter fundamentum illorum quo transuindationem Vitrorum defendere conantur.
Dicunt illi: Pocula vitrea infuso illis liquore frigido sudant, Ergo
sunt porosa, at dico ego. Sudorem illum non prouenire a transudatione liquoris; Data enim semel illa, cur non transudaret semper non video, inuenta enim semel via, & durante humore in poculo, crederem madorem quoque duraturum, prout videmus in fltris, hoc autem
non fit, sed paulo post poculi vitrei madida superficies exsiccatur. Ergo vitra porosa esse non possunt & transpirabilia.
Confirmo hoc Thermoscopiolis Aqua ardente aliquando repletiS.&hermetice clausis, quae semper aestare S hyeme eiusdem ponderis deprehendo, imo recordor me simile Bononiar aro. Annis clauium in ΛIulaeo Diqitigod by Corale
52쪽
op FONTIBVs PHILOSOPHIAE PARS I. dis
Muta , Vitieuiusdam D ictissimi vidisse,quod semper eiusdem ponderis ille obseruat, sicu ti & Romae simile ab annis Io. a Patre Clauio fa-bie facta in ira musaeo Kircheriano esse intellexi ; At si Vitra porosa essent,quid ni Spiritus illesubtili iam dudum exhalasset e .. . Unde autem eueniat quod pocula Vitrea sudent,de hoc multis mihi die endum foret, innuo solum, id sine conditione non fieri; nam si hy herno tempore, ad auram frigidam,insundatur liquor frigidus poculo
vitreo nunquam ludat,idem si fiat tempore aestiuosum liquore calido. at si tempore aest: uo aqua aut vinum glaciarum Vitro infundantur, ilialieo illud madore respersum conspicimus. quod aliunde fieri non existimo, quam a rarefacto inuisibili vapore aqueo, in atomis minimis aera circumuolitante, Vitrumque praesentia liquoris frigidi, in poculi suo ,rficie vi quadam imperiosa tum conden lato, & in nranutissimas Euttulas conuerso .vi haec est pro nunc opinio mea , quae susissima indigeret explicatione at suo tempore alibi elucidabitur. Sed ad Rhon
Egresso ad Materιam .e Ertum est secundo. neque aerem neque aquam per os fissu lae subintrare posse, utpote quae in mercurium immeria omnem omnino aeri ingressum & accessum prohibet, quo pacto enim aqua, Mercurio, ceu vallis quibusdam circumseptus aditus aeri patebit finge tam subtilem, ut omnia ista peruadere possit finee illum ingressum in deserta spatia, nonne debebis mihi coneedere ut supra, si ei semel viam concedamus, Mei curium totum ad fundum subiecti vasis casurum, quod non sit, non ergo ing rgi raer peregrinus'. At quid ergo inprouinciam deserti Mercurii subesi vaeuum admittere absurdum, ita misterium solvebam. Dicendo: Partes ab argento desertas, tenui quadam substantia NSpiritu ab ipso eorpore fluido emanante repleri; haec namque tenuis. sima corpuscula descendentis vi ponderis elicita, S iteratis vibratio nibus rarefacta,eo usque se se extendunt & attenuant, donec ad iummam raritatem deuenerint, tum demum ulterioris distensionis impa-πia, molem ut cunque grauem argenti,in medio suspensam tenent. Duo itaque in considerationem veniunt in his experimenta s. Piimo
subtiles illi & rarefactibiles Spiritus. Secundo podus m0 cui e-
figuntur. Quo itaque fuerit moles argenti copiosior, se amplius sp tiu in Spiritibus inhibitandum relinquitur, pro ratione enim graui ratis rescit mensura attenuationis; Hinc est quod aqua,&-modi,
53쪽
minus grauiali qm da palum aut nihil de spatio ac reo relinquant. Nongitur potentia, quae laumidum aut liquidum deorsum rapit, vacuum inducii: quod erat demonstrandum. Hic eigo erat discursus meus ad eliminandum vacuum non conis temnendus, qui non paucis Philosophis plenarie satisfecisset, at quia ego casu ab fortuna. cerro qumdam experimento, circa hanc materiam eruditior factus fueram, opinioni a me alia ae non tantum sistere dedeandem melius illustrare,amore Veritati,& boni publici ergo, sequentibus verbis volui. Dixeram igitur in commvn ,de latentibus intra mixta spiritibus &effluuijs, concluseramqsic partes ab argento desertas tenui quadam substantia & Spiritu ab ipso corporc fluido emanante repleri Sc.hoe autem nullo oculari exemplo comprobaui. At quid dices Philosophe,s tibi offendero in Mercurio ipso, non iam subtiles Spiritus&essu uia, sed veram de realem aquam Elementarem ilicsse, credes neὸ si credes&te iam anae tu Vacu Iqtae tot ingenia expauescete fecit liberasti, si non credis & es obstinatus, ecce amore veritatis, cuius indagandae me Al umnum profiteor, tibi lubens modum proprijs oculis intuendum aperio.
Monstrans Aquam Elementarem Mercurio inesse.
Icipe Argenti viui quantum vis v. g. s. aur Io. libras, eolis locatum in Urinale vitreum bene lutatum, accomodasa nello huic operationi adaptato, & superposito Alembico. clausoque bene secundum Artem orificio, da ignem lentum, & videbis paulo post e Mercurio certum vaporem attolli Alet biei hemisphaerium replentem, tandem frigore circum ambientis aeris resolutum in guttas, per Alembici rostrum in recipiens decidere, quarum quantitate habita, cognosces aquam limpidam S claram esse, restat assirmare Elementarem, sed paulo poli. Quanti talem illius aquae ex sex libris Mercuri j ad 3. aut η. uncias colliges. Quid amplius; s iam dest si Iatum ita Mercurium loco aeri pervio collocaueris, Operationemque de stipationis rei taueris, S denuo de aqua illa limpida quantitatem consequeri S.
Inseresne tu iam, aquam illam esse sors Spiritum Mercuri j diu a Chymicis desideratum, ut non nemo arbitratur. Sed salleris, nam sine fine operationem repetendo, quid dico sine fine, saliena sexies aut octies
54쪽
octies processu temporis plus aquae consequerris, superantis datas Beaut decem libras Mercurij. Vide an hic Spiritus Mercurii esse possit si non; Ergo libere dicere possu in Aqua illam nil aliud esse quam atomosaqueas in aere circumuolitantes,tepore humido ab Argento vivo eide
exposito attractas, & frigiditate naturae Argenti viui intro conseru tas posteaque ope destillationis in aqua formale eo uersas. Placet ne opinio si no arridet, Experire philosophe, meu enim hic iam non est tibi dicete,cur & quomodo hoc sat, tuu est indagare, similes enim diccursus opportuniori tempori & postquam plura circa Naturam illius indomiti serui mihi innotescent restiuaui. hic enim solum quod opportuit attulisse lassiciat. Qui d igitur iam ex hac Experientia narrata mihi inserendum vudeatur, antequam determinem, adducendu prius duxi Doctissimum discursum de hac materia differentem amici mei charissimi, quinquennio olim contubernalis, viri in Philosophicis & Mathematicis Expertissimi, veritatisque non illius Sophisticae indagaroris solertissmi GODEFRIDI ΚiNNERI cuius iam nomen opusculo dilucidati problematis Austriaci a Gregotio de Sancto vincentio propositi Per orbem famose viget, sequentibusque pagellis magis viri eruditio manifestabitur, Discursum inquam occatione cuiusdam alterius rei mihi ΑDicss. Menso Augusti Praga inter alia docta & curiosa Epistolii sui effata transmissum in hunc modum sonantem. De Mercurij degillatione in sicco recipieMe ro Heuda benὸ est quod in
monuerιs , probabiliter enim aquam pro eiust m congelatione fuissem adbia ιιιurus,quai negotio Vniuerse obsicere potuisset. Et obferiration auὸ dignum est quod scribis is bumore principio de illationιs egre siente. certam en mia
συιdetur materiam illam Mercaris eatero, multo leuiorem esse, cum statιm in initio desiillationis eleuetur, transformeturque ιn bumorem. occurrit mihi circa id imum res memorabilis ἔν qua auotium magnum a ferat controuersia milosophies ab annis compluribus intergrauissimos totius Orbis Aut bores non sine maximo celeberrimorum ingeniorum conflictu agitata. Meminis fiam dubio ante annos '. mel. Io. circiter R. P. Valerianum Hagnum capuωeinumin Potinia celebre dissidum de Vacuo excitasse quod totum deinde per
Orbemdiuulgatum excivit nobilium ingenιorum ad fetu icia. quorum quanta plurima desudam ut in eo ut macuum e rerum natura quod P. Valerianu* ι uis duo iam volebat eliminarent, Scis experimentum eonflige in Assula vitrea M. Nurio repleta cultas ori scio inferne Mercurio ι n alio vase sito ιmmem, Me
curius aliquo que a superiore si Lia parte descendit patio illo tamquam ma-cuo remanente. Hinc illi motus acerbissimique conflictus tot ingeniorum. δευ-- D a rianus Dissili ed by Cooste
55쪽
ylaxus inclamat is triumpia e contra nataram, qui tantam atioqui relum notem contra Genrum suum macuum pati docmsset, Alius me amoliretu bane a Natura catu mae, Aebat grauitate Menur ij descendentis attrahi eriternum aerem per mitri poros , tunc faciliorem sui penetrationem in gratiam laborantis natura patientis. Hiabatur hae alijs nimium coacta repletis, ideoque confugerunt ad aerem, Mercanum inter in vitrisuperficiem inter' stum tune mercaeriali pondere eleuatum, magi uestito Hlatatam; tibiat nonnulistissubtilius agere i Spiratum quenda recens a Moturis ad auxιliandum n
turae, productum cousingere. D. D. MARCI ω suas in hac arena partes egit, docuitque in tibro suo de arcu caelein,ponderose Mercurii defensu eliei eiusdem quintam essentiam, inadascendendum in vitri summιtatem cogi. Ali,eommentifunt clia, pro δε- qusqne ingento atque gusta. Ego exν'marem non in pia, ieirs oeuitu. 3n vitra fumitate quas ι nane,aqua ιlla mercariali replueri , dum Mercuri graue corpκs innato pondere deorsum defendens, cogit istud
ipsum corpus it pote leuius siego Hreia Mercurio quasi indissolubiliter ind quaque circumfomin natura tunc laboranti Ivpetias ferri . Hucusque ille;&satis meo quidem iudicio bene, in hoe tamen adhuc non sibi fidens, a quam illam quam ille vocat Mercuriale nomine Elementaris compeIlare, cum nec S ego tum temporis de hoc certus
fuerim. & postea de hoc quoque male supponens, locum illum quasi
inanem aqua illa repleri, non enim repletur ex toto, sed inanis tamen
Iocus relinquitur, quamuis dubito an ille ita voluerit se explicatum, non interest tamen sussicit nos penetrasse quid Aqua illa sit; indagata
enim eiusdem Natura,quaeso quis amplius vacuum defc ndere poterit Non enim opus erit ad latentia intra corpora effluuia confugere, cum prae oculiS habeamus atomos a queas a si attractas in eo invisibiliter conseruatas, ope destillationis in auras elicitas, tandemque vi circum- ambientis a lembicum frigoris in aquam couersa S. atq; in Experimento pro sto ponderitate Mercurii sursum extrusas inanemque locum replentes. Habeo enim pro certo atomos illas ante destillationem intra corpus Mercurij absconditas, plus ut ita dicam aereo modo se habere, quam ut nomen aquae mereamur.
Ex quo etiam facile cognosci potest, cur in euersione vitri tot vibrationes fiunt, atomi enim illae leuiores corpore Mercur ij, &ipsi undiquaque permixtae, superna petere coguntur, a Mercurio veluti naturae alienae expulsae, neque prius pacem affectant, nisi cum V te que illorum loco ipsis a Natura destinato coniti terit proque maiori
copia atomorum illarum, magis Mercurius a summitate vitri elongatur, pro minori, minus quoque descendere cogitur Et Dissili od by Cooste
56쪽
Et hoc fuit, quod Experimento edoctus pro elucidatione materiae nostrae pro interim adferre placuit. plura suo tempore, inuestigaturus, ubi tamen prius quomodo haec placeant persensero. Spero enim Deo adiuuante, me ulterius progrediendo eruditiorem euaturum. Restat adhuc ad complementum vacui subtilem ioan. Bap. Baliani Epistolam, ad P. Mersennum datam, huc Corollarii loco attexere; in qua vir profundissi nus ad aeris grauitatem, vacui exclusa uam appellat, quae si inquit ille absit, haud dubie dari vacuum non repugnatrSic autem Epistola habet ;Admodum. Reu. Patri. M. Mersenno M. S.
F aulasti a me tuis litteris datis rL. Diij es' alijs, ve tibi quid de I macuo sentiam aperirem: bucusque di fugi, quia prius 'Paeo uis Δηι ipsemet experiri moluit, quod quisem proximis diebus iti, feliciter contigit, ita a me probatum γ' tibi optime compertum Iubens praetereo: ad causam accedo. Ego, ram ab sene pluribus an uir, expertus areis pondus, arbitratus sum, non repugnare dari vacuum, at dissicillime dari, imιrum ob aerisIrauantis resistentiam; quam non mirum a nobis non fentiri; ab ea nempe rundequaque pressis eadem prorsus ratione, qua in aqua submersi, aqua pondus non m c piminis , quemadmodum i duae perii Pemus, abeograuaremur,st tum infra nos adesset aer, ita pariter in aere degentes ab eius premeremur ponderes Nacuum infra norsortiremur. cum autem, nudo innixus experimeσto nondum compereram macuum defacto dari, cum comis retini aliorum sententia de facto non dari censebam, at hoc non ex Naturae repugnantia ,sed quia fortὸ υσta seret altitudo ponderose aeris, it ni maxima miri contraniteretur, vacuum dari nequiret: qua omnιa pius amicis communi cam . Gauisus sum, eum primum ex tuis percepi, repertum esse, qua vis aeri prementi adeo obsistat,ut spatium sensibile omnino Nacuum remanere coarctet, nimirum Mercuri, in tubo latentis altitudo pedum 1 : circiter regioru, tribus palmis no Iristibus erὸ respondentium, cuius vires aquari cevsui aeris grauia rati desuper prementis lex q uo altitudinem aeris ponderosi metiri liceret sibiaque aquati s esset ponderis; nam si mercuriux ad aquam est mi r 3 ' ad unum, ον aqua ad aerem mi r 3 3 s. ad inum, mi tua Prop. 29. Phan. Odri erit Mercurius ad aerem . ι84oa ' ad unum, cuius triplum 13 ao 7 f.
miliaria 9 ἰ proxime, erit altitudo aeris, qua ad c esset maior, si et/t probabilius iidetur, sit aer minoris ponderis, quanto est altiore ut ut sit, ex bis videtur inferri, quod dato vase cuiuslibet is quaris pleno, cui tabus desuper elausas, eadem liquore plenus insi ut, tum liqvoram in tubo quiescere, cism
57쪽
pars liquoris, infra tubum parit, grauatur a rubi liquore, ae reliqua ab aere premente, per ea q/υ Arabim: de insidentibus aqua: si vero altior sit liquor, proand liquor vasis 1 ra rubum magis pressus, rubi liquorem descen rumέα seque quo pressiου τεμ partes in mas contenta pariter premantum,quod cou tinter, si liquor sit Mencurius, dum sit altua in tuso palmistribus er aeris uniformis altitudo milliarium ς ' , si sit aqua palmis qo ' sistita dere-bPis: quae tamen censura tua libenter submitto. Nas reflexiones quas nomdum iidi auide expecto, , tibi interim plenam exapto felicitatem . Satum g
P. Tuae adm. Reu. Obsequent usimus D. Baptissa Balianus. ADducerem quoque huc Authoris cuiusda Probationes, vacuum quod impossibile Aristoteli & asseclis eius habetur, euas Teia requisitum Natutae, at quia initio Propositionis subito me decIaraui, non velle in Quaestione illa nimiu me intromittere,uis quod experientiam a P. Valeriano adductam concernebat. idcirco verba captiuin&in aliud tempus differo. Ordine postulante, ut rationem suspensi Nereuiij, sicuti & aliorum multorum experimentorum inquiramus
Vnde nam fiat, quod non modo aquae , sed &corpora sol id a, in sublime attollantur,& suspensa teneantur.
I Ntequam Nodum'hunc gordium extricare aggrediar, plaωα cuit primo curioso lectori Experientiis aliquot non minust proprijsquam peregrinis Propositionis huius titulum magis illustrare, ut capacior imposterum reddatur subsequentis tantorum effectuum disquisitionis.
CAnaliculum vitreum argento vivo ad summa labra exple, & in subiectum vas aquae amoto sensim ab ore tubi digit aliquantis per Dissili ed by Cooste
58쪽
per immerge res mira,videbis totum Mercurium, ad ima vass praecipitem ceet fractis repagulis indomitam feram ire, quod antequam asisequatur, multis vibrationibus ceu furijs agitatus insolescet, donec nihil tale metuentem lympham totam in desertam stationem sursum
impellat,ipseque solus dominetur fundo. Quis sua contentam sparta in sublime attollit e
ant in Fig. v m. duo Sphaerica v. g. vasa A Bliquido recipiedo 2 idonea, iunganturque superne adferruminato tubulo AB fundo utriusque ad ferruminentur canales C l FG, quorum ' alter FG vasi immittatur in G,alter perpendiculariter ultra vas protendatur habens clauiculam ad C, inseratur eidem vas A in- - sundibulum , cui clauicula ad Estabiliter adglutinetur. Vasporibvinariu optimo turgeat salerno, Cum igitur ex vase H G peroseu.lum D haurire vinum voles; clauiculam Caperi, ut humor aqueui in A contentus liberE per canalem Ct defluat, hoc enim exinaniente vas A, aer in B emigrabit ad Α,& consequenter huius locuoccupaturus ascendet vini liquor ex vase H G per GF,dum totum
Vitreum rubulum in subiectum vas aquae, propξ fundum immerge, clausoque demum superne ostiolo sensim ab aquis sub- letia&attollera videbis in medio ceu ligata teneri lympham semper
59쪽
descensum minitantem, nunquam tamen deciduam donec captiuae misertus, aerem substituas lapsurae. , , . '
Sic & amplum vas,rotundae verbi gratia figurae, nullo vilibi forami. ne scatens, aquae lateraliter quo aeri egressus pateat j immissum, postmodum perpendiculariter ab eadem leuatum, multam secu aquae sequἰ faciet molem, neque elabi permittet, quousque & ipsum vas aquae contiguum & ad angulos rectos perstiterit.
Olem sphaericam utcunque grauem sic in aItum attolles: , Ad unius imperialis magnitudinem, aut etiam aliquanto maiorem ex molli corio partem circumcide, traiecto per centrum funiculo, ut attolli possit, madefactum deinde corium aequabiliter Sphaerae accomodassentcq ite attollere incipe,& via debis nullis assixam ligatamve chordis Sphaeram in sublime leuari nequidquam reluctantem . At mirabiliora audi: Duas aequalissimas levigatissimasque planas tabulas,puta de ligno vitro &c. poderes vis dispares,sibi inuicem iunge, grauiore inferiorem,leuioreque superiorem locum occupante,fiet enim,quod leuior ex centro normaliter funiculo subleuata, secum inseriorem trahet, neque ullo respectu ad grauedinem sua sociae habito decidere aut ulla vi auferre permittet, nisi ad latera una illarum dimota fuerit.
Aut inferiorem tabulam firmiter horiZonti&ad angulos rectos anfige, eidemq; superiorem appone, iterumque ex centro planitiei fune autem crassissimo,ad perpendiculum accomodato tabulam attoruli non ab uno sed a multis iube, at frustra operam perdere facies, nam nulla vi possibili tabulata haec ab inuicem separabunt, citiusque funeStabulataque rumpent,quam coniugium earundem diuellent. At quisnam has tabulas ita forti glutine adhaerere fecit
, Ene plano mortarij limbo c8.io. dcc. plusminusue librarum 23 vitrum si perne accomoda sic, ut labra labris perfecte congruant, ne aer sub ingredi possit, quod prius quam faetas, circumserentiam fundi intro fermento illines , & iniecta in mediii aliquot chartae frusta succendes, cooperto demu vase extincta; quo
60쪽
que flamma aliquantisper subsistes, dum rarefactus aer se contrahat&tum leti ist& aequanimiter sublato vitro tota aeris moles una subs quetur. 'Plura eiusmodi experimenta passim reperies & nos in decursu per transennam insinuabim sis. Hi . ergo recensitis. Nunc videamus quam nam tantorum moliminu assignent Philosophi causam, qui ut se nodo hoc quam facillime expediant, omnes unanimiter experientias a me recensitas, metu vacui euenire incla
Tantum enim esse in rerum Natura vacui odium, ramque exosum nomen, ut prae illo grauissima pondera in sublime suspensa tenere malir, quae nulla omnino vis dimoueat gradu, quam vacuo locum Permittat. Et haec est responsio omnium, hac contenti quietissimos Philosophando traducunt dies. Ego Tyro pariter ita a iuuentute philosophari edoctus eundem semper cuculionis cecini cantum, cecinissemque ultro nisi me quasi ex abrupto vocatum Doctissima olim Pragae conuersatio, supra a me laudabiliter memorati Godeni di Κ in neri obmutescere fecisset in mentemque eiusdem in materia hac mecum factos et udiissimos discursus suppeditasset, Vnde illico reposita ad partem sine ulla conclusione materia hac, eidem scripsi rogando, ut suos in materia dicta conseriberet sensus, mihique transmitteret, promittens s publico usui&fluctui daturum honoris ipsus ergo prolata verba; quae olim in vanum Aurae sparsa,adhuc volitassent, & inter priuatos fors Parietes computruissent. Paruit vir mihi charissimus, S subito volitantes hinc inde conceptuum illorum atomos in unum collegi di Discursum pro sinceritate maxima erga me immeritum por-ί tante, copiossilinum Sapientiaque resertissimum transmisit, quem ego hic quia opportunus,& expromis- ' - so, de verbo ad verbum mundo spectandum praebere volui. Indignum enim cen- . . suissem c ut ille me admonuit Ii talis viri non dicam sensum& verba, imo nec mini- imam litterulam,
mittere ita quoque non immutare. Audiant igitur Philosophii ex Pragensi rriurbe quasi Tripode desumpta oracula in hu nc mod um eri ta .E Dis