장음표시 사용
41쪽
A Qua fluminum multo leuior est quam aqua marina, cuius ratio,
quod marina multum salis habeat permixti, quae illam differcntiam grauitatis causat; inde fit, ut quaeda in fluuijs subsidant,& mer a. tur, quae in mari natabantiquod videre est frequenter in nauibus on rariis, quae postqua ab alto mari ad portum fluminum appellunt,funiadum petunt. Quae autem si inter has aquas proportio, dissicile est determinati aliquid statuere, quia nec flumina, nec maria ubique eiusdem sunt graui ratis, potest tamen accipi pi oportio quae 46. ad 43. ut 6. Unciae aquae fluminis, aequiponderant 4 s uncijsmarinis. Quomodo autem differentia grauitatis liquorum, puta vinorum &aquaru,diuersae inter se sortis ad amussim cognosci pc siit, Parte Tertia per instrumentum quoddam non minus curiosum & facile, quam etiam utile innuam, quo lectorem curiosum remitto.
Aqua, di Sphaerica est , & Concentrica
Erraqueam hanc molem nostram, ad rotundam seu Sphaericam ab Architecto Deo coagmentatam figuram, nemo est quod sciam ex sanioribus aeui nostri Geometris qui dubitet et Antiquorum Empedocles planae mensae, Cleantes no, Ieucippus rimpano similem putarunt, hos iaculum nostrum iamdudum stigauit. 7 stendunt&probant Sphaericitatem, Ptolomaeus, Copernicus, Clauiu4,&alij ,quos citatos videre poterit lector in Almagesto Riecioli
lib. 2. de Sphaera Elementali Cap. l. persuadet id imprimis, ipsa Terrar&Aquae Natura, quae suopte motu,& congenita inclinatione Sphaerica asse chant figuram: partes enim utriusque non alio fine in idem grauium centrum aequali seiuntur c natu , nisi ut in aequali ab eo distantia constituantur. Unde credibile est, si terra quoa haec compages in minima Physica, sultas de atomos discςrnere Iur, fore ut omnes ad comm linea rauium 9 Ccn- Dissili ed by Cooste
42쪽
DE FONTIBUI PHILOSOPHIAE PARI I. rue
cretrum uno impetu delaberentur. De Elemento Αquae experietia certum habemus, quod sibi relictum non prius quiescar,quam partes illius minus pressae a magis pressis expellantur, ipsum. que demum Sphaericam acquirat Figuram. Et haec est unica ratio,cur terrae nauibus nodiscernatur, quae tamen ijs qui in Carchesio Maloue constiterint, spectabilem se praebete quia nimirum obiecti visibilis radius, intem
currente convexitate maris intercipitur
quo minus videri possit; hinc paululumaris emensi, ex fundo nauis non nisi dimidiatas& extrema turrium spectant, quae prope lutora, integra speculati sunt: ut adumbratum cernitur in Figura I i.
Ostenditur amplius, Centrum grauitatis in A qua, cum Centro GravitatisTerrae
Actenus de Aquae Sphaericitate, disputatum nunc alteram v propositi parte ut aquam Ter ω rae concentricam esse, palam faciamus. De hoc argumentota in pridem Archimedes de his quae aqua vehuntur l. r. profunde disseruit,sed quia hu. ius libelli copia admodUm rara, & demonstratio lartasse morosior uuibusdam vide ri posser, ego breuissimis sic rem expedio. Sit in Fig. 3. Num. I. Haemisphaerium terrae ABD. Centrum illius C. cumulus aquae GEFD. quoniam C F, minor est quam CDE. distabit magis ET C. quam .F. ergo F erit in declivi, magisque premet superficiem ipsa E quam F. N consequenter Sphaerica non erit, desuet itaque E.
43쪽
nec consistet,donec superficie aequaliter ambiverit & presserit; parses enim homogenear aequaliter premant necesse est: Commune ergo habe.bit centrum cum centro Terrae: quoderat ostendendum. Sed age rem simili aliquo in corporibus solidis manifestiorem faciaώmus. Esto in eadem Fig. Num. 2. globus terra: A BCD, tangens seu planum E B F. in cuius extremo ei Ogiobulus F. hic non impeditus haud dubie decurret ad B, ut quantu potest terrae cetro approximet: quod fiet ubi decurrerit ad B, est enim D B pars ipsius DF, ergo in B, est centro D proximior. Ita prorsus se aqua habet; quae eu suida sit & grauitate praedita,conabitur pro virili , terrae centro se approximare , si modo liberet pateat aditus; ct id quidem tam linea perpendiculari quam obliqua, cum autem ut supra dixi fluida sit, illa Ruiditas ea n orbem coget, atque ita globi terreni superficiem quaquauersum aequaliter cooperiet ,neque enim in montem assurgere potest in B v. g. cum semper ab alia atque alia minus pressa in descensum urgeatu ex Fergo defluet ρd BI A,S inde sensimvlterius,donec illius partes ,undiquaque aequalisus interuallis ab umbilico terrae dis tςt, di vppiscu globo terrae Sphaeram efficiant. Dixi MINUS PRESSA . Suppom enim. cum Aristotele & Archimede libro d innatantibus humido, eam esse aquaen turam, ut illius pars quaedam magis pressa a minus pressa expellatur, dum omnes humidi partes inter se contianuantur, quae pressio fit ad perpendiculum, ut dixi Propositione praecedenti. Hinc si quod vas A BD consule Fig. prop. seq. esto as suin malabra A B aqua plenum, tubo suo coniugato aquam communIcet,
non possit tamen ultra lineam Α Η Β F. quod fusius prop: sequenti octendam P hoc est ultra F aquam impellere; sed solum ad altitudinem sui perpendiculi HG. Quod si tubus E F produceretur in sublime ,
affundereturque aqua in illum,tum aquam vase contentam extolleret& expelleret; propter logius scilicet perpendiculum, quod conatur aquam secum continuatam,ad eandem secum altitudinem educere, Plura de hoc argumento, vide apud Clauium, Blancanum, Ricciolium&c. qui probant sussicienter terram &aquam unum globuinciscere. Quod
44쪽
Mod autem Cardanus Squidam alij superficiem aquae rotundam
inde arguant & concentricam terrae, quod in scaphijs& urceorum superficie in gibbum rotundetur, miratur Baptista Porta, miror &ego placet candide vcrba eiuS huc adnectere. Cardanus quoque aquaesupersiciem globfam dicit eunosci in Vrceorum super e,sed nescio quomori tantam fatuitatemspaulo Debemetius loquitus utire potuis, quasi aqua persiciei circumferentia quae 32o oo militarioruess, in paruo ircei ore cognosci possit, nec considerauit ιn sicco urceorum oris margine aquam suspensam in eundem modum se colligere, quemadmodum quae in puluere ιν fondium lanugine pi me eoo miritur: supereminet enim gutta obsiecifugam, nam si maridam lingulam aut cultellum apponas, statim. Ea transit in cultrum.
Ridicula proinde illa speculatio quae passim circumfertur, scyphuin valle,copiosiori repletum iri aqua quam in fastigio montis , fateor quidem, extimum fore circulum maiorem eo, qui in valle describitur, at quanta quaeso portio, aut quale segmentum hoc erit, quanta differentia excessus
Num est quod notare velim amicu lectorem, quod esto aquae
ue continuatae & quiescentis insuperficie terrena ide omnino 1 ostensum sit centrum dari tamen posse,imo defacto ita fierii in luperficie terrae, valles, fosi as, hiatus,receptacula, abyiasos&e. in quibus aquae quiescentes coercentur, neque hanc Uniuen. falem sphaericitatem & altitudinem perpendiculi impeditae assequi possint, fitque non raro ut aliae alijs depressores vel sublimiores fiant, ει quodammodo centrum mutare videri possint. quae tamen euariatio, etiamsi ad differentiam unius leucae accedat non est pensi habenda, nam cum semidiametro terrae comparata, insensibilis euadit, est enirn iuxta meliorem calculum ut unum ad 819 milliare scilicet ad semidiametri terreni milliaria cuius peripheria 4 ocio. milliaria gerinanica comprehendit. Sed neque pondere suo euariare centrum sensi: biliter potest, quantumcunque sit illud aquae exorbitantis pondus,est enim pondus terrae librarum iuxta calculum P. Valentini Stansi in sua
45쪽
Vna libra aquae centum millia librarum a lapsu cohibere potest.
Dmirabile quiddam hoe est S plane cnisi ratio & experientia etiam vulgo nota suffragaretur incredibile, ut una libra aquae vim immensani alius aquae ceu lupatis quibusdam coercitam adstringat&intra quilibrii cohibeat momenta. Esto in Fig. rv. vas A BCD librarum aqui 3 ooo.habeat que inferne syphone seu canaliculum D E F ad ferruminatum ad D. Dico quod elapsi pei Daqua,ubi peruenerit ad F, illicd subsistet, neque ultra suum perpendiculum E F, hoc est G H eluctabitur, ab unius aquae libra captiuata . Ratio quod si enim ascenderet ultra F, hoe est lineam A H BF continuaram, superficies aquae amplius Sphaerica non esset, quod propositioni antecedonti repugnat, non ergo ascendet ultra F, & consequenter una libra, io oo continebit alapis; quod erat propositum. Poinde quisquis hac Methodo motus perpetui fabricadi rationem assequi se posse sperat, ne ille aquam verberet; Hinc etiam conciu-des nullum fontem genio suo relictum ultra suam scaturiginem ex bita turum , nec resert quod ex praecipiti clivo de filius concitatior MI-ras inuadat, statim atque se ad perpendiculum reductus collegeris, ponet ira S. Hac methodo scies quantum vini in vase reliqsum, si incurvum ei canalem in fundo adaptaueris, tam alte enim ascendet in tu , qua tum intro latet, scilicet ad aequalitatem. zN
46쪽
Vnaquetque humidi pars ipsum humorem ad
Gerem hanc, aliquibus fortasse paradoxam, quod scilicet unaquaeque pars, non unam quamque sed eam solum cui ad perpendiculum incumbit premat,palam faciam . Cogita frustum pyramidis aut desecti coni, cauum intus &humore ad summa labra refertum. ABC DEF. in Figura v. Dico quod humor A si, in trigono A E C, solum incumbat aquae AC quae ei perpendiculariter subiacet, eaque unice deor sum vigeat, non aut cm CD E Fquae ei a latere contiguatur, sed nee se insinuat in loculamenta extra Etavi aquam intra C DEF. contentam,ad F D B secernat, alioquin enim cogeretur aqua FDB, violento hospiti locum cedere.&extra vas desilires quod tamen experientiae refragatur. inod si nihilominus dicas aquam A E, quae iam ante substantes sibi partes ex Natura rei grauis ad centrum Universi urget, premere FECD, debebis admittere, quod in homogeneis partes quaedam sint alijs valentiores, quaedam infirmiores, quod est falsum, nam partes aequales pares etiam
solum ergo ad perpendiculum humidum ab humido urgetur, quod erat
47쪽
Si fuerint duo corpora aequalia infundo aquae, vasorum altitudine aequalium, Capacitate Vero inaequalium, aequali potentia a fundo
in sublime per Spartum in Statera subrigetur, quod si vero unum vas altero fuerit altius, pro ratione e X cessus,potentia attollens
,Ec Propositio quamuis huius loci non sit, sed ad Hydrostaticam pertineat, quia tamen non minus curiosa , quam ingeniosa est, & maxima ex parte a Piopositione antecedem ri dependens, ratu, sum eam huc interserere. Esto in Fgma vi. N. l. Vas AB, capax librarum aquae mille, vasC librarum deeem, sintque altitudinis eiusdem, habeant in fundosoramina E F sic, ut aqua foras fluere p stat, sumatur deinde cubi aut orbiculi lignei in sparto appensi GH, & in fundo vasorum super foramina E F collocentur, sit per fumiatur aqua, usqueduvasa impleantur detentis interim digito aut alia quapiam re, ne ab aquae laben tu impetu iii moueantur rirbiculis & ecce orbicu Ii lignei, leuiores alias aqaa, & de natura sua mergi nescientes, fundis vasorum firmiter adhaerebunt,ncque aquam exire permittents Propositi ergo experimen- tu si videre animus et , spartu G H, staterae affigatur, adhibitoque debito podere, orbiculus unius vasis attolla Frinumerus potentiae a ites lentis a. notetur idem sat cu alterius vasis orbiculo,& Dico quod tam ex vase continentem ille, quam ex continente decem libras, orbiculi aequali prorsus potentia elevabuntur. Cuius fundamentu maximum ex antecedenti propositione desumit tir. Nam non refert, quod mille aut decem libiae sint in uno alterove vase, sufficitur. sint eiusdem altitudinis, cum enim habeant aequale P dus aquae, sibi perpendiculariter incumbens, i hoc enim solum Prcmit aequali et iam potentia opus erit ut attollantur orbiculi, quod autem Disiligod by Cooste
48쪽
autem sit plus aquae in uno quam in altero, non facit ad rem, aqua enim lateralis no premit orbiculum,
sed quae ei perpendiculariter insistit, sed quae perpendiculariter insistunt aquae, sunt aequales, ergo habebu ut pondera aequalia , ergo aequalem requirent potentiam ad eleuandum se a fundo. Quod autem
dixi aquam illam solam, illam partem fundi premere, quae ei incum-hit, deducitur ex hypothesi Archimedea, que ferε si e se habet. H UMI-Dl EA EST NATURA, UT PARTIBUS ILLI Us AEQUA LlTERLΑ-CENTIBUS ET CONT1N UATIS INTER SE, MINUS PRESSA AMAGlsPRESSA EXPELLATUR, UNAQUAEQUE AUTEM PARS Elvs PREMITUR HUMIDOS, PRA IPSAM EXISTENTE AD PERPENDICULUM SI HUMIDUM SiT DESCENDENS EXA LlQUO AUT AB ALIO ALI- Qvo PRESSUM.
in exemplo declaro. Silvas OP, . in Figura sub N. 1. libraquae oo O. QR xo. u. g. sint eiusdem altitudinis, & habeant aequalia foramina ad
TX, cum ex hypothesi aqua S T, per pediculariter premat suum laniadum T, similiter aqua V X, suum landum X, sit autem landum T seu ostium aequale fundo X, ex suppo
sto sint etiam eiusdem altitudinis aqua: ST, V X, aequales necesse est esse aqueos cylindros, s voco per abstractionem tamquam si de mate xin solida loquerer cilindri enim eiusdem altitudinis habent se ut bases, sed bases sunt aequaIes, ergo & cylindri aequales erunt, tantum ergo continebit aquae cylinder S T, quantum cylinder V X, ergo
aequaliter prement, ergo aequalis grauitatis. Addamus nunc aequalia aequalibus,nempe orbiculos praefatos,remanebunt nihilominus aequa.
49쪽
IeS, ergo aequalliter graues, ergo aequalem potentiam ad sui eleuatim nem requirent, poteritque uno pondere tam ille orbiculus, qui est in vase maiore, quam qui in minore eleuari. Et haec dicta sussiciunt circa primam prop,siti partem, iam ad secundam me conuerto. Quod si autem vas aquae altius fuerit, etiamsi minus aquae contine S, maius hau d dubie pondus ad eleuandum orbiculum requiret, & ratio est clara, tunc enim altior est aquae cylinder, consequenter maius po-dus in uno attollendum erit quam i n altero; in Exemplo V. g. vas aqua A B, in Figura sub Num. 3. librarum so, vas C D librarum loci. sit autem A B, altius quam C D, erit consequenter cylinderaqueus EF, altior quam cylinder GH ergo erit ponderosior, ergo magis premet fundum F quam cylinder C H, suum fundum congruentem H, ergo ut attollatur asserculus seu orbiculus P, maius pondus requiret, quam orbiculus H , maius enim pondus etiam maiorem potentiam ad eleuandum se exposcir. Certum itaque & euidens esto Theorema: Si fuerint duo coi pora infundo aquae aquatia fuerint autem aquae perpendiculariter inciuentes eqtiales, aquas m potentiam requirent, ret a fundo in sublime per Spartum in Statera subrigantur, quodsi aqueus Iliader, seu mas altius fuerit altero , pro ratione excessus quo e liniar unus alteram altita in Verat,erit potetia attolgens au geu a, crescente euis pondere, etiam potentia motrices amplianda sunt.
Potentia quae ad Centrum grauium liquidum
On est propositi mei materiam hanc, quae tot iam saeculis&potissi num aeuo nostro insignes exercuit viros, prolix Edi cutere & verbosus de ea disputares, Vnam duntaxiit elucudabo experientiam, quam unus aliquis nuper fui vacuum Philosophis iuxta ac Mathematicis persuaderet subtiliter est com mentus. vereor enim no sub discursum haereat perplexus lector, ignarus qui fiat quod Aqua, Mercurius, & reliqua liquida, contra suum Genium in sublimi sine fulcimento, ceu attonita subsistant, interdum vero nescio qua la tente vi sursum conniti, & violente reluctari coganis tur, & dum haec fiunt, quid in eorum locum subiti tuat naturaia vacu
50쪽
' . DE FOMTiBVS PHILOSOPHIAE PAR s T.
um ne S inane aut aliud aliquod inuisibile corpus relinquat Experientia pro Vacuo allata discutitur ω refellitur.
Esto in Figura vir. vitreus rubulus ABC inquit aduersarius, ab
A extremitate impervius,repleaturque ad sum mu argento vivo sive Mercurio,deinde stipposito ori C,digito tantisper obturetur,dum eversus ad subiectum vas, argento viso rea qua referto, aliqua sui parte immergatur, amoto deinde digito sibi uniuersa moles re, linquatur. Et videbis ergastuli impatieniatem Mercurium tumultuarie subsidere, attolli, donec vibrationibus continuatis Ias. sus,ceu languescens conquiescat,sic tamen ut magnam tubi partem inanem & vacuam desuper relinquat. Hanc ipsam experientiam ipsemet a liquoties feci, ut de ea am bigere non liceat, numquid igitur vacuum reperimus in Natura. absit. quid igitur in supplementum mercurijsubijt non corpus peregrinum, non proximus aer, ita illi:
Ego quid primb eirea hoc senserim, quidque postea didicerim,
breuiter lect)ri aperiam. Primb itaque ita mecum discurrebam. Constat experientia prope quotidiana tenuiora quaedam corpuscula di subtiles admodum Spiritus, in aqua & in mi xtis crassioribus deliteiacere, qui ut leuissimi sunt, sic tamen adglutinantur corporibuS, ut neque vi propria neque ullo adacta pondere ex toto abigi ab iis msisnt. Haec ubi iuxta proportionem grauitantis Corporis in auras se di spartierint & diminuerint, ceu bellissime ossicio suo perfuncta, tum
Sie terra, sic aqua, sic denique perspicuus aer, suas cauernas hahent, quibus inquilini isti hyeme perinde ac aestate hospitant impune Hoc discursu praemita sic ad factam Experientiam An Onymi respondebam. Certum est ad explendum spatium a descendente Mercurio relictum, peregrinum aerem non posse succedere, sicubi enim ingrediendi foret copia, utique per vitri poros, at hoc non; nam ea concessa semel, non est ratio cur iterum. tertio, & consequenter, alius, atque alius non succedat aer, dum violente suspensus Mercurius ex toto desertis Dissili o mi