장음표시 사용
951쪽
DL. IN CAP. V. LIB. VII. POLIT.causis hanc disputationem de modo bonorum reiicitAris .in cum locum, ubi de toto genere bonorum siue diuitiarum ac curate erit disserendii. Sed hic quoq; insignis locus & uniue satractatio de bonis cum aliis aliquot misere periit. Verum, quo ad modu diuitiaru, & et quo ad usum, ex aliis locis hinc inde peti potest, quae sit sententia Arist. Nam ut in aliis disputionibus ciuilibus,ita in hac quoque quaestione medium fere quod dicituri secat, id est, mediocritate probat diuitiarum, Obb. r.e. s. Vt hic δέ supr.bb. a. cap. 5bb .cap.υ. De Usu explicatur,xt-n procul dictum est, lib. . Eth Shico eo cap Bb a. Quibus ex lo-is . cis intelligi potest, quis diuitiarum & bonorum usus ipsi pro-Diuitiarsi betur, is nimirum,qui neque in luxu, neque contra in nimia modus Arita parsimonia S sordibus, sed in liberali & honesto cultu ac vi- soteupro ctu cernatur. De alio usu, qui non sit in vita quotidiana &iatus. priuata, sed ad Rem publicam pertineat, videatur & lib. y. Et hie , lib. a. sic. Cic. De diuitiis ii ' ta σκε ν Haec verba videntur proprie ad multa siunt pro inae priora pertinere; quae sunt de usu,ut hoc dicat Arist. controuer in ea quaestione de Usu multacile controuersia. Quod&pe sis. spicuum fit ex Cicεrone in eo tib r. f.insiles lib. Et hic. Id ipsum tamen, & de toto genere diuitiarum, siue de uniuerso rhoc loco dici potest,multa esse eius controuersa capita, ut de modo,de rationibus acquirendi,de generibus diuitiarum. De msi di--J Afieri dissensionem si ue controuersiam uitiarum. Vnam de usu. Esse namque multos, qui diuitiis non utanturnaoderate & temperanter ue sed eas inquiti trahant ad viruimque extremum, id est, qui iis vel nimis r stricte & parce v-' tantur, situm svi inquit Comicust defraudantes genium tegendum apud Terentium, aestudantes, more veterum in de ccontra qui ad luxum & profusioneni eaS conuertant. Haec autem duo in usu diuitiarum vitia esse , sordes siue nimi ani parsimoniam, & luxuriam, multosque iis vitiis esse ob- inoxios in Utraque parte , quae inter velut extrema libera- ilis, liberoque homine digna quae nimiae parsimoniae aut ' i sordibus respondet j & moderata siue temperata lea luxui est contrariat vita medio in loco sit posita & interiecta, cum
per se perspicuum est, tum accurate explicatur libro quarto Ethicorum. Notandum, verbo hoc Graeco περίσ- , iλῶ, quod alias de altero tantum extremo , quod Cicero ni-
952쪽
mium Vocat, & quidem plaerumque sumitur, viminaque ex-
tremum hic contineri, tam id quod parum, quam quod ni
mium, quomodo & verbo Uπεροπς interdum Utuntur Grae- Ἀσερn .ci,ut monuimus in obscuti stimo loco explanando bb. s. Eth. eo. Sic autem hoc verbo usus est &jup. lib. q. ut eo loco indicauimus.
Non dissicile est autem agri speciem videre.Sed sunt quaedam, in quibus etiam rei militaris peritis habenda sit sides; hostibus quide eum ad adeunda
esse dissicite psis vero ad exeundum facilem. Praeterea ut homi inina multitudinem eam debere esse diximus, quae ad noscendum sit facilis: ita &de gro. Ad noscendum autem facilem es.agrum esse ad succurrendum facilem.
Tis Exposita breuiter agri qualitate, de De reliqui: .
Velut dote praecipua, quam αὐταρκεια, rerumque copia ad vi- agri dotitam bene beateque degendam necessariarum definiit: hoc bin.
loco de aliis quibusdam agri conditionibus adiungit. Monet autem, reliquas agrorum conditiones ad cognoscendum es.s se faciles,sue ut ipse loquitur genus agri quale&cuiusmodi esse debeat, sitque optimum siue huic Reipubl. de qua agitur, accommodati ismum non esse dissicile videre; puta monto-,'i fiamne, an planum aut mixtum, quibus ventis obnoxium aut subiectum, & sub quo climate positum, quos vel aditus
& velut portas,quos etiam exitus sue portus & stationes ha-
beat ; de quibus rebus,etsi per se notis & facilibus, quid opti-
, mum sit & saluberrimum, tum & carum petitos adhibendos Consilium i & considendos esse ait, maxime in rem uitari , qui illud vel peritorum inprimis optimum esse censent, totam regionem sue agrum Exempta. talem quoque esse debere, ut hostibus ad inhiadendu deincursandu ad eum aditus si difficili mus&magnopere impeditus, ut contra ciuibus ipsis ad exercitus educendos comodissimus& facili mus. Qualis fere est situs verae Graeciae,ad qua nisi per mare, & per angultias Thermopylarum, quae parua manu
953쪽
st IN CAP. V. LIB. VII. POLIT.
Exempta. aduersus innumerabilem hostium multitudinem teneri poc . sunt, hostibus vix pateat aditus. Et de hac quidem agri conditione Platonem imitatus videtur, qui id ipsum quoque in iea Republica, quam singit in libris db legibm, procurandum esse monuit, uti Leraque regionis loca hostibus ad adeundum sint difficilia, amicis fac:lia & expedita. Sic enim ait θ-ἷrosexto; δυσδε α si δῶ ποιειν ταντα τοῖς Q θροῖς , S . Verum de his agri dotibus & conditionibus, ut de regione coeli, ut de usu rei militans ad quem pertinet non tantum haec disputatio de ad: tu & exitu, sed an colles habeat ager ad arces & propugnacula munitos, aut de fontibus & aqua j eadem,eaque paulo explicatius iterantur in cap. o. ετ o ωπι sti hηbo . J Alia hic exponitur agri nditio, quae ad quantitatem itue magnitudinςm potius, quai ad qualitatem pertineat. Nam ut paulos pr. de personis&ciuibus ipsis, eorum multitudinem maiorem non esse debere docuit, qualii Vt ipsi inter se nosse possint, eamque iustissimam esse ciuium multitudinem, quae sit Θοαγωοπῆ : ita &hoc loco de agro eiusque magnitudine, eam demonstrat esse Optimam ac verillimam ; qine item sit A W-. αἶ A . Illud autem norma πῆν cile aliter in ciuium multitudine, aliter in agri magnitudine accipiendum. Nam multitudo ciuium ea est aeta noύο l , visupra explicatum , ubi ciues inter se facile nosse possint; ager vero ille dicitur Ab basi , qui ita sit magnus, Ut ad omnes eius partes suppetias&subsiclio veni
ri ficae possit Quare neque disiunct*s agros, ut hodie quCrundam luat Regum ut Hispaniae Regis j neque ita late pa-tCntes , Ut magnam partem orbis complectantur, ad Optimum Reipublicae statum accommodatos esse monet. Quo pertinet consilium Romani Ducis datum olim Achaeis de l
insula Corcyra quam hodie tenent Veneti J apud Limam
Vrbis autem situm, si ex voto agendum sit, eum esse conuenit, ut commode & a mari & a terra su sita. Et hic quidem unus est modus si tofinis. Oportet namque omnium locorum cum csse communem ad subsidia , rcliquis vero ad se eiu urn,
954쪽
C o M M E N T A R I I. . - tuum, qui nascuntur, exportationem. Praetcrea ad lignorum,&si quid aliud tale ager ferat, facilem
communicationem. C OMMENTARI I. T, θ πόλεως. J De situ urbis breuiter hoc loco exponit AH Da optimo ristoteles , qui omnium siti optimus, siue qui sit ad Optimum i bium
Reip statum accommodati stimus Docet aute eum esse opti- fismuna,qui communis sit &particeps maris &continentis,sust eam urbem este optimo in loco & situ, quae habeat opportunitates terrestres & maritimas: quae ab una patete vergat ad , mare vel flumen, ab altera ad agros spectet. Et hunc quidem urbis situm, quae & continentis & maris sit particeps ac conis i imunis, ut optimum, a se probari indicat & insta cap. undeci' i mo, in prineipio. Quanquam de mari sue de communicatio- Controuer ne & commercio maritimo, quod hic breuiter ponitur, quia magnas in se dissicultates do controuersias habet, mox laxius & accuratius explicatur capite ρroximo. Nam illud faci- V besaliale est & extra controuersiam, urbem eam, quae fit beatissi- qtia εχ a massitura, ita sitam esse debere, Ut aliqua ex paric continen te continentem ae terram siue afros spectet, rerum que terrestrium V- tem terram . sum & commercium nabeat, id est, non ita sita m esse debe- eontineantre, puta in Insula aliqua sola, omnia Vt ad Vsus vitae neces- oportet. saria magno molimento & opere aliunde sint petenda, & eo convehend i. Quan lii 'l hic vere est situs Vrbis Ve- metorum nostra aetace , quamque ab omni continenti ac terra diuidunt mare ac paludes, cuius tamen ta νομία &O- . . Viptima administratio a plaerisque praedicatur. . Rarto autem a ratio. siue causa, cui hunc urbis i tum , ni aris de terrae, siue conti- nentis communem, probat Aristoteles , de mari quidem exponitur infra capite proximo. De terra vero videtur mihi intelligenda ea, quae hic affertur his verbis ; ni V, &c. Quod ad diappetias ferendas omnium locorum communis esse debeat, id est, quod aduersus hostes facile siccurri omnibus partibus & oris totius regionis ac prouinciae possit. Nanae si urbs in Insulam sit reiecta, agrumq; habeat in continente: non tam facile iis , qui in continente oppida & vicos in-
colunt, succurri poterit. Quod cum alias sepe, tum non ita Exen L
955쪽
in IN CAP. VI. LIB. VII. POLIT.& ademptum fuit. Quod igitur ad situm urbis attinet, duo in eo spectanda esse monet, siue duabus illum rebus definit,& ut ipse loquituri duobus velut finibus &οροις circumstabit. Quorum prior iam est explicatus de situ terrae & maris
communi. Alter pertinet non ad succurrendum siue ad suppetias, sed ad rerum commercia. Quare alter hic velut sinis est, ut urbs ad res usibus vitae necessarias in agro subnascentes commode convehendas,& non solum in urbem, aliaque oppida & vicos in agro & regione sitos dissidendas ac distribuendas, sed etiam ad exteros deportandas sit Opportuna, ut si ager aut frumenti, aut vini, aut lignorum, aut olei, aut potius harum omnium rerum, aliarumque sit serax: aut etham metalla &fodinas siue carbonum,calcis,plumbi,argenti,&c. habeat, quam ad rem,id est, ad harum diuisionem ac des o rationem rerum facilitatem & opportunitatem notum est maxime seruire flumina. Hic igitur alter est modus siue finis optimi situs, quo contineatur cum fructuum in agro nasi entium, tum aliarum rerum Vt lignorum, lanae , metallorum,
lapidum, calcis, &c.ὶ facilis communicatio ac deuectio. Et hoc est,quod altiori λοι ς. c.
NO N v r S: alias, in hoc opere capita lisrorum Ope in-
.commode & imperite satis esse secta: quod & hoc loco accidit. Nam quae hoc capite explicantur, non nisi incommode a priore disputatione de situ urbis diuiduntur. Vt enim modo dictum est, , quod de mari breuiter allatum fuerat, id quia valde sit controuersum,&ad explicandum dissicile, uberius & proprio loco hic explicati. Nam id fere toto hoc capi-xe agit de communione maris & rerum maritimarum, utilis ne ea sit, an pernitiosa optimae Reipublicae. Etsi autem in v-tramque partem disputar, eiusque rei commoda & incommoda asteri: tamen eoncludit, concionem & commercia maris optimae quoque Reipublicae esse utilia: quibus rebus explicandis viam quoque S rationem exponit, qua incommoda ex eo commercio orientia euitati possint, emporio ex-etra urbe minui tuendo. Tandem & de turba nautica, quae Athenis erat innumerabilis,quia & ea ad rem maritimam pei sinet S an & qu tenus id optima Republica sit ferenda, tre-
956쪽
ino hoc cap. breuiter disserit. De hac . a. summa& principe quaestione, id est, de communicatione qc commercio maritimo, an Reipub. sit utile necne, ab alijs quoque grauissimis . scriptonbus uteritur. Videatur Plato libr. de legibus. O Strabor br . ubi de Scithis. Xenophon in Bb. de Reputaca Atheniensium.
De maris autem commercio, utrum ciuitati
bus sit tutile Rempublicani administrantibus, an inutile; sunt, qui multum ambigant. Nam in urbe versari quosdam , alijs in legibus educatos, inutile esse aiunt ad bonam administrationem &hominum multitudinem. Nam ex usu quidem maris emittendo & recipiendo nasci incrcatorum multitudinem. Id autem bonae administra
tioni esse contrarium. C O M M EN TA RII.
TIευ--.J Explicatur hoc capite insignis locus, isq; magnopere conprouersus, de commercio & viii maris. Qui rlocus pertinet ad tractationem de situ urbis & regionis, q uade re hic agitur. De qua re sua aetate inr Politicos N Viro , bilio bidoci os magnam ac multiplicem controuersiam suille ait: isti bis hanc maxime, utrum usus maris ciuitatibus bene instituti, M.bsiri, siue bene Rempublicam suam administrantibus Casar sic loquitur Vtrum, inquam, maris propinquitas & commemcium ijs proiit, an noceat. De qua quidem quaestione priv-terea, brae' ra adduximus, Videantur & illa, quae de per i. grinationibus diuine sci ibit Plato b r. ra . A si & quae idem . lib. S. δε legib. & quae nos alias de peregrinationibus breuiter undique collecta coniecimns pr at. Od mi. Homericap - 'am. In hac autem quaestione vi& lias a Platone disientit A soteles. Nam Plato initio lib. de legibus, ciuitatem Piatonis suam 8o stadijs a mari reuocat, eique Reipublicae quam in hac de rei' tibiis describit , ut optimam, maris Vicinitatem com- sententia. meicium p micto suin iniuexin imat. Quare S lik ra. de Q Seneca ep., peregrinationes ita coniiEngie ac minuit, Via 's fere isellere 7o.
957쪽
videatur. Et in hac sententia Platonem esse monet Iiso Striι-bo eo loco lib. r. a q4o est eleganter dici moeroiδαμ σκαλον, & proinde optimae Reipub. yitandam, in eo tamen, ni fallor, memoria lapsus Strabo, quiTlatonis Politiam , id ' est, libros de Republica adducat, cum ea extent in I brude legibus, hoc non mirum, magnos viros memoria labi: accidit hoc Ciceroni sepissime. J Huius sententiae devitando maris usu & commercio multa sunt firmamenta. Nam ex multis incommodis, quae sus maris & propinquitas affert, duor. Incom- summa hic ab Aristotele ipse commemorantur. Prius est, ii μ' um, ea re peregrini mores & instituta in ciuitate importentur. Ala In ρmm- terti est,t magna mercatorti multitudo inde oriatur, &ex ea innumerabilis hominu turba & colluvies Quod utrumq; incommodum quam sit graue & optimae Reipubl. contralium, ia:n supra partim est explicatum, quo in loco demonstraui mus, nimiam hominum multitudinem ad OptimiunReipub. statum plane esse inutilem ac pernicioiani Dealtero incommodo, quod diximus, peregrinos mores & vitia hospitum aut peregrinorum infundi in ciuitatem, multi grauissimi viri commemorant & conqueruntur, & res ipsa per se loquitur. De quo ita Plato libro G. de legibus, ου φυκε Hὸ η ἐπιμιii AG, &c. Vbi per peregiinos ciuitates mi sers inter se permisceri ostendit, eaque ex re & patria institatuta paulatim contemnuntur, & leges mutantur, & saepe v- niuerta Reipublicae interitus consequitur. . Huc pertinet, . quod monet Cicero libro a. de legibus, in religione id quoque cauendum, ne eius sat confusio, Ut peregrini ritus non temere recipiantur. QSod sane in ciuitate Romana plane admiarabile fuisse ait Dionys Halicam. libro secundo . , in qua tot Undique profecti Versaretitur peregrini ex in to orbe terrarum, & tamen nulla sacra peregrina praeter p. latomm. Cereris essent recepta. De hoc incommodo Sc idem PD- .mcomm. to initio libri quarti de legibus. Strabo autem alia quoque
ό Diebrem. hoc studium etiam maiores nostri exercuerunt, ut veteres Romam scribunt j auariciam siue -ρονεξίαν. Addit Casar, i. Exempl. εἰ mollitiem: sic eiarm ait libro secundo besii Gallari de Ner ubs; nullum aditum cile ad eos mercatoribus, nihil pati vini, reliquarumque rerum ad luxuriam pertinentium inserti: quod ius rei, relangueseere animos eorum que remitti vir
958쪽
tutem existimarint. Idemque de Germanis, a quibus Ne iiij se ortos praedicabant, idem scribit libro o. Gallis autem, a. Exemplinquit, propinquitas,&tiansnarinarum rer uia notitia multa ad copiam atque vitis largitur: paulatim assuefacti,multisque victi praelijs, ne se quidem ipsi cum illis virtute comparant. Et haec quoque causa , expulsionis pere-3grinorum Spartanae , siue cur LacedaemoniJ nec peregrinos in Urbem reciperent , nec suos peregrinari permitterent, exponitur a Xenophonte in libello de Republica Lar clamontorum, his Verbis ; οπως μη ραλουργοις, &c. id est, ut ne ignauia& languore ciues a peregrinis corrumpantur. t
Verum haec si non accidant, melius esse&ad incolumitatem & ad rerum copiam neccssariarum, urbem & agrum maris ςsse participem, non est obscurum. Etenim ad hostes facilius sustinendos oportet cos, qui salui sint futuri, ad succurrendum utraque esse opportunos, & terra &mari, & ad nocendum inuadentibus. Si utraque non potest , saltem ex altera parte magis erit facultas iis, qui utriusque sunt pasicip . Ea quo-
que, quae apud ipsos non sint, accipere, & quae superant ex ijs , quae nata erunt , eXportare, ex rerum modo est necessariarum. Debet enim ciuitas sibi non alijs mercaturam facere. Qui ai tem omnibus apud sese mereaturam praebent,
qua lus causa haec agunt. Eius autem cultatis ciuitas si particeps esse non debet, neque emporium tale habere debet.
χῖ J Expositis breuiter incommodiS, nunc commoda & Euius & commetch marivmi ac propinquitatis
959쪽
s o IN CAP. VI. LIB. VII. p OLIT.maris breuiter quoque exponit. Sunt autem & ea duo quo que maxima, Vt & de incommodis supra dictum: quo- rum prius ad bellum, alterum ad pacem sere pertinet , nimirum facilior defensio, & rerum ad Vitam necessa i unar. Commo- communicatio. Nam quod ad prius attinet, si urbis & re- dum propin gionis is sit situs,ut terra ac mari ad eam sit aditus: facitius &quitatis ipsi succurri poterit, &hosti noceri. Saepe enim id accideremAr . solet, ut urbs terra undique obsessa, subsidio & auxilijs per mare intromissis, periculo liberetur : & contra quae classe oppugnatur, ut terrestri exercitu conseruetur. Sic & in hoste propulsando , aut potius in detrimento ei inserendo utile quoque est, utramque hanc habere opportunitatem, tam classis quam exercitus terrestris: ut si altera uti non possis,
vel quia per hostem impediaris, Vel quia forte non suppetat; Exempta. Ditem altera uti possis. Quemadmodum olim Athenienses
cum terrestri bello Lacedaemon ijs pares esse inon possent, classe comparata eorum lines insestare sunt soliti, ut hac ra tione terrestrem exercitum hostium Pellerent. Quare &o lim Themisthocles cum Athenarum patriae suae situm vide rei non tantum ad terrestiem, sed etiam ad naualem exercitatum & bellum maritimum esse opportunum ; autor fuit Aiatheniensibus, ut classi quoque aedificandae operam darent. Qua rati .ae a suis & totius Graeciae ceruicibus aeternam Persarum seruitutem, pulsis ijs terra ac mari duobus grauissi mis praelijs, Marathonio & Salaminio sic. I b. r. vf. ct He- Niὶ depulerunt, & tandem maris imperium & dominia ta
men siluit coissecuti. Nuper in Gallia ante annos s. cum Roschellae Hugonoti essent conclusi terra, mare eis praebui tsubsidium. Perrupta enim catena, qua mari etiam claude batur aditus, commeatus S milites sunt allati in ciuitatem.). Commota De altero commodo, id est, de rerum ad Vsus vitae necessa m. riarum comunicatione seu permutatione perspicuum quoque est, eam ut plane esse necessariana, ita & taciliorem, sit ciuitas maris quoque usum & commercium habeat, tam ad . . exportandum quam ad importandum. Nam hic quidem v- sus siue hoc maris commodum, quod in rerum permutatio-Modus in ne & communicatione ponitur, cuni per se notistimum est, hac comu- tum ab omnibus celebratur. Verum ex hoc usu & commonica . rem do quia saepe magna mala & incommoda suboriuntur, ma-
adhibedus. xime ea duo, quae ab ipso Aristotele Iupra iunt allata, i egum
960쪽
confusio & hominum: praeclare hic monet Aristoteles, hunc vium ita definiendum esse, ut quae in agro aut regione non nascuntur aut extant, ea aliunde aut petantur aut recipian- χtur: quae domi nata fuerint, ex ijs ea, quae superabunt aut supererunt, Vt ad alios exportentur, utrumque eo modo & fi ne, quatenus Vel utile vel necessarium vel satis sit suis&ipsi Reipublicae non alijs. Ex quibus id intelligitur&consequi- Mercaturatur, quod&ipse expressit, optimam & beatissimam Rem- quaten' ex publicam mercaturam illam quidem exercere posse ; sed sibi ercenda sietantum, non alijs. Eaque propter in eadem ciuitate, quae os in optima ptime Rempublicam suam administrare velit, non debere Repub. communem, perpetuum ac celebrem mercatum institui. Nam id genus emporia & mercatuum celebritates non tam Emporiorsi Ierum ad usus Vitae necessariarum permutationis seu com- perpetuor municationis,quam quaestus & auaritiae causa a quibus hoc improba- optimae genus Reipublicae longi ssime abhorrere debet, j in- tto stitui consuerunt. Vt olim Delphis & Puteolis & Alexan- Exempla.driae, & hodie multis in locis lin Germania duo insignia An uerpiam & Dantiscum. In Hispania Hispalim. In Italia Ve netias& Genuam. In Turcia Cesecutam, quae non maior est hac nostra urbe in . Ουά ἐμπορμον. J Vocant veteres tam Graeci quam Latini locum mercibus & mercatoribus in urbe vel extra urbem V tr M.Arattributum, Emporium, non ipsam urbem, ut vulgo perpeta chitect-β- ram eo Verbo abutuntur. Sic Emporium Athenis erat in vo ctb- Piraeeo. a. inpro.
Quia autem & nunc videmus multis in regio- .nibus de urbibus csse navalia & portus, optime si
ta& accommodata ad urbem, ut neque ipsam Vr- i . bem turba naualis habitet, neque valde longe ab-
sit; sed moenibus, alijsque id genus propugnacu- , ' .lis muniatur: perspicuum est, bonum quidem si quod ex ipsorum societate eueniat, id bonum cunitati afferri: si vero quid mali, facile esse legibus cauendum discludendis & dirimendis, quos non .