Marci Antonii Nattae De principum doctrina libri novem cum aliis eiusdem generis ...

431쪽

easionem praebeant; omnia se per Dei urum gloriabatur. Nam quod oculis animi caectatiret, ob avaritiae mo bum 'rearotiora, quam quae ante pedc serant sta,prospicere non sin terat. Quo siebat,ut immei, sam auri vim de-

cerset ob hanc caussam aduersus Osa istis nimium quantum tumens, et Uc vllam et pilns quietem, nec vinci se inebrians, latum an sermone delirabat,b illo quidem cum viro col ipquens, qui veram ct se licitatem aurum Iiao: nisi proludibrio habebat etiamsi quis integra saxa in aurum conuersa cius ad ped Sabiecisset arat hic Athi intonsis ille' gislatCr, cui nyme Solon: queivi homines admi Albantur Athenis illis aureis, luet plens id tempori admirabilibus orant viris. Et qui non aequI merat omnes illu adimirari Nam inter tot praeclaros egregios virqs, qui resertiaeoptariurium honestarum bonarumq; rerum essetat,vnΗm aliquem quocunq; modo ceterosa a-teisse parum abest, quin fide superare vide tur.Hic tantae Sinter illos, secundψm cum, venerabilis erat: non quod aurum possideret, ac suppeditarcti Noti enim abundabat auio nec argentu habebat in pretio nisi recte cotiligeretur, S melius expenderitur, &in loco. Vtrumq; si cret. Ouippei iecipse, nec illi, di isto audierites habebat, ta .reopere putabant expetes; das illas auri massas:quaru satae mancip: cum Cicesus esset, pro domino segeret . Vn curtSoloni suit, ut artem aliquam

432쪽

CoΜMANDAΥio. in squam cutibus suis inueniret, quo omnino ditescerent raon hanc nutallicani, nec ii sana. pinor, cui ab haro conficiendo nomisti est da-xum. Non has ob res vir ptimus ab ontirnas Viris, maximus a maxin, is habibatur,4 tunc 'quoque cuncti fuisse videtur sed quod praeter alia multa px'claxaque facia, quὰ maec Cserant, leges bonas cruibus oblati inod botiistia terit. Tanto vero praestiterunt perepta slegibus, ab ipso facts:quaEt venitistimandii.

quod hae postren C tuerint, is ternum ciuitati duPue rint. Nam vis e sunt illis, quibus erant lata , publicis ipsorum ornanient's, uanquam ea ciuitatum aliartim ornamenta Aperarent, longe illustriores ipsaque arre,

quam munitiore ceteris hiu terrari: in ex

quet interuallorebit siliis, quibus sic iam 'liores. I . hunc ergo modum Solon apictitiae culinc ottigit: quod ca prae quouis auro iapretii haberctur. At Croesus adeo temulentus ex illo vj tio suo animaduertere noui ,- terat, qualis bic vir esset, apud quallam homini nacti ,riaretur. Quos enim vitium hoc Iemel Occupat, eorum an in iis quandam iiii perpetuam sitim instili t quam illud ipsura, quod percipitur nunqua in non magis acan: Us augens, uti materies ignem c flamma in , metes correptorum hocmbrbo vitiat, quippe fieri nequit, ut qui aeger est animo, mente Anus sit. Id etiam Croel usu uenit Argumento est, quod Sotinis ad ipsunamon itis

433쪽

stor vel quiuis alius, ciuili sapientia longi ce teris praestans,merito reueritqs, meo quidem iudicio fuisset ac suismet deeretis anteposuissa. At Croesus non ita: sed tantum non vi

dere senem, spesque de pecuniis prorsus ineutilibus conceptas,& vanas quidem ducere potiores admonitionibus reapse aureis, ii laeque salutis, gloriae parandae rationes suppeditarent. Vsque adeo ab auro redactus ini testatem erat,idque solum admirabatur donec ipsa didicit experientia, seque deceptum cognouit.Nec multum,opinor,ieri oris in tercessit, cum mortuum illud auru in fecit, ut eum nullo iam cum fruet poeniterat, tum i.erroris de auro sui tum profudiorum ab anic tia verbo um: quibus, castiganti non bitim Perans, Vsus fuerat. Qui enim heri nudiusque tertius se propter opes magnifice a Rabat,at- sollens supercilia, summisque pedum digitis incedens,&ad coelum usque ceruicem porrigens, totusque tumens aduersus homines se

meliores, quo tempore cui Solone Atlientesi colloquebatur hic ipse post breue tempus, Ut arbitror, propter illos ipsos metarum aceruos alta voce plorare conspectus testi Solonis illius Atheniensis recordi ignis in eum insiliret, & quod clam collocasset, obiurgaretur a Cyro quirordatus e cum

in opibus fidu i

subditorum beneuolentiam .s praesidii loco, &ili sui rorum,&quarum uis rerum, quibus S liuolumitas,&piosperitas regia comine

434쪽

CoΜMENTATIO. 36s ,austri magnitudine comparauerat. Quinde illa re, quodnam csset tum sapientiae, tum opiam discrimen apparuit. Nam propterpe is,u ui eas possidebat,exustus fuisset:at Solonis ii ometici obiter ex prcssum e flammis sominem eripuit. Quippe non salutis impetrandae caussa Solonis nometi Croesus inge minabat: sed quod magnopere virum admIraretur, quo tempore lignis impositus ac bat, cum eisdem concremandus. Videbat Nnim, sapientiam Solonis etiam vaticinandi vi praeditam. Et haec quidem clarius cc gnoscere poteris, si pellegere alios volueris historicos,ac praesertim Herodoti Musas Nobis ista sane sussciant, quibus sapientia paucis a data sit;& ostentum, eapse hircisse diuitias,

nisi alteriustre caussa colligantur, ob eandem rem dispergantur atque horum virumque non per iracundiam, nec iram nec cupiditatem parum honestam , sed cum ratione fiat. Quippe tantum a nobis de re proposita dictum arbitror,quantum mente praeditis fatis sit ad agnoscendum ex unguibus, quod iunt, leonen, aut ex lacinia pannum. Nam

mihi quidem hoc postremo loco dictum diadetur esse quasi lex quaedam rectae collectionis thesaurorum,vel secus institutae. Ideoque uisba supremum hoc tam de diuitiis simpliciter Regi Heuuam de Lydorum regis ingenio prolocu tus ma-tus,amplius de eis dicere supersedco Tradu I 'Πρη

eenda vero ad ingentem Xerxis Xercitum pios

oratio, Mad illas copias, quae sima pariter ac prudelia.

435쪽

D BONO PRINCIPE minis omnes fines&trepidare compulerunt

atque conquassi runt quique in complura

terrae loca numinis in morior de late, ubi nulla virtus clar, litantum illi siduciaequφ so suin reditabant, qui eas spledici quadam spe cotilegeria' quatit in poenite Iuloed ii ceps inutilis attulerunt λ Et naerito quidem mam simpli . ςiter ex rebus prospere gestis,inat ora praeterit se coniic re dabant.Sed quonia illa fortunia

no viri uis eratar: ideirco superbientes aduersus hac,vates nins me eraces exstiter ut Quo

enim pasto fortuna virtute vicerit, nisi Deus iratus sit,&conniueat i chiod sine manifesto apparuit tum desiperiorum qi'porum facino lib. Graecorum cariotis: tun, vel maxis ne

quis do uniuetri copi e Persic Athenientes

adorti sunt;adi dum illaeqta idem acriter, ut ceruos leo solet sed mox in pedes sese coniicient , quasique ceruorum more leonibus terga dantes, qui ne latiatum quidem ferre possunt: tum vero de iis, quae passus est,recte B ex didicit, non multitudinem,sed virtutum ubique vincere: nec cum bonis, etiamt pauci

sine mulios esse comparandos licet omne brdine fines in ditionem redigunt. Nam iac5iuncta cum virtute paupertastis est honestior, qui absque virtute diuitiis abundant: δρobseuris fiati parentibus hoc modo loge sunt clariores illis qui ob nobilitatem sese iactitar. In uniuersum denique contuficta cum virtute clara sunt:&secus, virtutis expertia sed consideremus accurate, ii placet, exercitu in

436쪽

aemni numero superiorem , si quis eum recens re,elici qui luoniam facile complures ad genues irruere potuit somnium postremo, PesItino fato suo, terram acti ita lentem homines, . . honcito ac virtute cuncta postpon baiar. Hae vcrotales ac tantae copiae,totuna Α-s arrohiir, vel uniuersa potius Asia siquidem

ipsa quoque Libya non aderat; quae sibi

'eonuenirci putabant, ut pirmare Pedites ine edere;It;tcrrasque solidas, coiitinentes nauigiis transiiceroni Murbibus numerariis dimnorum in morem repararunt Sinusita tis rebus usque adeo studebant, ut pusillum ducerent, unon his solis omni subiecta terra potireritur.' Turpissimum nainque fore, savelictio esset pus riduersiis quoscunqueti ortales, aut aduersus omnes pariter: haeo ergo multithido barbarica , qua inferior Gmnis erat cogitatio, paucis admodum via se militibus est sed qui digni mulus erant premiis. Erant hi Athenienses , quos armo. Tum peritia,&animi fortitudine, muliis atque claris potitos coroni , tum priscis, turn

Iroximis temporibus,ue id quidem praeitu rei iisdem spoliauit imo longe pulcrioribus Δευ maioribus quam illae priores titerant, haec eis benefaciens pugna caput ornauit. Par. n.erat,

ut quod praelium pulcrius atque maius fuisset aliis omnib. antea puguatis id tam sibi, si militib. qui rcm pclarissime ossissent,consi nulla quoq; primia donaret ob reueretiam partim, Vur magnanimitatis , quae insigni genςroiis

437쪽

tate splenderet partim fortitudinis eximin, quae isodestia maxima esset ornata, ct consimili prudentia conspicua, seivperque iustitie comes, cum virtutibus eis subiectis. Nam quod particulare est, magis generali&cog lato necesse est comprehendatur. In hunc Diodum: ffecti erga omnem virtutem Athe-hienses pacem plυris faciebar't,quam multorum terrae iugerum adquisitionem: simulque Persas, iniuriarum auctores auaros, non selo tantum suo patrii' scdibus, verum tota quoque Graeciad pellcbant. Et haec sane sacere non desiere summa cum modi ratione: quae cepisset olim ab ipsis maiorib cum praecedente bonis in rebus omni ει cellentia: m

ritoque clut heredi tali quaedam deuoluta es.set ad posteros frugi, frugi pareittunt aemulatores Nora te him, si haec non adesset, ne quidem uniuersam virtutis vim homi hi prodesse posse de qua bderatione studiosius aliquid per otium,diuino iuuante numine, suo tepore proferemus. Nunc iis, quae proposita nobis sunt,insistamus.Licet ergo, quae virtutis praestantia sit, omnes ignorarent bactarirregem ipsum id saltem ignorare non oportuit, neq; putare futurum, ut hominum copiis eos in potestatem redigeret qui bello cedere mallent, quam turpe quid admittere. Quippe lepus ipsum declarauit his viris longe fuisse carius: frarmati pr5 rebus suis dim1-cahtes,occumberent: quam aliis, voluptatim

agnauiae deditis, grati ludorum festi dies esse sileant

438쪽

COMMENTATIO.

oleant Xerxes vero prosperorum succes.suum crapula quadam impulsus is furora profecto de spe gerendarum feliciter rerum,

veluti mare prius verberari iusserat, quod vetis praeter volutitatem suam cederet;ita putabat hic quoq; coin temperantem audaciamὰ paulitii fumi de igne, qui eius in animo flagraret de iracundia rationis experte dico Graecis funditus absumedis suffecturum. Sed nimia vis absurdi studii nihil ei peperit hon ris, ac diuersumptitius exitu spei dedit. Nam qui ruindri tonitru complurium perturbali elata hi mos eoque redi gerat, Vt imperata

ipsius apticipantes, ad pedes eius sese prosternereia': dum Absquc labore se Graeciam quo- qii editioni diccturum imaginatur totamque se Graecbrum nationem capturum . ceu pueros quosdam, qui delicias in foro faceret, de hi dictis iii tenti essent, nec ullum aliquod opus virile de ustassent:sed tantummodo sal tare didicissent,ac lasciuirernecno muliebres de ingeniis essent,&animis Meducatione:&rox inquam ille supraq; nubes elatus atq; B- per biciis, qui tanto cum fastu Graecorum iri bona pede in inferebat,ut eorum terram quo

que satrapis sui cum potestate tenendam distribueret, ac si pridem illam occupasset hic ergo, qualita cum festinatione domo profe- eius, Graeciam cursu petebat ubi victorias i-pic sibi stam hiauerat, statuetidaque de hostibus trophata: tanta vicissim cum properatio Rhi Leetiinat aduersuamne, cu eprimit

439쪽

N PRINCIPEquidem eonflictum sustinere potuisset Nina 'irantopere 'rsus hos impetu e leberrimo pergebat: tantopere vicissim ab illis turpidi

cedebat fugas iam alius plane tam corpore, quam iudicio animoque factus. Omnibus obfestinationem intolerabilis crat: Desiderabat terram Persidem: fumum eius,exemplo Vag bundi lysi illius Homerici,desiderabat:e iam siquid fimo deterius adnasttere gesti bat;modo domi versaretur. Quost, ut equiudem arbitrer hianc virum adeo fuisse muta. tum, ut coronis & triumpho,atque omni victoriae spledore valere iussis;aliud nihil, quam fugam, ne quidem mancipia decentem admuraretur. Nec absimile vero, si quis eum puelliis

gynaece sprctandum exhibuisset, aequi boniaque ficturum sie, si vel ab eis fugae muli

bris causia,colaphos acciperet. Nam quia sit bito mutatus erat animus,una cum cogitatio' alibus iamque tantum metuebat, quantum

antea se terroris incutere putabat non ad ia-giedum domum, egere se pedibus arbitrab tur; nec equis, vi cursus ipsos ceruos superantibus: sed alis simpliciter, Mearum quidem

uum, liri leuitate ceteras excedunt. Satis ho- esinistrenuo, FIellespontum vel rate transit..cere, quod natare non possct Vsque ades de alio in aliud, in contrarium potius mutatus erat.Nam qui densa nauium coacta copia, accurata earundem commissura,ceu ponte quodam tale,tantumque mare constrauerari

quod ex Asia in Europam eadem uti transi . ctione

440쪽

ctione eum ceteris ante se, recusaret: maiore

eum animi de ctione atque humilius trans fugit; quam vel ipsa mancipia, vel cal res fa-eiant, nunquam respui edq, cursum illu suum sim perurgens Optabat,arbitro n quaqua in plaus in sequentum manus euadi rι dique teris omnibus L uiter sollicitus erat. Hoc irium persequebatur, ut aufugit et, ut terga

darer v c versus Orientem Sol riti itin re contento. nec intermis perger 't ut non dormi-ret,no quiesceret,nus iam subsisteret. Nam caram illam prius' viro a qui putas id tem poris oderas Inter currendum mente domi totus erat, domum clamabat, domum cursu tendebat; manus in anteriores dir3gens, eisq; vi in mag aam adhibens, tantum noni ignosing Tebat Eosdem voce, quasi flag:llo,cocii abaci quod nutu i sus re colatentus ad- qui sceret qlla non eadem ipsim hora in patriam quasi iunda L ictu tras fert i osec. Vnde hei, it viculo eos ob siti gulare in cursu situ. tium adimirari deberet . qui itergo ipsu'n meta deo festinantem ri icq ierent contrarium potius ageret, eos' grauiter accusare r. lu - . e celeritatem eorum, ipsius ad fugam ala rixas, pro tarditate' radam habe bat s m per exhortabatur comites cursus, nec tu eo se su-

paruacaneum limi id facere animaduertebat.Non enim illi serendum ullo modo puta-hintis non eundem cum Rege cursum con-.ficeret quos idem cum ili' metus in errorem

impulisses,quisi prorsus ab initio fuget se cum