장음표시 사용
21쪽
Tuscum fuisse putavit, quod linius scrip sset Umbricium haruspicem fuisse. Sed omnesne hae uspices use esse
debebant Umbros autem avium significationibus plurimum obtemperavisse earumque cantus et volatus notavisse et Cicero docet . . I. I. 92 42. 4 et tabulae Iguvinae lueu- lenter comprobant. Pauca adnotanda videntur ad Capt. V. 766 Sq.: ΕαRuspieavi ex inclis, nunc intellego Red auspieandum esse in catenas denuo. Vocabulum enim redauspicare suspieionem movit eidneri in advers. laut Darmstad 1882 p. 12 qui, sequod hoc verbum Vox esset singularis neque usquam alibi inveniretur et bono sensu eareret tollendum et mutandum esse in redandruandum censuit. Sed praeterquam quod hoc verbum redandruandi ipsum alibi in lauto non legitur, etiamsi redauspicare alias non reperimus, mea sententia hi loeus est Plautinissimus, i neque si reete interpretatierimus quemquam spero viro illi assensurum esse. Apparet enim ioc Plautum hoc verbum finxisse quam lieentiam nisi poetae eoncedemus, multos loeos debebimus spurios iudicare, qui non solum nihil vitii habent, sed ad sermonem ornandum non paullum asserunt. Nam ut exauspicavi ex vinolis nil nisi hoc est auspiciis deeptis mihi persuasi me inculis liberatum iri, sic nunc intellego redauspieandum esse in catenas denuo hoc modo interpretandum est sed nunc ex auspiciis non dubito quin denuo in catenos mihi redeundum Sit. Neque vero a rebus auguralibus separanda est quaestio de scaeva et verbo obscaevandi Sunt autem qui ad hane
Repotore liceat verba Studemundi in Hermae Vol. I. p. 302:isIn sententiis simili modo compositis, quarum notiones inter se Oppo sitae coniunguntur, Vocabulis quam simillimis Plautus contrarium notare solet significantius et expressius. Cuius rei pauca exempla afferam'. ii Trin. v. 344 verbum,deiuvare per iocum propter si deserere, bH 406 exunctum Proster eXpotum . 427 despondi propter spopondi ' fictum est; es in v. 977 charmidare decharmidare m. a.
22쪽
verbum vetus hae ibo caninam scaevam Spero meliorem sore; - Asin. v. 266: metuo quod illis obscaevavit meae lalsae lallaciae. - Vox scaeva quin idem sit quod Graeeorum σκat nemo dubitat ut autem Romani dieere solebant ab dextera' ab sinistra neque vocabula parte vel manu adieiebant, sie apud ipsos Graecos σκαιαν idem significasse quam αριστεραν χεῖρα Scaliger ex Veteri glossario ad Festum . . eaeva testatur apud R0manos declarat semper quantum Video men quod autem sinistrum est, bonum augurium portendit apud Romanos, malum apud Graeeos. Quo factum est, ut prout o verbo bonum vel malum augurium exprimere vellent, voeabulum bonum Vel ἡ malum μη adieere eos oporteret, inter Romanam et Graecam cogitationem haesitantes. Idem laetum esse in Verbo ob
thratidhi bonum omen signifieat. Scaevam igitur ex exemplis supra collatis apparet vocem quae digitur mediam fuisse; nam in Cas. . . . . lupina gaeva usi rem gerit',
scaeva per Se omen et bonum et malum esse potest et vox, lupina demum addita malum augurium emeit. seudoli et Stidhi locis poeta selieis ominis signifieationem huic verbo attribuere non audebat, nisi bona addidisset. Nam scriptores in mala re p0nere eonsueverunt ut apud Graecos σκaων
Cur Orengius et Ussingilis legere maluerint: Bona Strena , quod contra librorum fidem est, non est iu8ta au8 R. Exemplum Plautinum non exstat tamen hoc revera factum esse interpretatisne est efficitur p. 325 Scaevam volgus quidem et in bona et in mala re vocat, cum aiunt bonam et malam scaevam.
23쪽
invenitur positum g digit Festus pl. s. s. Studem linil liniem in Hermae vol. I. p. 288 sententiam Gepperti vituperat putan- tis, hunc loeum paullum afferre ad augendam rerum augur lium Oognitionem et comparat Hor sat ΙΙ. 2. 4: hae urget lupus, hae anis'. Schol. Cruq.-adnotat proverbium: nam ubi res duae nobis molestae inter o pugnant, D. pN - verbio utimur. Recte hoe quidem sed etiamsi utraque res in Casina molesta est tamen sperat talino scaevam caninam fore meliorem λυκεν ὁ κυν πολεμιον suisse tradit Plutareh. . . l. i. cap. 65, cf. Arist. Vesp. v. 952 Laresque quibus cianedim primis saeros fuisse dimus eum familia semper tutaren- . . tua , nescio an huc referri possit, quod Plautus inaninam scaevam dicit meliorem suturam esse. apud Graeeos autem. canibus lustra condebantur qua de re et Sohoemann rie he alterth. i. 250. Sed coniuncta est scaeva ut vidisti in Stiehi versibus 459 et 73 cum strena, quae vox ad radidem Star' os sterno videtur reducenda esse Paulus autem ho digit p. 12: Strenam appellabant quae stabatur die bligioso ominis boni gratia a numero quo signifieatur alteium te titimque venturum similis commodi vehit trenam praeposita S litem, ut antiquis frequens usus erat'. Quid autem sue: nam primitus significasse putamus est enim apud poetas veteres comicos idem sere quod omen os praeter lautym L. Pomponium Bonon apud Ribbeckium in se com lat. V. 11 p. 242 asside si qua ventura est aliqua strena Strenue . . . sed quaestionem illam ut diiudicare possimus, repetere
nos oportet erba Symmachi in epist. X. 23: Ab exorin paene urbis Martiae strenarum usus adolevit, auetoritate Τatii regis, qui verbenas elidis arboris' ex lue Strenuae anni novi auspices accepit. Strenae igitur primitus embena vel rami rugiserae arboris erant, quibus ut destrum. voluntatem c0gn08eerent, R0mani eodem sere modo ulli esse videntur a sortibus quas ut omnisen diei in hist Rom. V. I. p. l77 adn. Verisimile est in insertas et humi stratas esse itaque varias figuras formasse, e quibus bonum aut
24쪽
malum augurium cognosci posse credebatur i). inaeo deosco sulendi ratio antiguissimis temporibus et Romae' viguit et apud Graeeos in magna uetoritate erat ei. Hermanni. i. p. 177 adn 15 et eum unis maiorum nostrorum com- parari potest, quarum de usu Tacitu in Germaniae cap. 10ho tradidit: virgam frugiferae arbori vide quantopere hoe dum trenarum usu congruat deelsam in sureulos amputant eosque notis quibusdam diseretos super eandidam vestem temere aes ortuito spargunt. Num vocabula strena' et .runa cognationem quandam inter se habeant etymol0gitauditant. Romanos vero p0stea in vita e0mmuni hoc divinationis geniis explosisse docet ieero de div. l. instae. quam ob rem vox strena significationem nativam deposuisse nec aliud fuisse videtur quam dona quae homines Kal. Ian. boni minis gratia inter se donant εωπισμος ut vertit grammaticus quidam desidio matibus generum disserens in Keilii grammat vol. IV p. 578 Nullum vide seriptorem praeter lautum et omponium hoc verbum adhibuisse ut Omen vel augurium esset apud Franeogallos autem quos hod, oeabulum eadem iantum ratione qua solebant Romani adhibuisse Lorenuus in ad D ad sevd. versum 1176 putat, gaudeo posse demonstrari notionem ominis in hoc Verbo non
QuamqRam 'otym ologia hanc interpretationem comprobat, tamen Non raetermittamus, Ortium usum olito paullo alium fuisse de quo fi Cic. de div. ΙΙ. i. 85 q. praeterea Ca8inae v. 192. 247, 259 274 280 292 Imprimis Praeneste vido Cic. . .: Fani pulcritudo et vetustas. Ρraenestinarum etiam nune retinet Ortium nomen es. Prop. eam. ΙΙ ΙΗ 32 3, atque id in volgus Quis enim magistratus aut quis vir inlustrior utitur sortibus ceteris vero in locis sortes plane
Τοme remier seconde parti p. 1535.
25쪽
bium est apud illam gentem A bon o , onne trenne, id quod dicitur si quid boni nobis laeso die contigit. . Vooabulum religio ipsum bis tantum in tabulis lauti
adhibitum est: primum in ero. v. 879 sq. quibus etiam luculentissimum exemplum continetur, sinistrum boni augurii, dextrum mali suisse qua de re iam supra nonnulla diximus: ἡ Respice ad dextram Charine: non ex advorso vides Nubis atrae ut imber instat spice nune ad sinisteram Caelum ut est splendore plenum, Vide sis, atque innubilum', nae ad verba Charinus respondet: Religionem mihi obiecisti reeipiam me illuc', h. e. eas res me observare iussisti quas neglegere ex religi0ne non audeo et summa diligenii aes madvertam. um in Cure. v. 350 oratio parasiti plena sacetiarum est: Vocat ad cenam religio fuit, denegare nolui'; ad cenam enim si invitatur parasitus, hoc ei in religionem venit ut abnuere dubitet ideo denegare non volt. ' In eiusdem sabulae versura respondet Palinuru Phaedromo dicenti: quo me vortam eseiομ, Si deo salutas, dextrovorsum censeo. Hi ritus et apud Romanos os a quardi l. i. p. 174 et apud Graecos observabatur seripsit enim Aristophanes in acis versu 957 γε δη, O κανουν.
ωχ. Comparandus autem Atmos etiam Umbrorum, quorum . qui in ara ad dextram immolat, deelinare videtur ab ara dextrovorsum μ. s. ueeheleri interpretationem tabul Iguv.
Sed iam satis disputatum videtur de rebus divinis atque nunc quidem videamns, quid lautus et Terentius de 'qiis senserint. Primum quales omnino di in eorum sabulis . appareant explicemus, tum singulos deos deasque eontem plemur quid in iis Romanum quid Graeeum sit definituri.
Exordimur a genealogia deorum qua de re cogitare a Romanorum ingenio videtur non prorsus alienum fuisse. Nam
26쪽
in vetustissimis Latii fabulis Ianus Saturnus Picus Faunus
Latinus nobis ocurrunt, quorum quisque p0sterior prioris filius est. Apud lautum oro in Cisteli versibus . 37 5 genealogia notior et usitatior proponitur cum enim poeta de Iovis patre matre uxore loquatur, ioculariter ALoesimarchum credentem finxit, Saturnum patruum, opem aviam esse Iovis et Melaenis haec vitia corrigit. Quae doctrina, Saturnum Ope Iunonem esse Iovis patrem matremuX0rem, priusquam Graecorum de his rebus sententiae Romae innotuissent, non in usu erat Romani enim cum quid Saturnus significaret oiseitantes per Graecorum μονον qui cum χρόνου cohaerere putabatur, adducti, aturatum annis eum esse statuissent, of Cic. de deor nat. II. 25. 64 nempe ut Graee Bin filium esse K νου ita Iovem Saturno ortum esse dicebant. Neque vero Saturnum agriculturae deum, cuius nomen non eum Ritsohelio a serendo derivandum est, sed cum ansoritico Savitur cohaeret, es. Meyer, quaeSt. Homerio Bonnae 1868 p. 8 mirum est quod eum Ope uxore
matrimonio coniunctum reperimus i ses praeter Cist. V. S. S.
Mil. v. 1082, erga v. 252), euius ipsius cognomen Consivae ad eandem ad iste su sau pertinet. Praeter deos superos et inseros, ut 368 et Cist.2. 1. 45 - medioxumi quoque commemorantur in Cist. versu 2. 1. 36, qui quomodo interpretandi et intellegendi sint iam antiquitatis temporibus apud Viros doctos magna erat di88ensio, quorum Variae sententiae a rellero in myth. Rom. p. 47pompositae sunt. relle ipse putat eosdem esse medioxumos deos qui terrestres apud Livium I. 32 dicantur. 7)
erhel prol. Ovid. fast. p. CCXXXIX: .,Ops cur eum Saturno coniuneta sit docet Festus 186. 25 scilicet propter omeliconiunctionem postquam feriis et templo coniuncta est, interveniente fabula Graeca deposuit illud conserendi officium habitaque est pro Terra, quemadmodum εα Graecorum a tragicis etiam vetustioribus. Ha occasione oblata de origine voeabuli ,medioxumus ' pauca dicam ita dividendum est: medioc-sumus si autem id quod contenditur superlativus est adiectivi mediocris, statuamus necesse est
27쪽
raeterea in cist. v. 2. 1. 4 magni minuti et patellu . larii eomponuntur; neque vero a dis minutis qui etiam in Cas. v. 2. 5.2 nobis oecurrunt di minores differunt in Cas.
v. 2. 5. 28, de quibus relle disseruit l. i. p. 61 et 491
Sed alia quaestio tractanda est quae non nullius vide- tur momenti esse. Diei enim poeta noster in Epidie voran 610 sq.: Si indestim deos praeter sese sedum adducat Iuppiter, Iami non omnes ex crueiatu poterunt χximbre Epiditam, et ibidem versi 675 sq.: Duodecim deis pluη quam in coelo deorumst immortalium mihi istino auxilio adiutores sunt et mecum militant. Quamquam hi versus ipsi ad exemplar Graecum reduei possunt, tamen minime dubium esse p0test, quin R0mani semper duodeoim deos imprimis loluerint: idem inim numerui inve nituri apud Graeeos es. eleke gr. Gotteri II 16 sq. et apud Etruscos et Sabinos, Mommsen unierit. Diat. p. 141), apud Ge
ex hoc adiectivo superlativum est modo formatum esse, ut ad radicem medioc-simpliciter sussi cum superlativi summa adiceretur, non aliter atque e mag-n mag-Simus maximus evasit. Neque ero probanda
est opinio Th. Berghti, Bet tr. ur lat. r. p. 23 qui in medioxumus istianix is litteram locin valde sibilantis mcΣs putat obtinere; nRm nix positum et pro Digv-s. Curtius tym. 3183. Soaliger autem ad Festum . me dioxumus f adnotavit antiquitus prius diem bant mediotumum ut Plautus. Dictum a medio mediotumum tis quoto quotumum apud lautum quotumae sunt aedes 8 hic quus ad s. v. 962 spectare videtur: Qu Otumas aedes dixerit, id ego
Codices exhibent ita; emendavit Luch in Hermae vol. VI.
morum versuum prior ita stare non potest sensus enim deficit 'Μuellero plaut. ros. p. 270 sq. Intanti hune versRm sensu earere 'assentior; sed quod dicit duodecim deos esse interpretationem alterius partis versus et scribere volt: Plures di vel Nimio plus quam quantumst)' invita inerva hoc secit. ea quidem sententia Epidicus qui vers. 640 sq. duodecim deos se adiuturos esse desperaverat, nune dum res non male sed prospere edat dicere debet: non solum duodecim di sed etiam plus deorum mihi auxilio veniunt: duodeoim deesse non pos8unt
28쪽
manos Grimm deutfehe Myth. p. XLIV al. et apud Asiae populos Nelehe l. i. p. 177, . . Ahrens de duodecim deis latonis p. 21 sq. adn. 18. 19 ita ut hunc ultum
Romanis unquam defuisse vix eredibile sit. In hane autem rem nihil proseimus Versibus Baech. 89 sq.: Ita me Iuppiter Iuno Ceres Minerva Spes Latona Opis Virtus Venus Castor olludes Mars Mercurius ereules Summanus Sol Saturnus dique omnes ament, Ut cum illamelue cubat neque ambulat. Nam Crusalus eum quod sibi ingratissumum sit
audivexit, omnes deos advoeat qui ei ad tempus succurrunt eosque omni fere ordine deleto inter se conectit. Noque tamen praetermittenda est quam voeant alliteratio, quae quater in hae deorum ompositione adhibita est Iuppiter Iuno . Virtus Venus inars Mercurius iummanus Sol Saturnus. Tria nitima verba initum versus Saturni esse possunt unde si alliterationem quoque respicimus de antiquitate horum deorum fortasse eonieetura fieri potest vide etiam infra ad Summanum me alio loe Bacch. v. 115 ubi nomina deorum' sicos recensentur insta distetur p. 50 sq. Graecis utem nihil usitatius fuisse quam loqui de δωδεκα Θεῶς comoedia. beet inde Aristophontem apud Metu. p. 678 Arist. Equit. ' V. . 235, AV. V. 95, ad quem posteriorem versum se bene ut videtur adnotavit in proverbii consuetudinem Venisse illud οἱ δωδεκα θεοὶ ταντα σοι δάιεν To γαθά, quae Sententia illo Aristophanis loco iocose detoria est in iso δωδεκα θεοὶ ἀωσιν επιτρῖψαί σε. Proxime ad illius proverbii simac diu lautus eum scribat: duodecim di adiistores
Mores autem et vitam deorum quomodo Plautus et Terentius deseripserint enarrantibus nobis maxime eavendum erit, ne Omnia quae in eorum sabulis de diis legimus ipsos probasse eodemque modo de his rebus rensisse putemus. Multa enim per iocum seripta sunt, alia ex per8onarum ingenio tuae locuntur expedienda os e. e. s. V. 795 sq.
POen. 2. 14 sq. m. n. nonnulla quae huc pertinent poetae
29쪽
rec0perunt de Graeeis ut Trin. V. 943 sq. Ter Andri v. 959:hΕgo deorum Vitam eapr0pter sempiternam esse arbitror, Quod voluptates eorum propriae sunt. mane totam senten
tuli8se, qui locus non donServatu est; es praeterea similes
versus s. 1257 sq. et Halit. v. 693 omnino Plautus hane de dis sententiam profert omnia in eorum manibus esse, eorum voluntati omne homines esse obnoxi0s ne quicquam iis invitis posse mei. maeo cogitatio, in qua Sensus cum divinae maiestatis et potestatis tum humanae infirmitatis et indigentiae praevalet, ex penitissimo Romanorum ingenio mihi videtur effluxisse; nam metu deorum Romani non solum elari erant, sed etiam imperium totius orbis terrarum sibi pepetisse putabantur Qua Me aes hos versus Plautino comparemus mil. v. 25 sq. Ita me di deaeque ament
aequom fuit Deos paraVisse, uno exemplo ne Omnes Vitam
viverent; ' 730r Itidem divos dispertisse vitam humanam aequom fuit; Poen. 1. 2. 70: Deos quoque edepol amo et metuo ses Amph. prol v. 22 sq.) Psend. 269: De0s quidem quo maxime aequomst metuere eos minumi sagit Aul. i. 742: Deos redo voluisse; nam ni vellent, non seret solo es. 737); ad quae verba Lyconidis uelio respondet: At ego deos credo voluisse ut apud me te in nervo enicem, quibus Versibus uterque id quod laetum est vel quod lare Sperat. deorum Voluntate accidere montenditi ruere. 319:,Humanum amar atque id vi obtingit eum; Irue. 647 et Capt. 454 si dis placet; Capt. v. 587: Eefietam tamen ego id si di adiuvant; Pers. v. 332 sequere me eum dis volentibus; et Mil. v. 1351. In Mereatoris autem V 225 Sq. egsmus ses Bitschel. p. II. 28 sq. Miris modis diludos adiunt hominibus mirisque exemplis somnia in 80mnis danunt, quibusdum Neisibus i0ngruont versus lud. 593.594 in Capt. V. 22: Enimvero di nos quasi pilas homin habent. Di autem hominibus omnia et bona et mala dis.' pertiunt, quare saepissime de bonis loquitur quae nos de0rum virtute habemus es lirehel. l. i. vide Trin. V. 346 3b5
30쪽
obtingunt: nam ut est in Amph. v. 635: ita divis est placitum, Voluptatem ut maeror comes consequatur. CL Leo in mus rhen. Vol. 38 init. Sed mala optumum est aeque ferre, cum lamentationibus ea depellere non possimus et, qui deorum eonsilia culpet stultus inseitusque sit. Mil. 736); es Capt. v. 195: Si di immortales id voluere Vos hisne aerumnam exsequi, edet id pati animo aequ0 si id facieiis levior labos erit, et in Aul. v. 88 uelio dicit: ἡ Pati0r quod di dant sero. Quae sententia etiam in mediae
et novae omoediae innumerabilibus l0ois legitur. Semper Ver deus praesens est, qui omnia quae saeimus et Ogitamus nota sunt; si dicit Plautus in Bacch. V. 638 Taee modo respiciet nos aliquis deus et in Capt. v. 313: Est profecto deus qui quae nos gerimus auditque et videt. otam
Vitam di regunt et gubernant, maxime autem initium et finis iis subiecta sunt Cuius rei exempla habemus Mil. v. 14; hQui magis dis inimicis natus quam tu atque iratis; es. 529 sq. vel Most. 563: Natus dis inimi eis omnibus, et regie dicit Callioles Trin. 57 : Deosque ro ut vitae tuae superstes suppetat seil. X0r);μ es oen. 5. 4. 14 sq. Pul-eherrima Vero est sententia illa nobis quoque trita et Vulgaris, quam legimus in Baeeh. v. 16 Quem di diligunt
adulescens moritur, quem ad Verbum mutuatus est a Menan- dro qui didit: ν οἱ θεοὶ φιλουσιν, agno9ντὶ in νεος.
Iam postquam quid Plautus erentiusque de dis omnino
senserint satis explieavisse exemplisque demonstrasse nobis videmur, qua in re maxime lautum praeter locos nonnullos Romanorum sententiam retinere et proferre vidimus, age nune singulos deos deasque quomodo descripserint pereen- seamus, qua in re id quod iam nune praesumamus multae Graeci sumpta cum Romanis mixta sunt. Cuius rei sine dubio causa partim ea est quod exemplaria ex quibus sabulas