장음표시 사용
71쪽
nostram omnino fieri,ut causa aediscandi, vel praedii nostri unIeη-di,vel conditionem intra certum tempus dandi praecise implendi. Si igitur partes intendant uendere & emere, sed expressim sub hoe determinato pacto, quid impedit valere pactum, & quin actio ex
eo competat, uelut emptione sub quouis alio modo,onere,vel conditione facta 3 Si enim possum emere sub conditione, etiam ipso iure resolutiva, si res mihi di splicuerit,i .si res ita .de eotrah.empl.&Dend. i ta ut retro ipso iure retioluatur. Anto. Burgos in cap. ad nostra in.col.q.nume. 9.extra de empl.& vend. vel si possum emere,
sub pacto redhibendi, vel ut teneris redimere, si res seruiat, vel hypothecata sit,cur non possum emere sub onere redimendi, nisi res tua fuerit,& mea praecisc facta sit,uel sub quavis conditione redhibitionis. l. ex empto. . sed redhibitionem .de actio. empl. igitur pacisci potest ut venditor teneatur praecise dare, & cmptoris sacere.
Constito igitur de hoc determinato pacto,cessabit dicta ampliatio,& erit obligatio dandi, modo hoc scilicet quod detur principaliter actum sit: nec his casibus locum habet I. in ciuile. C. de rei uindicat.Et sic habes ut verum,ita genuinum intellectum .d.l .vit.& l. naturalis.f.& si quidem.de praetcr.verb. & omnes omnium glossarum&Doctor.supccis intricationes clarissimc profligatas, in quibus veteres, & recentiores frustra fundarum, & varios intellectus male congruentos finxerunt, ut nouissime Iacob. Penal. in suo confusaneo tractat.de eo quod interest,fol. I 8I .Franc. Rip. l. 2. num Amis a Fro.3o .sicerr.pet.Petrus Lorioi.depact. axioma. II 3. : Ampliopliatio secundo etiam si sit venditio generis, puta equi, vini, vel alteriua mercis in gcnete. Tamen contrarium tenent gloss. Bart. Bald. &Paul.in t .m empto. in prin .de act.cmpt.& in l. si rem tradi. inta eodem ut sit obligatio dandi non ex natuta cmptionis, sed ex natura generis.& pro eis facit d.l .conuenit. quam non allegant ibi,ut darem, conuenit; emptionem puto esse&c.sed promptum est respondere,quod illud verbum, dare,simpliciter expressiim,ubi de vendendo agi tur, in telligi tur secundum naturam emptionis & uenditionis.
text.rotundus in d. l.si stipulatus.de usuris.& not. supra cod. nume. II. Verum est,quod communis sententia non caret ratione, quia
obligatio generis in venditione, magis accedit obligationi dandi , et is quam si species vendita st . t Quia re vendita in genero post cui-ctionem agi potest non solum de euictione, sed etiam si malit emptor primitiva obligatione ad dandum, uel praestandum in s mili specie: sed certa specie uendita , non potest post euictionem agi primitiva actione ex empto, scd secundaria dumtaxat ad secunducaput
72쪽
caput euictionis, uidelicet ad interest civi dixi in priori Labyrintho de eo quod interest. num .66. Tamen quia omnia lard iura quae loquuntur de venditione in genere, semper ututur uerbo tradendi, nodandi :vt l.3.I. si per uenditorem. l. si sterilis.*.cum peruenditorem de adt.empl.melius est communem modum Ioquendi legum imitari, utque minus a natura regularis contractus disiccdatur,de qua in a Pind. leg. exempto,in princi p. t quinetia in sensus communis "idiana praxis ostendit, etiam uenditorem generis an cogi praecise,& determinate ad dandum : si enim vendidisti tot uigera terri, vel tot equos in genere, sat est te facere, ut habere liccat emptori,
28 t nisi sciens rem alienam esse mala fide tradideris bonaefidei emptori, tunc enim ante euictionem conueniri potes ad solidum interesse.l. seruus quem .f.si sciens, & d. glo. Bar.& Salicet.de act. empl. gloss. pen. in L sed hoc nomine,de euict ioni b. glo. r. in l. si tibi. C.de euiction.tex. iuncta glos L 2.in l. si decem. deitatu lib. facit textus. in Lsi homine. ibi, nec cxpectabimus ut creditor euincat. & ib .glo. pen .infra.de solui. Caepol .cautel. pcn. quamuis Paulus in d. si sciens limitet illum text.ut agatur ad particulare interesse tantum donec cuincatur, & male. Vcrum est quod .d. g. si sciens. loquitur in Eo,qui speciem aliena sciens vendidit.Sed ego amplio etiam si tepore contractus est bonaesdei, sed tempore traditionis malaesdeirta tamen tradit bona fide recipienti .Et moueor,quia tenetur venditor praestare dolum malum abesse, in qua ratione & obligatione fundatur expresse. d.=.li sciens, & sca ratione in codem tex .expressa extenditur, etiam si non sit mala fides, nisi tempore traditionis, in qua 29 dolose de iacto versetur. ' Et tertio amplio d. f.si sciens. ut procedat etiam in uenditione generis, in quo tamen proprie non cadit mala fides, nisi temporc traditionis,& ita practicaturin constito de dolo,siue tempore uenditionis & it aditionis,sive tompore traditionis tantum commistb, tanquam falsi uenditores pignoratione personae carceribusq; coerccntur.ut dixi in Consue. Paris. 9 . I 62.3o Sed iam sensim nimis efferor. 1 Rcdeundo ad rem quod obligatio
faciendi latius pateat,datio enim uni uoce est, &uniformiter dicitur,factum autem analogum, quoddam enim mere nudum, quod Doctores uocant asininum ,& competit etiam seruo, qui iure ciuili nullus est. l. liberos, in sin .de capi .dimi. l. quod attinet. l. seruitute de regul.tur.& nudum ire, nuda traditio, detentio, ver opcra. g. sed cum factum .inst.de stipui. seruo .l.quod dicitur. a. infra cod. Quo dam nudum non simpliciter,sed respectu iuris formati, quia opponitur iuri formato competenti in re,qualis est pol Iessio, quae facti est,
73쪽
est,ita ut iure civili impediri nequeat,si per sona capax sit. I. I. I. si
uir uxori, supra, se acquir. possess.potest etiam de facto occupari, &haberi,& non de iure, quia siue iusta, siue iniusta, tamen uera posses 3I sio est. l. a.uti possidetis. t Sed non est omnino nudum factum, quia habet iuris effectum .d.l. r.et t. possessio quoque . . I . de acqui. posses. quae debet sic intelligi,in quantum dicit, quod possessio notantum corporis, sed etiam iuris est. quia verbum iuris, ibi non stat pro animo qui facti cst. l. consilio .de curat. furio. sed stat pro iuris cffectu,qui ex facto posscssionis oritur: non quod possessio in silestentia lit aliquid iuris,quia in sui substantia est factum dumtaxat, sed non nudum ob iuris effectum,quem producit; tamen respectu dominii uel alterius iuris formati, dicitur nuda, quia aliud habere posscssionem etiam realem, & aliud habere ius in re. Et hec brcuis S perspicua veritas, reiectis spinosis intricationibus, di in sinitis digladiationibus omnium & veterum & recentiorum, in I.T.in prin. 31 de acqui. uel amit.posses. t Quoddam factum minus nudumi, sed in quo ius in re uertitur, ut iure dominij,uel hypothecae,uel usus fructus,aut alterius seruitutis possidere. l. stipulatio ista .g.hi qui, infra eod. Plus est enim si promittis habere liccre possessionem , quam
simplicem detentionem,puta ex comodato, vel conducto . Rursus
plus est, si imittis habere licere iure dominii,vel usus fructus,quam ut simplicem posses rem .uel plus est promittere non impedire in iudicio,vel extra,quam possidere, uel quasi iure dominii, uel certae seruitutis,quam promittere non turbare possessionem; vel quasi in senere:& tamen nulla harum obligationum mixta est, sed singulae sunt facti tantum,alias mere nudi,alias nudi respective, alias pinguioris facti, puta si quis tenetur acceptum serre, uel liberare debitorem,obligatio facti est, sed non nudi, quia factum illud trahit secum executionem, & effectum iuris,& quanquam si donatio,si fiat causa liberalitatis,ut supra num. Iq.& per Phil pp.Deci .in l.si quis obligatione.in fin .de reg. iur. non tamen datio est prout datio op-3 3 ponitur facto . 1 Mixta obligatio est, quando datio S. factum aeque principaliter una obligatione tanquam unum & idem, seu respectu eiusdem debentur, & ad utrunque sque principaliter agi potest,ut
obligatio reddendi rationes, haboni enim duo capita connexa , ut dixi in Consuet. Paris.M. 6. glo. 6. q. 3 . Primum rationes edendi, calculandi,dispungendi, nec non rationes instrumentaque omnia ,
actus sui ipsaque rationum uolumina exhibendi,& reddendi, & desngulis instruendi. l. si pure . in s n. de fideicom .liberi.quod est meri facti indiuisui. Secundum, reliqua soluendi, quod est merae dationis
74쪽
ilonis diuiduae. Et quamuis primum caput si prius executione, tamen
.coaequetium est obligatione. & sic ambo capita sunt connexa in una in obligationem mixtam,seu habentem mixturam da li&iaciendi: ut in iouit iure consultus in i .cum seruus. l. qui sub conditione . de condi . demon. tex. ctiam rotundus in l. si statu libera. f.vit. de statu lib. Qua - 4 uis Vldari.Zasi.hie nu .a 3. horum textuum immemor, dicat totam hae
obligationem esse faciendi, eo quod factum reddendarum rationum potius est.Sed fallitur,tum quia non desinit obligatio esse mixta ,& eo solo quod alterum extremum sit porentius,ut si utrunque aeque principaliter debetur,ut hic.Tum dici potest,& frequentius v uenit datione praeponderare,& potentiorem est e,quin etiam digniorcm N potentiorem, utpote praecipuum finem, cuius gratia ratiocinium praecedit. Et - sic per rationem Tasij haec obligatio non cilci diccnda obligatio facie di, sed dandi duntaxat . quod est contra dicta iura, quae discrid negant hanc obli stationem in mera datione consistere, sed potius N primario, e consistere in facto.'Verum e diuerso non minus errant,qui dicunt liuia 'iusmodi obligationem no esse ad facie lum, sed ad dandum: ex eo quod quamuis factum uniuerse solicitudinis reddendarum rationum praecedanitamen illud factum subordinatur ad dationem,& sc dicitur esse simplex obligatio dandi :ri sentire videtur Paul. l. cum seruus, de condit. &demonsit. & firniat Andr. Alciat. in princ. huius.l.ij.nti. 7. Idem sentit Aemil. Ferret.in princ. huius I.& male,quia in hac obligatione utrunq; aeque principaliter debetur. Et sic utrunque& factum di datio sint in oblitatione. Illud autem quod dicitur de facto sub ordinato ad datio nem vel contra, non procedit, nisi quando illud subordinatum non debetur aeque principaliter, sed accessorie, & propter aliud ,ut in excmplo de portandis pignoribus, quod tradit Paul. in dict. I cum teruus . , Sed errorem errori addit Alatat .dicens,quod si in hac ratiociniorum obligatione factum & datio veniant aeque principaliter in stipulatione quod tunc erunt duae stipulationes,una facti,altera dationis:& sic concludit ueram esse opinionem Petri de Beliatio hic, quod nulla sit obli statio mixta dandi di faciendi, sed quod vel sunt duae diuersae, aut una simplex, aut plurcs simplices: & quod alioquin diuisio bimembris hi ius legis esset imperfecta,& sequitur 9 il. Ferret.hic. Sed hoc plut qua puerile est, cum sit notissimum etiam in Mathematicis & PEysicis di- sciolinis, nedum in istis moralibus sub simplicibus mixtum comprehcia di, quanto magis in illis Philosophiae moralis appeduris, in quibus cratfori minerua proceditur.vtq; his controuersis, leu potius
et quae tamen seria ducut finem semel imponam,i probo testibus apertis,& ineluctabilibus in huiusmodi obligatione utrunque caput idciμB cet
75쪽
eet dandi 5e faciendi esse aeque principaliter in obligatione, & proinde
hanc obligationem non esiς simplicitar faciendi, nec simpliciter dan
di,sed mixtam,nec ab altero extremorum denominari in iure, sed ab utraque simul,& mixtam dici,& censeri. Probo primo per tex .in d. l. cuseruus vers.quibus, ergo continetur his verbis, si rationes reddiderit. ubi tex. clare reprobat opinionem eorum,qui dicebant idem esse, ac si ta .
tum dictum esset, si reliqua reddiderit.& sis decidit ille tex.quod illa noest conditio dandi. Illud quoquo auditis N reprobatis contrairis sente-
tiis mox subdit,sed non neque conditionem inieram putamus esse quae in datione existata neque meram conditionem quae in facio siti sed cairi conditionem quae ex quadam mixtura consistit. Ergo lurialis obligationeque mera, seu simplex est dandi, vel facicndi, sed ex utroque mixta et per illum tex .incauillabilem. Secundo per tex. in I. qui sub conditione de condit.& demonst.ubi tex. dicit duo contineri,videlicet ratiociniit, quod facti est,& reliquorum solutionein, quod da di est. Tertio per lxx. in l. non solum nostrum ., . his qui redderi: de liberat degat .vbi huius nodi obligationi non satis fit, reliquum reddendo non editis rationibus. ergo etiam persolutio reliquorum,etiam si plusquam debeatur, soluatur non liberat a tali obligatione, nisi ratiocinium accedat: sic non ta3 8 tum datio, sed etiam factum aeque principaliter debetur. t Quarto pertex.in i si statvlibera. . siquis .ibi, rationum autem rcddendatum conditio, quod ad reliqua quidem attinet, etiam in danda pecunia consistit: quo autem ad ipsa volumina rationum tradenda,pereontandas'; S maminandas rationes,& dispungendas atque excutiendas, factum habet, supra de statvliberis. into per tex. in l.Thais .g. Stichus & Damas. de fideicommist. libertat. ubi sub reditione rationum contineri dicitur non solum ratiocinium, sed etiam restitutionem amotorum, Squid quid quoquo genere adium si lemq; rationarii respiceret. Sexto probo bper texta in I. Labeo. de statvlib. ibi, bona si desino solum in rationibus ordinandis, sed, etiam in reliquo reddendo.Septimὀ probo per tex .in l. Sticho libertas.I.Titius testamento.de statu lib.ubi legata libertate seruis,si rationes reddiderit haeredi,ad quaestionem,an debeatur redita ratione,& reliquiis illatis,respondetur non alias competere, quam si r tiones reddit cssent, aut per haeredem staret , quominus redoremur .
Ergo non solum reliquorum illatio cile quibus ibi non dubitatur) sed etiam rationum redditio debetur. Quod ii talis conditio utrumque cas ut aeque principaliter implicat: ergo talis obligatio. Octauo probo ex
.atqui natura.in princ .de negot. gest. ibi, a capite rationem reddenda , Ut appareat quid reliquum fuerit. Porro rationem reddere facti cst,r
39liquum praesare, dandi.'Et quod non sint duae obligationes per se, sed
76쪽
ona mixta,probat tex .in I.sed & csi aliquiscibi non multa negotia sunt,
sed unus contractus .sside nego.gcst.& in d. l.cum scretius. de condit. Ecde mons . sicut unica est actio totius uniuersae tutelae,vel curae. I. age cii Geminiano .l. actione.C.de transact.l.nisi finita.&per tot.ε. de tutet.& ratio.distrah. sed tuc essent duae actiones, & duae leparatae obligationes, si duae effent separais administrationes. l. si quis ita. g. si duo serui. de statu lib. Et haec satis de primo insigni exemplo obligationis misis. t Accipe aliud exemplum , si quis ex codem contractu tenctur in fundo suo consituere domum,& constructain dare:utrunque enim scilicet facere & dare aeque principaliter simul & semel debetur, nec est simile
supra cod. nu. I 8.in fine.quia ibi debitor non tenctur aedificare in suo, nec aream dare,ut hic: sed tantum in alieno,nec dat nisi maioriam, quae accessorie venit, etiam si sit carior & pretiosor opera. Accesti iriuenim etiam pretiosius cedit principali,a quo totum denominatur.l. & si non sunt. in sin .l. si quando. te auro Sarg. lcgat.f.si tamen alienam. inst.derer.diuisio.Vnde leges hanc vocant obligationem faciendi indistincte, siue fabet hiidam praestet operam, siue etiam materiam: quia tantu aedificatio ipsi,quq dat formam,& nomen opert,est ipsum principale: tum alioquin quaelibet materia per se etiam si hoc non agatuo cedit aedificio & fundo. At ubi etiam fundus dari debet , haec cis obligatio dandi, 6I non minus principalis,quam construendi .i Vt ergo proprie sit mixta, requiritur quod utraque obligatio dandi di faciendi sit coaequeva, hoc est, aeque principalis,connexa simul ex eodem principio nata, & dcbiata circa idem subiectum: alioquin si essent intcr se dis paratae, non dic retur una obligatio mixta,sed plures obligationes,& tot, quot res sp eifice in dispositione deductae: ut si quis simul promittat unum fundum suum dare,alterum locared.scire debemus.l.quod dicitur. prima. infra eo . vel plura diuersa gesserit.l.si quis ita .si duo serui. supra de satu lib. Unde obligatio,qua quis tenetur de euictione , licet habeat duo capita
connexa,primum faciendi ,secundum dandi, quae ex codem contractuarque principaliter dcbentur, non tamen est mixta: quia utrunque non
debetur simul, sed secundum in desectum primi:& sic sunt obligationes subordinatae,quarum quaelibet seruat naturam suam, quemadmodum etiam obligationes disparatae. Sic obligatio seci cndi non minus est simplex faciendi, licet post moram & tempus eam purgassi lapsum uolente creditore succedat obligatio ad dandum & soluendi in i ntere se& eodem contractu:quia est obligatio subordinata , & utraque naturam suam seruat.vt prosat l. stipulationes non diuiduntur.infra co.Vnde obligationes ciuilis& naturalis ad idem concurrentes non faciunt
77쪽
R substant, Ze una sublata remanet altera.I. Iulianus uerum debitore et q* supra de condic.indeb.5ρ sic duae distinctae,non una mixta. t In mixtis autem si quidem eapita sunt separabilia,hoc est,seorsum prs stari,di impleri queant:vt in l. cum seruus .de condit.& de mons .l. si ilat illibera .insin. de statu lib. tuncῖutrumque caput seruat,naturam suam. Si verocapita sunt inseparabilia, hoc est, separatim nequeant pristari & impleri, tunc diuidum cedit indiuiduo:& quatenus sectum cli individuum, cateq3 nus tota obligatio est indiuidua. l.siduis omiuasa.=. vlt .de π.3.t Ex plum de mixta separabilium capitum in eo, qui tςnetur ad rationes αreli laei,totius enim uha in obligatio mixta a vi sit pra nu. 39. tamen in cffectu videtur due obligationes quia capita sitiat separabilia: redditio enim rationum per se seorsum fieri potest, illisq; sinitis &conclusi1, voluminibusq; rationum restitutis, obligatio facit tanquam solutione sublata erit remanente sola obligatione dandi, seu reliqua soluendi , si qua sint. da.cuitiserinis. ordit. α demonst. Et e diuerso, reliquor
H obligatio remitti potest state obligatione ratiocinio tu . t Vnde si quis
tutori, vel curatori suo legauerit liberationem reliquorum i non tamen continuo censetur cum liberasse a reddendis rationibus, nili de hoc aliter appareat. Et pariter si mutuo contractu tutor quondam,& maior facitus se se liberauit a reliquiis,quae alter alteri debete potest non tamen. tutor liberarii est a redditione rationum Et sic lublata hinc inde obli- igatione dandi, remanet tamen obligatio faciendi. Quid enim si is, cuius res gestε sunt, habeat easdem cuimmines cum coheredibus , vel soriciis, nonne sua interest institui,& gessionis acta libi restitust imo si so-6I lus erat heres,vel dominus,adhuc sua interest.t In bae enim obligatione facti reddendarum rationum quatuor sunt articuli. primus, ut exhibeantur,& legantur ration .Mcundus,computatio & disputatio. Te tius, ut rationes probet , seu doceat conliare fidem omnibus, de quo ab eo gesta sunt. Quartus, ut restituat codices rationum , ut probat tex. in I. cum servus. Se l. qui sub conditione.de condit.& demonstra. iuncta. l.. vlt. . inter cetera. te liber. legat.& l. si ita fuerit .l. f. qusilio haec. in fin. supra de manumis s. testa. sepe enim nostra interest notitia rationum. instrui,etia si nihil lit in reliquis. d. l. cum struus.vers.lia cnim. l. Thais. in fin. l. si purc.in iis .de sdeicomm. libcrtat .l.si statu libera. in ii. de sta- tulib.ubi licet reliqua dari debeant emptori,tamen rationum redd tio, de voluminum restitutio fieri debet herod rq sic hec duo c pita possunt 46 cum effectu separari. Et circa hec notandum, qudd liberatio reddendarum rationi im, non relinquit meram tantum dationem in obligatione i qua reliqua sint: quia solit in scrupulosa inquisitio rein ista uidetur l.si seruus uetitus .ci lcg.j. de diat in Conluet. Pac i=-b. vj. g O. vj. nu. 2 -
78쪽
superest ergo modificata obligatio faciendi , & codices restituendi, Sesolida obligatio dandi reliquassiuae apparent. quanquam dandi quoque
obligatio partim remissa, seu modificata sit:quia non seuere inquiritur, nec aestimatur quantum ad viuum debeatur. Contra liberatio a reliquisetotam obligationem dandi prernnit, remanente obligatione faciendio sed modificata: quia nec exacta inquisitio,aut probatio exigitur. 1 Nuc ad ampliorem horum dispunctionem contra praefatam conclusiionem
Lapra nu. 3 3 quo 1obligatio ratiociniorum sit mixta,oppono, & pro bo quod sit obligacio dandi :per lex an mulius Paulus.de condit.& de monst.ubi legata libertate, si rationes reddiderit, sic intelligendam ait oppgit .hanc conditionem rationum rcddendarum, ut iussus videatur reli-
oua reddere,si quae habet cum fide actus sui,quae ii nulla sunt,yurc accepisse libertatem videbitur .: Si igitur nullus re vera sublistentibus reli quiis,& si deficiente obligatione dandi,tota conditio purificata est, ct .non reditis rationibus: ergo redditio rationum non est in obligation saltem non venit propter te,nec aequo principaliter, sed propter aliud. Et sic non impedit quin tota obligatio sit simplex obligatio dandi: per ea quae diximus supra nu. I7.csim seq.Secundo probo per tex. in l.qua-uis.de condit.& demonstr. qui diserte ait , rationcs reddere nihil aliud esse,quam reliqua soluere: crgo non est aliud, quam obligatio dandi . rTertio probo per tex.in d. l.ii seruo.de statu lib. ibi, cum rationes reddiderit,cum contubernali sua liboea esto. Postca contigit Stichum an
te redditas rationes mori,sorte ante aditam haereditatem, aut ante testatorem: tamen deciditur solam ancillam posse ad libertatem peruenire rationes reddendo,&reliqua,non cx peculio inferendo. Et insit per statim liberam esse,si nulla reliqua debebantur. Et in d. l. si seruo est omnino idem casus,qui de iii d.l. Iulius Paulus.de condit. & denaonstra. quae sunt eiusdem authoris Pauli .Quarid probo per i cx. in I. csim testamento.C.detest. manu abi, sin autem no debitor ex rationibus fuerit repcr-ης tus post aditam haereditatem,quasi puram libertatem cosequitur. 1Hec sunt argumenta,quae Alciat.pro opinione sua quam supra nu.33. confutauimus proferre debuisset.Ad quae uno verbo rc spondeo, quod om νncs illi tex. loquuntur in conditione opposita directae dationi liberta- Solu-tri,in qua specialiter statutum cst in iure Icuissimam conditionem spe. U0 .ctandam, idest, quae seruo commodior est, Se citius ad libertatem perducit. l. leuissima. l.quod traditum .cum l. seq. de condit.& demo niti .l. in libertatibus .de manu. tecta. & insuper multa in iure contra communis iuris rcgulas fauore libertatis introducta sunt .f. vlt. Inst. de donat. Idco de legibus loquentibus de datione libertatis non licet ad alia ar- r Eucrce sicut nec de iure singulari.l. j. ff. ad municipat .l .ius singulare. de
79쪽
legib. itaque libertatis fauore sit interpretatio , ut dominus nihil aliud
quam reliqua probe solui curet,uel ut iit principalis intentio .d.l.quamuis .in princ.de condit.& demonstrisaltem ut si seruus tam diligens, α probus fuerit,ut non sit reliquator, sit interpretatio quae etiam verisi.
milis cMut testator noluerit liberari tam fidelis dispensatoris, qui retia
quator non est, sed dominus superlucratus est, moram fieri redditione.& calculatione rationum:ut etiam satis probat tex. in l. seruus si haere-di.I. imperator. de statu lib.ubi etiam probatur non censeri, nec praes
mi moram serui, sed haeredis in accipiendis rationibus, quando seruus o non est reliquator. t Et sic minus obstat si replicaretur de l. quod vul-gd.de manu.testam .ubi dicitur, quod etiam in di recca libertate, quod dicitur leuissimam conditionem spectandam, ita verum est, si separa-limconditiones sint datae: quod si coniunctim datae sint, omnibus parere debet priusquam liber sit. Ergo conditio reddendarum rationum no implicat duas,alteram faciendi,alteram dandi: sed unam tantum dandi conditionem:alioquin singulis parendum esset, cum coniunctim datae snt, nec sufficeret alteri conditioni paritum, prout susscit, quando seruus no est reliquator:quia,ut dixi,in libertatibus sit interpretati ut alia teram tantum, videlicet dandi conditionem purificatam esse sufficiat sit Quare dico hanc interpretationem locum habere, etiam in fidei commisiariis libertati bus:quia libertas non priuata, sed publica res est, inquit tex. in l. si quis rogatus .desideicom. liberi.id est, ad rem iuris publiaci,scilicet ad ciuitatem perducit,& non priuato,sed publico fauore gaudet:quamuis glossa ibi aliter exponat.& subdit tex. quod ultro is qui ea debet, offerre debet:alioquin lex supplet etiam in fideicommissariis libertatibus. Porro non censetur in mora,qui nihil reliquu debet,ut probat tex .in d. f. imperator. & quod quantum ad hanc interpretationem idem sit in fideicommissaria, tex. est rotundus in d. l. cum testamento. ibi, is autem cui Iibertas seu fidei csimissaria, seu directa,si rationes &αC.de testam . manu. Ex quibus obiter habes, multorum iurium γνήδεονα syncerum intellectum, cuius rei gratia aliquantisper feruenti calas 1 mo indulli .i Secus dico in aliis materiis. unde si quis dispensatori suo legauerit fundum,s rationes totius oeconomiae reddiderit, etiam si tepore mortis testatoris non sit rcliquator , imo etiam si ci debeatur, ita quod obligatio dandi cesset,vel purificata sit,no tamen legatum est purum, nec dominium fundi transit, imo nec legatum transmi sit bile est , sed caducitati subiectum,donec rationes instruxerit & reddiderit . R manet enim altera conditio,& prior pars obligationis aeque principas a liter debita. Idem de si milibus. t Liquet igitur verissimum elle quod dixi supra nu.39.nu.63. hanc obligationem esse unam , utpote ab cadem c causa
80쪽
causa ortam, & tamen mixtam capitum separabilium , quod apertius probo,quia non solum altero capite remisso alterum subsistit,ut nuper dixi,seu etiam utroque manente potest alterum, puta quod in faciendo est,uni deberi;alterum vero caput,puta, quod in dando est,alteri deberi.tex .in l .si statvliber. in ta.de statu lib.Sunt ergo capita separabilia,& tamen una obligatio, crgo mixta duorum aeque principaliter debito rum capitum & separabilium .i Quorum utraque obligatio si per se cosderetur,per se censetur, & propriam sui naturam seruat . unde pluro Esredes unius rationarii non redditis, vel non conclusis rationibus d functi,tenentur omnes simul & singuli in solidum ad redditionem, dispunctionem & conclusionem rationum:quia liec obligatio est indiuia dua.Ad solutionem autem reliquorum non tenentur,nis pro portionis s bus h reditarii siquia bsc est obligatio mers quantitatis diuidua.' Unde in pluribus tutoribus,qui simul gesserunt, obligatio tutelae ex primo opite quod est facti indiuidui) non diuiditur, nec ipso iure, nec ope
exceptionis, sed singuli in solidum tenentur ad ratiocinium, sub ea tamen modificatione, ut alia quoque vocandi sint, & uni conuento dilatio ad hoc danda. l.fideicommissa.I.vIt.de Ieg. iij l .vit. de actio. empl. sed in secundo capite ad soluendum reliqua,diuiditur non solum ipso iure inter cuiusque eorum hqredes;sed etiam cope tamen exceptionis inter ipsosmet tutores,qui expirante tutela soluendo sunt, tex. in l.i . 6 nunc tractemus qui sic debct intelligi de tute l. de ratio distr. t Anteia quam ad alia exempla transeam, notandum quod hic obligatio reddendarum rationum no solum ex parte rationari j, sed etiam ex parte eius, cui ratio debetur,mixta est,uci esse potest,ut reciproca. Quemadmoduenim rationarius tenetur sque principaliter una obligatione ad faciendum vel dandum,ita & is cui debetur ratio, quanquam ex eius parte nosoleat nec intensiue,nec extensi uc lata esse obligatio. tenetur enim primo assistere auditioni,disputationi & coclusoni rationum, & ipse calculum inire siue per se sue per alium,& affirmare,si quq in eam rem sit, proferre & edere , si quas in id instructiones debeat, & omnino etiam
contra seueritatis ergo adiuuare rationarium suum,ut probe,& bonas-
de hincinde conficiatur idem ratiocinium, quod est meri facti indiuidui , di si debitor inueniatur, accedit obligatio dandi, & sc mutua lisc 7 obligatio alterutriusque mixta est, scilicet potentia & aptitudine.' Vt
enim ex parte gestoris contingere potest remisso altero capite dandi supercile alterum faciendi,& contra,vt diximus supra,mime. H. ita ex
parte domini contingere potest 'isspius assolet) solam esse obligationem faciendi, dum in confesso ingestorum reliquatorem esse, vel paria fecisset adhuc enim tenetur dominus rationibus adesse, ut dixi. N ad