장음표시 사용
101쪽
consequenter necesse est eam intelligere, quando stipulatio habere licere,interposi ta est super materia indiuidua,puta ut habere liceat iter, actum,usum, vel aquaeductum. idq; non solum ostendit ipsa phrasis,ductus,& continuatio sermonis: sed etiam necessario probatur per ve bum, idem iuris, alioquin non posset idem iuris esse, nec eadem ratio, R decisio militare tam ex parte haeredum promissoris , quam heredum Bipulatoris: ut in M. praecedenti. Tum hoc probant uerba,unus exhe- , redibus prohibetur, & unus exheredibus prohibet, quq sunt repetitiua eiusdem,vel similis,& sit indiuidui casus,de quo in M.praecedenti,tu hoc ostendunt verba finalia huius legis,ibi,int crest enim prohibiti a ne, mine prohiberi, qui no congruunt,nisi stipulationi indiuiduae, in qua a prohibitio unius tantum obest, quam prohibitio omnium :&sic sque, interest stipulatoris, siue a promistore, siue ab uno cx eius lis redibus, ii-iue ab omnibus eiusdem lisredibus prohibcretur, quantum ad impedi-l; mentum semel factum quo de a itur. 1 Et consequenter principium
L.ean- l. adem, quod venit continuatiue, debet intelligi eadem materiam in-idem . diuiduorum continuado, videlicet quando stipulatus quid indiuiduu , i adiecit haud formula stipulationis olim usitatam,videlicet dolum abesse a te haercdeq; tuo .Et sic hic cauetur,u, decisio I. ite si in facto,generaliter locum habet in Omni sermula stipulationis, super similis ubi sto indiuiduo interposita. Et ita nedum congruens, Ied necessariu est hanc l .idem iuris,& principium. l. eadem,intelligere ne legibus aliis &arquitati repugn ent, utq; infinita absurda vitentur, de quibus infra , &ita plane sinccreq; intelligendo, haec iura clara & facilia omniq; scrupulo caret, & ad squas decisiones causiarum,legumq; omnium claram consonantiam expedita sunt, ut clarius liquebit in extricatione totius
3 8 materiae. t Quod autem nouissime Laelius Taurol. legit principium d.
Llliu l .eadem .interrogatiue,quasi eandem ne dicemus&c.& censet respon μνς' sum & decisionem suspendi, differriq; post intercalotum responsum rationis ibi, sed videamus,ubi putat Paulum iureconsultum incipere r . spondere ad quq situm,d. l. eadem, ita quod versic. videamus, non conti,nuetur ad immediate praecudentia, nec referatur ad sinem responsi Catonis, sed referatur ad principium, Li. cadem,quasi l.C. Paul. in versic.
sed videamus,velit dicere non esse idem in stipulatione, dolum abesse,il te haeredeq; tuo,prout dictum est in I.item si in facto,& in l.idem iuris,sed quod stipulatio,dolum abesse a te, haeredeq; tuo,aequiparetur stipulationi,Titium, haeredemq; eius ratum habiturum, liqc inquam sunt mera deliri a & somnia,& nimis audax contorsio legum,etiam si recensores quida & eruditi sequuti sint,l nequirent se comodius extricare.
102쪽
di tam theoriam Catonis de stipulatione poenali,apposita obligationi diuidue, vel indiuidus, cui contrast per unum solum ex pluribus linedibus promissoris,ut in indiuiduis qualis est, iter seri comittatur tota poena contra omnes, non contra quemq; insolidum, sed pro portione hereditaria in diuiduis autem,ut amplius non agi, nilicet ad qua titatem,vel fundum,aut aliud diuiduit in committatur poena contra solum contra facientem, & pro portione sua dumtaxat, quia priore casi, cum non possit pro parte, sed latuin insolidum peccari,omnes pecca se videntur,sed posteriore casu text.praesupponit unum haeredem non peccare,nisi pro parte sua: non tamen negat quin possit peccare ultra
partem, imo hoc negarc esset totam doctrinam & sensum communem peruertere. Quid ergo, si unus in diuiduis contrafecit in totum λ Respon. hec quaestio est ultra textum, quare ne tritualein explicationem o abrumnam, remitto infra parte tertia. Deinde in text. Iurecon. Paul.
vertic.sed videamus. tanqua aliquid corollarie additurus, urgct disteretiam, quam dederat Cato inter sti pulationem diuiduam, amplius non agi,& stipulationem indiuiduam, perte non ficti, neque per heredem tuum,quo minus ire agere liceat. Et dicit quod stipulatio,amplius non agi,& stipulatio,Titi itin haeredemq; eius ratum habiturum, coueni ut, de diuiduae sunt,tam ex parte haeredum stipulatoris de quibus expres.se non loquebitur Cato quani ex parte heredum promistbris. Et quc- adinodum solus haeres promissuris,qui cotrauenit, tenetur parte sua
ad poenam ut diseria dixit Cato ita solus haeredum stipulatoris a quo
solo petitum est,agat ad poenam pro parte sua tantum .Quamuis dominus i pse non possit diuidere ratiliabitionem etia in diuiduis, prout ligredes eius diuidere possunt respectu capitum, sed non unus respectu
partis suae: ut infra nume F a. Ecce tex. & sentan clarissimum, & sine scrupulo,ut exploratissimum sit Glossas,& Docto. intricationum La- γ byrinthos ex seipsis inucxisse & intriuisse. Quae enim in hoc tex. vitio librariorum pauca addita,aut mutata crant, non variabant sensum, nisi in vers. sed videamus,quinq; uel sex tantum uerba male e margine textui inserta, uidelicet,& Paulus respon. non idem ess vel idem esse, detracta negativa, at ibi refert Accurcqus inuenta sunt spuria,&in archς lupo deficere,& hodie ab omnibus exemplaribus merito rciiciuntur. iqr i Sequitur . si is qui duplam .vbit. C. Paul. ponit quatuor exempla sis 4,
stipulationum di iii duatum, & loquitur ex parte stipulatoris & cius hae dupla. redum. Prima in emptore, qui stipulatus est duplam in cauiam euictionis. Haee enim stipulatio diuiditur inter cius haeredes, ita ut unus coration possit agere,nisi pro parte sua; ncc dubium quin aeque sit diuidua ex parte haeredum promissoris,per rog.f.& harum. supra cod. l. in exc-- a cutione.
103쪽
eutione. . pri ma species .infra eod. Non autem loquitur de actione exempto ad defendendum, licet si etiam diuidua ex parte haeredum emptoris,vel astoris,ut suo loco dicam. Secunda in stipulatione,vel cautione data ab v fructuario de utendo de fruendo arbitrio boni viri, de de re fructili restituenda sinito usustinctu .ut supra usufruct .suemadmo. caue. Et dicit, quod finito v fructu liae redes proprietarii non agunt, nisi pro partibus suis: siue agant ad damnum dς teriorationis, siue ad δ - rei restitutionem: quia diuidua est . t Tamen si durante ususructu ageretur ad probe fruendum, unus solus haeredum proprietarij posset agere insolidum,& dictam cautionem exigere in solidum : ut infra dicam: quia sua interest totam rem saluam fore .ci hic tex. non de exigeda cautione loquitur, sed de effectu exactae . Tertia stipulatio damni infecti, quae utrinque diuidua est,quia in id quod ulterest,competit.l. plures. supra dedam. inscct. l. praetoriae. I. incertam. infra de praetor. stipui. imo
etiam ipsa missio diuidua est Lv.f.j.de dam. infect . l. si quis putans. f. si
damni .communi diuida . non alienum. l.qui seruum. in sin, de interro gat. actio. l. si communes: de ncgo.gcst. l. supra iter. f. os scium .de aqua
63 plu. arcenda. Ad quod mirum cst Doctores non aduertere.t Quarta ex operis noui nunciatione, scilicet quando agitur d interesse: secus si ad operis restitutioncm,quia tunc no solum ex p*rte promi staris, et ei haeredum indiuidua esset : ut in s. tex.& in l. antepe. f. vlt. supra de operis noui nunciat. Sed etiam ex parte stipulatoris , & eius haeredum , vel
plurium dominorum , quorum quilibet potest agere ad destructionem operis noui, seu restitutionem in priorem statum insolidum: quia hoc pro parte fieri non potest,ut est tex. hic, qui postquam dixit plures stipulatoris laaeredes pro partibus suis habere actione ex operis noui nunciatione,mox limitat in restitutione operis: quia indiuidua est, & pro M parte fieri nequit: ita ut haec limitatio si in rem . t Postremo addit
ex parte promissoris & consequenter eius haeredum tam restitutio scilicet dicti noui operis,quam defensio, scilicet rci venditae ex primo capite euictionis indiuidua sunt,& quemlibet obligant insolidum. Haec enim ultima clausula refertur ad praecedentia in eodcm I. & ex illis suppletur,cum si una& eadem periodus.Totus enim hic g. loquitur dediuiduitate vel indiuiduitate ipsus obligationis & actionis, non autem . solutionis, seu praestationis tantum .patet in prin.tex .ibi,habebit actionem.Summa,praedictarquatuor sipulationes sunt utrinque diuiduae, nis quantum ad ultimam, si agatur ad operis noui restitutionem : quia tunc utrinque est indiuidua:vt hic probatur. Actio autem ex empto ex primo capite euictionis,scilicet ad defendendum, ex parte quidem venditoris, scu debitoris de eius haeredum indiuidua es, & quemlibet obli-
104쪽
gat insbliduin:vt probat text. in sin . sed ex parte actoris diuidua est: vi uo loco probabitur. Duae enim hae ultimae obligationes scilicet restia tuendi operis & delandendi,aequiparatur hic ex parte debitoris,& eius
haeredum duntaxat, non autem ex parte creditoris.
cly t Capio g. si sortem .in I. seq. qui de se non spectat ad materiam diui- g. si serduarum & indiuiduarum obligationum, tamen necessariis smul expli-xςm candus cst,ut obvietur apparenti antimonis secundi responsi Catonis, Pompo .hic tractat de comission stipulationis poenalis . hoc est enim subiectum huius quaestionis. Quaestio autem vel status disputationis est,an committatur in totum,an vero pro parte, quando pro parte satis
fit principali obligationi λ Hsc quaestio non est de indiuiduitate ipsus
obligationis siue principalis siue poenalis, tamen magnam cum ea habet a Tnitatem .:Ideo idem Paul.l. C. post epilogum suum Diuiduoruta Indiuiduorum in i .in executione. infra eod. similem subiecit questionem . Sed hic praeponitduo diuersa exempla, & maioris perspicuitatis . . causa seo sim excutiam . Primum exemplum,de eo qui certam quanti- 'tatem promi sit,& si ea soluta non esset,certam poenam,& obiit relictis pluui. duobus haeredibus:vmis soluit partem suam, alter non :quaeritur an tota poena sit commissa, vcl pro parte non soluentis tantumlvet an ille qui praeuenit soluendo partem suam, sit ex tunc in toto securus de poena, si s. idὸ ue cohaeredes persoluat in loco,vel termino,siquis sit, siue non. Vide- cim ra-66 batur quod sic. Primo ex vi & pm prictate verborum conditionis co- tiones uetariciusmodi, si ea soluta non csset, non cnim dicit si ea tota soluta noesset,sive nisi tota solitatur in termino, sed simpliciter, si non soluatur. Aliud cst enim dicere,si tota soluta non sit,aliud si soluta non sit. Primo casu vis est in toto, & negatio cadit super toto , quasi super uniuerso,unde non potest diuidi,sed satis est non esse totum solutum, ut poena in totum committatur: N conditio vere, proprie & spccisce in t tum vera esse,& extare dicitur,ctiam si non sit cessatum in toto soluen. do,quia tunc demum significatio sumitur ex toto,vel uniuerso. Et sic si in aliquo falsa est,in totum falsa est. I. si is quis ducenta .g.vtru. de rebus dubi .Secundo casu non est vis in toto, nec in uniuerso, de quo non est facta mentio, quia negatio seu conditio negativa non apponitur ipsi toti,vel uniuerso,sed uni summae simplici & indefinitar. Totum auteiri vel uniuersum tanquam tale diuisionem non recipit, salua ratione latini sermonis, scd cerea summa indesinite prolata sine expressa detormiis natione ad tota recipit diuisionem:& consequenter salua rone recti sermonis recipit vulgare interpretationcm catenus quatenus, tex. cst,qui non solci adhoc expendi,in l.quid tamen .in princ. vers. S multum in
terest de omnibus simul an non. supra de arbitr. igitur verum est conditioncm h
105쪽
tionem non sub determinatione totius, sed simpliciter appostam deficere in parte,per solutionem Partis,& sic poena non committi, nisi pro 67reliqua parte. t Secundo ex mente contrahentium: quia certum es poenam esse pro eorum arbitrio commensurata ad sortem, & desectum solutionis tortis, igitur apposta inteIligitur quatenus peccatur in sorte soluenda. Quod si contrahentes id egissenti ut solida poena committeretur non ex simplici desectu solutionis, sed ex desectu persoluendi totam sortem,& per unuin & minimum haeredum,& nisi in totum persolutum esset in termino,facile id expressissent: igitur ex quo specialiter
non ex prcst erunt, non ccnsentur volui sic extendere commissionem petnae in totum,ctiam si media vel minor pars sortis soluta fuerit in termino. argi m. l. vnic. T.I. ne alitem.C. de cad.tol. I cxtio,quia in dubio miscontrahentium censetur consormari menti & interpretationi legis.
qus est, ne poena excedat delictum. l. restruuii .de his quib.ut indisel. ex facto.f.vit.& ibi Iacta vulga.& pupilla. quae regula secundum omnes habet locum in diuiduis. Sed hic ta sors principalis,quam poena idi 8 sa diuidua sunt. t Quarto,stipulatio accessoria debet intelligi secudum naturam principalis,vel materiae subiectae; siue si stipulatio cautionalis, ut in t .s legati serui .de legat.j. siue aliter accessoria, ut in I. si stipulatus. de usu .sue poenalis,ut expresse Bar.in l.ult. col.ij.quaest.ij. infra de duobus reis.& l.qui Rom s.f.duo fratres.col .iiij.q.ij. infra cod.Alexan. cons. cx. num. R. lib. iij.siue etiam principalis ipsa stipulatio l. inter supulantem. in princ.infra eod. l. damni infecti quidam. supra de damno infecto. de quod & omnino stipulatio ipsa reguletur secundam nasteriam subiectam,uel secundum naturam contractus, cui adhaerct, hactenus ne quis in plus teneatur, non quin firmius & efficacius , tradit Alcx. in l.j. in fin. supra de pact.& in rubr. ubi Socin. Iason & alij ita tenent supra eod.sed hic stipulatio psnalis apponitur super materia prorsus diuidua,cuius ea est natura, imo etiam nccessitas, ut diuidatur obligatio principalis inter haeredes ipso iure pro portionibus haereditariis, ita ut unus haeredum ipso iure liberetur soluendo partem suam, igitura poena quoque saltem non commissa, sed committenda liberari debet: ρ & satis est eam committi pro parte non soluenda in termino. t Quinto, sicut diuiditur causabita diuiditur effectus, & negligentia, seu mora diuisa diuidit commissionem usurae & poenae. l. Seia mutuam. dc usiur. facit i.c sim quidam . in princ. eo.tit. Sed mora seu negligentia soluendς sortis principalis est diuis bilis, praesertim cum non si limitata ad idi Iam totam & integram solutionem,nec poena concepta in euentum,Pnon sit totaliter & integre persolutum,igitur pro parte soluta infra terso minum cessat poena. 1 Sexto tex. est rotundus in ij. respon. d. f.Cato.
106쪽
ubi in diuiduis stipulatio poenalis non committitur,nisi pro parte haeredis pcccantis tantum: Sed hic sumus in diuiduis: igitur Sc. Nec obstat si dicatur,quod ibi conditio est alii rinatiua,si agatur,uel alit cr fiat; hic autem negatiua,si non fiat,uel si ca summa non soluatur; quia non est vis in conditionibus negativis,uel affirmativis. tum negativa facile potest concipi affirmative,uel contra .l.qui non facit. de regu . tur. &sic esset imponere legem uerbis. tuin praefata decisio Catonis non fundatur in formula uerborum, sed in reali & uiua ratione aequitatis,& sensus communis,uidelicci,quia principale est diuiduum; igitur psna quoque& eius commissio diuidi debet .Et quia in principali pro parte peccari potest, igitur & poena pro parte committi; quae duae rationes Catonis recidunt in unam,quae hic aeque quadrat ut ibi,ergo utrobique idem I ius esse debet. t Non obstat quod Cato loquatur ibi in principali obligatione facti,seu faciendi; nos autem loquimur in obligatione dandi , ut est communis solutio,seu potius euasio, sed nimis friuola & inepta; quia nulla bona est ratio differentis quantum ad hoc, an obligatio sit faciendi uel dandi. Et quas Doctores comminiscuntur rationes differentiarum, mere sutiles fiunt, quaedam etiam ridiculae quas ipsim et inuice confutant & euertunt. tum Cato ibi non facit uim an obligatio principalis consistat in faciendo, uel inda do; sed solum facit uim in hoc, an id de quo cautum sit,dividuum sit uel individuum. Sed hic, id de quo
cautum est, diuiduum est, & omnes decidendi rationes Catonis etiam eodem numero concurrunt. Tum quod ibi Cato meminit de amplius non agi,gratia exempli est . Patet isi, ueluti, igitur non restringit, sed omnino satis est id,de quo cautum sit,diuisionem recipere,& pro parte peccari posse,ut hic,& ad hoc ut commissio poenς diuidatur,& pro par a te quia peccatur,duntaxat committatur . t Praeterca illud exemptu ni, amplius non agi, non minus potest referri ad dationem certae summae uel fundi, quam ad nudam traditionem fundi; sed non agere ad dandum, seu remittere dationem,dare est,uel dationi omnino squi pollet. Et sic ipsum etiam exemplum Catonis,quod est indesinitum, non munus circa dationem,quam circa factum uersatur, R in utroque specifice exemplificari potesti ergo responsum illud Catonis aeque in obligationibus dandi sicut faciendi uersatur, dummodo diuiduae sint. Quid ll. C.Paul.interpretans,& amplians illud secundum responsum Catonis aperte demonstrat,u, non fundatur in coditione negatiua,vel affirmativa, nec an id de quo cautum est,consistat in dando, uel in faci edo, sed
ν duntaxat fundatur in ipsa diuiduitate,hoc est in eo, quod diuisione tecipit,& pro parte impleri uel non impleri potest .Patet, quia Paul.illud idem responsum exemplificat in stipulatione,rem ratam haberi im
107쪽
desinite sumpta, nullam enim determinatione seu restrictione addit, nisi eam dii taxat,quae resultat ex dictis expressis Catonis,videlicet du- modo ipsum ratificabile diuitionem recipiat,&possit pro parte praestari. Et sic ta secundum responsum Catonis,leius interpretatio, α ampliatio facta per Paul.remanent sine ulla determinatione, vel restrictione,an id de quo cautum est consistat in faciendo vel non faciendo siue in dando, sine conditio stipulationis poenalis sit affirmative,ut in exemplo Catonis, siue negative,ut hic, c5cepta.qui nimis in cxcplo per Pau I. addito, conditio stipulationis poenalis est aeque negative concepta ,sicut in hoc f. nec minus refertur ad ratificationem promissionis dandi ,
ut hic,quam promi Dionis faciendi,ex quibus cois illa differentia, & so13 lutio Doct.prorsus inanis & profligata iacet.t Septimo viva ipsa aequitas, et cessante expressa,& rotunda decisione Catonis & Pauli. hoc arguti. Clim. n. alter haeredum ante terminu parte sua integre solucrit, α sic nec in mora, nec in culpa ulla reperiri possit,non est aeqvu, cadat
in poena,quae non est imposita nec stipulata, nisi in morosum & culpabile,& in casum morae vel culpae, ipsa ct aequitas dictat alterum alterius solius culpa non debere puniri: hic ipsa naturalis aequitas satis euidens est,& satis per se nobis silentibus loquitur. Quare ulterius no prosequar ea verbis quoru adminiculo non eget. l.unt. C. si minor haered. se abstinuer. Octauo, ipsa quoq; legu aequitas & ratio:quorsum .n .diuiso a lege xij. tab. ipso iure inter haeredes. nisi untis soluens partem sua a lege ipso iure actu diuisam, ipso quoq; iure in totu liberetur, tutusq; sit deinceps: ab Oi accessione poenali,vcl usurariaraut aliaῖCuq; hoc p- uidere poterat,& debebat stipulator,nec tii conce erit poena in casum deficientis totius & perfectae solutionis integrae luminae praecise , sed simpliciter, non ne cana reliquisse censetur in dii positione regulae iuris coisλNono odio poenae sumenda est mitior interpretatio et in dubio .l.. in poenis .infra de poenis. praesertim cu satis operetur in ipso principali debitore respectu totius, & in singulis haerodibus eius respectu suae cu-
iti': portiois a lege diuise & simpliciter sipulatio interposita sit. t Decimo no solii hic intellectus congruit et verbis stipulationis, ut dixi in primo argumento, sed et sensus oppositus repugnat eiusde vcrbis. P tet, quia uerba ipsa conditionalis & poenalis stipulationis, ibi, si ea soluta non esset, excludunt poena si solutu sit,ergo ea excludunt pro parte soluta & recepta a crcditore. Sed ex hypothesi no minus vera mediam parte ante terminum soluta esse, quam media parte non esse soluta intermino,& sic verba conditionis non minus expressim cxcludunt poenam pro parte soluta luam cam inducant pro parte non soluta. Quod si dicas non esse verum totam solutam esse in termino, ut omnes argu
108쪽
tantur,ego libenter id fateor, sed dico primo, quod hoc non concludit
aliud, quam non debere poenam in totum cessare. Secundo dico, hoc nec prscedentia nec sequentia obiecta dilucre. Terti is dico conditione non taecoceptam super ipso uniuerso, uel totali ut ita loquar scd sim Pli iter: nec apparet poenam csse ampliatam ad commissione totius rinae, etiam si pars esset soluta & recepta , etiam contra unum haeredum totam portionem suam mature soluentem: & poena in reliquo non est inutilis,sed satis operatur, crgo non .lcbet extendi ultra quam uis uerborum necessario inferat, sed potius rostringi, igitur multo minus extudi ultra necessariam verborum significationem, & adhuc minus contra sensum naturali squitati,& regulis iuris communis consentaneum,qui ctiam ex uerbis concipi potest. l. Gallus .f.quidam recte.de liber.& posthu.quanquam sufficeret uerba non repugnare. l.talem. in fin. de haere
F dib.inili .Lab omnibus . in fin .princ .de legat.j. t Undecimo per locum ab absurdo, quia regulariter non potest quis habere principale & p nam. l.rescripto .g. ii pacto.ffide pact. l.ctim proponas. l. ubi pactum. secundum verum intellectum. C. de pact. Et si qn potest habere utrunq;
non tamen contra eum,qui non fuit in culpa uel mora Sed hic non solum exigeret utrunq;,sed etiam ab eo,qui soluit ante terminum, & suit 6 in nil la culpa,vel mora. t Duodecimo sequeretur'culpa minimi liqrcdum forte in scmuncia instituti, faceret alios omnes quantumuis diligentes in poenam cadere cimo tandem scquerctur,quod maior csci poena,quam culpa & semina circa qua versatur:puta sors mille, pena quin Pentorum,haeresin semuncia, qui non debct nisi xij. cum dimidio &1extante unius de sorte, faceret cum effectu committi poenam quingentorum contra omnes haeredes, de qua no solueret nisi viginti cum dextante unius,haeres autem in semisse,qui non peccasi et,sed tu edo pret- uenisici,caderet in poenam duo deculpo maiorc, ut haec inepta ἰσνονδε
7 videretur. l Scd his non obstantibus decidit. l. C.quod haeres, qui soluit integre pro parte sua, nihilominus est in periculo poenae incurrcds, donec portio 'uoq; cohaeredis soluatur,quo descicte tota pgna comittitur,non minus contra eu qui soluit,quam contra non soluente. Et antequam det rationem decidedi,addit secundum prima facie durius exe- Pluin. Actor petebat landum a reo, compromisserunt sub poena mille an arbitros, qui pro actore iudicauerunt, decessit reus relictis quatuor
haeredibus, quorum tres parent sententiae,quartus recusat; an tota poena committatur λ Videbatur quod non, icd solum pro parte non pa- 8 rentis per nuper dictas duodecim rationes . t Et ultra decimotertio, quia in compromissis hoc peculiare est, quod non potest victor habere utrunque; quia victus habet ius soluendi poenam, spernendi de e D a tinguendi
109쪽
tinguendi compromissum. l.si duo.g. semel .de arbitr. & sententiam in de secutam quippe cui non paretur nisi metu poenae .l.j. C. de arbitr. Asic reiis transmittit hoc ius ad haeredes suos; igitur aliis parentibus, aliis non, poena non committitur nisi contra non parentes, seu quatenus non paretur. Decimo quartd quia in coin proinissis solet poena augeri vel minui pro ualore rei controuersae, imo quandoque maior estre,de qua agitur. l. non distinguemus. in princip. de arbitr. ergo iniquum cst quod tribus haeredibus parentibus,ob quarti, vel forsan solius decimi inobedientiam, victor , cui a nouem obedientibus satisfactum cst, nihilominus ac si nullus paruisset, totam hanc magnam poenam , di contra omnes cxigat, tantum abest, ut sit illi iniuriam poenam pro parte inobedictis tantum exigere. Rursus adde alias in idem decimam-sy quintam & decimam sextam rationcs infra eodem numero 8 I. t Quiabus non obstantibus .l.C.decidit uniformiter in utroque exemplo, propicrvnum non parentem , solidam poenam committi contra omnes pro partibus suis. & pariter addit in utroq; exemplo, 'uod is, per quem poena committitur, debet cohaeredibus satis faccre, seu eos indemno reddere; quod non intelligitur ab solii te, sed causa cognita. Tandem in utroque dat eandem & unicam rationem decidendi , quia videlicet alias fieret iniuria stipulatori, nec aliud addit, non dicit, quae & qualis sit haec iniuria, nec an sit eadem numero uci specie in utroque casu, quod necessario perscrutanduin, & patefaciendum est, priusquam praelatae rationes dubitandi commode solui,&haec iura sincere con-6o ciliari queant. t Hqc enim difficultas infinitarum intricationum, dierrorum hactenus inextricabilium causam praebuit, ut ardua videretur inter secundum responsum f. Cato. & hunc I. antii nonia, que tamen nulla est,ut ex eo pi scipue errauerunt glo.& Doct. quod alij considera uertit has obligationes in abstracto,& no in sui cuiusq; casus subiecto, cu suis legalibus circunstantiis,ut illi qui intelligunt d. l. eadem, in prin. in stipulatione dolum abesse a te hqredeq; tuo in genere, non curando
de subiectae materie substantia S. substantiis, quasi vis qusdam magica, aut forma sit imprcita, aut per legem alligata nudis uerbis & formulis dictς stipulationis, alio non inspecto, quod est puerilibus somniis &delitiis anilibus simile, aut quasi scientia nostra iuris estet una species me thaphysice, sola inuisibili speculatione ne dicam inani phantata male contenta, nec ad usus hominum, & decisionem iustam&squam causariun in praxi applicanda. Alii ueris considerauerunt dictas stipulationes de obligationes in suo quide ut ita loquar in concreto,hoc est cum themate subiecto, sed non secundum iuris Dormam, praxim &sensum, qui unicus est , sed alium quisque proprium suum & distor me sensum
110쪽
sensum attulit . unde maior confusio de intricatio, & tanto maiores tenebre ortae sunt. Rursus quod utrique quantuncunque laboriose, acuae,varie, sursuiu versum per tam multa pertinenter impertinenter cluetati :ad pauca tamen respectu necessariorum aspexerunt: tatum enim .
abest ut ad omnia,quq legum authores in his & limitibus exemplis p rq - ' 'supponunt,animaduerterint:vt potiora partim penitus omisierint, partim contrarium ex diametro sibi finxerint. Quod factum est ut no paucis contigerit eo longius a scopo veritatis aberrare, quo vehementius γ61 currerent. i Nos autem ex puris iuris fontibus plenam cuiusque stipulationis de subiecti in eis contenti naturam,vim, effectum , circun- stantias pertinentes,& usum explicabimus,& sic omnia plana, facilia, expedita & inuicem caeterisq; lcgibus consona esse nullo ponitus scrupulo relicto ostendemus, nihil aliunde accersitum, nihilque nostrum, praeter perscrutandi, in ueniendi,& iudicandi laborem adducemus. Hic iam sese obtulit totius materiae amplitudo resoluenda, sed ne discentium ingenia obruam, in tam graui, ardua, & latissime multis perplexitatibus admixtis patente materia,placet, ut supra eod. numer. 2. decrevimus ordinem susccptum seruare,& ea tantum nunc dicere, quae ad sincerum & literalem horum textuum intellectuin & conciliationem necestaria sunt, sensim viam siem en do ad totius materiae amplitudinem , Sanalysin fututam. t Igitur αναλυτικως explicando hunc β. si sortem, duo eius exempla conueniunt in hoc , quod text. dici t, scilicet quod contrauentione unius haeredum, tota poena contra omnes pro partibus eorum committitur, saluo eorum recursu aduer- C0nci
sus contrauenientem :&quod aliter iniuria fieret stipulatori; sed in alijs,& in propria ratione decidendi,multum differunt, nec eadem fidelia ut perperam hactenus dealbari debent. Neutrum tamen cxcia durepugnat secudo resposo. d.I. Cato. cu nulla penitus sit i his αι riνομια Patet primo quoad primum exemplum huius .f. quouis modo specie
63 iacti fingas. t Tribus enim modis potest poena dationi sortis a dispositione ut hic incipiente apponi. Primo vice usurarum, vel loco interiiseri j, quod est frequentissimum in iure. Secundo loco interesse modis. casualis vel incidentis, de quo rara sunt exempla in iure,dixi noue & Iate in tractatu commercio.& usu. q. lxxiiij. Tortio loco sortis principalis, cuius non multa sunt cxempla in iure, nec alias quam uno ex his
modis sngi potest, vel adaptari hypothcsis primi exempli huius. f. si
sortem,& tamen omnibus & singulis istis modis, seu quaquauersum , clare procedit & sine offensa d.f.Cato vel alterius legis aut aequitatis , ut mox ostendam. ergo male hactenus fuit hic .a glos& Dotioribus
64 distortus,& lancinatus. t Patet, accipe primu m exemplum, & in spi-