장음표시 사용
51쪽
eirca sunt, ad puerilem vagitum cursum flexisse : eam summissas infantibus adeo mitem praebuisse mammas , ut lingua lambentem pueros magister regii pecoris inmenerit. Lupa cum puerulis sua ubera sugentibus Urbis Romae symbolum fuit, cujus simulacrum Q Igulnius, & Cn.Ogulnius AEdiles Curules in Urbe posuerunt, teste eodem Livio lib. Io. Dec. I. Adscum Ruminalem fmulacra infantium conditorum Urbis sub uberibus Lupieposuerunt. Illos in clypeo AEneae signatos describit Virgilius
lib. 8. AEneid. Illic res Italas, Romanorumque triumphos, Haud Catum unarus a venturique inscius aevi Fecerat ignipotens: illic genus omne suturae Stirpis ab Ascanio, pugnataque in ordine bella Fecerat, o Ciridi saetam MaCortis in antro Procubuisse Lupam et geminos huic ubera circum Ludere pendentes pueros, o lambere matrem Impaetidos: illam tereti cerisce reflexam Mulcere alternos, o corpora fingere lingua.
Non solum Urbis symbolum fuit Lupa cum puerulis, sed &Romanarum Coloniarum insigne, quarum plurimae illius simulacrum in nummis caelarunt, ut videre liquet in Antiochenis Pisidiae, Carthaginensibus Asticae, Coellulanis Numidiae , Damascenis , Deultenis, Germenis Gallatiae, Hipponensibus, Neapolitanis, Patrensibus, Philippensibus, &Troadensibus, de quibus diffuse, & erudite loquitur Joannes Foy Vaillantius in libro, quem de numismatibus aereis in Coloniis percussis edidit . Populum Romanum Originem a Pastoribus duxisse scribit Varro. Quis sinquit DuJlulum nescit pastorem suis e nutritium, qui Romulum,' Remum educavii t Non ipsos suisse pastores obtinebit i Sed quantum crevit ex tenuissimis primordiis Romanorum potestas, miratur &ipse Propertius lib.*. el. I.
Optima nutricum no ris Lupa martia rebus, uualia cremerunt moenia lacte tuo fAssidet Genius Romae , siquidem in memoriam illius fundationis sculptam fuisse hanc gemmam verisimile est.
52쪽
Sectio I. Gemmae antiquae. 3 sTABULA LL
CUpidine Centaurum manus post terga vinctas habemtem domante designatur Amoris potentia, quae nec hominibus, nec animantibus scit parcere Tibullus lib.2.eLI. Ipse quoque inter agros , interque annenta Cupido Natus, o indomitas dicitur inter aqua3 Nihil sine amore jucundum scribit Plautus in Casin. ach. 2 se. 3. Etenim perverta naturae vitia corrigit 1 avaros facit Ibberales , crudeles mansuetos, &c.
Neque salsem, neque suave esse potest quicquam , ubi amor
Fel, quod amarum es, id mel faciet; hominem ex trist lepidum , o lenem . Renitentibus vero immitem se ostendit: Centauri reluctantis ambas revinxit manus, puer est, nil ratio suistagatur, umde idem Tibullus lib. I. el.M
vos Sidet inἴitos succubuisse fibi. Amor Deorum sortissimus dicitur a Menandro, quod illius causa per caeteros Deos p erant amantes. Clemens Alexa drinus lib. 6. strom.
on και βροτους Cupidinem tenellum Vittis cano revinctum:
Drannus hic Deorum es, inminerique subdit unus. Sic etiam canit Euripides apud eumdem loco citato ἀ
Cupido flos quippe non domat viros, Et feminarum secti, sed cadum petit, Divosique turbat, o prosunda Nerei.
Dicta confirmat Lactantius triumphalem hujus Dei pom E a Pam
53쪽
pam describens lib. I. de fal. rel. cap. I I. his Verbis Non insubse quidem poeta triumphum Cupidinis scripsi s quo in libro non modo potenti mum Deorum Cupidinem, sed etiam Uictorem facit renumeratis enim amoribus singulorum . qui in potestatem Cupidinis , ditionemque venissent, in ruit pompam, in qua Pupiter cumeat eris Diis ante currum triumphantis ducitur catenatus : elegam
ter id quidem a poeta figuratum , sed ramen non multum Hsat detero et qui eum virtutis es expers; qui cupiditatibus, ac libidinibus malis Cincitur, non Cupidini ut ille finxit sed morti subjectus essempiternae. Eadem sere Tibullus lib. I. el. 8. scribit de Matre, quae nos de filio locuti sumus. Ipsa Venus magico religatum brachia nodo Perdocuit multis non fine verberibus. Sed istis diutius immorati sumus, ad alia progrediamur.
CEntaurus hic capite galeato ad Chironem aliqui reserunt , alii vero ad Centaurum Coelestem, nos vero indecisum relinquimus. Pignonius in Hist. Aug. Taur. P. 96. inscriptione refert
CHIRONI. SATUR. F. ΗYPOCENT TI. CLAVD. LUDIS. SAECVL. . . .
Spuriam putatur Cl. Muratorius Inscr. p. 226. to. I. quod Chironi ut videtur, Saturni filio inscripta sit. De ejus genuitate nos tamen vix dubitamus. Ad eos etenim ludos referri posse videtur, quos dum saecularia Claudius ageret, in Serptis , in quibus Chironis cum Achille, Panis, & olympi pictae tabulae, ut ex Plinio lib. I 6. cap. 4O. conspiciebantur, Romano Populo exhibuerat. Ad Centaurum in gemma scalptum redeundo, hasta, quam Centaurus habet prae manibus ex illis est ab oppiano in Cyneget. lib. I. ver. I 2. SKσανm , lato capite appellatae, tam a Bacchi adsectis, quam a venatoribus in usu positae; ideoque Higinus eam ad Cclestem Centaurum adtribuit.venatorem eum constituens. Proclus hanc eandem hastam appellat Tuρσανχπ: ex hac potissimum causa putamus ortum Proiaemei, ac Atrati errorem hanc astam Tarsum appellantes:
54쪽
tes: Compertum tamen nobis est . aliquos adesse qui putarunt etiam Coelestem Centaurum ex Bacchico Choro fuisse ex aliquibus Manilii versibus lib. I. ver. O8. sed mihi videtur potius contrarium erui posse. Quid vero vas, & columnae in nostra gemma significent mihi in incomperto est, nisi ad ludos, praemiumque referri velimus.
Solem sub Mithrae nomine a Persis adoratum fuisse te stantur multi authores, & maxime Strabo lib. is.
σὼι 'Perse Mithram putant esse Solem I eique multas victimas immolant . Exhibetur hic Deus in hac gemma altari superpositus: adest Sacerdos Persi1eu 3 primitias fructuum ei offerens , more Romanorum, qui primos fructus ex agro Perceptos offerebant Deo , ut refert Plinius lib. I 8. cap. 2. Aene degustabant quidem novas fruges. aut Sina , antequam Sacer dotes primitias libassent. Tibullus lib. I. el. s. Illa Deo sciet agricolae pro vitibus u Uam ,
Pro segete spicas, pro grege ferre dapem.
Formosissimus puer Ganymedes Trois Phrygiae Regis
filius repraesentatur in hac gemma saxis insidensp, leum phrygium capite gestans, vas porrigens aquilae, seu potius Iovi in aquilam mutato, ut ipsum sibi pocula ministraturum raperet. Ovidius lib. IO Μetam. Rex superum Thragii quondam Gavmedis amore Ars: O inmentum es aliquid, quod Pupiter esse, uuam quod erat, mallet : nulla tamen alite Serti
Dignatur ι nisi quae possit sua fulmina serre.
Nec mora et percusso mendacibus aere pennis
Abripit Iliaden ι qui nune quoque pocula miscet, Inmiidque Beti nectar Punone ministrat. Idest,
55쪽
Id est , juxta Lactantii interpretationem lib. 2. de fal. rel. cap. I I. Iupiter Catamitum aut per Legionem rapuit, cujus insigne aquila erat; aut navis , in qua illum imposuit, tutelam habuit in aquila figuratam ι sicut & taurum illa, in qua transvexit Europam. Scribit Xenophon in Symposio GD nymedem non propter corpus, sed ob praeclaras animi dotes 1 Jove raptum. Illum autem mutatum fuisse in signum illud, quod Aquarium vocatur , tradit Higinus in Astrono m. Poet.
GAnymedem Iovis Catamitum comitatur Antinous Hadriani Amasius, puer eximiae pulchritudinis Urbe Bythinio natus, ab eodem Hadriano post mortem in Deo
rum numerum relatus. το δἰ Αρὸν κατεσκευασαντο τουτο . Scribit
Pansanias lib. 8. pag. C9. Antinoi religio es disinis honoribus sancita. Habuit enim statuas, aras, templa, & Sacerdotes. Formosissimus puer in pulcherrima. & exquissitissimi artis, cii gemma vulgo Corniola sub Mercurii imagine exhibetur laeva Caduceum, dextrae manus indice ori admoto ad instar Harpocratis, qualiter a Smyrnaeis, & Nicomediensibus venerabatur , & in rarissimis numismatibus occurrit.
TABULA LI LMAEnades a surore sic dictae, quod Liberum patrem in
star insanientium magnis ululatibus inclamarent,sparsisque incederent crinibus , jactantes caput, & inconditos edentes motus, de quibus Juvenalis Sat. 6. Eι cornu pariter, vinoque feruntur
Tacitus lib. I I. Annalium Messalinam Imperatoris Claudii uxorem describit, qualis Bacchans in hac gemma repraesentatur . At Messalina non alias solutior luxu, adulto autumno , simulacrum mindemia per domum celebrabat e urgeri pra-la, fluere lacus , or foeminae pellibus accincta asultabant , ut sacrificantes , Sel infanientes Bacchae . Ipsa crine fluxo th jum
56쪽
Sectio I. Gemmae antiquae. 3 9
quatiens, juxidque Silius hedera vinctus , gerere cothurnos, jacere caput , repente circum procaci choro. Thyrsus Bacchantibus datus est , teste Phornuto , quod ebriorum pedes suum os ficium difficiliter peragant: sive, ut refert Lil. Gyraldus syntagm. 8. quod raro sine rixa compotationes finiantur. Eximia haec sculptura in achate exquisitissimi artificii extabat penes Em. Card. de Gesures jam Archiepist. Bituricensem, qui natalium altitudini summam benignitatem,& doctrinam, Variasque , ac praeclaras nobilissimi sui ingenii dotes conjunXit.
Gorgonis iaciem nemo sane meo judicio melius descripsit quam Virgilius quatuor illis carminibus lib.vi.
Gorgonis in medio immane portentum Medugis Vipereae circum ora comae cui Sibila torquentis an que rigent oculi, mentoque Jub imo Serpentum extremis nodantur vincula caudis.
Tradidit Nimphodorus lib. 3. Histor. & Theopompus lib.
XVII. Gorgones a nonnullis designatae non squam molarum anguium, spiris capita habuisse cincta, sed ipsa capita Draconum extitisse dentibus aprinis. Ceterum Natalis Comes in cap. XI. lib. VII. suae Mytologiae Medusam fatis abunde describit. Horrendum crinibus anguiferis Μedusae vultum Videre est: apud Bonarrotum in praefat. ad nummos Carpineos. Cl. Gorius in suo Musto Etrusco Tom. I. tab. 28. statuam profert Minervae in cujus Thorace caput cernitur Μe' dusae serpentinis crinibus ι & apud Dempsterum de Etruria Regali Tom. I. tab. 8. caput quoque Medusae inspicitur crinibus anguiferis. In pretiosa illa signorum Veterum congerie Cardinalis Alexandri Albani a Clemente XII. paucis ab hinc annis Capitolio donata in M. Aurelii praeclarae illius integraeque statuae Thorace,inter plura Medusarum,GorgO- numque capita, quae Ornamento sunt, duo linguam eXerunt, ad exprimendam violentam mortem recisi capitis, ligamen enim quod sub mento Gorgonis extat, & serpentinis conmctum caudis esse reor. -
57쪽
o Romanum Museum. TABULA LVIII.
ΡRaeclara haec gemma olim apud Car. Ant. Gallianum,& in musto D.Croetat Parisiis, Silenum, & Satyros exhi-het orgia celebrantes : ille humi jacens, ac plenus vini dextra vasculum tenet, laeva pellem hircinam, a tergo Satyrus eumdem brachiis sustinet, ac tentat sublevare . Adsunt quatuor alii Satyri, quorum unus buccinam seu cornu inflat, alius ti-hiam , alius misticam gerit cistam, ultimus cornucopiae. Cupido sedens dextra iacem gestat, sinistra uvam, quam e pro xima vite decerptam edit: puer iste in bacchanalibus non infimum locum obtinet, si quidem vinum maximum est incitamentum libidinis . ovidius lib. I. de ar. am. Et Venus in vinis , ignis in igne fuit. Asinus, & Hircus pompam comitantur, ille ebrium Senem dorso vecturus, hic Libero Patri forian mactandus in poenam, quod vites arrodit, ut docet Varro lib. I. de R.R. cap.2. Sic etiam Martialis lib. 3. ep. 2 . Vite nocens rosea sabat moriturus ad aras Hircus, Bacche tuis victima grata sacris. Notabilem in Bacchanalibus Tibiarum, & Cornuum usum arguit Juvenalis Sat. 6. Vers. J II. Nota Tona secreta Deae eum Tibia lumbos
Incitat, ct cornu pariter, vinoque feruntur Attouita, crinemque rotant, ululantque Priapi
Duo Papiliones Cupidinem, & Satyrum cistam mysticam gestantem circumvolitant, homines edocendo , quod nulla res plus confert ad animi, & corporis imbecillitatem , cujus fimbola sunt haec animacula teste Valeriano lib. 26. quam Veneris , & Bacchi consortium. Cista floribus referta prope fistulam ad pedes Sileni projectam visitur: fistulae multis compactae calamis Pan ferebatur inventor, unde illa dicta est ab Hircipedibus sonari solita, si fides Martiano Capellae : eandem vero tribuit Sileno Athenaeus lib. s. Deipno-kph. sic referente Euphorione hexametrorum Scriptore. Coronae in conui viis usurpari consueverant, quae capiti impositae dolores ex immoderato Vini potu provenientes arce
58쪽
re credebantur e conficiebantur autem ex hedera, & apio ι demum inolescente luxu flores adhibiti sunt; & maxime rosae, quae gravitatem capitis sedare, & aestuantes potione refrigerare putabantur. NarcissuS quoque, myrthuS, nardus, aliaque florum, & plantarum genera usurpata fuere, rejectis VioliS,lauro, amaraco, caeterisque graviorem odorem spirantibus. Auctor est Athenaeus lib. I s. lui de hisce coronis diffuse agit & Paschalius. Earumdem meminit Martialis lib. s. ep.63. Pinguescat nimio madidus mihi crinis amomo, Lassienturque rosis tempora sutilibus . Pocula quoque, & calices coronari solitos, docet Tibullus lib. 2. el. 6. Aut e Cese sacris tendent umbracula sertis Vincta: coronatus stabit o ipse calix Et Virgilius lib. I. AEneid.
Crateras magnas statuunt, or Sina coronam.
IΝgens cupido animos stimulavit illorum qui rerum naturae originem, & causas diligenti aestimatione scrutati sunt, quod Orbis hujus, quem incolimus immensii, & inexplicabilis , totiusque naturae rerum, cujus aeternam Vertiginem,& irrequietum ambitum videmus , principium, & Origo sit, quod equidem immensae quaestionis fuit . Tales ille Milesius inter septem praecipue celebratus, cum quo Sacerdotes AEgyptii, & vates Pindarus ex humore per Delphinum expressis
omnia constare diXerunt. Anaximenes ex aere a Columna indita : Eraclytus Ephesius, Stoici& Parmenidas ignem , a copiaecornu fructuum terrae oppleto. ostensum. AnaXimander vero Μilesius infinitatem, Pythagoras numeros, Empedocles Agrigentinus quatuor elementa. Plato Deum, &Hylem, unde elementa derivantur . Xenophanes aquam simul, & terram rerum originem principiumque duXerunt, cui sententiae maxime arridet nostra gemma . Epicurus au tem , Leucippus, & Democritus Abderites, ex Atomis sive LX parvis minutisque corporibus temere concurrentibus in unum confiuis, & condensatis, omnium elementorum Vim, Tom. I. F adi
59쪽
atque substantiam, rerumque Ormas, ac figuras oriri dicunt . Indi, & Brachmanes praeter quatuor elementa, quintam naturam ex qua Coelum & sidera constarent,essinxerunt; hancque rerum machinam, & hunc terrae globum quem incolimus quandoque indigestum, & confusum nullo rerum discrimine,aut ordine olim unum Chaos extitisse: Postea divino consilio, & delecta sive ex parvis hujusmodi corporibus ,& sempiterna illa incursione Atomorum, sive quia graviora in profundum , levia vero coelesti labefactata motu ,& ancipiti contentione distracta, natura volente, in altum evolavere, hanc rerum faciem, & hunc quem haurimus acrem , istamque quam incolimus terram, mutuo licet contrario fultam nexu, ex illa illuvione, & turbulenta confusione emersisse ab antiquis creditum est.
V As istud ex materia achati simillima pulcherrimum, &artificiosissime elaboratum hac imagine duplo circiter grandius visitur in celeberrima Bibliotheca Barberina. Mirabilia in hoc thesauro custodiuntur:illic infinitae propemodum gemmae a clarissimis artificibus scalptae asservantur: numiLmata ex quovis metallo,moduloque tum raritate,tum integritate conspicua olim ab eruditissimo Cardinale Francisco Bar-berino summo delectu , summisque expensis congesta longas Imperatorum, Augustarum, Caesarum, aliorumque Principum,&Virorum illustrium series constituunt. Plurima de statuis, tabulis,aliisque superbissimis ornamentis forent dicenda: sed quis nescit AEdes Barberinas architectura,marmoribus,picturis, ditissimisque supellcctilibus sumptosissimas esse t Illae
adeo in longinquis regionibus cognitae sunt, ut eXtranei, cum primum Romam Urbis invisendae causa appellunt , prius de Praenestinorum Principum Palatio, quam de caeteris ejusdem Urbis magnificentiis conquirant . Exhibetur in hoc vase sculptura elevata, & extante si fides communi opinioni) Jovis Ammonis cum Olympiade congressus, eX quo natus perhibetur Alexander Magnus. Haec Regina in anteriori vastis parte humi desidet draconem sinu fovens,
60쪽
Sectio I. Gemmae antiquae. 6 3
manumque juveni forte Genio porrigit: Cupido volumen dextra gerens, arcum sinistra Olympiadi supervolitat: adest
senex Ammonem, ut creditur, repraesentans.
IN posteriori parte tres figurae saxis insident, quarum meis
dia paullulum reclinata deXtram super caput habet reflexam , brachioque si1nistro inniXa accensam facem inversam tenet. Quid si Musae exprimantur Alio modo Graeci, ac Latini, alio Etrusci Musas expresserunt, ut videre est in rarissimo vasculo Graeci, sicut opibme observac, Cl. Gorius Etruscarum antiquitatum Choriphaeus in suo Μuseo Etrusco P. I .iab. O. pag. I 6O. artificii in ipso Barberino Μuseo adservato, in quo etiam Musa obse
vatur comptis crinibus, ac more virginum revinctis, totoque corpore splendida palla amicto et Etrusci vero non stantes . sed in aere apparentes, passiS capillis, coronatoque capite, duplici Veste laxioribus cum manicis amictas , recum alis additis , non capiti,. sed humeris , eXhibuere. Quae in hoc vasculo espressa est . & putat Cl. Gorius Calliopem esse, musarum omnium antiquissimam , Teste Arista cho, atque earum Principem, ut tradit Apollodorus. Quum enim juxta Platonicos singulis orbibus coelestibus sua praesit
Musa, quae eos cantu temperet, & moderetur, immo etiam
animet nihil cum aliud esse Musas Philosophi putarunt,
quam coelestium Orbium animas, atque mentes Calliopem universo tribuunt, quae molem hanc mundi regit, & infuso spiritu moveat , quasi Calliope sit omnium aliarum comple-Xa Virtutes: quare aliis hanc solam poetieae studiis, reliquas Musas aliis praesidere disciplinis adfirmant. Quia vero Calliope a Poetis invocari prae ceteris solebat, dum carmina,& hymni in honorem Deorum canerentur, ideo eXpressa est cum lyra adparens , lavensque praesentia sua Poetae, VeIHymnologo, qui pictus est in altera parte ejusdem vasis ;atque ex gestu aliquid canere, vel eloqui videtur duplici t lari tunica sine manicis indutus, & quidem non laxa , sed satis angusta, qualis hodie Monachis , virisque Deo sacris& religiosis in usu est. Tom. I. E a TAE