장음표시 사용
271쪽
natione amissa, eoactoque in unum locum exercitu, omeionem apud milites habuit hortatusque est, ne ea, quae aeraditant, graviter ferrent, 'eve his rebus terrerentur, multisque secundis proeliis unum adversam, et id medio--, Pponerente a sendam sortunae gratiam, quod Italiam sine aliquo vulnere cepissent; quod duas Hispanias, bellicosissimorum hominum peritissimis atque exercitatissimis ducibus pacavissent quod fin3timassumentavrasque provineias in potestatem redegissent denique reccndari debere, qua facilitate inter medias hostium classes, um ' tis non solum portibus, sed etiam litoribus, omnes incolumes essent transportati. Si non omnia caderent secunda, fortunam ess e industria sublevandam quod esset acceptum detrimenti ejus juri potius, quam suae culpae debere tri imi locum se tum ad dimicandum dedisse potitum esse hostium eastris, expalisse ae superasse pugnantes sed sive ipsorum perturbaris, sive error aliquis, sive etiam fortuna partam jam praesentemque victoriam interpellassent,
daridam omnibus operam, ut acceptum incommodum vir
tute sarciretur. Quod si esset factum, detrimentum in honum verteret, ut ad Gergoviam accidisset atque ii, qui ante dithicare timuissent, ultro se proelio offerrent. LXXIV. Hae habita concione, nonnullos signiferos
ignominia notavit, ae loco movit. Exercitu quidem omni tantus incessit ex incommodo dolor, tantumque Rudium infamia sarciendae, ut nemo aut tribuni aut centuri ni imperium desideraret; et sibi quisque etiam poenae loco graviores imponeret labores, simulque omnes arderent piditate pugnandi quum superioris etiam ordinis non nulli oratione permoti manendum eo loco, et rem proelio committendam existimarent. Contra ea Caesar neque satis militibus perterritis confidebat, spatiumque ioterponendum ad recreandos animis putabat relictisque muni-- tionibus magnopere rei frumentariae timebat. LXXV. Itaque nulla interposita mora; sauciorum modo et aegrorum habita ratione, impedimenta omnia silentio prima nocte ex castris Apolloniam praemisit, a conquiescere ante iter conse, tum vetuit. His una legio missa pia sidio est. His explicitis rebus, duas in eastris legiones e. thnuit, reliquas de Iv vigilia compluribus portis eductas
eodem itinere praemisit parvoque otio intermissio, ut et militare
272쪽
rnilitare institutum servaretur, et quam serissime jgs prosectio cognosceretur, conclamari jussit; statimque, egressus et novissimum agmen consecutus celeriter e conis
spectu castrorum discessit. Neque vero Pompeius, coganito consilio ejus moram Illam ad insequendum intulit: sed eadem spectans, si itinere impeditos et perterritos deprehendere posset, exercitum e castris eduxit, equitatum
que praemisit ad novissimum agmen demorandum neque consequi potuit, quod multum expedito itinere antecesserat Caesa .' ad quum ventum es. ad flumen Genusum, quod ripis erat impeditis, consecutus equitatus novissimos proelio detinebat. Huic RH Caesar equites opposuit sexpeditosque antesignatio admiscuit D, qui tantum profecere, ut equestri proelio commita, pellerent omnes, eompluresque interficerent; ipsi incolumes se ad agmeα
LXXVI. Confecto iusto itinere eius diei, quod proposuerat Caesar, transductoque exercitu flumen Genusum, veteribus suis in castris contra Asparagium consedit, iis litesque omnes intra vallum continuit; equitatumque per
causam pabulandi emissum confestim Decumana porta in castra se recipere jussit. Simili ratione Pompeius, confecto ejusdem,diei itinere in suis veteribus castris ad Ac Paragium consedit, ejusque milites, quod ab opere, inte-yis munitionibus, vacabant, alii lignandi pabulandriue causa longius progrediebantur; alii, quod subit consilium Prosectionis ceperant, magna parte impedimentorum et sarcinarum relicta, ad haec repetenda invitati propinquitate superiorum castrorum, depositis in contubernio armis, adium relinquebant. Quibus ad sequendum impeditis Caesar quod fore providerat, meridiano fere temp*xe signo profectionis dato, exercitum educit, duplicatoque rixis diei itinere, Hi millibus passuum ex eo loco procedit.
Quod facere Pompeius discessu militum non potuit. I XXVII. Postero die Caesar similiter praemissis prima nocte impedimentis, de iv vigilia ipse egreditur ut, si Q ara imposita esset dimicandi necessitas, subitum casum exis Dedito exercitu subiret. Hoc idem reliquis fecit diebus. iasibus rebus per feeium est, ut altissimis fluminibus, atque impeditissimis itineribus nullum acciperet incommodum. Pompeius erum, primi diei mora illata, et reliquorum di-
273쪽
erum frustra labore suscepto, quum se magnis itineribus extenderet, et progressis consequi cuperet, i die finem sequendi fecit, atque aliud sibi consilium capiendum existimavit.
LXXVIII. Caesari ad saueios deponendos, stipendium
exercitui dandum, socios confirmandos, praesidium urbibus relinquendum, necesse erat adire Apolloniam. Sed his rebus tantum temporis tribuit, santum erat propernati necesse timensque Domitio, ne adventu Pompeii prae luparetur, ad sum omni celeritate et studio incitatus fere. hatur. Totius autem rei consilium his rationibus explicabat, ut, si Pompeius eodem contenderet abductum ilium mari, atque ab iis copiis, quas Dyrrhachii comparaverat, humento ac commeatu abstraetum pari conditionebolli secum decertare cogeret. Si in Italiam transiret eo junicto exercitu cum Domitio per Illyricum italis subfidio proficisteretur. Sin Apolloniam Oricumque oppugnare, et se omni maritima ora exchidere conaretur, obsed tamen Scipione, necessario illum suis auxilium ferre cogeret. It que praemissis nunciis ad C. Domitium Caesar scripsit ecquid fieri vellet, ostendit praesidioque Apolloniae cohortibus iv. Lissici, Hi orici relietis, quique erant ex vulneribus aegri depositis per Epirum atque Acarnaniam iter sacere coepit. Pompeius quoque de Caesaris consilio conjectura judicans, ad Scipionem properandum sibi existimabat; si Caesar iter illo haberet, ut subsidium Scipioni ferret; si ab ora maritima Corcyraque discedere nosset, quod legiones equitatumque ex Italia exsissectaret; ipse ut omnibus copiis Domitium aggrederetur. LXxIX Iis de causis uterque eorum celeritati studeo bat, ut sui esset auxilio, et ad opprimendos adversarios, ne occasioni remporis deeset. Sed .Caesarem Apollonia directo itinere averterat Pompeius per Candaviam iter inmacsedoniam expeditum habebat. Accessit etiam im- pro is aliud incommodum quod Domitius, qui dies complures castris Scipionis astra collata habuisset, rei frumentariae causa ab eo discesser l, et Heracleam Senti- 'cam, quae est subjeicta Candaviae, iter fecerat ut ipsa se tuna illum objicere Pompeio videretur. Haec ad id tempus Caesar ignorabat. Simul a Pompeio litesis per om-
ηις Proyincias civitatesque omissis, de proelio ad Dyr
274쪽
rhaebium facto elatius inflatiusque multo, quam res erat gesta, fama percrebuerat pulsum fugere Caesarem paene omnibus copiis amissis. Haec itinera insessa reddiderant:
haec civitates nonnullas ab ejus amicitia averterant. Qui 'bus accidit rebus, ut pluribus dimissi itineribus a Caesare ad Domitium, et a Domitio ad Caesarem, nulla ratione iter conficere possent. Sed Allobroges, oscilli atque Egi familiares, quos perfugisse ad Pompeium demonstravimus, coi spicati in itinere exploratores Domitii, seu prisit in sua consuetudine, quod una in Gallia bella gesserant;
seu gloria elati, cuncta, ut erant acta, exposuerunt, et Caesaris prose 'ionem et adventum Pompei oeuerunt. Aquibus Domitius certior factus vix iv horarum spatio antecedens, hostium beneficio ' periculum vitavit: et ad
Aginium, quod est objectum oppositumque Thessaliae,
LXXX. Conjuncto exercitu Caesar Gomphos pervensit; quod est oppidum primum Thessaliae venientibus ab
Epiro quae gens paucis ante mensibus ultro ad Caesarena legatos miserat, ut suis omhibus iacultatibus uteretur, praeἀsdiumque ab eo militum petierat sed eo fama iam petae
cucuτrerat, quam supra docuimus, de proelio Dyrrhachino, quod multis auxerat partibus. Itaque Androsthenes praefitor Thessaliae, quum se victoriae Pompeii comitem esse mallet, quam socium Caesaris in rebus adversiis, omne ex agris multitudinem servorum ac liberorum an oppidum eogit, portasque praecludit, et ad Scipionem .Pompeiumque nuncios mittit, ut sibi subsidio veniant se confidere munitionibus oppidi, si celeriter succurratur longinquam. oppugnationem sustinere non posse. Scipio discessu exercituum a Dyrrhachio cognito Larissam legiones adduxerat Pompeius nondum Thessalis appropinqtiabat. Ca sar castris munitis scalas musculosque ad repentinam oppugnationem fieri, et crates parari jussit. Quibus rebus esse 91 cohortatus milites docuit quantum usum haberet ad sublevandam omnium rerum inopiam, potiri oppido pleno atque opulento simul reliquis civitatibus urbis hujus exemplo inferre terrorema et id fieri celeriter, priusquam auxilia concurrerent. Itaque usus singulari militum studio, eodem, quo venerat, die, Post horam 'ix oppidum altissimis moenibus oppugnare aggressus, ante so
275쪽
lis occasum expugnavit, et ad diripiendum militibus on-cesiit; statimque ab oppido castra movit, et Metropolim venit sic, ut nuncios expugnati oppidi famamque ante
LXXXI. etropolitae, eodem primum usi consilio, iisdem Permpti rumoribus, portas clauserunt, murosque armatis compleverunt. Sed postea casu civitatis Gomphensis ex captivis cognito, quos Caesar ad murum producendos curaverat, portas aperuerunt. Quibus diligentissime conservatis, collata fortuna Metropolitum cum casu Gom-Phensium, nulla Thessaliae fuit civitas praeter Lari silaos, qui magnis exercitibus Scipionis tenebantur, quit Caesari Pareret, atque imperata faceret. Ille segetis idoneum Jocum in agris natius, qua; prope iam matura erat, ibi adventum exspectare Pompeii, eoque omnem rationem helli conferre eonstituit.
LXXXII. ompeius pineis post diebus in Thessaliam
Pervenit concionatusque apud cunetum exercitum suis agit gratias Scipionis milites cohortatur, ut parta amvictoria praedae ac praemiorum velin esse participes re-e ptisque omnibus in una castra legionibus, suum cum Seivione honorem partitur classicumque apad eum cani, et alie um illi jubet praetorium tendi. Auctis 'piis Pompeii, duobusque magnis exercitibus coniunctis, pristina omnium consirmatur opinio, et spes victoriae augetur adeo ut, quidquid intercederet temporti, id morari reditum in Italiam videretur; et, si quando quid Pompeius tardius aut consideratius faceret, unius si e negotium diei, sed illum delectari imperio, et consulares praetoriosque servorum habere numato, dicerent. Iamque inter se palam de praemiis a sacerdotiis contendebant in annosque consulatum definiebant. Alii domos bonaque eorum, qui in castris e--nt Caesaris, petebant magnailue inter eos in consilio fuit conuoversia, oporteretne L. Hirri, quod is a Pompeio ad Parthos missus esset, proximis cumitiis praetoriis absentis xationem haberi quum ejus necessarii fidem implorarent Pompeii praestaret quod proficiscenti recepisset ne per ejus auctoritatem deceptus videretur; reliqui, in labore
Pari ac periculo, ne unus omnes antecederet, recusarentis
. LXXXIII. Iam de sacerdotio C esaris Domitius, Scipio spintherque Lentulus quotidiania contentionibus ad gra'
276쪽
virmas verborum eontumelia' palam destenderunt quum Lentulus aetatis honorem ostentaret Domitius urbana-
gratiam dignitatemque jactaret Scipio assinitate Pompeii consideret. Postulavit etiam L. Afranium proditionis exinercitus Attius Rufus apud Pompeium, quod gestum in FIispania diceret. Et L. Domitius in consilio dixit, Haeme sibi bello confedto ternas tabellas dari ad judicandum iis, qui ordinis essent senatri belloque una eum ipsis inter fuissent, sententiasque de singulis ferrent, qui Romae remansissent, quique intra praesidia Pompei fuissent, neque. operam in re militari praestitissent. Unam fore tabellam,
qui liberandos omni periculo renserent; alteram, qui capitis damnarent tertiam, qui pecunia multarent. Postrem omnes aut de Itonoribus .suis, aut de praemiis pecuniae, aut de persequendis inimicis agebant. Ne qui- hus rationibus superare possent. Ad quemadmodum uia
vietoria deberent, cogitabant.
LXXXIV. Re frumentaria praeparata, confirmatisquae mi Iitibus, et satis longo spatio temporis a Dyrrhachinis proeliis intermita, quum satis perspectum militum animum hab re videretur, tentandum caesar existimavit. quidnam Pompeius propositi aut voluntatis ad dimiean,
dum haberet itaque ea castris exercitum eduxit, aciem,
que instruxit, primum suis locis paulloque a castrisiompei. longius; continentibus vero diebus, ut progrederetur a casa tris suis collibusque Pompeianis aciem subjiceret. Quae risin dies confirmatioram eius emciebat exercitum. Superius tamen institutum in equitibus, quod demonst--nus, serinvabat ut, quoniam numero multas partibus esses iliferior . adolescentes atque expeditos ex antesignanis electos milites ad pernicitatem armis inter equites prceliae juberet, MI quotidiana consuetudi in usum quoque ejus generia proeliorum perciperent. His erat rebus effisum, ut equites
M. apertioribus etiam loci viam illium Pompeianorum impetum, quum adesset usus, sustinere auderent Prieque magnopere eorum multitudine terrerentur. Namque etiam per eos dies proelium secundum equestre fecit, atque unum
Allobrogem ex duobus, quosverfugisse ad Pompeium
pra docuimus, eum quibusdam interfecit.
LXXXV. Pompeius, quia castra in colle habebat, a
uinuare radices montis aciem instruet tism Hr, ut vide
277쪽
amri spectans, si iniquis loeas Caesar se subjiceret. σε
si nulla ratione ad pugnam elisi posse Pompeium existimans hane sibi commodissimam belli rationem judieavit;
ait castra ex eo loe moveret, semperque esset mistinerihus hoc sperans, ut movendis astris plnribusque ade- Indis 1 is, commodiore frumentaria re uteretur; simulque, in itinere ut aliquam oecasionem dimicandi nane ce-πetur, et insolituri ad laborem Pompeii exercitum quotidi sinis itineri a defatigaret. His constitutis rebus, signo Jam profectionis dato, a maeulisque detensis, animadversum est, paullo ante extra quotidianam consuetudia mem, Iongius a vallo esse aciem Pompeii progressam ς ut non iniquo loco posse dimieari videretur. Tune Caesis apud suos, quum jam esset agmen in portis, Disserendum est, inquit, iter in praesentia nobis, et de proelio cogitan-vium, sicut semper depoposcimus animo simus ad dimigandum parati non facile occasionem postea reperiemus. Confestimque expeditas copias educit. XXVI. Pompeius quoque, ut postea cognitum est, Doram omnium hortatu statuerat proelio decertare. Namque etiam in conellio superioribus diebus dixerat, prius
Ruam concurrerent aries, fore, ut exercitus Caesaris pel-
aeretur. Id quum essent plerique admirati Scio, me inquit, paene incredibilem rem pollicerit sed rationem eon. filii mei accipite, quo firmiore animo in Proelium prodeatis. Persuasi equitibus nostris, idque mihi se acturos
vionfirmaverunt ut quum propius sit accessum, dextrum Caesaris cornu ab latere aperto aggrederentur ut circum venta ab tergo acie, prius perturbatum exercitum pellerent,
quam a nobis telum in hostemjaceretur. Ita sine perieulo figionum, et paene sine vulnere bellum conficiemus. Id autem disicile non est, quum tantum equiint valeamus. Eimul denuneiavit, ut essent animo parati in posterum; et, quoniam fieret dimicandi potestas, ut saepe cogi isset, ne usu manuque reliquorum opinionem fallerent.
LXXXVII. Hune Labienus excepit, ut, quum Caesaris copias despiceret, Pompeii consilium summis laudibus effer-xet. Noli, inquit, existimare, Pompei, hunc esse exercitum, qui Galliam Germaniamque devicerit omnibus ia--xsui proeliis. Neque simere incognitam rem pion eiο-
278쪽
periit quod accidere tot procliis fuit neeesse Minos . autumni pestilentia an Italia consumpsit multi domu distinerunt: multi sunt relicti in continenti. An non audistis ex iis, qui per ausam valetudinis remanserunt, Urtes esse Brundisii facta. Hae copiae quas videtis, ex dele subus horum annorum in citeriore Gallia sunt rese tam et legaeque sunt ex colonis Transpadanis. Attamen, quod fuit roboris, duobus proeliis Dyrrhachinis interire, Hae quum dixisset, juravit se, nisi vidiorem, in castra non reversurum et reliquosque, ut idem facerent, hortatus est. Hoc laudans Pompeius idem juravit. Nec vero ex reluinuis fuit quisquam, qui jurare dubitaret. Haec quum fac bia essent in consilio, magna spe et laetitia omnium distes.sum est. Ac jam animo vidioriam praeeipiebant, quod de re tanta, et a tam perito im, ratore nihil frustra confirmari videbatur.
LXXXVIII. Caesar, quum Pompeii eastris appropinquasset, ad hunc modum aciem ejus instructam animadvertit. Erant in sinistro cornu legiones duae, transditae a Caesare initio dissensionis ex SC quarum una Prima, altera tertia appellabatur. In eo loeo ipse erat Pompeius. Mediam aciem Scipio cum legionibus Friacis tenebat. Ciliciensis lagi conjuncta clam cohortibus Hispanis, quas transductas ab Afranio docuimus, in dextro cornu erant conoeatae. Has firmissimas se habere Pompeius existimabat. Reliquc inter aciem mediam ὀrnuaque interjec
Tat numeroque cohortes C expleverat. Haec erant millia LV. Evocatorum circiter duae, las ex beneficiariis superiorum exercituum ad eum convenerant quae tota acie
dispersae rant. Reliquas cohortes vir castri: Propinqui que castellis praesidio disposuerat. Dextrum ornu eius rivus quidam impeditis ripis muniebat. Quam ad caulam. eundium equitatum, sagittarios funditoresque omnes in
LXXXIX. Caesar, superius institutum servans. x ligio--nem in dextro cornu, ix in sinistro collocaverat, tametsi erat Dyrrhachiuis proeliis vehementer attenuata et huia sic adjunxit viii, ut paene unam ex duabus essiceret; atque alteram alteri praesidio esse jusserat. Cohortes in acie αxxx constitutas habebat. Quae summa erat militum
279쪽
tonium dextro P. Sullam media acie Domitium Praeposuerat ipse contra Pompeiiim consistit. Simul his
rebus animadversis, quas de monstravimus, timens, ne multitudine equitum dextrum cornu circumveniretur, c Ieriter ex tertia acie singulas cohortes detraxitu atque ex
his quartam instituit, equitatuique opposuit; et, quid λ-ri vellet, ostendit monuitque ejus diei victoriam in earum cohortium virtute constarea mes tertiae aciei, totique exercitui imperavit, ne injussu suo/ coneuiseret sequum id fieri vellet, vexillo signum daturum. XC. Exercitum quum militari more ad pugnam cohor/taretur, suaque in eum perperui temporis ossicia praedicaret, in rimis commemoravit, testibus se militibus uti Posse, quanto studio pacem petisset quae per Vatinium in colloquiis, quae per A Cl lium cum Scipione egisset; quibus modis ad Oricum eum Libon de mittendis legatis contendisset neque se unquam abuti militum sanguine, neque Rempublicam alterutro exercitu privare voluisse. Hac habita oratione, exposcentibus militibus, et studio Pugnae ardentibus, tuba signum dedit. XCI. Erat crastinus evocatus in exercitu Caesaris, qui superiore anno apri eum primum pilum in legione cdu erat, vir singulari virtute. Hic signo dato, Sequiminime inquit, manipulares mei qui fuistis; et vestro imperatori, quam constituistis, operam date. Unum hoc proelium superest quo confecto, et ille suam dignitarem, otnos nostram libertatem recuperabimus. Simul respiciens Caesarem Faciam, inquit, hodie, imperator, ut aut vivo mihi, aut mortuo gratias agas. Haec quum dixisset, Primus ex dextro cornu procurrit atque eum milites electi circiter xx voluntarii ejusdem centuriae sunt prosecuti. XCII. . Inter duas acies tantum erat relictum spatii, ut satis esset ad concursum utriusque exercitus. Sed Pompei. us suis praedixerat, ut Caesaris impetum exciperent, eo se loco moverent aciemque ejus distrahi paterentur. Idque admonitu C. Triarii fecisse dicebatur ut primus e cursus visque militum infringeretur aciesque distenderetur atque suis ordinibus cispositi dispersos adorirentur: levius quoque casura pila sperabat, in loco retent a militibus, quam si ipsi immissas telis occurrissent. Simul sore,
280쪽
situdine conficerentur. Quod nobis quidem nulla rati m faetum a Pompeio videtur propterea quod est quaedam
animi ne itiatio, atque alacritas naturaliter innata omni-bris, quae studio pugnae incenditur. Hanc non reprimere, sed augere imperatores debent. Neque frustra antiquitus institutum est, ut signa undique concinerent, clam.remquQuniversi tollerent; quibus rebus et hostes terreri, et suos incitari existimaverunt.
XCIII. Sed instri milites dato signo, quum infestis pilis procucurrissent atque animadvertissent non oncurru Pompeianis, usu periti, ac superioribus pugnis exercitata, sua sponte cursum represserunt, et ad medium fere spari- uua constiterunt, ne consumptis viribus appropinquarent, Parvsque intermisso temporis spatio, ac rursus renovat cursu, pila miserunt celeriterque, ut erat praeceptum Caesare, gladios strinxerunt. Neque vero Pompeiani huic rei defuerunt: nam et tela missa exceperunt, et impetum legionum tulerunt, et ordines conservaverunt pilisque missis ad gladios redierunt. Eodem tempore equitas sinistro Pompeii cornu, ut erat imperatum, universi P cucurrerunt omnisque multitudo sagittariorum se. pros dit quorum impetum noster equitatus non tulit, sed paul lum loco motus cessit equitesque ompeiani hoc acrius instare, et se turmatim explicare aciemque nostram a latere asperio circuire coeperunt. Quod ubi Caesar animadvertit, v ciei, quam instituerat sex 'hortium numero,
signum dedit. Illi eleriter procucurrerunt infestisque signis tanta vi in ompeii equites impetum fecerunt ut
eorum nemo consisteret, omnesque conversi non solum Io
co excederent, sed protinus incitati, fuga montes altissimos peterent. Quibus summotis, omnes sagittarii funditoresque destituti inermes, me praesidio inter edi sui Eodem impetu cohortes sinistrum cornu, pugnantibus etiam tum ae resistentibus in acie Pompei is, circumieorunt, eosque a tergo sunt adorti. XCIV. Eodem tempore tertiam aciem Caesar, quae quiueta fuerat, et se ad id tempus loco tenuerat, procurreret jussit. Ita, quum recentes atque integri desessis successis.sent alii autem a tergo ad0rirentura sustinere Pompeiani
non potuerunt, atque universi terga verterunt. Neque
vero Caesarem fefellit, quin ab iis cohortibus, quae contram equitatum