De Romae veteris muris atque portis

131쪽

versae ripae locum, in quo principium fuit citerioris muri, haud procul ab aedibus Farnesinis PalaZZo Farnes e). In hac muri Transtiberini parte haud procul a flumine traditur suisse porta

Septimi ana. Eam ab Anonymo non commemorari, Sed ab Aurelia ad ipsum Tiberim nulla patente porta moenia duci, miratus est Bunsentus I. p. 668.); manifeStum tamen esse, portam hic necessario fuisse. Equidem, quamquam Λnon mi auctoritatem habeo minime Suspectam, tamen graviorem etiam exhibeam testem Procopiuiu, qui nullam ibi locorum fuisse portam haud obscure docet. Nam postquam sex agminibus inter portam Flaminiam et Praenestinam consedisse Gothos narravit, septima eos castra in campis Neronis Vaticanis) po

νυ)ιος ἐστι) καὶ τὴν υπὲρ τον ποτα/ιον. II anc trans Tiberim portam esse Aureliam veterem sive Pancratianam, discimus e cap. 23. 'Eς μέντοι πυλην τῆν υπερ Ποταμον Tῖβεριν, i; IIαγκρατια νη καλεiται, δυναμεις etων π0λεμίων ἐλθουσα ουδεν ὁ τι καὶ ἄξιον λογου ε doce σε, χωρίου ἰοχυῖ. unde clare apparet tertiam inter Λureliam et Pancratianam non fuisse illo tempore portam. Nihilominus nunc etiam arcus, qui

est in exitu duarum viarum ia di S. Maria della Scala et Via della Lungara) porta Septimi a na vocatur, et suisse ibi

portam eius nominis diserte scribit Spartianus Sever. l9. Opera publ/ca eius exstant Septizonium et thormae Severianae. Eius denique etiam i anu a e in Transtiberina regione ad portam nominis sui, quarum forma intercidens statim usum publicum invidit. Haec

Spartiani verba quamvis inexplicabilia omnes ad Bun senium usque topographi citare satis habuerunt: is solus sibi explicare visus eSi vertens: ,,von ilim si nil aucti jene Psorten ianuae)iu der Transtiberi nisi heu negion alii Thor seines Naniens, de- reii h e in in e u il e s Λussehen soglei ch den Elndruch machie, ais Waren sie init Missgunst gegen den iis senilichen Gebraueh

132쪽

angelegi. I. p. 644.) uac ego de interpretatione ne quid

gravius dicam, non tamen reticere poSsum, hunc in modum neque Latine neque Germanice quemquam unquam loculum esse, et quum Spartiani Verba explicari non posse videam, multo minus me Bunsenti interpretationem intelligere. Enimvero quid sit forma intercidens non minus perspicuum est et manifestum , quam in Spartiani verbis aliquid esse vitii. Nimirum sormae dicuntur aquarum canales ipsique aquae ductus , usu frequentissimo; neque dubium videri potest Spartianum de aquae ductu in balnei usum facto scribere , qui vixdum exstructus facta ruina usum balnei ademerit sive inviderii. quare olim Verba transponenda putabam atque ita restituendum : Opera publica eius exstant Septizonium et thermae Severianae, quarum forma intercidens statim usum publicum in idit. Eius denique etiam ianuae etc. Sed praeterquam quod thermae Severianae a Notitia in regionis primae sinibus itemque in epilogo nominantur hy), nec credibile est in illa aquarum

ubertate novam a Severo adductam eo esse, ne sic quidem intelligitur, quae fuerint illae trans Tiberim ianuae, dignae,

quae inter publica Imperatoris opera nominarentur. Praeterea

portam ipsam a Septimio factam quis credat, quum neque fuerit tum istis in locis murus, et factum ab ipso inauditum sit. Narrat quidem Marti anus ''), Sua aetate in fronte portae inscriptum suisse Septimii nomen , ita lamen , ut dubium Sit, utrum ipsius Septimii an Septimianae portae nomen legerit. Λccedit,

quod insolens plane et contra consuetudinem foret, portam ab eo, qui secerit, nomen traxisse, caeteris omnibus a viis locisque cognominatis; denique non portam tantum, sed maioris

spatii locum Septimii nomine appellatum esse, docet Nolitia

in regione XIV nolans aream Septimianam, atque is locus servata tot saeculis memoria hodie quoque eodem nomine dicitur il Settignano. Hinc manifestum est, Septimium Severum in Transtiberina regione maiora quaedam opera excitaSSe,

87) C s. Hieron. t. I. p. 409 Roncalli. Catal. I m p. Vienn. t. II. p. 244. 88) Urb. Romae topogr. l. I. e. 8. Graev. thes. t. III. p. 75.

133쪽

- 129 ad quae forma illa sive aquae ductus pertinuerit, ut dubium iam

non esse videatur, apud Spartialium legendum esse: Eius denique eliam balneae in Transtiberina regione ad portam nominis sui, quarum forma intercidens statim usum publicum invidit. - Caeterum uou eSt praetereundum, inter aquarum ductus, qu0s recenset epilogus Notitiae, esse aquam Severianam, ignotam Omnibus. Num igitur, quam collapsam Spartianus perhibet serviam, resecta est postea J Certe Flavius Blondus magnas sua aetate ibi suisse piscinarum reliquias testatus est. Beschr. d. St. II. I. p. 645.)Iam vero apparet unde portae nomen Venerit Septimianae, quam quum saceret Λurelianus, eodem eam nomine appellavit, quo dudum vocabantur loca adiacentia. Denique quod nec Procopius, neque Λnonymus eiusmodi portam agnoscunt, id sortasse sic explicandum, ut novo murorum ductu HonoriuS portam Septimianam intra moenia incluserit, quod quidem certius assii marem, si comperium haberem, quo iure scribat Melchiorri '' veterem Septimianam non in eodem loco, quo nunc est sacta ab Alexandro VI porta, sed paullo retrorsum fuisse interiorem. Nam qui hodie ibi est fornix, eum in ipso

Stare Veterum murorum tractu certum Videtur.

Ultima haec suit curriculi nostri mela; ultra enim Honorii aetatem nunc progredi visum non est quaerenti mihi de veteris Romae moenibus, dum aliqua superstes fuit imperii Romani imago. Tu vero, candide lector, acri iudicio velim perpendas, quam vere de singulis locis statuerim: neque enim arrogantius postulo, ut temere inconsulteque fidem mihi habeas; qui hane ipse mihi studiorum meorum omnium scripserim legem : μῆτε

firmis superstruxisse fundamentis Urbis moenia videar, non irasceris , duobus iam Romae carendum esse celeberrimis portis,

Triumphali Navali que, itemque duobus pulcherrimis circis, Florae et Salustii; neque aegre seres, redditum suo loco Argileti nomen, Ianumque Numae a theatro JIar-

89 G uide methodique de Rome. p. 46. ,, I 'ancienne, que plusi cursappetate ut senestrale sui uti peu plus en dedans que la moderite.

134쪽

celli abire iussum, et ii a v a i i a in Campo Martio facta, pontemque Sublicium, Λemilii nominis expertem, ad forum

Boarium ab Λventino translatum. Simul autem coniecturam sacere poteris, quanta opus Sit topographiae Romanae emendatione, quum hac ipsa tamquam levis armaturae prima eXcursione facies Urbis nonnihil mutata sit. Neque ullam ab iis ex- limesco iram, quorum corrigendi milii fuerunt errores, qui persuasum habeam, ipsos mecum communiter non vanae laudis cupiditate sed veritalis studio leneri. Quod si tamen simul lates mihi ob liberius sorte orationis genus Suscipiendae forent, non tamen unquam desinam plena in convincendis erroribus uti παὐρηοία; neque ulla apud ine Appietas aut Lentulitas ut veris nominibus parcam) plus valuisse dicatur, quam antiquitalis causa in meam quoque clientelam fidemque commendata. Caeterum si quid in hoc libello aderbius dictum videatur, id excusatum iri ab iis maxime spero, qui experti sunt ipsi, quantae Sint perpetiendae

aerumnae Romanae t0pographiae operam danti, cui non cum leone quidem aut excetra, neque cum Antaeo denique deluctandum est, sed cum hominum levitate molestissima odiosaque in-Sciorum considentia; cuique plus consumendum est temporis in refellendis aliorum erroribus quam in re ipsa cognoscenda. At idem ego laudatissimos illos ornatissimosque Viros, quibuscum contendendum fuit re ila serente, literarum esse patriaeque decora tam libenti animo prosteri gestio, ut nihil unquam eorum laude sim habiturus antiquius; et quum universorum graviter culpaverim Italorum Socordiam, non tamen nego esse quosdam inter eos quoque, quamquam paucissimos, qui eX ignobili vulgo tamquam procerae emineant inter humiles frutices arbores; inter quos laudare iuvat Λ velli ii ii in Neapolitanum , virum literatissimum et eX ternae eruditionis minime contemtorem, et Burghesium, quem utinam populareS imitarentur magi S quam admirarentur.

135쪽

P. I 2. not. 7. Nescio qui factum sit, ut seriberem, in fine Xotitiae legi Urbis descriptionem, quae praemissa est alteri parti ite imperi i

e identis exponenti. P. 20. not. ll. v. 2 a lin. l. repetenda.

P. 23. not. l8. Non omittendum fuit, in duobus lapidibus sepulcralibus apud Gruter. DCXXII, l. DcXXXVIII, 5. Vi ae sacrae nomen esse; si tamen siles habenda Suietio. quam diligentes enim fuerint antiquarii in describendis lapidibus inter alia cognosces e Grui. DCXXI, 5. 6. DCXXXIX, li., ubi eiusdem lapidis titulum ter videre est diversissimis modis scriptum. P. 28. quod Varronis c o d i e e in L i ps i e n s em e bibl. urbis)et hic et p. 82. allegavi, id ridiculo errore, non tamen meo, factum esse paullo post intellexi. Quippe videram a Linde in anno et M uellero continet enim Paulum quoque Diaconum) non male de eo existimatum esse, et quamquam recentis si ina manu scriptus est, quid vetat et istius aetatis librum a vetusto bonoque M S. originem duceret Itaque primum in ipsa bibliotheca loeis quibusdam inspexi, deinde domi paullulum otii nactus diligentius examinare coepi. Ac primis statim paginis collatis intellexi, hunc, si diis placet, codicem descriptum esse ex editione Pomponii Laeti a. MCCCCLXXI. P. 29. not. 28. Adde quod auriscum, caelatorum, cubatorum cavatorum r), suturariorum, pigmentariorum, libiariorum de Sacra

via frequens est in lapidibus mentio. Gruter. DCXXII, l. DCXXXVIII. b. 7. DCXXXIX, ll. MXXXIII, l. Oreli. 4l49. 55. 56. 92. 93.

Murat. CMIX, l. Quamquam non nescio ad re tononi quartam haec pertinere posse. P. 34. v. s. l. nominantis.

P. 47. De M. Valerio erravi: ruti is non Corvus , sed Poplicolae frater. Dionys. V, 29.

P. 57. not. 45. Suburae maiorix uomitu est etiam apud Schol. Cruq. ad II orat. Sat. l. s. lla.

136쪽

I'. 8 l. not. 56. Vide an in errorem sorte in luxerit Cosmographum iu scriptio pontis Fabricii e citeriore ripa in insulam sueti. Verba haec sunt: L. Fabricius C. 1. cur. viar. faciundum cooravit idem quo pro--Dit. P. Lepidus M. f. u. Lollius M. i. oae S. C. Probaverunt. Consules hi fuerunt anno post illam Paulli Aemilii Lepidi et L. Munatii Planci ultimam censuram. - Caeterum absoluto demum libello ad me allata est egregia Rit schelii de Aethi eo commentatio lihein. Mus. X. E. I. II. 4. . Quem librum si prius nactus essem, fortasse cautior fuissem in definiendo tempore, quo Cosmographia illa edita fuerit. Attamen hanc, quae ad nos pervenit, libri recensionem, uti edita est a

Gro novio, saeculo sexto non esse antiquiorem nihilominus certum videtur.

P. I 03. De p o P t a F e r e n t i n a operae parcere poteram; nam tune olim emendasse Duujatium. πηγῆς Cluverium, nunc demum me admonuit Dra ken b orcii. ad Liv. II, 38. Lucus Ferentinae ter

nominatur Livio I, 50. 52. VII, 25.) caput aquae Ferentinae I, 5 l.

caput Ferentinum l. s. l. Apud Dionys. IV, 45. eandem, quam Livius I, 50. , rem narrantem est ἐν Φερενris D. Plutarchum vertisse obit' pro ἄλσος non incredibile. Utcunque fuerit, ad Romae certe portas Fere utina nihil attinet. P. t 2 l. v. 28. p. deductam esse l. deduxisse. P. 129. v. 3 l. l. duabus.