Famiani Stradae Romani e Societate Iesu De bello Belgico decas secunda ab initio praefecturae Alexandri Farnesii Parmae Placentiaeque ducis III an. MDLXXVIII usque ad an. MDXC

294쪽

petente. nocte proinde prompta instrum que alimentis classe sedulo intenderent, per μη pomis haud dubiam stragem , homum securi

transmitterent. Earum ego nauium machinamentum , esse . istumque, Quoulam ab omni iaculorum memoria nunquam

portentosius aliquid auditum; ex Alexandri ad Regem litteris, Io-μενς breuique super hac re commentario Centurionis. Tuccsi,non sis incuriose memorabo. Federicus Iam bellus, mirus bellico-puani rum operum faber, ab Italia proieci usis in Hispaniam, diu pe tentasse dicebatur aditum ad Regem, ut ei operam suam inia Belgio perutilem poli ceretur. Sed admissione infinite dilata, poliremb etiam spretus, ut non erat ab aula subactus ad patientiam, abscessit inde ferox , interminatusque, effecturum prosectb se, ut spreti hominis nomen aliquando cum lacrymis Hispanus audiret . perrexitque Antuerpiam, nactus abunde per eam, quam dicere incoepi, occasionem, exprome di hostilis animi opportunitatem. Naues ille quatuor, planis carinis, ac lateribus praealtis, sed utrisque ultra solitum crassis fimiisque fabricatus, cuniculos in aquis fodere, in hunc in dum commentus est. Principio in nauis alueo murum ex calce, lateribus, ceu solum, ac fundamentum posuit, Ino altum pede, quinque latum: eumque quantum nauis in longum porrigebatur extendit: dein parietibus qua qua versus protandamenti modo superstructis, atque opertis, cuniculum sormauit, latum aeque atque altum ped bus omnino tribus, i

diditque praelarge bellicum puluerem, quaes1tissima perfectum operI, ssique unice nota. Operimentum ex lapidibus plerib sepulcralibus, atque ex frumentarijs molis, saxisque Immanibus fuit. Hoc saper operimento tectam extulit, conc merauitque ex grandibus quoque lapidibus molaribusque ine mem acutumque in angulum proclinatis, ut strages no iecta tantum, sed etiam sparsim, re in utramque partem late fundaretur: congestis constipatisque intra tecti cameram glo- s ferreis marmoreisque, catenIS, UncIS, clauIS, cultris, &Quidquid nocentius, homo dirὸ ingeni us adinvenit. Postre-

quantum patebat inter latera naris, &cuniculi, coagmentatis in quadrum i pidibus,& commissis ferro trabiba expleuit,atque arctauit. Haec autem omnia pos, duim solidis assibus, ac lateritio tabulato contexit , occuIt tu ue; in eius medio compositam lignorum struem igne luccendit, sut immita ad comburendum pontem eo apparatu naues viderenturὶ subiecta lignis picea sulphure que materia

inuentor a Structura e rum quae uor

cuniculi in eu

295쪽

Ineengendi e niculos mostus duplex

Adduntur ad

sellaestis laterea legi sa

App rent emisgae ab urbe naueS. mirifin hi nocte spectaculum ex earam incendio, S ex arm tisper ripas,

non ant esitur quam recepto igniario fomite cuniculus D is tuederet. Bifariam enim incendendi Caniculi rationem inijim chinator . Nam in nauium alio uibus incendiarium funem sui phureo puluere Oblitum, qui clam per carinae partem explicatus intra cuniculum porrigebatur, tanta longitudine definiuit, quanta comburi posset eo Lemporis spatio, quo perue turas ad pontem naues, explorata dimensione,compertum iam habuit. In alijs, eo genere horologiorum usus est, quae noctu ni excubitoris loco lucernam accendentis, admirabili, lepid que artificio adhiberi solent. Nam ita molem attemperauit, ut tamdiu lenta rotarum Conuersione cunctaretur, dum ad pontemnauis accederet: tunc testinato rapidoque rotae, ac silicis occursu, scintillas aliquot excuteret, quae exceptae interramenta nitri, pulueremque inibi disseminatum corriperet,

emicante illicb flamma , sulphuream lineam: atque haec, ut erat in os usque cuniculi porrecta, serpentem celeri pabulo ignem illuc inferret, cuniculumque succenderet. Compositis

in hunc modum nauibas quatuor, minores tredecim Iambel lus adiunxit, nullo intus machinamento noxias, sed multo igne per foros, ac tabulata conflagrantes. Nec latuerat Regios ille nauium apparatus, artificium ignorabatur: credebaturque adornari in urbe classem, qua pons eodem tempore si1pra ab

A verpianis,qu. infra ab Hollandisque Zelandis impeteretur. Ide ue Alexander auctis per castella aggeresque praesidijs,

atque ad pontem praecipuis militum euocatis, in hostium consilia expeditus intendebat itanto accipiendae cladi propior,

quanto auertendae paratior videbatur. Quum ecce ab Urbe a naues primum tres, igne collucentes apparent , mox aliae, aliaeque. Tunc ad arma in castris conclamatum: & pons conferto milite insessus Ferebantur illae secundo flumine binae tetinaeque , ordine velut ad speciem aequato ', namque a nautis

tunc regebantur: ardebantque singulae tam luculentis flammis , ut non ferre ignem, sed ipse comburi naues, atque adeo incendia nauigare,& inter aquas ali viderentur. Et vero ea fuit noctis illius seena, quae iucunali simum praebere spectaculum potuerit, si spectatores a metu & cura vacuos habuisset. Nam suminis aggeres , impositaque aggerabus castella perpetuis ignibus collucebant: renidebant dispositae per ripa. armatorum cohortes: igneae per Scaldim naues, incendia impune v mirantes, incertum erat, Indos ne darent, an dolo grauidae perduum venirent. Augebat speciem conspectus, ac pompa

Dacum militumque , longo in ponte ψlendentibus armis,

296쪽

t ue s s promptis telis,explicatis vexillis emicantium: omnia demum ad aneipitem noui theatri volaptatem composita, re horrorem incutiebant, & obieetabant: ijdemque metuebant metus sui materia fruebantur. Iamque nauium classis duobus passuum millibus a ponto aberat, quum, qui eas agebant naum, clauos moderati, per medium Scaldis alueum direxere aduersas pontem cuniculis instructas naues, minore aliarum cura: statimque accenso fomite, in scaphas desiliere, successum procul obseruaturi. Et illae quidem rectoribus destitutae non

. eundem cussum tenuere omnes. Pleraeque ex minoribus aut

impegere in obiectas procul a ponte machinas cuspidibuS praem munitas: aut ad terram appulis, ripis adhaesere. Ex quaru autem cladem utero gerentibus, una medio in amne, accepta per rimas aqua, emisso tantum fumo, ac fulgore, absorpta est. alteram ac tertiam, Calloum versus nam illic altius rapidius que ferebatur amnis )subcrescens a Brabantia ventus ad Flamdriae ripam adegit, ac fixit. Neque sera melior quartae ridebatur in eamdem propemodum Flandriae oram obuer , inquo Fabiis. extremam fluitantium machinarum partem violenter impactae. Itaque Re j, excuta iam timore, praesertim quod languebant in eimbarum multis,&extinguebantus ignes; ad mirabantur hostium consilia, tamque magnum successu nullo apparatum militaribus iocis irridebant. Quin ausi nonnulli e Flandriae ripa, nauium unam illic haerentem scandere, quid tandem lateret intus, spiculis scrutabantur. Quum ea, quam dicebam postremo loco, nauis ut erat aliis vastior, ac validior, cuspidatas facile machinas eluctata, perrupit obstantem molem, ac manax in pontem ferebatur. Tunc vero sublatis clamoribus , redij tmiliti sollicitudo &cura. Et Alexander , qui diuiso in partes animo, nunc maritimam a Lilloo classem respectabat, hunc in Antuerpiensium conatum propius intendebat, ad eos clamores, illuc, quo tendere incendiaria nauis videbatur, statim, conuolat: imperatque nautarum alios, ea conscensa, ligna spargere, atque ignem extinguere: alios contis hastilibusque perniciem procul auertere. Stabat ipse in ligneo castell'quod tis palationis e Flandriae ripa pars erat extrema, eique princ1PLUm naualis pontis adnectebatur . erant cum illo Rubasius, Caet nus, Billius, ac Vastius, alijque ordinum ductores, praeter Io- ei praesidiarios: Inter quos His auus signifer, Farnesianae auis vetus, nec ignarus consimilium magianarum , seluti Alexandro fuit. Nam siue is exploratum haberet, quantum in ea arte

Nauex propitii accedunc. irrito successu minorum, S trium eae maioribus. artatis retinetur. Inde Regior uni sollici id in sea gestiga

Quanta perru tis regae metu . Aecurrit ad auertendam a mazenauem Nex. Usum reme Te, ponte conatur

tii anus signi sex,

297쪽

iso ALEXANDER PARMEN sis

inaudierat : eoque molem illam ex irati hominis officina pro dijsse suspicaretur. siue non humana id ageret Tati inatione, ea iniecta a Deo mente, mi decretam iam esset, tam forti pio que Duce Anc Uiam capi; AlexandrM propior fictras, enixe illum rogat, ut quando iam , qua in rem praesentem usui imaeent, opportunem dasset,idbauceret inde se, neue loco mi ieiectus ini fit 1 Di me tuto crederet vitam si Iam, x qua mitis omnis, ac milia hi, ipsa vitam traheme Sed reiectus , quum iterum, ac Drtio instaret, ne hvidireres adgehua illius accidens, Petquit, salutem ruam, P nceps , qa Video per is proximam ,

Ora quaesoque, consi monet feruo cape. simul haec dicebat, si

az pene coor. reuerenter esus veste, ut: se sequeretur, imperans

obsecrabat . . Alexander inibistam laminis libertatem allatu,

Reeedis , pontε Oaem homirnis imperium interpretatira, monenti demum par o lexander quelitisus illum, astio, S: Caecino. Vixque . in Mari

nam arcem ad Flandriae ripam intulerat pedem, quum Nynte di sivi. hespii praemensi mi Poriis iam limota , ferale naui ui hos

e nauali cumcula rendo usque adeὰ itagore concrepuit; It ruere caelatu, mi L

eeri superis insera, is sequati terrarum moles vi dra et . Nam eiecto, inter ivlgura tonit aqile, lapidum, cadenarinnque, &pioditiosa globorum ni inCo insecuta est: admirabilis strages, quam non astiter euenire potuisse 'ssis credat, nisiquia euenit. Castellium,

cui tartarea nauis incubuit, pontis septa Marianam versas alacem , proximum castello naualem Pinarem , milites, nautas , Disces, tormenta ubique I mi illa, arma, ac tela, uno omnia i uoluta , imperoe 4n silui me violenta vis rapuit, dispessitq-

- quasi ventiis sella. Malais prodigiose . deluscens, fundi im patefacere primum visus, mox super ripas effusus, atque aggeribus aequatus, Marianam munitionem Vno peta altior impleui f. terrae subsultantis motus ad nouem passuum millia via: res , ac metum extendit. lapides & quidem sepulcrales , praegrandes, mille passiis procul a flumine reperti, humo palmis alicubi quatuor infixi. Sed nulla, quam hominum mise- 'rumortis rabilior clades fuit: quorum alios inferna vis ignium, aut il- η ' lied perussit, aut secunt ibi os furiali occursu collisuque m misit di aut inter lapides, ac ligna sublimes euibrauit,mox proiecit, atque affixit ad terram, aut in aquis extinxit . alios pestifer halitus, caetera incolumes exanimauit: non paucos su latus amnis ardentium aspersione aquarum diu torsit: multos redeuntium taxorum tempestas oppretiit, ac non neminem sepulcrales ipsi lapides prostrauerunt simul, ac tumularunt. Nec tamen in tam luctuosi tragoedia ludos facere omisit dis hae 4 18s