장음표시 사용
101쪽
Honestas est,quae ipsi*s virtutis ducta innixa, partim in nostra, partim vero' inei', de qua deliberatio instituitur, causa spectatur. Eius sint partes,sas, piu, iustu, quu, bonia, masiuetu, religio, patria,in- . si itutum&c. Versatur enim totum hoc genus circa res eXpetendas aut fugiendas. E petimus autem quaedam Iam ipsam dignitatem, qualia sunt vir-rus, silentia, veritas : quaedam ob utili . ratem complectimur, veluti amicitiam, honores, opes &c. Ab honestate Cicero pro lege Manilia ad hunc iὸ modum, argum etatur: Omne bellum siuscipiendum, in quo Roma. populi dignitas,ciuium bona, ac sociorum fortunae defenduntur : hoc in bello Roma. populi dignitas, sociorumque defendiatur for tunae. hoc igitur bellum suscipiendum. Porrb honestatis naturam & officia explicant definitiones , ex quibus argu- - -
102쪽
DE R AT I O. E L o Q.V ENDI menta commodissim E eruuntur. milit, Vtilitas Diae spectatur in pacis , o-iu quibus pum,pecuniae, vectigalium & eiusmodist L .. rerum commodis. Eius partes plerique factur, magnum, paruit, facile difficile, iucundum, periculosum: qui loci omnes ex contradictione oriuntur. Nasi, cui honestas utilitate saepe expugnatat ita utilitas contrariis colliditur locis. Vtile quidem ferocem expugnare Tur-.cam,sed difficile: pulchrum imperio r gere populum, & consilio admisistrare urbem, sed misera est & plena crimina-
. tionis administrandae Reipub. conditio. Vtilitatem igitur ex circumstantiis erutam, Veluti tempore, loco, belli, apparatu, commodo, incommodo, fractu bellum secuturo, & huiusmodi a i liis, quorum collatione ipsa rei utilitas D.οι. in ς0mmunis sensus iudicium obrepit. , diligenter ponderabimus. Neque enim Q qm aliud ferE-deliberatio, quam rζxu expetendam vol fugiendarum compa-
ratio. Verum utilitatis rationem ex o ciis , partibus , effectis . usu agendi, genere,modo. & id genus aliis rrahimus. Annotauimus exempla in commenta: .
riis orationis Cice. pro lege Manilia. plura dabit Livius. M
103쪽
AC DI C E R A MDI. Δαυατον, Latini possibile vocant,quo '
videmus quid fieri possit, quid necesse
st,aut non sit. Perit enim ac inciditur deliberatio omnis, si id de quo considiamus,fieri non poste intelligamus. Sunt aute hi confirmationis loci passim exe. εν pio . i ,quae hujus genetis propria exist ut, g 'ς ε approbandi : quod & Ciceroni studio' -
fuisse eius orationes attestantur. Nam pro-egempla certissima sunt rerum experi- p menta & quaedam quasi vitae ac ratiO- nis documenta, quibus permota mens humana, M quasi rerum imagine per- ε xv,-cussa, vehementius ad consentiendum rum Uus impellitur,& alieno ex periculo sua co- parat commoda.
Sed no omnes suadendi & gissuadedi partes in omnem cadant materiam, i :
quare cum utilitate causae deliberandu, quibus recte utamur. - Prudenter Aristoteles admonet, in Quid ob- coiicionibus & omni recta consultatio- fimare in ne primum eius naturam,quo delibera- ω sellatio omnis refertur deinde existimatio tionibus Dem,cum desiberatium,tum etiam sua- cotaeniat. dentis animadversam, magua aestiman
di copia praebere. illud autem, propter quod deliberatio instituitur, locis illis quos enumerauim' excuti. Delibe altu,
104쪽
vero atque suadem is existimationem dignitate , onoribus, sexu tate, morb . bus, praecipuc tamen authoritate id qua
quam bonorum spes valet. Sed malu riparum decora, quod fieri nisi publieae utilitatis causa nu qua debet, temur CoColor re- lore,id est facti probabili causa, Graecis bio defor dicitur, ut quod natura turpe mibus est , honesti colore ac facie induaturi dandus. Extat huius exemplum lib. Pandech. s. l. Hoc colore. Titu, de inofficioso test. Facetiis, i Nusquarii pleniorem gratiam , ma- genere L ior Emque facultatem habent facetiar, liberativo Verborum Vibanitas cum dignitate ac ut udum. lepore prolata , atque in genere delib De face rativo. , Nam tristes plebis an inii, lari liis C. t. guentes aut cocitati , facillime eiusmo- de Ora. di. acuto ac hilari dicto ad affectuum
moderationem deducuntur. Faceti s.' autem dicimus iocum liberalem , ingeniosum, vibanum, nori petulantem aut . P. Obscoenum. . Sed & prosopopoeiae,quae in omnes cadunt materias, hic plurimum Vale't. Habent enim acrem xitiorum i e P rQ
105쪽
AG D, Δ SERENDI. 32Fension in , adhortationem, Obiurgationet ii, itet morumque correctionem:& , cauas hominum cupiditates, nulla fere cum offensione , aut bonae gratiae iactura, vehementi increpasione perii stringere creduntur.
i Consulatio ex contrariis ducitur lo- ο cis,ut ostendamus in honestum,impisi.
insquum, inutile, difficile esse, & fieri
non posse quod in deliberatione venit., quorum omnium ratio eas iis quae diximus Pendet.
ii x Conclusione enumerabimus praeci puos aliquot cosirinationis locos, quibus ipse rei & honestas & utilitas ostenditur, additis affectibus ad permouendas deliberantium mentes.
Iudiciale genus causarum habet cOtentionem , constatque ac latione & diciale
106쪽
Genus defensione , querela, expostulatione, iudiciale. expurgatione, exprobratione, com- minatione, inuectiva, & deprecatione. Huius tractatio ex omni humana industria longe maximi est operis,Nam. & rerum probationem , atque argumentorum inuentionem habet difficil- limam:& eorum quibus aut nostra cois firmaturi, aut contradicta sumus dissoluturi, multiplicem atque diligentem pro re,pro loco, pro tempore collationem. ELOCUTION EM omnibus figuris ac tropis, omni sententia visco iam splendrire ac pulchritudine illa.
tas gene- minatam. Actionem vehementem, P ea n m spiritus & animi, praecipue tamen pugnandum atque acri de vehementi quadam animorum incitatione diceridum contra tabulas,testium fidem , co-uenta, praeiudicia, cognationes, affinitares, vitam denique aduersariorum : rapiendi auditores ac contorquendi in
iram, concitationem animi ac remissionem. Beneuolqntia eX odio ., odium ebeneuolentia quaerendum: extorquendae etiam celeri orationis vi de iudicum manibus sententiae, magni illius Ora oris exemplo , qui defensionem ac sa
107쪽
ὶ AC DISSERENDI. 33 Cluentij,permotione iudicum, ac quo- Cicero dam animorum impetu imagis quam iu- agminaris formula aut legibus propugnasse c5- Lles ast memoratur. EVcitandi praeterea risus, ctis 1 constrepitu saachrymae, ut quibus causiae co- cinasse, ignitio datur, non tam sponte iudici6que voluntati nostrae suam condonent iudicandi religionem, quam mente veluti capti in quoscunque velimus affe- eius irrumpant. Atque in his uniuersa propemodum oratoris facultas consumitur, & paratur admiratio : quando e-
i, - iusmodi animorum perturbationes prς cipue inclinantem vel erigunt, vel deii- .ciunt stantem, vel frangunt repugnantem; opiniones inserunt novas, euellati: iustas. Quarum usus quoniam crebrior i in hoc genus incidit, fit quoque ut ipsa ta orationis compositio sit torrens,conci-
rata , in unoquoque argumento graui
commorans, acriter insequens, atqueC- i tiam supplicans,ierrens, praemunita, &ob crebras argumentationum conflictiones plerumque confragosa , summa tamen varietate, nulla orationis satietate expolita. v causarum connitutiones in Eoc ge- ρ''mas omnes incidunt,finem eius esse ple- ε μοι '
108쪽
DE RATIO. EL O QVEN D TPrudens ac diligens orator, antequam orationem instituat, caussit genus,cui e ordiendi ratio accommodatur, animo percursum habere debet. quo rectius ipsius ex natura, veluti neruis ac viscerI-
g V sunt autem causarum genera ρ λ pv, αδ 9ν , αμφιδουν παραδοθν , δυσπα--κολουθητον, id est, honestum, humile, ari- pepi,admirabile, obscurum. Honest una sua natura , nullis' externis septum adiumentis ad acquirendam beneuolentiam satis valot. Humile, attentionis. Anceps, Reneuolentiae. Obscurum, do cilitatis conciliatione iuuatur. In admi- abili , alli turpi causa: gen re, rem diis utendum : eoque . exordium Rhe- r tores in rectvm principium & insinuationem diuidunt.
Pi incipium latine vel exordium, quod
Vocant, primam orationis, commendationem veluti aditum ad causae quae tra-
109쪽
A C DIs SERENDI. atur communitionem, dignitatem atque gratiam acquirendam habet. Eius exordia ratio praecipuὸ commendatur dicentis commea, modestiasificii religione, ipsa denique det r. rerum verborumque compositione fa-da ac quadam cum lenitate profluenti.
Constat autem locis Q Attentionis
Beneuolentia acquiritur a rebus, & Concilia personis: Estque eius captatio in com- tiis bene muni quodam sensu posita, nec ita mul- uolenti tis eget pretceptis. Nam ipsa vitae humanae societas mutuis obstricta ossiciis diuque rerum maximarum facit E indi cant , quibus rationibus hominum ani-
mi vel ad gratiam,vel ad inuidiam exci
tentur. Person. - Praecipuus autem locus conciliandi a- rem δμnimos ad beneuolentiam, cum erga O' guit σratorem,tu etiam illum pro quo agitur, pr Npμ postus mihi videtur in ipsa personarum beneuole- dignitate,morum innocetia, vita existi- tiae babeematione: quς ornatur rebus gestis,meri- commentoruc5mendatione,grauis etia alicuius datione,
110쪽
easus pro patria suscepti commemor tione, dc ne qua simultatis suspicio , oequa vindictae cupiditas in agendo, is equa gratiet affectatio in defendedo tu
sita videatur. Optime Cicero lib. o T. et . enumerat, quibus rebus hominum ani- . mi ad beneuolentiam permoveatur. Sed priora omnia illustrant pudoris significatio, vocis lenitas, & comitas sermonis, ne quid proteruc,ne quid cupide,rie quid petulanter dictum videatur,vultias denique qui animi sensum indicat, mo- de stia. Mire etiam qniddam valet ad a- nimi cociliationem reorum exprimere mores innocente , religio sos,litium M'gitantes,iniuriarum perferentes: quem admodum Cicero p. Syllae modestiam . in fauorem & commites alionem adducit. '
Frequenter tamen beneuoletia ab in 3 neu - Peis narum ducitur, quoties nos Distiae eb- duc OS cognationis vel assinitatis , Vel rili serio domesticae necessitudinis, aut Reip. om