장음표시 사용
91쪽
AC DISSERENDI, 21 cus contrarius utilitati. sed haec ampli- incantur collationibus, locis communibus ad excitandam vel diminuendam inuidiam.
PERORATIO. perorationis partes erunt, praeclaris' Perera- simorum facinorum enumeratio, & af tio eume fectus ad conuertendum audientis ani- ratiost mum in admirationem, congratulatio- . Bb'nem,egregi j facti aemulationem , aut in constat. odium , contemptionem , ac inuidiam uias quod reprehendimus.
Multiplex huius generis est ysu i PQ mis risque iuuetutem in eo quam diligςnxissi' domost, exerceri velim,quo uberior m in li' dilui, teris frugem, dc vitae disnitatem maior iis s. Iem,ex virdarum vitiorumque collari ' Lbrii ne vol cognitione consequatur. Induit tracta- cnim animos nostros virtutis imagine,
atq; ad honesti nos studiu inflamat dili ges illa & assidua reru pulchςxxim xVm subraik.
cometatio.Vt enim apud Platon CSOcra ..
tes, eri optimὸ veru dicere posse dicebate mcxludi artifex esset optim': sic nemo
92쪽
DE RATIO. ELOQUENDI rebus gerendis ac fugiedis' utilior erit, :qua qui virtutes xitiaque probe cognorit. Abesse enim no potest, quin sicut in sole inambulantes, natura fit ut colorentur, ita qui tota se mente ac volutate In virtutum tractationem coniicit, multa prudentia ac rerum usu exerceatur. Est autem laus non modo rerum a-
nininatum,qualis est apum apud Vergilium. Equorum, Lusciniae, Delphinorum,Testudinis apud Pliniit, Psit ac ia
pud Ovidium: verum etiam earum terum quae animae sunt expertes, ut clementiae & beneficij apud Ciceronem, occasionis apud Ausonium, virtutis de voluptatis apud Xenophontem, historiae apud Politianum,matrimonij, medicinae , misericordiae apud Erasmum, quem natura ad omnem ingenii glo- Iiam magnum atque excelsum finxit.
Gene rh Breuiora sunt in hoc genere exordiadem ra nam ipsis rerum magnitudo, vel excel-- re, lentia, quarum laudes sumus explicata-
rum par ri,popularem sere gratiam,conciliatiores. nem, atque attentionem apud omnes
habent: , proinde laudabile exit cxor-
93쪽
C DISSERENDI. 1 26 dium ab insigni de rata quadam susce- ptae rei laude atque utilitate ductum. In laudaxione eius rei, quae sua natura parum est honesta excusanda erit ex mollienda ipsa rei foeditas colore quodam& insinuatione. NA RRATIO
o. Narration is vice propositio erit: cui, partitio si res sit multiplexi succedet.
, Iidem hic sunt loci, qui in facti deo. monstratione. nisi quod in locorum lau . datione praecipuὰ tractantur, species, honor,pulchritudo &c. ut in laude Sici-
Frugalitaus dignitatem argumentis de- monstraturi dicemus, eX Mmnibus virtutibus quibus ciuilis vitae splendor comedatur, aut efflorescit fortunae amplitudo, nullam frugalitate praestantiorem laudabiliore que esse: qubd sine ea nul ' Π tum honestu officium cu Miqua digni μ' tale aut facere, aut meditati queamps: 'μ
qu bd eius septi praesidio magnos atque ''
ςlacos animos aduersus fortunet inuidia U
94쪽
DE RATIO. ELO Q V E N DI. erum tenuitatem, inopiam,obsidionem jhostium geramus: nec prosperis in rebua in voluptatum libidines illabamur, nec frangamur aduersis: referamusque cuncta ad vitae gloriam atque splendorem. Hic locus collatione contrariorum am- . plificatur, quod nihil sit turpius , nihil , . quod in belluarum naturam magis nos deturb et, qua voluptatum libidinibus, molli ac delicata vita affluere:in vino,ita comminationibus , in scortis pati imo . nium profundere, Opes magno aliorum labore partas in ganeis ac lustris decoquere, fortunas turpiter obligurire,abiicerere domesticam: nihil praetex ingui- nis & ventris oblectationem ferarum more quaerere ae c. Ab xiiii. Vtilitatis locus erit, frugalitate corporis
Taletudinem, animae vero innocentiam conseruari, Ornari adolescentiam, iuue - tutem magnis viribus augeri summum
senectuti parari praesidium, rebus domea sicis fructum ac laudem, publicis di
f. gnitatem:t uetri Puorcitiam ι matrimo- . ni j sacramentum confernari dia uiola -
tuim, arceri denique ingenia humana aeoti spurcatim voluptatum sordibus ad ' continentiae laudem amplectendam,
95쪽
Crescunt haec atque amplificantur comtrariis vitiis, veterum eXemplis, qui frugalitatem legibus sumptuariis latis ex- coluerunt. Vituperatio iisdem locis tantum in diuersum colligitur. Habes ebrietatis vi- ruperationem ac mala apud Plinium
naturalis histo. lib. I .c.22.
consutatio locis contrariis constat.
s . Eadem hic erit perorandi ratio quam supra tradidimus.
Geuus deliberativum, suasionem & sib ia
dissuasionem,conciliationem, reconci t κἀliationem,exhortationem, dehortatio- nem,petiti'nem, consolationem, com- mendationem habet. Vtile imprimis
cum ad urbium retumque ciuilium au ν . .
L ministrationem,tum propE necessarium ' .pocseos . historiatumque scriptotibus,
96쪽
nedum oratoribus. Omnem enim orationis vina temetiarum grauit Mem, νς' tum aue com 'lectitur varietatem.
Ali Mei satur autem imaxime circa digni-I fairui tum: quae honestatem Sc utilitate
complectitur. Habet autem deliberatio omnis po- pularem quandam eorum conciliationem, quo tu astensum mereri conamur. Et quia magnarum rerum con sultatio-ncS, prudentia, fide, ac na 'deratione ex- la plicantur, nihilque recti statuere po-Cq'p'sib test animias affectibus concitatus , fit ' natura , ut hoc in genere verborum le-Ρ nitate,oratione simplici, temperata, a Dρφω μ/- fluenti sciitentiis quam verbis Osuatio Ie Utamur, qualis est oratio Ciceronis pro lege Manilia. Sed quando rerum quae in deliberationem adducuntur,
condi ionibus ac naturae orationis collocationem accommodari couenites gem, rius quoque dicendi propter consulta-- - ripui magnitudinem. populi dignita l, grauissimi inque Reipub. causam p 'ν validius quoddam & illumnatius in- in te terim adhibemus: ut deliberantium anire Osiri' nimos affectibus qui hic plurimum -- ti Q lenticohortatioe, spe metu,eXpectiti0'. ' sie perinotos, a temeritate, desperatio-
97쪽
A C DISSERENDI. 28 ne, iracundia, ambitione, in quemcunque velimus animi habitum conuerta ' Vtilis πο- mus. Qua in re non simplici diligentia circuinspiciendum, ut ingenij iactationis,arrogantiae, cupiditatis, criminatio- nis ac inuidiae suspicionem omnem sugiamus, & ne quid cupidd, ne quid asepete, ne quid supelbeme quid turpiter& cum aliqua deliberantium offensiori Authorine effutiamus, nisi forte eiusmodi hu- Draecimani veluti erroris lapsus aut horitatis pue inco- nostrae, quae nusquam magis atque in silis malit conliis valet,splendore atque existimatione corrigi possit, Constitutiones omnes in hoc genus o . . incidunt: frequentius coniecturalis &qualitatis, rarius dennuiua. Delibera- .
di quaestio consultaturo offertur, Vt,sit- ne uxor in vitae societatem admittedaὶ 'Hac inspecta diligenter, animique iudicio excussa, quaeritur,qualisnam uxor sit ducenda , pulchrane ac liberalis, an deformis,cui, quando, & qua conditione. Interim tamen deliberamus quid sidhoc, quod iaciendum proponitur.
98쪽
Exordium quanquam non admodum sit in deliberationibus necessa- rium , propterea quod sere nobis quos 'Parte ige consulimus communi quodam volun- veru deli tatis iudicio sint consiliati. quado tama berativi. haec rerum naturae admirabilis est prudentia , ut omnia quae nascantur, quae- bue se in uniuersum profundant, suis praetexuerit initiis , veluti rudimento . quodam,nec ulla sit materia,quae natu
rati exordio careat, non conuenit Orationem , quae humanae coniunctionis eoeiliatrix est abruptam esse & incho tam,cum praesertim oratoris sit, humana maxim ἡ & ciuili ingressione con- sultantium voluntatem consensionem si V se que sibi acquirere. Breve igitur ac Vere- exordi m cundu sit principiu, non elatis ac sonam delibe- tibus in tesum verbis, sed sententiis Pa rationi ue,c5positione moderatu vel ad ofnc esse δε- c5mentatione,vel modesta aliqua eorubmn increpatione,qui nobis in diuersam ituri sententiam videntur. Loci huius ferE- sunt,ut dicam' ex ossicio nos agere,nulla re nisi utilitate publica comotos,non metu,no odio, n5 indignatione in hac
et illam parte cosulturos, sed libero α
99쪽
AC DIssERENDI.re isto animi iudicio, tuae ad Reipub. decus pertineant in medium prolaturos.'Tale fere est Caesaris exordium apud Salustium. Breuius tamen, ut dixi prin- cipium velut caput esse dcbet, & docilitate potissimum constare.
F Narratio eius praesertim rei, de qua Narrat dicenda est sententia, in priuata deli- ne fersis beratione nulla est, sed propositio. Vti- deliber
a mur tamen narratione ea, quae ordinem iis caret.
1. Ieidocet: vel cum aliquid est gestum,exd . . quo consultatio nascitur. Nam & Cicero pro lege Manilia belli occasionem, ex qua deliberatio de Pompeio imperatore deligendo nascebatur, utilissimEeXposuit. Sequitur hanc nonnunquam partitio: qualis est in eadem oratione apud Ciceronem, Primum mihi videtur de genere belli, deinde de magnitudiane, tum de imperatore deligendo esse dicendum. In priuatis maxime consul- tationibus sola propositione erimus
Possiet sola honesti contemplatio in deliberationibus quid expetendum
100쪽
, - st, aut fugiendum nos commonefacet
re, nisi falsis quibusdam non modo vuI-gi , sed etiam hominum leuiter doctorum opinionibus oppressi, & quadam 'etiam priuati spe commodi impulsi iii hanc absurdam ignorationem dilabemur, ut iam ipsi nobis persuadeamus nQarasti no, g ς viilitate scuius fere specie dece--ilitatis rectis ossiciis deducimur)ne hone- ne .. natem quidem retineri posse. Alio enim nos ducit priuati commodi studium, ac, res familiaris : alio item humanitas, quae sola honesti nititur contemplatione: e6que sit, ut sequenter deliberemus utrum sit me litis: quod cum conuenit, conte dimus honestas ne potius, an 'tilitas sit sequenda. In illa praeclara virturum eXempla, in hac rerum earum commoditatem, quarum fructum emolumento aliquo metimur, spectamus. Et multa sane natura sunt honesta, quae tamen temporibus inhonesta fieri credu-tur. Quare & nos populari usi oratione ς secundum communem magis intelle
ctum hos locos separabimus : tametsi doctissimae aliquot huius argumenti quaestiones apud Ciceronem libro of-