De rege et regno, vel De regimine principum

4쪽

Liber sinat thome tae aquino orbia fiatru i dita oprese et regno: ad regem typri. Jncipit feliciter. Ogitanti michi quid offirrem regie celsitudini dignu. meel proseisioni et offit os congruu. Jd occurrit potissime offerendu ut regi librum te regno conscribtrem.In quo quilam regis originem. et ea que ad

intium regis pertinent. sesn scripture divine auctoritatem. philosophop dogmata. et empla laudatop ntipu.diligenter et promere .iuxta ingenij proprij facultatem. Drincipium progressum et colammatione opis illius e eLm au i O. qui in re; regum et deminua dominantia. per quem reges regnant. tius magnua dominust et rex magnis super omnes dios. capitulit prinia.

Rint tu aut intentionis nostre hine sumere oportet ut quid nomine regis intelligendum sit oponatur. Jn omnibus aure que ad fine aliqui ordinantur. in qui totingit si e et aliter pri cedite. opus e aliquo dirigente pero direct tibi tum perueniatur ad finem. Ron enim nauis. qua scis diuersep vento; impulsum in diuersa moueri tofingit ab aestinatu finem perueniret. nisi per gubernatoris industria dirigeretur ad portum.Dominis aute ea aliquis sinis ad qui tota est vita et actio ordinae tu sie agens per intellest, eui' est mani sestu propter fine opari. cotingit autem diuersimode homines ad finem intitum protexre. P sa diuersitas humanorum studiorum et astionum ditiam Jndiget ergo homo aliquo dirigente ad finem. Est autem mi inique hominui insitum naturaliter rationis lume. quo in

suis astibus dirigae ad finem. Et siquidi homini eoueniret

5쪽

singularite ei itere sicut multis animaliti. nullo alio dirigite indigeret ad finem. sed unusquisqs esset re t sub cro stim more ge inquantu per lume lationis diuinitus sibi datu in sui; astibus seipsum dirigeret. Raturale auteni est homini ut sit animal sociale et politicu in multi nidine vivens .magi3 ipalia dia animantia.Ob quitem naturalia necessitas aclanat Ilijs enim animalibus nanim preparauit cibum . tegum et aut pilo villositatem Mensionem, dinus cornua ungues et saltem 'velocitatem ad fugam. Dama autem institutus

in nullo horum antea sibi preparato. sed loto omnium data est sibi ratio. per quam sibi omnia hec officio manuit pessit preparare. Id que omnia preparanda, homo no sufficit nam unus homo sufficienter vitam per se transigere non posset. mergo homini naturali ut in societate multorum vivat. Implius aliis aialibus insita est naturalis industria ad Omnia que pol sunt eis esse utilia vel nativa. Dicut ouis

naturaliter estimat lupum inimicum. Ouedam autem at aliae; natucili idustria tognoscut aliquas herbag medicinales. et alia eorum vite necessaria. Doma autem eorum que sunt

suevi te necessaria naturalem cognitionem habet solum in comuni quasi eo p ratione valente ex natumlibus principiis ad cognitionem singulor ii que necessana sunt humane vite peruenire. ΩΘ est autim possibile p unus homo ad omnia huiusmodi per suam ratione pertingat.Higis necessariutamini o in multitudine vivat ut unus ab alio adiuves. ut diuersi diuersia inueniendis per rationem occupentur. Puta τί in medicina. alius in hoc. et alius i alla. Me aut euitantissime dictaratur P hoc. q5 propriu est hora loeutione ti. per quam unus homo aliis suum conreptum totalitere Primere potest. Illa quedam animalia e xprimunt mutuo

6쪽

suas passionea intomum. ut eanisti iam per latiatum. et alia

animalia passiones alias diuersis modis. Inagis igie homo est comunitativus alteri * φtum g animal quod gregabile viditur.'ut grus et lar mira et apis. Det igitur tonsi aetans salomon ait. melius est esse duos simul O vnum. Dabent enim emolimentum mutue sotietatis. Si igitur naturale est homini φ in sotietate multo vivat .necesse est in homini Ueste aliquid per o multitudo regatur. Multis enim efflentilava hominibus et unoquoq; id quod est sibi longruum prouitvntie. multitudo in diversa dispergeretur. nisi etiam esset aliquid di eo φ ad bonum multitudinis pertinet cura habens. litui et corpus haminis et euiuslibet animalis

flueret. nisi esset aliqua via regi ima comunis in cirrpore que ad bonum tomune omnium membrop intendiret. Ωθeositerans salomon didit . bi non 'gubernator dispergie populus. Doe autem rationabiliter accidit. ν On enim idim est sp proprium et sp tammune est.2ctam propria quidam

differunt. stam mmune autem vivuntur e iueisorum autem

diuersi sunt eause oportet igitur preter id quod movet ad propriis bonum undeuiusta esse aliquod op mouet ad bonii

mune multop. propter quod et in omnibus que in unum ordinantur aliquod inuenitur alterius regitiuu. Jn uniuer/sitate enim torpay per primum empus. celeste alia torpora quodam ordine diuine prout entie reguntur. oia 3 torpora per creaturam rationalem. Jn uno etia homine anima regiteorpus. atq; inter anime partes miscibilis et concupiscibilis ratione reguntur. Jtem quia inter membra eorporis unum est principale quod omnia movet. ut stilitet cor aut eaput. Oportet igitur esse in omni multitudine aliquod regitiuu. contigit autem in quibusdam que ordinantur ad finem et

7쪽

reste re non reste protervre Ouare etiam in regimine multitudinis et rectum et non restum inuenitur. Reste autem dirigitur unumossi quando ad finem conueniente reducitur. Non recte autem quando ad finem non conuenienti. Ilius

est autem finis conueniens multitudini libet op et seruou. Ram liber est qui sui causa est. Aeruu3 est . qui id quod est.

alterius est. 2i igitur liberorum multitudo a regente ad bonum comune multitudinis ordinetur.erit regnum rectum et iustum quale eonuenit liberis. Si vero non ad bonum multitudinis comune. sed ad bonum priuatum regentia re gimen ordinetur. est rigimen iniustum at 3 peruersum . ndominus talibuε rectoribus cominatur per es echiele dicta.

ve pastoribus qui pascebant seipsos quasi sua prapria ta moda querentes. Ronne grege a pascuntur a postoribus. Donii siquitem greges passeres querere tabent. st rectores qui ξ bonum multitudinis sibi subiecte. Si igitur regimininiustii per unum tantum fiat. qui sua comoda e t regimine querat. non aut bona multitudinia sibi subiecte talia restor tyrannus Notatur nomine a fortitudine diriuato quasi su a potentiam o primit. non per iustitiam regit. Undi et apud antiquos. potentes qui a tyram vocabatur. At vero uustii regime non per unu fiat. sed per plures. siquitum p paveas. o ligarchia vocatur . . principatus paucor . qua do sis pauci

propter diuitias o primul plebe. Lia pluralitate a tyrano

disserintes. At vero iniquu regimen e rerceatur permultos remocratia votatur. i. potentatus populi. quado. s. populus plebeo; Epotentia multitudinis e primul diuites. Sie eniet populus totus erit quasi unus tyrannus. 2imiliter auteetia iustu regimen distingui oportet. Si enim aministretur

per aliqua multitudine .comum nole policia Nocae. Nipate

8쪽

tum multitudo bellat op in ciuitate vel prouintia domitia . Si vero ministretur per paucos virtuosos . huiusmodi auteregi me aristoc cia Notatur.i. poteratus optimus Nel opti/mop. qui propter hoc optimates dicuntur. 2i vero iustum regime ab unum tantu pertineat. ille proprie re; vocatur.

lanae deminus p hechiele dicit. 2eruus meus da uid supeos erit et pastis unua erit omnium eop. ε x quo manifesti ostendi mr φ diratione regis est φ sit unus qui pressit et psit patar bonum eomune multitudinis et non suu querens. cum autem homini eompetat in multitudine vivere. quia sibi ad necessaria vitem lassicit si solitari' maneat. oportet φ tanto sit perfectior multitudinis societas. quanto magis per se sufficiens est ad necessaria vite. t abetur siquidi maliqua sufficitntia vite in aliqua una familia damus uni'. quantum scilicet ad naturales actus nutritionis. scilicet et generatio prolis. et aliorum huiusmodi e tertendos Jn uno autem rato M ad ea que ad unum artificium pertinent. Jntivitate vero que est perfecta comunitas. quantu ab omnia necessaria vite. Sed adhuc magis in prouintia una propter necessitatem topugnationis et mutui a iiij eontra hostia. unde qui peritam ccmunitatem regit in ciuitate vel pra/ularia antenomasie e re voratur. aut autem domum regit. non rne sed paterfamilias ' eatur. habet tamen aliquam

similitudinem regis propter quam aliquando reges patres populo nominantur dictis igitur patet. φ rse est usqui multitudinem ciuitatis vel prouinue propter bonum

tomum regit .lante salomen dicit . uniuerse terre re; impatseruienti. Capitulum .'. ijs autem pmissis inquirere oportet. quid tiuitati ves prouincie e. ebiat magis pluries regi vel viro rege.

9쪽

Doe autem tonsi dirari potest ipso sine regis. Id hoc

enim cuiuslibct regentis intentio labet ferri. ve eius φ regendum suscipit salutem procuret. Gubernatoris enim est nauem tontra maris pericula conserinando illesam producere portum salutis. Donum autem et salua in societate multitudo est ut eius 'mitas conseruetur. que dicitur p . qua remota socialis rate petit utilitas quin imo multiruto

bisenties sibi ipsi sit onerosa. Doe est ergo ad φ maymerestor multitudinis intendire iubet.ut pacis unitatem pro turet nec reste consiliatur no pacem faciat in multitubine sibi subiecta. sicut nil meditus nisi sanet infirmum sibi co missum. Rullus enim eosiliari tubet te sine quem intentere debet. sed di que sunt ad finem. propter q8 apostolus commendat fidelis populi Tnitatem. 2olliciti in sitia ser uare unitatem spiritus in vinculo paci3. Ovanto igitur regimen tificatius fuerit ab unitatem pacis sentandam. tanto est utilius. Doc enim milius dicimus. φ magis perducit ad finem. manifestum est autem q5 unitatem magis efficere potest φ per se est unum. φ plures. sinit efficatissima lausa ealefactionis est. φ est per se talidum. Utilius

est ergo regnum unius p plurium. Implius manisestum est. ν plures multi nidinem nullo modo regeret. si omninoti sentirent. Requiritur igitur in pluribua quedam unio ad hae P quo oportet modo regere possunt. quia nec multi

nauem in Nnam partem traherent. nisi aliquo modo eon

iuncti.Uniri autem di euntiir plura per alpropinquationem ad unum. melius igitur regit πnus p plures. e t eo Pagropinquant ad unum. Ibhuc ea que secundit naturam sunt optime se habit. Jn singulis enim operatur natura loptimum est. Omne autem naturale resimen ab uno est.

10쪽

Jn membrorum enim multitudine est unum p mouet prin cipaliter. cor et in partibus anime una vis principaliter presidit. s. ratio. et in apibus 'unug re et in toto 'uniuerso unus tres omnium factor et restor. et hoc rationabiliter. Omnia enim multitudo dirivatur ab uno. quare si ea que sunt scis artem imitantur ea que sunt secundu natum m. et

tantomagis opus artis melius est quantomagi 3 assequitur similitudinem eius p est in natura. petesse est φ in huma/na multitudine optimum sit. quod per unum regatur. Docetiam n perimentis aparet. Ram prouintie vel ciuitatisque non reguntur ab uno .dissensionibus laborant. et ab Epate fluctuant. ut vidiatur impleri φ dominus E propheta eoquiritur dicens .pastores multi tumoliti sunt vinea mea Etantrario Nero prouinti e et ciuitatis que sub uno rege reguntur. paci gaulant.iustitia florent. et affluentia rerum litantur. Unte dominus pro magno munere per prophetas suos populo promittit adi poneret sibi caput unu . et φ priae sic inmedis reperit. Capitulum .iii., Jtut autem regimen regia est optimum .ita regiment fini est pessimurn. nitur enim sicut politie de moentia. Utrum 3 enim sinit distis alparet est regnumq5 per plures ertetur aristo tracte vero oligartia. mi Renim eFereetur per paulo3.Utrum E enim per unu e rite Regimen autem resis et tyranni. Os autem regimen regia

sit optimii os insum est pilus. G igitur olponitur optimum pessimo. necesse est adit ranidis sit pessima. Adhuc ν virtus ita magis est effica; ad essestum inbueenbum p dispersa Nulli enim congregati simul trahunt illud o diuisim per partes singulariter a singulis trahi non posset. Ulut igitur utilissimu est virtutem operantem bonum esse magis unam