Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

481쪽

multis quidem commendatur opium, cum vero quolibet tempore hocce remedio caute Vtendum sit, neces larium est, Vt consideretur, quo tempore in usum veniat. Noxium istud in paroxys

mo aestimatur. Ob stimulantem enim, aCrem, RrOmaticam atque cardiacam virtutem optum, si instante frigore labrili exhiberetur, circulum sanguinis iam velocem non solum Velociorem redderet. hincque febrim augeret , verum etiam, cum fluida, vasis interim frigore constri lis, expandat, anxietates inde et omnia mala, a congesto in interioribus sanguine prouenientia, augeret. Imo vero ob actionem, diu protractam, calorem ultra continuando intermittentes saepe in acutas periculosas mutare Valet. Verum ante paroxysmum si exhibeatur P 'Dpium, vix adeo tantis noxis coniuris uni esse videtur, licet summa etiam in exhibendo eo opus sit cautione. Cum enim febres intermittentes sudore duas aut tres horaS ante paroxysmum moto saepe curentur hicque scopus diaphoreticis attenuantibus resoluentibus obtineatur, mirum sane non est, Curopium, cum diaphoreticum et resoluens sits febres intermittentes profligare valeat. At vero praestat sane, optum in ea duntaxat copia praescribgre, quadnon somnum inducat, sed spirituum turbas pacaro tantum 'possit. Necesse etiam est, ut opium non nisi attenuantibus, resoluentibus euacuantibusque diu ante usurpatis, exhibeatur, nec unquam nisi materies praeparata sudore moueri possit. Num vero

febreS omni tempore opto certo profligari possint, experientia non probatur, quippe qua potius ostenditur, opto etiam usurpato febres rebelles perstitisse, quas tamen optime curauit cortex peruuiar US. Cum vero et hicce in nonnullis ob peculiarem COTHP. 7O.porum constitutionem aluum haud secus ac catharticum fortius moueat, ideoque frustra eius virtus

roborans expelleanda foret, Optimo igitur cum

482쪽

successu huic inferdum iungitur illud, quo sit, vidi arrhoea a cortice eueniens infringatur, isque ita munere suo fungi demum queat.

p. 7 3. His de effectu opii in intermittentibus febribus

expositis, ad usum opii in febribus continuis progreditur Noster, ubi disquirit, 'num optum, a quibusdam ad febres has commendatum, cum fruetu et absque ulla noxa tuto exhiberi possit. Ad explicandam itaque hancce rem praemittitur febrium istarum theoria earundemque vera et genuina medendi methodus. Quo facto Cl. Auctor probare studet, optum in febribus acutis atque inflammatoriis non solum minus securum et anceps, sed noxium semper, imo interdum nocentissimum deprehendi. Vt noxae istae ab opii usu in dictis febribus metuemdae clarius patescant, sequenti ordine rem istam demonstrandam aggreditur.

p. so. Ostenditur sollicet primo, Vium non quadrare

ingenio febris et iussammationis. Cum nimirum viscidum obstruens, motus celeritaS atque inde pendens calor et rarefactio humorum causam febris et inflammationis constituat, Opium vero humores quidem resoluat, ast motum eorum intendat, stimulet caloremue augeat, atque febrem saepe et inflammationem creare soleat, in propatulo proinde est, cur febris et inflammatio, iam praesentes, ab opio augeantur, nee unquam debellari possint. Quid vero, si ab irritante stimulo motus auctus adsis, anne optum tunc proficuum habetur Certe, si Perpenderis, motum hunc auctum non a sensu, seda mobilitate et irritabilitate in ipsa fabrica reperiunda dependere, satis omnino patebit, motum istum ab opio minui nunquam posse, quia istud in ipsum stimulum, quod tamen fieri nequit. agere debet. p. 88. Ex his, quae hactenus dicta sunt, sponte etiam patet, Uium retardare abitum in sanitatem eumque s vinaturge et aliorium remediorum re tuatur, ubtentu

483쪽

di Filiorem reddere; quia morbo 'sanando minuS Conveniens optum absque omni dubio naturae et artis molimina ad sanationem tendentia impediet. Fauet porro Uium generationi riserum in 'b rum, p. 89.

quos ex sua indole quandoque generat febris. Non

raro enim accidit, ut ab opio assumto maculae rubrae, pustulae, erysipelas, phlegmones, abs Cesius, gangraenae, sphaceli, obstructiones et scirrhi visce. Tum oriantur, quamuis nulla adsit febris. Quid ni itaque, si febris ad hos morbos procliuis iam est, ab opio idem , ac a diaphoreticorum calidiorum Vsu incongruo metuendum Sique perpenda P 9ῖ

mus, Opio auctum a febre circulum sanguinis expansionem magis adhuc augeri, atque inde vasa pulmonis et encephali inprimis , cum ex sua natura opium humores ad caput determinet, infarciri atqus ideo obstructiones et stases gigni, optum sane, cum obstructio pertinax et en cephali et pulmonis canaliculorum destructio causae mortis in febribus frequentes sint, ratio sane in promtu erit, cur Uium in febribur mortem eamque creanter carinas i Vet. Cum p. 9 . vero primaria indicatio in moderando circulo excedente consistat, atque optum eum intendat, i suae

igitur indicationibus veris in medela febrium formandis

contrariari, sequitur.

Pari etiam ratione intelligi potest, cur opiwm in p. 96.

febribus co moner et crisies turbet. Si enim coctis et crisis fieri debeat, pacati roquiruntur motus, quod tamen ab Opio non expeltandum est; cumque crisis euacuatio cocti per sputum, per urinam, per vomitum, per diarrhoeam, per sud0rem sit, optum vero, sudorem si exceperis, omnes excretiones cohibeat, impedimentum statim inde patet. Anno autem crisis per sudorem, quem Opium mouot, succediti Perpendendum omnino est, rarissime per sudores solos febres istas nostris temporibus iudicari, et si etiam eueniat, quis determinare audet,

484쪽

num natura, dum sudor opto mouetur, viam hane, nec aliam ingrediatur Θ Sed obstant aliae rationes ex antecedentibuS petendae, quae usum opii P. Ioo. dissuadeant. Praeterea remediis veris antifebrisibus contrariatur optum. Venaesectione enim sanguinis copia, impetus et rarefactio minuitur; purgatio nos antiphlogisticae eadem sere praestant et impetus insuper a capite avertunt; nitrum humorum rarescentiam et motum eorum Vorticosumsistit; quibus autem omnibus optum aduersatur et contrarium praestat. Quid demum de acidis haeccene optima in febribus remedia et talia quidem, quae optum viribus prorsus priuantὶ Vbi ergo antidotum vere prodes, ibi certe non pr0derit, cui eis antidotum. Nonne vero symptomata urgentia

pleroque intendit aut minus opportuna ratione mi uit.

Eo quidem frigus minui potest, sed peruersi, ut

in febribus intermittentibus dictum, enascuntur effectus. Si autem frigus opto minuitur, sequitur omnino, calorem excitari, inde ad huncce exstinguendum prorsus ineptum haberi debet. Forte autem ad peruigilium febrile compescendum optum prodeste videretur, cum notum sit, somnum eo inuitari. Certe, si perpendamus, vigilias ab impetu febrili dependere, hunc autem ab opio sisti non posse, patebit omnino, scopo isti opium nunquam satisfacere, e.Contrario imo experientia probat, somno inducto pessima symptomata Oborta vel, Opio licet porrecto, vigilias tamen perdurasse, miserrimas sequelas relictas ipsamque mortem aliquando P. I O7. accersitam esse. A delirii febrilis phreni ditisue medela abesse prorsus debet opii usus. Cum enim delirium a vi et celeritate sanguinis, per carotideS et vertebrales prole ii, proueniat, atque phrenitis minutissimorum apicum arteriosorum obstruictionem

coniunctam insimul habeat, optum ideo sanguinem ad

485쪽

ad caput determinans nocentissimum in hoc casu habetur. Tandem cum optum inflammationi se p. D 7. nandae impar sit, eamque potiuS excitare saepe valeat, istud proinde in anxietate febrili, symptomate grauissimo, quae lentorem inflammatorium, vel in pulmone, vel hypochondriis et hepate inprimis haerentem, Causam agnoscit, exhiberi nequit. Quod p. Iz3 itaque de febribus acutis inflammatoriis in genere valet, id etiam in inflammationibus particularibus,

ut angina, peripneumonia etc. Valet. Praecipuum enim, morbos hos curandi, artificium in moder mine circuitus consistit; quapropter Opium, cireu, tum accelerans sanguinemque exaestuans, dictis

morbis nunquam conuenire, quilibet ex his perspiciet. His expositis vari olas considerat Noster, Vsum' p. IIS. que opii, ab aliis laudatum, omni studio disquirit.

Licet autem variolae ad febres inflammatorias refe-xendae sint, ideoque ea etiam, quae de febribus istis dicta sunt, huc sp e clare videantur, Ob singularia tamen phaen ornena variolas in specie examinandas esse, arbitratur. Cum in febre, quae prima vocatur, sanguis commotus sit, Opium vero eum magis commoueat et ad caput urgeat, qui tamen semper ab eo auertendus est, istud ad febrem hanc non pertinere, sequitur. Aliter se res habero videtur in ingruente febre, secunda dicta. Suppinratione enim procedente et aucta, doloribus leuandis atque cune is, quae hos sequuntur, minuendis aptum in discretis variolis videtur. Licet autem istae, absque ullo medicamine, feliciter saepe a sola natura curentur, blando tamen somno excitato in commoda variolarum mitiora facta fuisse, experientia probat. Ast maiorem attentionem merentur variolae confluentes, in quibus singularem optivsum esse, plures asserunt. Primo itaque doloresaeorbissimi, quos acri Pure turgentes variolas pro Hii i ducunt,

486쪽

dueunt, dein perspiratio cohibita, tandem puris.

quod mora acriuS sactum, resorptio attendenda veniunt. Quod ad dolores pertinet, optum ad eos minuendos aptissimum quidem censetur, dummodo constet, istud reliquis binis febrium eausis,

simul attendendis, congruere. An itaque opto exhibito perspiratio cohibita restitui potest Z Mouet

quidem sudorem optum, cum vero organon perspirationis hoc in easu obstructum, inflammatum, aridum, humoribusque transmittendis ineptum sit, optum proinde perspirationem mouere nequit. Nonne autem humoribus, saltem ad cutem determinatis , ibi detentis atque ideo suppuratione promouenda multum boni expechandum Z Carte si quid

valet Opium, eo tantum in casu erit, ubi febris Vere torpet et tumores capitis artuumque subsident;

aliter res si se habuerit, ab opio abstinendum est. Sed si diarrhoea perspirationem suppressam supplet,

opto etiam, cum aluum semper inhibeat, nullus conceditur locus. P alismus contra si adest, opto iste non solum non cohibetur sed sustentatur potius et promouetur, hinc eo in casu tutus eius usus erit et proficuus. Quod tandem ad puris resorptionem spectat, cum opio egueri nequeat, febrisque valida, inquies, anxietas aliaque plura symptomata periciniosa adsint, ab illo igitur prorsus abstinendum est. Sique perpendamus, fomitem hunc morbosum optime diarrhoea artificiali educi, hanc autem opto infringi, patebit inde, optum eo magis interdictum

hic videri. Melius enim est, abundantem et fluctuantem colluuiem purulentam minuere citoque magnam partem per aluum subducere, quam quat, tali corrigendae studere. In morbillis, si febris nimio impetu ante eruptionem peceat , spium nocet, locum vero habet, si eadem languet et essiorescentia protrahitur; cauot mon, ne praeter rem eiusmodi calida exhibeantur, nequ.

487쪽

neque diu continuentur. Si morbilli peioris indo-p. rv. lis et palpitatione, stricturis cardialgicis aliisque

spasmis et motibus conuulfiuis stipati sint, et neruosa talis affectio plus, quam febris urgeat, optum con venit. Si iustis vrget, optum proficuum aestim tur, etiam eo in casu, ubi febris valida satque grae vis est, dummodo, hac contraindicante, venae-seChio praemittatur. Simili etiam ratione optumeonducit, si tussis diu post morbi decursum rem net et necessarium iudicatur, ne ob acrem pituitam, pulmones infestantem labris lenta et phthisis oriatur. Si tandem di arrhoea, sub initium morbi accedens, metum iniicit, ne exanthemata retrotraham tur, opto ea coercenda est, idque eo magis, Cum

ista symptomatica sit et optum a centro ad peripheriam humores moueat. In secundo morbi stadisdiarrhoea eueniens si excedat, optum utile aestimatur, sique anginosa deglutitio et anhelosa respiratio remedium istud minime indicent, idem tamen, sanguine largius misita, optimo cum successu exhibitum fuisse, experientia probat. In diarrhoea tandem post decursum morbi remanente contumaci, ita Vt, remediis cunius incassiim tentatis, aegrotantes vir, bus exhausti succumberent, optum vnizum reme dium est, quo ista compesci optime possit. In peste, licet a clarissimis in arte viris com-p. I 6. mendatum fuerit optum, ipsam tamen naturam pestis Noster perpendens, remedium istud plane non conuenire, ostendit. Cum enim pestilens venenum tenuistimum alcati, sanguinis naturalem crasin dissoluens et destruens, eumque ad phlog0ses regangr enas pessimas efficiundas disponens causa sit, idque intensiorem saepe motum humorum comiunctum habeat, optum proinde, causas halae ex

natura sua augens, noxium omnino reputatur.

Forte vero virium languor, labris absentia illud indicare possenti Certo si perpenderis, vires omnes

488쪽

reliquas motrices a miasmate prorsus iam deiectas esse, alia potius cardiaca, quam Opium, vires istas multo magis deiiciens, eligenda esse, iudicabis. Sed nec ad promouendum etiam sudorem, in pestea multis laudatum, Opium aptum Videtur, cum nessiste semper salutaris aestimetur, et si forte sit, is tamen non calidis stimulantibus, sed diluentibus, attenuantibus , antiphlogisticis et antisepticis sustinendus aut excitandus est. Neque etiam symptomata urgentia leuare valet. Vomitus enim et singultus vomitorio, mature dato, aut ageto melius curantur; anxietati porro male opponitur, cum eam potius augeat; haemorrhagiae, a sanguinis dissolutione et acrimonia prouenienteS, nunquam

opio hic obediunt; diarinoea tandem, in initio morbi adstringentibus et sudoriferis tractanda, si a putredine posthac et colli quatione oritur, omnem medelam respuit et aegros iugulat. An autem optum prophylacticum Z Nunquam certe; cum idem prae stet in paxua dosi. quod vinum magna in copia imgurgitatum praestare solet. 3. In febribus, in quibus, absque ulla causa manufesta, subita et summa virium prostratio, pulsus imterdum celerrimus, sed debilis et debilissimus saepe

ac inaequalis, calor mitis, saepe artuum frigus insimulque magna praecordiorum anxietaS adest, atque hanc ob causam malignae vocantur, Opium non conuenit. Cum enim hancce debilitatem malaque

omnia mistisa putridum et septicum, humores in putridum tabum dissoluens producat, optum vero humores sua natura ad putredinem disponat, non potest inde fieri, quin mali causa opto adaugeatur. Accedit et hoc, quod idem istud vires animales iam depressas mugis deprimat, insensibilitatem, torporem, anxietatem, somnolentiam, stupolrem, dispositionem ad delirium, symptomata febris malignae pessima peiora omnino reddat. Forte vero diar-

489쪽

rhoea, in hisce febribus saepe accedens optum postulare videtur. Sed caute hic procedendum est;

Ii namque ea iusto tempore accedit et aegrotans ea leuatur, nunquam Opio ista coercenda est; sin vero

profusissima ea sit et aegrotantes inde dubilitentur, optum utile habetur.

In capite tertio de usu Opii in sanandis doloribus p. is 8.

agitur et primo dolorum aetilogia ac therapia, postea autem generales circa usum opii in sanandis doloribus obseruandae regulae exhibentur, quarum Primariae hae sunt. I Opium non causam, sed sensum doloris minuit. 2ὶ Sopito sensu medicus aegri constitutioneni discere non valet ob phaenomena non nisi ab Opio excitata. 3 Finita operatione remedii causa recrudescit, aliquando grauior facta. Causae remotio semper praeferenda nec optatis, frustra exhibitis, pertinaciter inhaerendum. s) Omnes excretiones, sola diaphoresi excepta. cohibet Opium, hinc vias, per quas causa eliminari forte posset, claudit. 6) Actionem causae doloris aliquando iuuat optum, e. g. plethoram, cireulum humorum auctum etc. 7 Si dolor symptomatantum morbi sit, dolorem sedando morbus toleratur et medicus peccat. 8) Si dolor urgeat et peiora inde mala metuenda sint, nec causa statim remoueri possit, optum necessarium iudicatur. 9 Si causa latet vel auferri nequit et remedia frustra

exhibentur, optum unicum remedium habetur, caue tamen, istud' exhibeas in sedandis cancri doloribus, qui ab aucto humorum Circulo augentur.

melius A serunt alii morbi insanabiles e. g. vlcera intestini recti. Hiς do opto in sanandis doloribu8 in gen re p. zor.

praemissis, ei nunc ita specie considerantur, atque

Primo loco Pleuritis recensetur. Cum dolor in

490쪽

hoc morbo non causa febris, sed haec illius causa sit,

et requiratur, ut sanguis impactus vasaque distrahens attenuetur, Vasa relaxentur, impetus vitalis minuatur, Coeli Sque excretio a natura indica ta per idoneas vires iuuetur, optum inde noxium esse patet. Hoc enim sanguinem licet attenuet, calorem tamen inducit et, circuli excessum iuuans, febrem hinc, doloris causam, augeti cumque aegri

ob respirationem impeditam sustocentur, optum autem natura sua in sanis quoque respirationem dissiciliorem reddat sanguinemque in pulmone accumulet, istud multo magis nocentissimum in pleur,tide censetur. Si tandem ad morbi huius solutiones, fluorem inprimis alui, ante quartum diem et ad sputum attendas, optum istas non solum non promouet sed turbat, adeo et impedit, ideoque noxium est.

p. 2I 2. In sedanda cephalalgia idiopathica suspectum et

nocivum aestimatur optum. Ea namque in congesti0ne sangi unis humorumve ad caput, aucto ei culo, liquidis stagpantibus et actione vasorum, vel nimis forti, vel nimis languida et affluxus et refluxus proportione mutua abolita consistit, atque iis inprimis sanatur, quae plenitudinem euacuant, humores stagnantes ad liberκm circulationem disponunt, liquidorumue reuulsionem praestant; quare Opium, Contrarium praestans, noxium omnino habendum

est. Cephalalgia symptomatica eo usque permittit Opium, quo usque morbi, a quibus ista dependet,

id permittere videantur. p. 2r3. In cardialgia optum ob varias morbi huius causas vel iuuat vel nocet. Si enim solum motuum vitium est, optum prodest, licet alia etiam remedia idem praestare valeant. Si a materie acri ista Oritur, euacuantia, non opium, indicantur, hisce tamen exhibitis, dolor si perstat, optum utile habetur. Emetica et purgantia drastica si cardialgiae

causam