Delectus opusculorum ad scientiam naturalem spectantium. Volumen primum

511쪽

DE CHARACTER. FOSSIL. EXTERNl S. sor

seorum ideas rite formare, aptos verbis nominibusque subiicere sgnificatus, ex indiuiduoruin si1- militudine species, ex specierum adfinitate genera, a generum conuenientia ordines, ab ordinum conformitate denique classes constituere docuissent; non amplius, de summa ista, quae nos in veterum Scriptorum libris offendit, conquerendum est obscuritate. Cogitarunt permulti, in arte nostra celeberrimi Viri, de cetiastruenda apta methodo, systematicoque , ut aiUnt, ordine, quo omnis naturalium corporum compleXUs commode disponi, eorumque cognitio eo facilius possit acquiri. Testantur de summa horum Uirorum industria, in animalium constituendis ordinibus, GEsNERI, LIN-NAEI, REAVMVRII, ELEINII aliorumque, quorum

indicem Ill. recenset LINNAEus q) ab omnibus rerum aequis iudicibus laudati libelli; et in plantarum classificatione siue disponendi methodo RAII,

riumque r) quos in vegetabilium historia veneramur Clasticos, scripta eruditissima. Nec defuerunt, qui et in fossilium doctrina, de detegendis corporum characteribus indeque formando systemate solliciti essent. Alii omnem lapideum apparatum redigere in Ordinem allaborarunt, eX quibus prae aliis nominari merentur AGRICOLA,

Ii 3 alii

q) In Fauna Suecica. Holin. I 746. r) Quorum catalogus exstat in LiNN Et bibliothecabotanica; et in LuowIGii lib. cit. Part. I. Cap. II. p. 6O seqq.

512쪽

GEHI ER

quandam ordinare in se susceperunt, sic H FNCRLTIVS pyritas, HEBENS TREII terras et gemmaS, LUDIVI GIVS teITIS, POTI Ius terras et lapide IOAN. GES NER petrefacta in classes distribuerunt aptaS.

θ. S. De di ultate methodi s lium. Est vero a natura ipsa insta quaedam in fossi .libus ordinandis disti cultas. Cum enim, ut supra iam monuimus, per solam appositionem eXternam augeantur et crescant, nec suis gaudeant vasis organicisque partibus, perquam dissicile est, chara-Fferes ad genera et ordines formandos eruere, et inde methodum aptam efficere. Longe alia enIm. est ratio plantarum, numeramus in illis varias calycis, corollae, staminum, pistillorum tructuum' Ue partes, quas organicas semper et sibi 1imiles deprehendimus. Animalium ordines EX COrporis forma, eae pedum dentiumque nUmero, eXOris ac faucium figura, a cauda metimur; attendimus piscium pinnas, valvarumque in conchis numerum et inde ad genera et species determinandas characteres petimus. Factum hinc est, ut, innumerabilia quamuis snt horum duoruna regnorum corpora, felicissimo successu in iis ordinandis ac disponendis laborarent optimi, supra ΠΟ- minati , methodorum conditores. At mirum nemini videbitur, quod in fossiliam doctrina, sumina licet industria exculta, manca sint ac imperfecta systemata. Praeterea non solum, quem adduxi, partium organicarum deiectus, tantam methodi

513쪽

DE CHARACTER. FOSSIL. EXTERNIS. 5o3

thodi parit dissicultatem, sed et mira ista, quam

in ioiuli potissimum regno deprehendimu S, Varietas ac disserentia indiuiduorum, multum nobis in earum dispositione facessit negotii. Adeo saepius a se discrepant glebae, quas ad unam referre Coachi sumus speciem, ut vix accurata possit essici definitio. Id, quod miraberis, et seri in iis ipsis

lapidibus, quos petrefactos nominamVS, quamuis semper corporis vel vegetabilis, vel animalis, O ganici certe, formam habeant, ideoque nobis exhibeant characteres, ordinem, ad quem pertinensi satis superque indicantes. Liceat mihi sic singularem, proposito meo inseruientem, inserere obseruationem. Nemo historiae naturalis cultorum nescit, quanta cura disquisita fuerit Echinode matum classificatio a Cel. I LE1N1o, quam in O dinem redactam, et ad omnes, quantum feri potuit, historiae naturalis leges accommodatam orbi literario tradidit. Dedit in ipsa echinorum eOTum, quos modo ex nucleis suis lapideis, ob ipsarum testarum defectum, describere ac ordinare coactus fuit, definitionem s . Fibulas appellat hoc genus et qrituque geminatos ordines, suturas alii vocant, in harum glebarum superficie eX- presios, Vt essentialem ac perpetuum characterem apposuit. Sed contigit, ut a Cl. TRS DORΡFIO BC-ciperet KLΕINius duos echinorum nucleos sex eiusmodi lineis pictos, quorum icones et descriptionem cum rerum fossilium scrutatoribus communicare e re sua esse iudicauit, datamque suam definitionem quodammodo limitandam mo-

s) Vid. RLrivii dispositio naturalis Echinodermatum. Gedani 173 . p. 24. g. 49-

514쪽

nuit t). Imposuit his globulorum Tesdorpsi nomen. Cuius globuli aliud simile exemplum videmus in dicta hac Echinodermatum dispositione ab anonymo Auctore u) in gallicam linguam conversa. Mihi ipsi contigit, ut non solum eiusmodi Echinitam sex radiis instructum, ex materia cornea, coloriS nigri cantis, sed et, de quo nihil me unquam legere vel audire memini κ' , globulum

talem, quatu0r tantummodo striis nitidissime ornatum. Viderem. Vterque asseruatur in musaeo

instructissmo P auuens militiam hic Lipsiae, ut ex agris huic urbi vicinis, insigni echinitarum copia refertis, effossum. Constrat hic exsilice opaco, colore extus fauo, et ad primani fibularum speciem, cunulorum apice acuto, Echi-σmcollitas GESNE Rush appellat, pertinet, et os quadrangulare aeque ac anus, imo, eX quibus composita fuit testa, assularum numerus distincte satis apparent: ille vero ad alteram di fouidum speciem est referendus, et os ipsi est seXangulare. Spero igitur a Lectore lithophilo veniam me esse Impetraturum, quod Vtri USque leonem, ob raritatem in tabula additam, paucis hic descripserim. f. 9.t Vid. Dan;iger Texsude Tom. II. p. 292. Tab. V.

fg. Ι4. IS. v Ordre naturei des oursns de mer, et fossiles. Paris l754. P. 23 I. Tab. XXIV. XJ SCngvcri χε Rus quidem in musaeo diluviano p. 8s.cum Echinitarum suppeditat definitionem, eos vel 4. vel 5. striis pulchre striatos dicit: cum vero nullam fibularum varietatem 4. striis insignitam adtulerit, hoc tantum de prima spatagoidum KLEIN11

genere valere existimamus.

y Vid. IOAN. GusNERI Diff. de petrificatorum disserentiis. Tig. I 752. P. a I. n. S.

515쪽

DE CHARACTER. FOSSIL. EXTERNIS. 5O5

Dantur characteres externi.

Quamuis autem permagna sit cognitionis fos-stium dissicultas, instias tamen ire non possumus esse quosdam externos characteres, quibus glebae subterraneae a se inuicem possint distingui. Quo saepius enim tractaueris, ut hoc Vtar, mirieram, eo melius illam ab omnibus aliis, ipsi simillimis, dignoscere valebis. Quid, quod ipsa rudis ac in- fceta metallicolarum plebs lapideas aeque ac metallicas glebas solo intuitu diiudicat, longoque usu sibi notas format, quae ad cognoscendam discernendamque hanc vel illam fossilium speciem sussiciant. Haud igitur frustraneam fore putamUS eorum operam, qui fossilia inter se comparando, eaque accurate di1quirendo, summa adhibita attentione notas sensibus obuias, characteresque, quibus discrepant, sedulo eruere, et inde quam de iis habeant, claram ideam distinctam et, si fieri potest, completam efiicere conentur. Multum quidem, quod facile concedimus, facesset haec disquisitio negotii, sed pro suo quilibet ingenio, et pro iamiliaritate, qua diu multumque rebus fossilibus usus est, apta signa cognitionisque ansas inuenire et eligere poterit.

Cognitionis fossilium difffrentia.

Oriuntur eX elementis mixta, ex mixtis in VnUm corpus continuum confluentibus aggregata.

Quanquam igitur mixtum et aggregatum dicto modo differant, in uno tameta eodemque subiecto

516쪽

semper smul adsunt. Nihilo minus haec ut diversi respectus, teste Cel. HENCRELIO et , unius eiu S demque corporis haberi debent. Duplici ergo modo consideratur quod uis corpus physicum, duplex inde et enascitur corporum sossilium cognitio, quae quamuis ratione subiecti nunquam a sed uesserat, diuersa tamen deprehenditur in eo, quod diuersas corporis qualitates sibi sumat examinandas . Vel enim sine ulla facta corporis mutatione, sentuum eXternorum ope, quae in superficie apparent, indiuidui cuiusdam proprietates consideramus, easque ad se inuicem referimus, et solo intuitu subiecti id eam nobis formamus. Uel corpus in partes suas resoluimus et, ex quibus constet conflatumque sit elenientis; detegere allaboramus. Prior disquisitio corpus, qua aggregatum, considerans hstorica fo filium c0gniti0, siue minera-I0gia, siue et orycIslogia appellatur: altera vero

tationes suas perpendit et scienti a siue physica co-guitio nominatur. Quae tantam in reliquis regnis adtulit utilitatem anatome, ea nihil fere in fossilibus cognoscendis praestare poterit, ob vasorum partiumque organicarum defectum. Hinc per chemiam aggregatas compositi partes in mixtione sua consideramus, ut propius ad principia, quibus cor-PUS Constet, accedamus. Vario autem modo procedit in fossilibus chemica disquisitio: vel enima Halytice partes corporum soluere easque cognitas reddere, quidque et educta et producta rerum vitae societatique humanae commodi et emolumenti

adferant, inde colligere studet; vel Juthetice cο-gnitas

ε) in Tractatu de Appropriatione P. I 2.

517쪽

gnitas hasce partes coniungendo seu combinando ad ortum genesinque corporUm coniecturas eff-cere annititur. Hinc chemis0 in docimasia , medico in cognoscend S morborum remediis, physico in detegendis rerum causis, et 0economo in sua, qua emolumentum ciuium curat, scientia usum praestat uberrimum. f. II.

Coguitio historica e t reliquarum fundamentum.

Licet autem hae omnes cognitionis species a se disserant, historicam tamen omnium esse fundamentum, quiuis Vel me non monente perspicit. Ecqua enim ratione de interna fabrica ac mixtione quis rite iudicabit, nisi ex signis sensibus obuiis cognouerit hoc corpus ab alio prorsus esse diuersum. Cognosci, ait GES NERvS a) prius res, quam de ipsarum natura viribus ac facultatibus sermonem institui, operae pretium est. Mirum tamen ex supra allata disserentia non est, cur eruditiss- mi Viri in construenda methodo ita a se inuicem dissentiant, totque tamque varia condant systemata. Alium enim sibi format disponendi modum historiae naturalis cultor, alium chemicus, alium medicus, oeconomUS. alium. Et recte

agunt, si quilibet horum pro eo. quem sibi proposuit, scopo, aptas discernendi notas adhibet, et corporum Cognoscendorum viam sibi reddit facit limam. Iure suo itaque in usum vocat chemicus internas fossilium qualitates, quas deteXit operosissimo labore, dum corpus in sua principia resolvit; a In praefatione lib. de figuris lapidum.

518쪽

GEHI ER

.5 Ogvit; nec tamen vitio vertet rerum naburalium scrutatori, si ad externas tantum, sensuum auxilio cognoscendas, conditiones in methodo historica conficienda attenderit. Conueniunt enim in eo omnes quod putent, scientiam bo naturalem consis sire in diuisione ac denominatione corporum naturalium, qUa partes eorum visu bene distinguimus et omnes has secundum numerum, figuram, situm et proportionem recte describimus; sive ut paucis explicat Praeceptor optimus c), in cognitione corporum per characteres eXternos acquisia. Nullus ergo in historia naturali chemiae locus, quae Corpus in mixtione solum considerat. Methodi chemicae. Recedunt quidem ab hac opinione celebres ac magni nominis auctores in suis, quae condidere, systematibus, et, neglectis historiae naturalis legibus, ad characteres, qui permolestis, ad officinas fusorias, non ad musaea. pertinentibus eXperimentis deteguntur, in conscienda methodo, confugiunt. Lapidum stricte sic doctorum, dispostio, sat euidens nobis praebet exemplum. Sic enim I INNAEvs Q eorum, quos petras Vocat, tres constituit ordines, vitrescentium, calcare0rmu, et apyi 0rum, quorum differentiam ex sola ad ignem

relatione diiudicat. Cuius insistit vestigiis, sedulus

519쪽

DE CHARACTER. FOSSI L. EXTERNIS. 5z9

lus ille fossilium indagator WALLE RiVS e) in suo, quem magni facimus, libro nouo saxorum apposito ordine; et Cl. de IusTI in tractatu, que in nuperrime luci eX posuit publicae, reseruatis hisce ordinibus addit duos alios, gemmarum ac esseudo- gemmarrim, Ordines. Celeberrimus Vir, ac in chemica arte iacile princeps, PoTa ivs g) aliud assumit discrimen, et lapides vel calcareos, vel gypse0s, Vel argillace0s, vel vitrescibiles esse affr-mat: quem et auctorem secutus est Reuer. Wo ΥERsDOR ph), nouam humof0irum lapidum classent adiiciens. Et BRowNIVs i) cum terras, ex quibus constent lapides, attenderit, chenaicum systema coniecit. f. 13.

Methodi historicae. Sed quanquam Miuersa sequantur hi Viri laudatissimi, stat tamen a nostris partibus, et ipsa res

ratio, et summa summorum, quos in re metallica Veneramur, scriptorum auctoritas. Sic TAEOPHRASTvS ERESIVS, quamuis simul adferat, quibus uti possit chemicus, lapidum differentias, et

in τηκτους, ατηκτους, καυςους et ακαυςους distinguat,

520쪽

GEHI ER

attamen, cum hi characteres minus frequentes ipsa videantur, fossilium discrepantiam in momento eX- terno quaerendam statuit, et ad has proprietates maXime attendit: γνωριμ οτερα-των, inquit L ,

υπαρχου τιν. PLINIvS et DIOSCO RIDEs non nisi externas rerum subterranearum descripserunt notas. AGRICOLAl), quem nos colimus et eXteri mirantur, res fossiles inter se multum disserunt, ait, colore, facilitate trauslucida, fulgore, nitore, sapore et odore, his quae situm partium declarant, qualitatibus a vi naturali aut imbecillitate nominatis, figura, forma: ab his igitur, quae fossilibus

accidunt, habemus necesse cognitionem acciperedisserentiarum, et cognoscere eorum naturaS. Sed

fossilium color, sapor, odor, qualitateS, quae tactu percipi possunt, magis sunt notae, quod magis sub sensus cadant, quam vires ac imbecillitateS. Quam ergo condidit methodum, ut ex hisce signis determinaret, operam dedit, quamuis quid docimasia in constituendis generibus Valeat, ut eX aliis eius libris m) patet, probe perspexerit. Sic et in Lemnaui ο κ suos instituit discipulos et lapidum k Lib. cit. β. I 2. 13. Edit. cura IOAN. HILL. Lond.