장음표시 사용
521쪽
DE CHARA CTER. FOSSIL. EXTERNIS. 51 r
dum grauitatem, duritiem, tormam coloremque attendere docet. SCHEVCHZERVS O , quem iuro nostri seculi dixeris Plinium, elegantem, ac historiae naturalis conueniente iΓ, condidit methodum, ad formam et aggregationi S modum attendens, quam vero, nescio qui faictum sit, ut negligerent prorsus nec 'lteriori elaboratione dignam existimarent, qui rerum naturalium tenentur amore. EXistitit tamen, qui, celebris huius
eruditi ductu, hoc adumbratum systema perficere conatus est, Vir summi ingenii Cl. CARTAEvgΕ- Rusp), qui, felici successu, sensibus ad lapidum differentiam determinandam usus, paucis plagulis systema confecit nitidis sinum, legibusque historiae naturalis accommodatissinum, et speramus fore, Ut pauca, quae aliquibus locis occurrunt mutanda, in elegantis limo hoc specimine ab Auctore donis limo corrigantur ulteriusque perficiantur. Qui palmam omnibus facile praeripit in mineralium disquisitione Summus UENCKEcius q), in libro, cui pyritologiam inscripsit, quantum sit ad statuendum discrimen momenti positum in signis fosii-num externis, luculenter ac solide ostendit WoOD ARDus r) corpora subterranea in systema cogens, e Xternas rerum conditiones, quae in sensus incurrunt, ad ea discernenda duXit efiicacisti
522쪽
tia in eruendis ac digerendis corporum notis desudauit, et nitidam ex solis externis fossilium signis, duritie, V. c. structurae ac compositionis ratione, superficierum conditionibus, colore cet. construxit methodum. Cl. d'A GENv ILLE t) in conquirendis subterranearum glebarum characteribus, solo intuitu dignoscendis, totus fuit, iisque solis classes et ordines determinauit. Ipsi illi, quos ex chemicis disquisitionibus condidisse class-ficationes supra asseruimus, Viri, in auxilium vo- cant qualitates externas. Cel. ΡΟΥΤΙ s u de taleo acturus huius fossilis formam notasque sensibus percipiendas sollicite adfert, et Cl. de Ius a Iin omnibus lapidum descriptionibus, eorum eXternum habitum historice delineare nullus dubitat.I is. 14. Traustus ad disequi tionem charactemum ex
Quae cum ita sint, mittamus necesse est eam, quam docimastae adferunt, molesto satis labore detectam, glebarum conuenientiam, cum et ipsa illa, quae inde petitur, methodus suis non destituatur tallaciis, id, quod varia, quae Cel.
ΡΟΥ Υrus ingenue candideque hinc inde notauit, ostendunt phaenomena. Assensum praebemus Cl. CARTHEV SERO , qui iure optimo monet, nullum lapI s IouN H1LL History of fossi is, Lond. i748. sol.
I 'histoire naturelle eclaircie dans une de ses parties principales roryctologie, etc. Paris I 755. qtomau
523쪽
DE CHARACTER. FOSSIL. EXTERNIS. si a
Iapidem per se ac sine addito sale, fortior licet ignis adhibitus fuerit, liquidum fieri ac vitreseere, si vero adieceris alcati fixum siue boracem,
omnes liquescere contendit, indeque a chemicis experimentis desumtum systema lubrico satis ae infirmo niti fundamento, adfirmat. Tantum tamen abest, ut eam prorsus reliciamus ac inutilem putemus, ut potius summa laude dignam, et proscopo chemico quam maxime necessariam, quamuis in historica corporum cognitione prorsus non adhibendam, illam censeamus. Aecedendum potius ad attentam corporum fossiluin, qua aggregatorum considerationem, et cum philosophi praeeipiant, ad tot sensus rem esse redigendam, ad
quot redigi possi, dispiciamus quoque pauci , quinam sensus, ad fostilium characteres eruendos
quicquam iacere possint, ut inde ad systema quoddam aptum ac naturale via paretur facilis. Stabilis enim ac fixa maneat haec historiae naturalis lex, ut methodus ex characteribus corporum, sensuum ope cognitis, efficiatur, quae cum in reliquis naturae regnis optimo successu fuisset obseruata, inminerali quoque est adhibenda, cum et huius corpora ratione eXternae partium dispositionis diffurant ac diuersa deprehendantur. f. II.
Videamus nunc, quid valeant, ad discernendi notas inueniendas, ODORES, quos spargunt nonnullae lapidum species. Afficiunt aliae per se vel sua sponte, ut ita loquar, sine ulla facta mutatione, nerueas nasi papillulas, aliae, leui opexa Ludio. Deuct. Opust. id se. nat. Diat. Vol. I. Κ k ac
524쪽
ac encheires mutatae, odorem disseminant. Prioris generis deprehenduntur Iolithus siue lapis Oi0laceus, myrrhinites et forsitan plures. Alterius generis glebae, vel attritu, vel deflagrando odorem eXcutant volatilesque suas partes dispergunt; sic v. c. helemnites, coprolithus siue lapis juisius, si terantur, foetido odore displicent; cobalti minera, seu omnis arsenico praegnans lapis, ardentibus iniectiis carbonibu sp allium olet; gagates, succinum, et, quaecunque sunt bitumine penetrata, corpora fragrantia sua, hincque oriundo odore, indolem suam produnt. Nec tamen sufficit, ut quiuis facile intelliget, odor, ad systema condendum, cum pauca admodum sint, quae huius ope in fossilibus detegi possint. Sic quoque glebarum alterius generis eXploratio, chemica iamiam Videtur, cum la- pidis particulam in mixtione destruat, arsenicumque latens expellat. Prioris vero generis lapides hanc ut accidentalem tantum, hinc in methodo vix, nisi ad varietates distinguendas, adhibendam, possident conditionem. A musci enim quadam specie, qua obuoluti iacent, et Iolithum, et myrrhinitam odorem in se suscipere, docent rei fossilis scrutatores x) quamuis ALDROVANDVSy contrariam foueat sententiam. Cum igitur fieri soleat, ut diuersae speciei glebas inueniamus, uno
eodemque odore imbutas, maXima Oriretur confusio, si in distinguendis lapidum disserentiis, odo
x9 Vid. AGR1cor A de ortu et causis subterraneorum, Lib. IV. p. 517. VoLcRMANN in Silesia subterraneap. 7. MYLII memorabilia Saxoniae. P. I. p. 6 I. y VLYssis ALDROVANDI Musaeum metallicum, p.7O9.
525쪽
DE CHARACTER. FOSSIL. EXTERNIS. 5 is
Idem de AvD1Υv monendum est. Quamuis enim sint Aetites, Geodes, hydri, quae viruinsolidum in se contineant callimum, an fluidum includant, solo auditu discernere possumus, attamen,
cum unica illa sit fossilis species, in qua diiudicanda quicquam auditus valere posilit, nec illum ad systematis constructionem aptum ac adhibendum iure contendere posse nobis videnrim Est quidem et alia ad auditum referenda disserentia,eX sono, quem edunt percussi lapides, petita; co-haltum testaceum aeris ad instar tinnire deprehendimus, hinc PL1Nivs tinulentium seu se nautitim lapidum iniicit mentionem: at cum sonus a raritate et densitate diuersa glebarum potissi inum dependeat, ad has potius respiciendum, et manca haec ac imperiecta, auditus ope inuenienda, disserentia prorsus omittenda videtur.
Nunc de SApo E glebarum subterranearum iudice dispiciamus. Ad lapidum quidem terrarumque siticulosas fortasse si exceperis, disserentiam definiendam vix quicquam sapor assert, cum deprehendantur, si purae fuerint, Omnino insipidae, nec salia, quibus interdum scatent, semper
euoluta inueniantur. Ad saliui u vero natiMoruiuindolem dignoscendam gustus necessario requiritur , cum huius auXilio, cuiusnam sint naturae,
optime diiudicare possinus. Sic et aquae, quo-Κk a nam
526쪽
nam sint inquinatae sale, gustus declarat. Suspectam dicit Celeberrimus ac Magnificus HΕggN-sΥREIT et), Praeceptor ac Fautor summopere mihi colendus, aquarum dulcedinem, qua plumbi nocens virus subesse intelligitur: acidulas ferro scatere putamuS; amaras sale medio imbutas; nauseolas aere impraegnatas. Accurate satis descripsit WALLERIVS ab hanc aquarum mixtionem sologustu detegendi modum. NEHEMIAs Gngw b) saporum disserentiam ingeniose distinxit, sedecim enumeranS species; amatum, dulcem, acidum, salsum, calidum, frigidum, ar0maticum, Hala susum, vanidum, ΓΠctuosum, perietrantem, jstupefacientem, adystringentem, puΠgentem, intermittentem, tremulum, quae ad distinguendas glebas ios- siles num quid iacere posint, alii viderint. Id tamen negandum non est, deficere saepius apta vocabula ad describendas, vel a se inuicem disce nendas, has saporum disserentias. ita, ut cuiusuis xei sapor indagari certe ac rite determinari dissiculter queat.
TAc Tu quoque distinguuntur fossilia. Si elubricam superficiem eXploramus contrectando in talco, plumbagiue, molybdaeria ; unc uosam in finectite, 19 In Musaeo Richtoriano praefat. pag. 36. a J In Hydrologia P. 157. hJ In libello de saporum causis et differentiis; cuius compendiam exhibet Io AN. RAius in hist. plant. lib. I. c. I . Lond. I 686. sol.
527쪽
DE CHARACTER. FOSSIL. EXTERNIS. 5I
tate, I rite, nephritico aliis; asperam contra in arenaris, cenchrite, topho cet. Terrae, quas pingues dicimus, se ui instar tangentium manibus ab- blandiuntur. Fossorum artus cubaltum eXest, et assiirus lapis, Sarcophagus PLINIO dictus, eiusdem videtur generis, qui defunctorum corpora, in eo condita, tota exceptis dentibus absumere fertur. Hinc laeue ab aspero , pingue a macro, friabile a denso, leue a graui differre, tactu cognoscimus. Quid praestet in discriminis fossilium constituendi negotio tactus, optimo cum successu expertus est Magnificus I vo vis c), in splendido de terris ope-xe, in quo omnibus aliis characteribus reiectis, eos tantum, quos tactus detegit, ad terrarum sy- . stema aptos iudicauit.
Restat dicere de visu. Multa de eo generatim disserere, superuacaneum fore existimo, cum nemo facile eo processerit audaciae, ut de eius, in corporum qualitatibus diiudicandis, praestantia dubitet. Sunt vero innumerabiles, quae huius ope in naturalibus corporibus deteguntur, proprietates, quas si recensere cunctas velim, dis- sertatiunculae limites non suffciant. Nonnullas' ergo illarum, et quidem praecipuas, sigillatim i Perpendere, et quidnam ad methodum struendam iaciant, paucis eXaminare, animum induxi. It
528쪽
que agam de colore, magnitudine, raritate et demstate, grauitate, pelluciditate et opacitate, ductilitate et iriabilitate, duritie, figura, structura taeteXtura, commissura, et tandem de iis mutationiabus, quae ab aliorum corporum actione in fostilia dependent; quas omnes qualitates nunc brevisis miseXponere annitar, ut quid Vnaquaeque ad methodum consciendam iaciat, quiuis perspicere possit. Non dubito, fore, qui mirentur et vituperent, me hic adtulisse et grauitatem et friabilitatem, quae tactus ope potius ssint cognoscendae, cum et a cOecis eas distinctas saepius esse constet: condonabunt tamen mihi, cum tentamina, quibus hae qualitates rite perspiciuntur, oculorum beneficio cognoscantur ac eXaminentur. l. 2O. De colore.
Prima, quae oculis sese offert, qualitas color sit corporis, cuius quidem mira diuersitate variant res fossies, nec cogitando fingi poterit ullus, vel smplex, vel mixtus, quo non et tincta reperiatur aliqua lapidea massa. Felici successu, quid ad glebarum dispositionem facere possiit color, AG Rico LA d) inquisiuit, cuius vestigiis insistens
Magnificus HEsENsTREIΥ e ) res fossies, ad colorum differentiam, collocandas docuit. Summus HENCKELivs f) pyritam, cuius ordineS, exangulorum numero, totaque lapidis facie construxit, d) lib. cit. e 9 In praesemine cit. f) Pyritologia P. I 8
529쪽
DE CHARACTER. FOSSIL. EXTERNIS. 319
Xit, etiam a colore diiudicat, ac, quidnam ipsi insit metalli, ex eo coniicit. Quae enim gleba pyritacea, albi candidiue coloris reperitur, arsenici ferrique lapidem esse docet, et pyritam aqueum, Saffersi es germanice, appellat. Qui pallide flavescit pyxites, huic ferrum, sulphur, ac vitriolum inest. Aes in se continet, qui aureo colore ivlget, quem interdum cyaneo aut viridi aut purpureo in superficie tinctu in colore videmus, qUemque vulgus cuprum laetureum, dirupieriatur, appellare solet. Nec inficiandum hanc distinctionem fundamento non esse destitutam: sed cum color non nisi accidentalis corporum sit proprietas, ad ordines ac genera definienda, non erit adhibendus, sed tantum ad species et varietates discernendas valebit. Hinc, quae a colore, inquit GEs-NERVS H, desumuntur nomina, non sunt laudanda. Ipse Celeberrimus HEsENsTRAIT h) cum non sufficere vidisset, ad classiicationem instituendam, colores, et alias notas, solubilitatem v. c. friabilitatem, duritiem, unctuositatem et, quae id genus sunt alia, in auxilium adsumsit.
De imaguitudine, mole et sede. Vario effodiuntur modo lapides, et diuersi
deprehenduntur magnitudinis 'ac molis ratione. AGRICOLA tertium lapidum genus format ex magnis lapidibus, per quos marmora intelligit. Cla-
530쪽
LERTRAND ac Bovn Gugae l) eodem, ad discer' nendos lapidearum glebarum ordineS, Utuntur fundamento. Commode huc referri posse mihi videtur ea, quam a sede, nascendique conditione, siue satu, quem in terrae interioribus obtinent,
desumere solent, distinc io. Aliae enim glebae in superficie terrae, siue sub dio, ut aiunt, liber Tace, dispersae ac in fragmentis, cis Sei doube, inveniuntur; aliae cohaerentes, in stratis subterra-raeis amplioribus, aliae in venis, fibris saxorumque commissuris ac fissuris delitescunt; ut taceam illam, ad quam nonnulli attendunt, disserentiam, cum varios lapides, calculos quos dicimus, in animalibus corporibus generari constet. Sed si dicendum, quod res est, minus apta haec proprietas ad systematicam fossilium dispositionem videtur: Quis enim v. c., si ipsi oblatum fuerit frustum inar, moris, ex solo intuitu valebit determinare, num in magna mole, an instratis, an in venis huius glebae reperiatur genus, quod ad physicam potius fossilium cognitionem spe fat, et ut ab eius cuI-
ere animaduertatur, operae erit pretium. f. 22.
Unumquemque lapidem grauata tem specifcam habere multi credunt, quam recte, licet a