Dissertatio medica inauguralis, de scarlatina cynanchica ...

31쪽

DE SCARLATINA CYNANCHICA.

Lenissima scarlatinae species, qualem vidit et descripsit Sydentiamus, aliique, quoniam Vitio faucium saepe caret, et quousque cutis assicitur, variolam confluentem simulet. Haec autem cum pyrexia insigni, anxietate, et vomitione aggreditur, eoque ab illa facile secernitur. In fere aliis omnibus nostri morbi conditionibus, de cynanche imprimis conqueritur aeger ; sed in Variola, non prius formantur pustulae, quam tumor faucium, cum salivatione, super-

Venerit.

Circumscripta sedes, natura in plurimis exemplis no icontagiosa, guttur semper illibatum relinquens, cUm perpetua seri tenuis e parte inflanimata exsudatione, quippe quae erysipelati propria 1iunt, eam a scarlatina clare dissi jungunt.

Si quis inter c anchen malignam et scarlatinam anginosam distinguere velit, historiam nostram. qua amborum indicia conscribuntur, perscrutetur. Quum autem medici omnes quos orantes audivi, et nonnulli quorum siclipta relegi, cy anchen malignara , cum scarlatina simul pertractaverint, et quum Culleia de hac disserens ad illam rclegaverit, ita verba de utroque facere, meum esse duxi.

Dividuntur in praedisponentes et occasionRIeS, seU excitanteS.

32쪽

DE SCAR LATINA CYNANCHICA. CAUSAE PRAEDISPONENTES.

Infantes, quam adulti et aetate prove niores, sexus muliebre, quam virile, et utriusque sexi debiles, quam integri, ad scarlatinam procliviores fere semper fuerunt existimati. Et credo quidem, juniores contagioni hujus pariter ac aliorum eXanthematum quam maxime patere. Utrum Vero necne, major eorum numerus, liberior et frequentior mutua inter eos communicatio, qua contagio facilius ab aegrotante ad sanum transfertur, dissicultas iis medicamenta exhibendi, et adulti morbum forsan in

sua pueritia jam passi, fecerunt, ut pueri plus quam adulti

consilio medentis egerint, sicque originem dederint opinioni, quae, et antehac et nunc, inveteravit de illorum proclivitate, non dicere ausim. Qui semper notaverant mulierum, qUam Virorum, majorem numerum sub scarlatina laborare, medici fere omnes antiquiores confestim illas, quam hos quodammodo corporis habitu opportuniores fieri, in sententias iverunt. Marem vero ac foeminam aequaliter obnoxium esse, ex observatu nupero et accuratiore P cul dubio compertum

33쪽

DE SCAR LATINA CYNANCHICA.

est, tum etiam, ob officium, nempe aegrotis astandi et ministrandi, has saepius corripi. Quod enim Withering 'pro conjectura posuit, id Clarh ex experientia stabilivit t.

Hicce sedulus observator invenit, numerum eorUm Utriusque sexus aegrotantium, quorum aetas nondum excesserit viginti annos, pene eundem ei se ; quod plane Probat eandem esse opportunitatem, etiamsi distet multum, ob memoratam causam, foeminarum numerUS et marium, ultra hoc vitae temPUS.

Luculenter exposuit experientia, squaliscunque sit con- agit in mortales prima potestas,) saepius, quam bene valentes, infausto morbo irritabiles atque imbecillos tentari. Hinc, si opinari liceat ea, quae actioni contagionis receptae inserViunt, etiam primae receptioni inservire, item jus foret, tales homines pro praedispositis habere. Ex hac morbosa ac irritabili corporis constitutione forsitan est, quod si infantes vexet dentitio, si in menstruis sint foeminae, si a morbo convalescat aliquis, vel adhuc eo laborat, novus morbus saevior evadit. Quinetiam, quibusdam traditur scarlatinam, cum frequentistime

34쪽

DE SCAR LATINA CYNANCHICA.quentissime tum gravissime in plebiculam saevire f. Hujiug

sunt causa multae Variaeque res, inter quales multitudo plebeiorum, commercium inter eos valde liberum, quibus contagium facile propagatur, domus parvae immundae minimeque perflatae quas habitant, diaeta parca et tenuis qua Utuntur, PraVa morbi curatio, censentur ; hae enim corpus haud dubie infirmant, itaque faciunt, ut benignus

in malignum conVertatur morbUS.

Nonnihil scarlatinae malignitatem temperies coeli, et anni nimis calida tempestas adaugent 4 . Calor enim nimius vel diu corpori applicatus, homines vi qua pollet stimulantel Claik, p. 2O3. Rc.: Id. p. 216. et Hahen disieri. inaug. de Febre Scarlatina 178I, Cottingae, p. 19. ubi, circa scarlatinam malignam Herbipoli, ann.1 66 grassantem, traditur, quo diebus canicularibus vicinior morbus, eo peior.'Hic annotare vellem, quod solummodo, de meo sensu, cum morbus cum diathesi. asthenica consociatur, qualem plerumque clar. Clarli tractasse contigit, tum calida noceat tempestas. Namque, constitutionephlogistica comitante, frigus potissimum laedit, ut legenti pateat eXIJuxham observat. de Aere, Scc. p. 96. et Pelug, Halaiae chirurgi obscrv. qui retulit, aerem frigidum et siccum huic morbo favere '

35쪽

DE SCAR LATINA CYNANCHICA.

stimulante irritabiliores reddit, vires eorum tandem exhaurit, eoque dat proclivitatem ad diriorem morbum. Hae sunt quae de opportunitate, eamque efficientibus, ab auctoribus accepi. In omni parte hanc doctrinam minime absolutam scio esse, atque utrum debiles an validi, cuivis contagioni magis obnoxii sint, me nunquam posse eae proprio, Parvo quidem observatu, dicere fateor.

CAUSA OCCASIONALIS.

Ut de caeteris fere omnibus epidemice grassantibus morbis dicas, ita definita contagio scarlatinae causa unica est. Hoc adeo innotescit, ut vix egeat probatione. ΜΟΓ-bO, UbicUnque apparuerit, semper gradatim PerVagante ;qui aliis atque aliis regionibus insident, diversisque estis et potionibus vescuntur, homines infestante; eis tamen solum, qui contagioni obvii fuerint, eisque igitur catervatim, uti plebeiis et pueris, quibus, cum caeteris sui ordinis ac aetatis, tam sanitate quam morbo subitante, summum parumque idoneum intercedit commercium, inVR- dente ; scarlatinam per contagionem propagare, et per

eam solam, ita manifestum fit, ut nihil magis: Etiamsi in aliquibus rationibus, cum primum adoritur, Unde Pro-

D gressa

36쪽

DE SCAR LATINA CYNANCHICA.

gressa fuerit, nequeat ostendi. Huius ac omnis contagii multo caliginis natura obducta est, seu quo pacto agit, et ab ea symptomata edita. Hoc nillil melius probare potest, quam paucas ex multis quas de laac re auctores protulerunt, opinioneS referre.

De hoc morbo, quem vix ducebat contagiosum, ita locutus est Sydentiamus, Hic morbus nil1il aliud milii videtur, quam mediocris sanguinis effervescentia a pro- gressae aestatis calore, aut alio aliquo modo excitata ' Mortonus de scarlatina et morbillis asseruit, quod abo eadem causa evidenti, scit. ambientis aeris injuriis, sives frigore in poros cutis admisso, sive Iniasmate contagiosos in eosdem poros invadente, uterque effectus originems suam trahit t.' Causa continens seu immediata esto venenum spiritus inquinanS, quod non tantum in primo

F morbi stadio malignitate sua spiritus obruit, sed massam

η sanguinis agitando eam in colluviem acrem, prae caete-ε ris omnibus fermentis colliquefacit; unde ii, &c.'-Navier, qui morbum 1733 Catalauni vidit, ex morbo pecorum epidemico hanc febrem per contagium ortam esse arbitratur,

37쪽

DE SCARLATINA CYNANC FIICA.

arbitratur, et causam ejus in miasmate, quod cum morbilloso comparat, acri, caustico, et putrefaciente consistere f. Nullus dubito,' ait Plenci g, quin statuam, quod causa materialis scarlatinae consistat in certis se- miniis animatis multiplicabilibus ; eodem fere modo, uti scimus et videmus, alia semina animalium et vegetabi- lium ultro propagari et multiplicari. ' Opinatur etiam haec seminia, vel in corpore posse latere diu inertes, donec pervenerint ad certum debitumque eorum maturitatis terminum, vel ab aliquibus causis, quales sint tempestas humida, euronothi, aliique australes venti asserri. Dein vero, et ab his causis in adium deducuntur, multiplicantur, humores inficiunt, et scarlatinam interdum inopinanter producunt Pelug, chirurgus Halaiae, qui1 79 ibi et Lipsitae, versionem Germanicam Tractatus Plenci Z in vulgus edidit, et ex observatis suis quaedam tradidit, scarlatinam potissimum a suppressione aucta perspirabilis materiae procreari censet; et, si a sola retentae materia perspirabili oriretur, catari halem dicendam esse ;si ex ira, aliave animi commotione, bilis simul moveretur, biliosam nasci scarlatinam, quae saepius et inflammatoria sit; si fomes putridus in corpore adsit, scarlatinam malignam

i Comment. de rubus, tom. q. pari. I. P. 339. in Tractat. paras. ΣXXI. et seq.

38쪽

lignam excitari, quae rectius putrida nuncupanda f. Qui pro imprimis contagioso habet, ponit Withering, virus

quoddam contagionem esie, quod initio in membranam pituitariam, vel Schneiderianam narium et faucium insidet, mucumque oblinentem in suam naturam convertit ; itaque, quantitate aucta, per oesophagum in ventriculum, per laryngem ad pulmones, per tubos Eustachianos ad aures, et a naribus ad oculos, atque cerebrum ipsum, serpit. Quoniam igitur contagio tales partes prius inficit, quam alios Praestat effectus, ad morbum arcendum Praemonet, emeticUm quam1Primum sumi, fauces saepe et diligenter cum solutione lixivii caustici in aqua lavari, et sternutamentum in nares immitti; pariterque, eT eXpe- irientia sua, haec Omnia ad rem meditatam maxime apta, aTrmat. Virus autem in corpore acceptum, Uti putat, praecipue in nerVos impetUm facit. Hos enim primo in-

firmios reddit; sed inde fit, ob quasdam systematis nervosi leges, quod instituatur reactio pro ratione debilitatis Hahen ratus est, hunc morbum fere semper enasci a sor- έ dibus primarum viarum, et quidem biliosis post transpi- rationem suppressam it.' , Proposito

39쪽

Proposito meo exemplorum astatim est. Nec animus fert opiniones hasce separatim evertere ; quaedam enim,

ab exiguo et fallaci observatu originem ducunt, ideoque tam lubrico innixae sunt fundamento, ut ferme sponte corruunt. Pro hujusmodi exemplo, imprimis duco illam Sydenhami ipsius. Nam, quolibet anni tempore, scriptis

extat, et frequentius forsan in vere quam in autumno,

grassari scarlatinam '. Hujusmodi etiam sunt, quas de hac re tradiderunt Hahen et Pelug ; quia saepe scarlatina

oritur, ubi causae, quales finxerunt, prorsus absunt, nec, licet adsint, tales effectus valent edere. Hypothesi Plen- ciet, secundum quem morbi exanthematici a miasmate animato proveniunt, plurima obstant. Omnes enim nosi trorum corporUm leges, morbique phaenomena tali ad-Versantur, et eam, quanquam ille ingeniosus magnopere conatus, ne quidem vero similem fecit. Nec magis arridet ista, quae, modum quo exanthemata PropagantUr, enucleat, statuendo, quandam humorum fermentationem contagium ciere, hosque mutare in suam indolem. Ne

garii Plencia parag. taxx. ubi haec scripsit, s Viginti et aliquot anno. rum spatio, ego hic Viennae illam saepius circa aequinoctium Verna- le, quam alio tempore, observavi; quo tempore etiam observarunts D. D. Schulatus, Navier, aliique.'

40쪽

3 DE SCARLATINA CYNANCHICA

gari non potest, quod non modo virus contagiosum' infiianite adauctum sit, sed et hic auctus per mutationem alicujus, nec parvae humorum portionis fieret, oporteat. Verum vix, ac ne vix quidem, talem mutationem reicta in humores contagionis operatione, simili modo, quo chemica peragitur assimilatio, produci credendum. Nam, si revera ita esset, quoniam novus chylus ab assiimpto cibo perpetuo formatur, cum caeteris humoribus commiscetur, et tandem in eos convertitur ; itaque novum pabulum contagioni assidue praeberetur, et cutis semper debet essorescere. Nequeo igitur eorum, qui nostros arbitrantur assimilari miasmate cohlagioso humores, in sententias conce

dere.

Contagionem Withering dixit, non tantum primum arripere membranam faucium et narium, ejusque mu- eum quodammodo in suam naturam permutare, sed etiam ex hoc solo fonte per totum corpus dimanare. NOH-ΠUnquam Vero nulla observatur gutturis asseetio ; nec de eo per totum morbi decursum conqueritur aeger. Et, licet aliquando emetica, quod Withering notavit, si haec brevi postquam prima comparuerint indicia adhibeas,

morbum arceant; num tamen membranam faucium mu-COsam noxa imprimis adoriatur, an secus, jure disputari