장음표시 사용
132쪽
ELITRAE, antiquissima Latij, in Italia urbs, in monte, m cenibus undique cincta, venustissimo situ Conspiciendam se exhibet,& non aedificia tantum praeclara, turrigerasque sacras Religioni aedes, sed & arua, pomaria atque vineta ambitu suo complecti tur. Quondam honestissima Volsicorum urbs, ut Halicarnassen sis pluribus in locis indicat,praesertim autem,ubi cum Liuio Velitrenses, a Martio Rege Romanorum obsessos, & spe destitutos auxiliorum, in deditionem venime commemorat. VelitraS RUO-que Strabo&Ptolemaeus nominant. Plinius Veliternos. Et Volaterranus scribit incolas huius urb1s aut Velitrinos, aut Veliternos, appellari posse. Oppidum Velitras alibi quoque Dionysius a Romanis captum, subactosque Volscos, & alio loco lib. vij Velitrinos se populo Romano dedidi 1se narrat, postem; cladem Volscorum in
gentem, eo potissimum argumento cognitam, quod Velitris urbe frequentissima, vix de cimam populi partem a pestilentia superfuisse constiterat, paucos autem illos Romam legatione missa, civi tatisque suae calamitate Senatui exposita, eam in populi Romani potesta tem tradidissie, refert. Liuius lib. viij. Velitrinos seuerissime punitos scribit; quod ant1- qui ciues Romani, toties defectionem tentavissent: disiectos enim Vrbis muros, optimati bus expulsis, &vltra Tiberim Commigrare iussis, hac lege, ne citra flumen unquam mille passiis excederent, transgressosque vel mulctam penderent statutam, vel in vincula duce rentur; ne vero desolaretur Vrbs prorsus, colonos imposuisse noUOS, a quibus dein, pristi nae formae restituta fuit. Nomen, cum ab antiquitate, tum ab Augusti maioribus hinc ortis, habuit. Populo nunc statis frequens est. A Ρlinio lib. xiv. Veliterna vina, cum primis laudantur. Iucundissimus ex hac urbe patet prospectus ad varia in vicinia loca, eruditorum 1 Criptis celebria Tyrrhenum hinc mare videtur, Pontia & Palmarola insulae; Ρomimaeque paludes de quibus plura in Indice. Celeberrimus itidem Circaeus ille mons, in quo quondam domus Circes. De quo haec Plini j fiunt verba: CirCes quondam Insula, immenso quidem mari circundata, si cred1tur Homero:& nunc plane Clitarchus huic Insulae mensuram posuit stadia lxxx. qui auctor, urbis Romae Anno cccc. IX. scripsit. Strabo montem Cir Caeum nominat ccxc. stadijs ab Antio, mari propinquum, ac partim eo, partim paludibus insulae modo cinctum. Idem hoc Virgilij in loco, Circeae raduntur littora terrae, Seruius notat, addens, paludes in continentem pertinenteS, amnium, ex monte Albano de scendentium, limo tandem obductas, expletasque.Dionysius lib. iV. Circaeos locum oportatunum ad mare situm, promontoriumq; Tyrrheno imminens, scribit, ubi Circe olis filia dicitur habitasse. Fuit in eo quondam oppidum, facellumque Circes, & Mineruae ara. Stra bonis etiam aetate,poculum ibi ostendebatur, quo bibisse dicebant Vlyssem. Μons essea cissimis herbis abundat, quarum vi, Circen homines in bestias commutauisse ferunt, & Lotactos Vlyssis, quem hospitio exceperat, mutasse in porcos. Uti Virgilius, Carminibus, in quit, Circe socios mutauit Vlysiis. Circaeum Promontorium etiam Ptolemaeus depintagit, in quo ciuitas parua CirCaeum, Tarquini j superbi colonia, loco in Pompt1nis campis totius Latij maximis, peroportuno, ut Hali carnaslaus, & LiuIus prodIdere, qui praeterea multis alijsm locis, Circaei montis, oppidique mentionem faciunt. Posteriore aetate oppido collapso, munitisssima ibi arx condita, tutum antiquis Pontificibus a Tyrannorum saeui tia refugium, Vt1 anno post C. N. M. C. XX. sicut a Blondo scriptum est, Gelasio II. Ponatifici contigit. Faccius de hoc monte, sic fere loquitur:
Assice montem istam, ubi commorabatur Circe frequenter, incantationibus vacans,
134쪽
E R R AC IN A, antiquissimum Latij ad mare Tyrrhenum oppidum, Ponas
plinae paludi quondam hoc loco celebri, imminens, mari priscis temporibus circumfusum, uti Solinus testatur; dc in hodiernum Vsque diem agnosci potest. fuit enim primaeva fundatione in monticulo, convallibus Undique cincto, per quas aquae marinae diffundebantur, ijs vero deinde terra paulatim op pletiS. nunc continenti collis haeret, urbsque ad litus inferiori ioco aedificata est. Ciuitas est exigua, sed frequens, & honesta: Agro gaudet foecundissimo, amoenissimoque, vitibus, citris, limonibus. & id genus arboribus abundante. Ad nomen quod attinet. an Terracina, vel Tarracina scribi debeat, optimos quosque auctores, Utroque dixisse modo reperi fur, Strabo, Mela Liuius, Antoninus, Caesar, Ptolomaeus, aliique plurimi scriptores, Terracinam vocant, dc Polybius Terracinense commemorat. Sed Tacitus. Solinus, Et Procopius, Tarracinam nominant. Olim Anxur , lingua Volscorum, eorundem caput, ut Plinius. Sc Cato scribunt. Strabo Trachynam ab initi O Vocatam per-h:ber. id est, asperam, propter montem faxo sum, in quo fuit posita. Graecis enim, Vt Herodoto, ζαχῖς, aspςrum. significat. Liuius etiam Anxur, dicit, inquiens: Anxur, trecenti in Coloniam m Issi sunt, bis Dd iugera agri acceperunt. Servius in eo Virgui loco Circeumque iugum, queis Iupiter Anxurus aruis Praesidet; ionem Anxurum in hac Campaniae parte, quondam cultum scribit, ita dictum, tanquam. ετ, id est, sine nouacula, quia barbam rasisset nunquam, ideoque lignum eius imberbe fuit. Lucanus de Anxure:
Iamque 2 praecipites superauerat eAnxuris arces.
O nemus, ὀ fontes olidumque madentis arena Litus, s aequoreis stlendidus eAnxur aquis.
noris aequorei placidos Frontine, recessus.
& Silius Italicus etiam in hunc modum statuere videtur, cium sic canit:
uuis Circaea iuga, copulosi verticis Anxur.
Terracinae quoque nomen auctores plurimi posuerunt, inprimis Liuius multis locis, praesertim. Vbi spolia Sc praedam huius oppidi, caussam ab initio fuisse stipendii militibus dati, prodit,in hanc lententiam. Fabio, ad c Muru iuxta paludes Terracinam seriores vocarunt: obsidionem profecto, simul
cap en urbis exposta γatione, Seruilius Haia, mox eum tribus cohortibus eam ob dere Inc it. Ea, co e suo . dam occvato, qui urbi imminebat, cum inde in mu=os euassent. maximumque iam urbis dscrimera Fabit tamaduerteret evicto vetuit in oppidanosse viri, bonis tamen eor m d reption rem qua in re μμ aritam imperator uisset, Me ostia militibus ara dari coeperunt, quod ante diem illam, i et seu nou fuerat. Airbi quoque stri bir, militum manum in montis angustijs, ad Lautulas, non procul Anxure consedisse dein pugnatum ibi, post, sub Asdrubalis in Italiam aduenturn, urbem hanc immunirate donatam; an I-Pςr alibi, angues immensae magnitudinis , piscium modo iuxta portum Terracinae si studere V QR memorat. Suetonius Tiberium Imperatorem, in praetorio prope TERRACINAM 2 nantem, aegre Tepentinum faxorum lapsum, quo multi amicorum eius dc familiarium attriti sunt, en agi ite C. Duit: quam rem etiam Tacitus memorata Terracinς Palmarius consul interfectus, quod cςdem in Adria- m moliretur, Ut Spartianus scribit, qui de portum Terracinensem ab Antonio Pio refectum prodidit. Transcurrit hac ad Terracinam urbem Appiana via, quς Roma Brundusium ducit, maiori ex parte nuncpaludibus submersa; quamobrem Roma Neapolim euntibus, ad eiust quasi, Ver US Terraci-Mam in editiora paullum deflectere, necesse est. Strabonis aetate perelegans fuit. Iraianus silice per mlimam paludem strauit . pontibusque multis per fossas de aquarum vias coniunxit. plurimiS etiam aedificiis ad tutelam extructis, uti a Done monumentis est proditum. Erat olim iuxta Ham Appiam fossa profunda, perpetuis aquis, tum paludum, tum amnium vicinorum plena. per quam Terracina Romam nauiculis commeabatur. Eas sub noctem conscendebanr, summoque manem AppIam egrediebantur. qua dein ad urbem deueniebant terra. Irat haec via sumptuoso opere facta. sponGylis elegantium lapidum, artificioque tanto composita, ut ad decimum quemque pedem , quae pertica Vetus
fuit dc nostros pedes XI efficit, lapides singuli medio pede prae teris emineernt, decem ped menia
suram demonstrarent; quae quoque ex transuerso erat latitudinis. Monumentorum Veterum adb n. Viam Vtrimque, tum vestigia, tum ingentes ruinae , quin de integra etiam aedilicia multa cernuntur. Iuxta fuerunt haec olim municipia. Terracina, Formiae,
Minturnae, Sinuesciatem pars agri Tarentini Brundusinique, ac aliae multae Urbes, de quibus plura
136쪽
Ο L A, in Latio ad Appiam, viam,a C. Caligula ilice ex olibano monte, stratam
& undique peram cenis hortis ornatam, oppidum sim, nunc longus de perelegans vicus, A molarum, ut plerique existimant, frequCntia dictus, quas hic e montium radicibus continuo perfluenteS aquae versant. Thomae Farello de ad I X.Cap. II. de rebus Siculis Caietae Suburbiu mi Ciceroni ΜOhe Fornua nae dictae .locus est, meher Cule peramoenus, horti undique cultissimi,ci tristimonibus, alijsque nobilibus a boribus consiti, omnia quoque rivuli purissimarum aquarum grato murmur perfundunt,& passim in habitationes magna cum voluptate ducuntur.Fuithic, ut ait Volaterranus, Formianum Ciceronis,de quo ille lib. a. de Oratore scribit Laeuum fere semper cum Scipione rusticari solitum, eosque q uoties huc ex urbe, tanquam e vinculi se uolassent, incredibiliter repuerascer e esse solitos Multitudo sane Veterum monumentorum,& marmorum similiter inscriptorum,praeterea qu e vestigia magnarum domuum,
Olim hunc locum Valde frequentatum comprobant. Et profecto . caeteris Italiae peramoenissimis i ure debct annumerarii quamobrem & aΜartiali describitur huiusmodi carmine.
O temperata dulce Formia littuae. Vos cum seuerifugit oppidum a cartis, Et inquieta essus exuit curas pollinaris, omnibus locis praefert.
Non iste sancta dulce Tybur uxoris
Nec Thusiculanos, Algido uesecessus,
Praeneste nec*, Antiumue miratur,
on blanda irce Dardanisve Caieta
Desiderantur, nec Marica nec Liris, b eo in Lucrina lota salmacis vena.
Hi imma leni ringitur Thetis vento Nec languet aequo vivased quies ponti.
Spacio deinde A. M.V.Caietam usque, per sinuosam Caietani littoris oram, eadem via summa cum Volup
tate, amoenissimi cernuntur horti citris, limonibus,& id genus arboribus f equentes,aquialisque lympi dissimis irrigui, ad initium usque promontorij, cui inssidet CAIETA, quod Laconico vocabulo a curvitate nomen sori; tum existimant. Lacones enim curua omnia, Caietas adpellaoant. Solinus tamen auctor est,sie ab Aeneae nutr ice no mi na tum,quod etiam testatur Virgilius, inquiens : Tu quoque littoribus nostris Aeneia nutrix, Aeternam moriens famam Caieta dedisti: quem in locum Seruius annotat , ai1os hanc Acaeae nutricem, alios Asicanij dicere Lectum tamen etiam in Plij lologis, hoc loco classem Troianorum casu concrematam, indeque Caietam απο m Giειν dictam, quod accendere,adurereque Latinis significar. Verum enimuero Landinias in eosdem Virgilij Versus aliter scribit, tradere quosdam olim, ubi nunc Caieta, modicum fuisse castellum E picae, sic ab Epica Vrbe Herleae vocatum, Caietaeque mentionem etiam Homerum facere, caeterum praeterea concludit nihil.Sed auctorum melior pars Virgilio consentit, uti quoque Facius, hac sententia scribens:
Vidi ubi Catultas postea vixit, iam Thebis retiquit se in urbesui
it Asmea nutrix, nomen adhuc praefat.
Caietam quoque Silius adpellat,& Ptolomaeus ,alij que classici auctores : ubi portus semper celeberrimus fuit, amplissime, Ut Spartianus perhibet, ab AntoninoPio refectus. Urbs est munita cum primis & arcem habet tu uictissimam summo in monte, quem superioribus annis muro cinxit Ferdinandus Arragoniam & Neapolitanorum Rex , Gallis ductu auspici j que Consalui Ferrantis e regno pulsis. Episcopus urbi datus propter FONmias a Saracenis excisas. Plurimum eam GelasiiuS II Ponti f. illustrauit; item aetate nostra Thomas Vionius Praedicatorum familiae generalis magister,& post a LeoneX.PontifCard in alis Creatu S. Μulta vir ille cum the ologica, philosophica, logica, tum de Conscientiae casibus scriptorum m onumenti S tradidit:& profecto pa rem,aut sec undum aliquem, neque nostra memoria, neque multisanteactis feculi S habuit,quanquam necae mulis caruerit multis. Obijt Romae post C.N.M. D.XXXIIII anno Elatus uti monachus, quod ipse iusserat, absq. pompa funeris,& apparatu Cardinali tio, monumentoque, conditus extra portam magnam Mineruae ad dex tram , quod ipse Vivus sibi posuerat , cum hac inscriptione. Thoma, die Vio Caietanus Cardinatis S.xisti, ordinis Praedicatorum. Vitam eius Ioan Baptista Aquilanus tam prosta,quam carmine pereleganter scripsi I. Maximis cla dibus non iemel obrutam Caietam didicimus. Ingensibi clades anno a C. N. 13 9 . Cian ligit, qu ando a Gallis direpta lacerataque cum ingenti opridanorum caede; nec enim aut sexus, aut aetatis, aut religiosorum penetra Ilum discrimen habitum. M ultis praeterea post id tempus in hunc usque diem regni Neapoli sani mutationibus conuulsa quassataque Vrbs.Caeterum in fide Ferdinandi regis Arragonum, Carolique V. dein Imperatoris Augusti constantisti me pertinacissimeq uesemper haesit.Ha:c de Caieta.
138쪽
, O N I A Μ nusquam toto terrarum orbe, alm rerum parens, ominaque natura, eius clementissimo gubernato re ita caeli benignitatem disponente, lures delicias, gaudia. oblectamenta, amoenitatesque incredibili ubertate, quam in Campaniam illam scolicem, potissimum vero in Baianum, Puteolanumque sinum profudit; 'd h. vi hoc Ioci potissimum .cum summa spectantium admiratione, amoenissimae orbis terrarum deliciae luxurian rasique n' turae venustas adpareat; Dixeritque ille verissime; Nullis in Orbe lac in Brius presucer amaenis: Plinius itidem Campaniam appellarit elicem ob foesicem, beatamque amoenitatem, qua uno, inquit, in loco, palam natum tr dentis opus demonstratur; Ut similiter tradiderit Strabo, cum omnium rerum ad vis humanos affluentia, tum amoenitate iucunditateque Campaniam omnes Italiae totius partes, quam longissime superare. Idcirco pere rinarum Regionum.& historiarum studiosis,incredibiles Campaniae vere felicis delicias, peculiari descriptione expressimuς, ut unico in tui tu, in haec tanta naturae luxuriantis miracula visum pandere, seque oblect re, atque reficere queant. Ac primum quidem narrationem hanc nostram, a promontorio Miseno ordiemur. PRO MONTORIVM Misenum, siue mons Milenus. Cumis abest miliaribus quinis. Nomen a Miseno Aeneae socio, Vel tubicine, qui hic perijt ortum Dionysius auctor est, confirmatque Uirgil. libro 6. Aeneam anxium, ubi raptus fato Misenus hum repur, Achatem consuluisse, demum hoc in loco sepulchrum illi conditum scribens, unde monti nomen tum Miseno accessit, cum prius diceretur AeriuS.In hoc monte Pharus olim fuit, altissitna nimirum turris, ad cuius e summo vertice noctu praelucentem facem, nauigantes cursum dirigerent. Vbi hic mons tribus in mare lateribus excurrens, sormam promontori) nanciscitur, intimis visceribus adeo perfossus,& cryptis, aedifici)' que forn Icatis, quae numerus columnarum maximus fulcit, ac sustinet. excavatus est, ut ijs fornicum pilis incum here prorsus, & insidere vidcatur. Cryptam Traconariam vocanr, a Traconibus ni mirum, id est fistul1s, aut subterraneis meatibus,per quos in specum hunc olim aquae Pli' inae confluebant. Quam sumptuosa sint in isto monte Miseno fornicata aedificia subterranea,cryptae. & columnae frequenni si mri quibus quasi VH,i- uerium Promontorium Misenum excavatum incumbere videtur, verbis explicari vix potest. His sanetam admirandis operibus inspectis, obstupescere mihi plane contigit, inquit Leander, ut adeo falli praestigiis,aut per quietem, nec veras operum cernere fabricas mihi viderer: quanqua Plurima quoque nunc magna ex parte ruinis deformata iaceant. Excusso tamen stupore, quaedam ex his aedifici js metiri incepimus, praeterque
caetera, quod Cryptam Traconariam vocant,atraconibus nimirum, id est, fistulis. aut subterraneis meatibus, per quos in specum hunc Obma- quae Pluulae confluebant. Itaque per vepres, dumos,&urticas ostiolo modico graduum aliquot descensu, in prosunda montis penetralia deductus, cryotam immensam hac forma reperi. Patet utrinque longitudine, latitudineque plurimum,alt1 rudo quoque maxima est: tota rationem stiU-eti raeconuenientissimam obtinet: partim tamen integra, parti m ruinis deformara, & colla pia . Quae pars eius etiamnum conssticitur, huiusmodi est. In medio ambulacrum apparet longum ped C C. latum II x .adhaerent utrinque cellae fornicatae quaternae, latitudinis quaedam ped. x i t. ΠQΠ-
nullae X v I spatium etiam .quo distant inter se singul , non est idem, alibi ped. x II . alibi xviii singui, celsae suas portas habent, Omnes eadem,& pari latitudine ped. xii. quae vicissim inter se singulae distant in pedes x v i. prim, tamen ab altera spatium aliquanto maius pedets UxX. Caeterarum, ut diximus. aequale est Camerarum fornices decusiatim iuncti parietibus intermedijs incumbunt Hoc aedificium, ubi tum fama fert, tum etiam agnosci Zacile potest, castellum, vel cisterna quondam aquis recipiendis fuit. Alia quoque praeterea tot in intimis visceribu S monta', praedam integra qua dam fere collapsa conspiciuntur ut admiratione prorsus ἰngentem habeant, neque sane pollent, nisi longissima narratione desti ib . praeterquam Quod etiam pleraque veritatis fidem excedere profecto viderentur. Prochyta Infula, ante Misenurn promontorium iacet, terraemotu a Miseno diuulia, ut Itb. i strabo refert, i icet idem auctor lib. I. Et P initas lib.3.cap. 6 ab Aenaria disiectam scribant, quod & eius nomen ostendit. Prochytam namque Profusam interpretamur. Habet eiusdem nominis o pidum ac teri γ frugibu , Perdicumque aucupio nobilitatur. IIcla, A rame,Homero; Aenaria Plinio; Inarime virgilio; licet a plerisque notetur Pythecula straboni, &G aedis dicta, a Miseno promontorio terraemotu.& ipsa di 1creta, ut libro primo auctor est Strabo, cuiusuis generis frugum, & auri quoque feracissima est Balneas habet plures,& ad delicias,& ad valetudinem aeque accommodis. Hodie Ischia, Hermolao, volaterrano, pabricio & hrythmo qui in suo indice Virgiliano,cδntra pliniudi. N eius castigatorem Hermolaum docet hanc maris Tyrrheni Insulam, non Inarime,sed tame ab Homero vocatam, Virg liumque primum fuisse, qui Arime cum ειν I num positione, iunctum legerit Hanc Eretrietis es,&Chalcidenses primi incoluerunt, quos Ob feracitatem soli fortunatos Timaeus vocat. At Hiero senior Syracusarum tyrannus,qui postea & ei,& Campaniae domitiatus est, illis, obseditioneni, pulici,colonos e Sici Ita eo transmisit, qui oppidum Gerundam cognominatum Elificauerunt. Horum i mpore, M paulo ante Timaei aetatem, collis in medio Insulae situs, cui Epomeus erat nomen, terrχ motibus primum frequenter concusaus mox incondia maxima, aperto hiatu, euomuit. Quibus conterriti Siculi, & oppidum, S Insu- Iam deseruerunt. Sed & Lucio Martio.& Sexto Iulio Cos& deinde Caesare Aligi isto;Tito, Antonino quarto, atque Diocletiano imperatibus. Ric rimum arsit. Alberti pzarterea primi, anno tertio, adeo vehemens ibidem proh urum ad mentes duos prorupit, ut in suum quodammodo exitium eonspirasse crederetur, cum plurima bruta, ac multos homines consumpserit,&caeteri fuga dilapsi, In proximam Pandatariam,veI Caoreas, veIaaias se concilierint Remanent eius incendia adhuc vestigia, locusque ille asperrirnis lapidibus c6mbustis tectus, smul & incultus, longitudinis p. in circiter 3 Crematus nominatur Oppidum iii hac insula olim conditum, Iscia hodie dicitur, quae Sr insulae. abolitis vetustis appellationibus. nomen dedit. Est natura munitum, edito atque exeso in monte situm, quod mari olim undique cingebatur. At cursu temporis vallo, quo ab 1ntula discrepabat,ini estis saxorum ruderumque machinis oppleto, Insulae connexum est. Ad ipsum accessus est peracclivis, maanaque ex p3rte saxo cito atquc excavata rupe mainutast iis,quem vel duo milites tuto tueri possint Iscia, Sirene spinterea & Prochyta quoque, strictissimo gurgite a Cumarum littore dissident, ac tanquam moles pulaherrimae, mare pingentes, phospectum a regi Oheagri Cumarii, Milamque iucundissimum prχbenti Scribit Pindarus in pythijs, quod & lib s. Strabo verisimile arbitratur, tractuni omnem aequ6ris,qui a Cumis & Puteolano agro ad Siciliani usque protenditur, lenitum esie, Pr fundasque in unum coeunteS habere cauernas, eoq; Insulas interiacentes igitiuomas esse Mare montium hoc loci conIpieitur. Nam promontorium Misenum, qua Cumas spectat, lacum habet aquae marini, locorum accolae, Mare mortuum appellant.eius aquas Puteolant S sinuS effuΠdit,& olim longe,quam truncamplior fuit. Q ippe Caesarem Augusturn in eo classem instructam ad praesidi iam inferi iliaris nabulae, Suetonius a laetor perhiber, ii, his verba scribens: Clastem Miseni. alteram Rauennae ad tutelam inferi,&superi maris collocauit. Prisceturam eius classis Plinium auunculum gessisse, cum incauto animi dejiderio, ad Uesuuii montis ignes Propius eXPlorandos, profectus inter1jt, Plinius Nepos tradit. Augusti institutum, ut clames Miseni Rauennaeatae teneret, Imper Tiberius etiam sequutus est, ut tacitus scribit. Circa mare mortu iam undique plur1ma lamptuosissi inbriim operum fuhdamenta, ac item paries conspiciuntur. Est praeter alia descensu graduum 4 o. in ipsis te rae visceribus admirandum Optas, latere, Calceque factum, quatuor columnarum ordinibus, id est; quintuplrci fornicatione, aedificium hoc vulgo Piscinam mirabilem appellant. Villa olim fuit L. Luculli Baiana, voi ille mei fibus livberitis agere solebae. De qua Plutar. invita Luculli scribit.cum in Luculla iaci, quod nui, Frascatam Vocan Cn Pompeius, M.Cice, o, multique alij nobiles viri L. Lucullum aestiuo tem- 1 re coouenissent, Pompeium inter cinnam cum Lucullo familiariter ita iocatum, eum villam sibi in primis elegantem atque suinptuosam, senestris, cornaculis, pt rtici blis arte summa dispositis, nimirum ad Vsium istiui temporis,cχterum ad hyemem multitudine fenestrarum vehemeia ier incommodam Videri Lucullum Pompeio respCndisse, dominum earum aedium,haudquaquam minus sapere ruibus,quae natura duce, reaionem cum rempore mutant, Ideoqu2 domum Illam aestati conueni Cntem, aliam autem in ii aiano, nulla parte deteriorem,hyemis oportunitati , disieasse. In huius etiam peninsul, visceribus peramplum ardificium videtur, quod Ccntum Camerellas ab ceIlularum numero perarchis, at arti- se ii maYimi ostiolis ingressum difficulter praebentium, appellant. Id quoque Cisternam fuisse colligitur, cuius generis hoc tractu subterram aetii uisci conspiciuntur,olim a Rom. qui in hac praecipue amoenitatis ora, rusticari solebant, incatae. Vest igia quoque passim aliorum operum. n-mpe mon*tnentorulo,ac aediurn apparet, ut hercule, perpetua quaedam hic urbs,non villae videantur fuisse. sinus Baianus hoc circa mare mortuum tractu, incipit, qui a Maris mortui faucibus usque ad intimam extremitatem Averni, venustissime exia reliditur, quo quidem traetu,&inde ab Auerno Puteolos Vsque incedenti, tam Variae magnificarum aedium, operumq: tanquam perpetui vici rui
hi conspiciuntur,ut equidem curtina ingenia plane cog ut obstupescere inita circa maria mortui fauces, asperrima r9pes e cauata cernitur. ita
139쪽
reum etdi cumani P. Lacus sque uri fui
κ. Mons Vati s Lo e monte S. Smis Puteolanus.
140쪽
per eam nun C in naum Baianum, e Miti mortuo comm a re nauig apn Ginet Laaarum inde vestistia sunt ingentia iii mi um P rago Ieme a
m fu adamenta, cuius quidem v bis inigri u .avi te inmorinina exo tus est. Non DOCUI inde Balnea Ba lana, quae Voca Αεὐ- CCC ae, M LLICI UNI 6 Uluama, reperiunt tir, in ripam nonnihil exo rata iuxta .ead man ora lictoris, ampla domus ad rupis pedem, in facti CXCira C DRPIc tur, VolBALNEvna go v L l Medicis Causa ita astrum s U Uu:go Ciceromanum .ac Pratenim Ciceronianum quidem, quod Ia VIVAE iceronia, truca di mice non rne clara, exteta, Pratense vero,' Uoci in Praso sit. Bal δnia: a Batarum DP, 3 id ,qui Cum p ooz or suminam Cczli te moeriem, 8 luxuriantem agrorum amoenitatem. tum ob varietatem aquarum 1alubritim tam frigidarum Qua calidarum frequen ii simus olirn Rornanora aedificiis,& Poetis comendatis imit, ruit. Hinc Martia Iis ad Flaccum: Vt mire laudem Flacιe versibus Ri as, Quemadmodum & Horatius scribit: Hic ver uinitium,atque alienis messibus asIM, Laudabo digne, non tamen satis Baias, Nasic3 in orbis locus Bajs melacet amoenis: su gratii a fruges. bis pomis Vitilo arbos. Atque hy quidem Campamae deliciae, murrarunt Romanos, Vc Baianu; ii sinurn & loca pals m vicina, luperbissimis aedifici; s exornarint. Nam a mortui maris ostio, per oram Siaani daus ad quernatri. inde Usque Putetolos incedenti, tot eo tractu magnificarum fidium,operumque tanquλm perpetui vici ruinae conisicinntur, Ut inde satis manifesteton ster, eum tia tum olim vi bibas, oppidi t,vicisque ac villis, item balneis, theatris, molibu cisternis, aquae duet Duς, crypta ,,cauernis Gye rubux,3 C id gentis magnificis,& lirmptuosis operibus prope continuis olim refertum, reo uas consitum fuisse, ut incredibile putem relatu, certo mihi persuadram, narrationis nam fidem excedere. Quippe quoniam cui B ondus etiam ait se sentire) nulla totius Europae parte, R,oma tantum except3,pli ines,maioresque ruinas inueniri pol se, periuasum habeo. Stamptuosistim rum etiam opΡrum partes, piis in iaces & fundamenta iniquuretant 2 magnitudinis, & admirationis apparent, ut curiosa equidem ingenia plane cogant obstupescere, adroque nun Orbes terrae Vires, Ostesque cunctis, tot operibu ς extruendis, haud suffecturi videantur. Quorum hac artate millum omnino superest integrum omni S quῖppe, Vel concidere, vel mari hausta, Vt hinc insigne liceat exemplum fragilitatis rerum hum narum desiunere. 1αNu rin etiam in hoc simi vestigia sunt, ing :ncia nimicum peIago dem ersa operum fundamenta.Vrbis interitus a vi terarum o- tuum exorsus est,qua de causia paulatim emigrantibu . Colotyis,tandem omnia marini invasere fluetiis, ve adeo iam nullum hic integram aedificium superfit praeter balnea quaedam iuxta vicinas rupes, Vbi Plurimae huoque cauernae cernuntur. .
ypta supra Balneum C ceronianum in rupe, graduum aliquot a sicen tu reperitur, mirabili Upera excisa, altitudine pedum F. Latitudine s. Sed in Ioneum, sinuoso anfractu plurimum extenta, suavem & iucundum exhalans odorem, quam, si quis erectus ingrediatur, repente sudabit,sipi onus,& ad sesum inflexus, ref igescet, ulterius,ad dextram vergenti, aqua purisii maled pene feruens,&tactu vix innoxia, quam plerique credunt in infimum balneum occultis vijs defluere, vulgo Frica Poria de iudatoria Baiana appellantur. Τemolum Herculis Baali in Baiano sinu magnificum fuit, quod ad Auernum montem versus, orientali Iatere Plinius Gemonstrat,ubi tum, late sua , tempIum actuc antiquas simum rotbnda forma conspectum ait. Id ad Baianum fuisse sinum, Strabonis quoque narratio probat, Hua aggere Lucrinuin lacum ab Hercule munitum scripsit, bouin Geryonis traducendorum causa:quapropter& Baulos, ita vetustate corrupto vocabulo Boalia primum dictos, auctor est se uius in eo Vergilia loco: Et tenebrosa paris Acheronte refuso: addens insuper, Herculem istic Asnex vilum De haut is quoque om memorat Τacisu , Neronem matris fata praeparantem scribens eam ad Baias edi cassicivbi Quinquatrium celeia brabat, exceptamque, linquit, manu re complexu duxit saulos: id vilia nomen inter Misenum promo ntorium & Baianum lacutii est, quas fluxu maris alluitur.Eandem villam compellat Sylvius, inquiens Et Herculeos vidit in littore BauIos.Hortensium oratorem apud Baulos in parte Batonis interitum insidijsfiiij circumuentae narrans, prister Tacitum etiam Suetonius facit. quide Nerone quoque cu ni hiemoria huius orae in his verba memorat. Inchoabar piscinam a Μ iseno ad Auernum lacum, contectam porticibusque conclusam, quo quicquid totis Baijs calidarum ais quatum esset, committeretur. Asia ab Auerno Hostiam usque ducta, triauibus; nec tamen mari iretur. longitudine per CLX. miliaria, Iatitudimes, qua contrariae quinquiremes commearent. Eiusdem fota Plinius insup Vnaque Tacitus meminerunt. Lucrini, dehinc ceIebeatissimi Sinus Baianum portum, subseqtuuntur vestigia, Vbi Aggerem, quo mare arcetur t perh bet Strabo Longiatudine stadiornm 8 latitudine,qua duo vehicula commeare quean Hercules,boum Geryonis traducendorum causa, iecit, quoniam autea prorupter undarum,& fluctuum smpetus, per oram sinus incedi vix poterat,etsi quoque super vicinas rupes declinaretur. Mons hibylli Cumanae, hinc lange conspicitu de cuius habitatione & antro, peculiarem descriptioncm exhibemus. Lacus Avernus; Poetis celabratissimus, hinc sequitur, ad quem ex L ucrino quondam commeare licebat, sed hic transitus conflagrationis Tri- pergulance violentia, prorsus immutatus, atque conuulsus fuit. crini autem paludis aqua sapore salsa, colore nigra est1 quod ob ammesam pro funditatem accidere putatur, cum fundum eius limum non posse depr,hendi, Vibius Sequester asserat. Eius tamen fundum a curiosis quibusdam hominibus inuentum fuisse constat fune scilicet, passuum do. quo singulos vinae quatern, constituunt, ut sic altitudinem stagni 3so vinarum, esse consi iterit. Sunt qui existiment dictum Auernum , tanquam αρρ M. quod aura superuolantes, Odoris eius grauitate conciderent enecatae, nouam ad Plutonem abriperentur, indeque stagnum Platoni lacrum habitum. Cyterum Abrahamus Ortelluri& Gregorius Hoe agIius An oeroiani, viri eruditissimi ,summique antiquitatis adrniratorex, dum superiori anno Baianum, Puteolanumque sinum, ad visenda tum naturae, tum arte excitata miracula studiosissime per ciuirunt, perientia certa cognbscunt, paludem hanc iam Gym non esse, quemadmodum Auct res permulti prodiderunt U . Tripergulana Balnea, hic blim ad Auernum merc, ab loei structura sic cogn6minata, domo nimirum'ripartim diuis x, tuod una pars custodi endis vestibus, altera lauationi,tertia lectis attributa esset. Sed haec balnea,&frequentissimum Olim, amplissimumq; vicum,&permulta nobiIta ilicia, horribilis terrimotta, Se costagratio stupetica deformas, conuulsit,ssc maxima motis noui mole oppleuit, ut la non amplius appareant. Non, Nouus, eo loci, ubi quondam Tri pergulanus extitit vicus, Anno Christi s1. mirabili miolenta naturae operatione una nocte est ortus. quaterna radicu ambitu miliaria continens, in medio remanente hiatu,Iatitudinis, vi,stimari poterat, L passuum Instar habet Theatri leniter fummitate clivo se pandens, intus Iacuna est, tanqua area modica,quae clarissimas aquas continet, fumum sulphurei odoris exhalantes. Plurima mons ille Trioergulae balnea, virtute salutaria, magnamq; L ucrini & Auerni partem contrai praeterea, marinas etia aquas haud parsi submouie Puteolanus iam Sinus nos excipit, in quo ab ostio,quod olim per L ucrinum aquas Marinas in Auernum immittebat, tum in ora littoris, tum intus in continenti,collibusque versus Puteolos, tam ni ultae splendidissiniorum operum rmnae conspici lintur , ut admirationem incredibilem habeant, adeoque nunc orbis terry Vires, Ope laue cunctae tot operibus extruendis haud suffecturae videantur. Puteoli, iuxta littus colit iis posta ciuitas a Qua Sinus Puteolanus vocatur, Initio Dicaearchiam dictam, nimirum ab administratione iustitiae, sanctissimoque imperio, erudita scri morum turba confirmata Emporium Cumanorum Puteolos fuisse, posteaque colonis Romanis a Gmodum frequentes reddi ros,& nomen a Puteorum multitudine accepisse, vel, ut alijs placuit, a putore quem hic passim aquae calidae, vi sulphuris emit tunt, quapropter nonnulIis etiam Phlegra vocatus sit Cumanus ager, Strabo memoriae prodidit. Urbis medio nunc templum antiquissimum ex
quadrato lapide cernitur, quanquam vi terris motuum nonnihil deformatum. Id Christiani D. Proculo dedicarunt. Portus ad huius oppidi pe,dem valde commodus & tutus friir, cuius nunc ferme nulla vestigia supersuhlaContra in mari is vastissimae pilae turrium instar, ex latere structae, ac in iis libusdam arcus semiruti cernuntur' aduersum illis pilis, quae item ia,quore iuxta Baias apparent, Pontem ab Caligula Imperatore superiniectum , quo transitus a Puteolano Iittore usque in Baianum sinum iungebatur, Suetonius amplissime memorat.