Commentatio criticoliteraria de Claudii Ptolemæi geographia, eiusque codicibus tam manuscriptis quam typis expressis conscripta a Georgio Martino Raidelio v.d.m

61쪽

dum. cum novis tabulis. Εandem quoque sententiam amplectuntur viride Ecelesia par ter, ae reliteraria meritissimi. I. F. REIMANNus in latrod aέ Istor. luter. inprimis Germaηοrum Sect. Ill. P. II. Quaest. l67. p. 392. E. D. HAu- aERus in I ea Historiae tabularum Geur. p. II. innot. nisi quod hie in addi ad Ideam Iist. Tabul. Geo r. P. 8. seq. ex mente celeb. I. G. DoPpELMArx Iconiiciat per Nicola uni Donis indicari Nicolaum Culanum, et opinio nem S. R. DN D. LlEBEN ECHTII , ιη Programmate , de Hassia Mathematica propositam, reiiciat, uel saltem in dubium uocet. At enim uero, pace tantorum uirorum. liceat mihi asserere. Nicolaum Donis diuersam esse a Nicosto Cusino. et Nicctast IIalm, si quis unquam suit, personam ; quo meo

affecto neque auela itati neque fidei illorum quicquam derogari cupio:

modeste potius in sententias eorum inquiro . memor ductorum a cel. etiam poli mortem I. A. FABRIcIO iv Pracf. ad L I. Bibl. Graec. FAT OR - me nondum in omnibus potuisse mιθι ipsi satisfacere ἱ iraque gratιas acturus sum er, ui uel omissa a me uel perperam etiam posita natauerit obseruatione sua priuata. etc.

Agnouit ipse quoque S. R HAVsgRus hunc errorem in F pistola quadam ad Reu F. I. EgYsci LAGlvM , cu Us excerptum dedit in SILues variorum inust. T. I p o Sed quibus rationibus adduebis sit. non addidit. Ego itaque rationes allegabo , et . quod diuersi plane sint, Nico LAvs CusAuus exinde probabo. quia diuerso hi Viri Inclaruerunt tempore : Nicolaus enim Cusanus iam An. l464. in Vmbria diem supremum obiit. quicquid in

contrarium proferat HAVBERVS in addit. cit. p. lo. ex sententia D pELMAYCRI , notatus ea propter a laudato FABR Clo Bibl. Med. ηιπι L. III. pag. Ia 38. Nicolaus uero Donis I po. adhuc claruit. Deinde neque inter opera Cusini, repetita uice edita, est relata haec uersio. neque in Catalogis Bibliothecarum unquam Cusano tribuitur. NI cohavM uero HAM 3

et Nico AvM DONis diuersos esse probo , quoniam merita Typographi, qui typis saltem exscripsit Ptolemaeum , non sunt tanta, ut uiri maximi.

quales fuerunt auctores insta nom nandi, eum certatim ornarent enco-mus. Neque etiam Nicolai Hahn nomen unquam inter Typographos comparet. Quam tus enim MAiTTA IRE T. I p. I 67. eιιr nier. id allegat, facile tamen cuiuis legenti patebit. eum Exemplar. a Fabricio citatum. oculis non usurpasse , sed saltem ex eo uerba instituto suo inseruientia

62쪽

re coloribus interstinctis orηatae; sed praeterquam quod eadem uerba fere egantur apud FABRICivM l. c. in eo errasse mihi uidetur ΚRAΝΣius , Nicolaum Hahn pro primo in Italia Typographiae auctore habens : cum alii Udatricum Halin s. Gallum pr mum exerctusse Romae artem Typo is graphicam putent, nos uero infra Arnoldo Buckinc Ret Conrado Sueynheym eam laudem merito tribuemus. s. 7.

Nil igitur superest, quam ut ipsis scriptorum fide dignorum uerbis

doceam . quis fuerit Nicolaus , qui ob suam in emendando et illustrando Ptolemaeo industriam, tantis praedicatur encomtis. Audiamus prae ceteris IOHANNEM TRITHEMivM , scriptorem fide dignum, et satis accuratum:

qui, in Cataleo Virorum litteris illustrium ρ. ι6a. erit. Franco An. 1ιοι. sequentia profert: Nicolaus Doηis, Monachvs ιηι Patris Fenericii, Monasterii, ut ferunt. Reichenbacensis, Vir certe in sicularibus litteris sturiosius et eruditus , et divinari Scr*turarum non ignarus , Philosiophus et Astronomus ι gnis, Casinogr.'b .re Ptolemaeι uigilantissimus repertor . et iligenti unus cedit. Coloniensis de An. i s 6.

in 4. legit sagacissimus restaurator, ingenio praestaris , et clarus eloquio: scr*sit

non centimnenda Volumιva , quιbus memoriam μι posteris smmeηdauit. E quibus extat o us miransim et celiberrImum, cum picturis et nouis tabulis et gavrissime ornatum , ιη Cψmographiam Ptolemaei, ad Paulam Papam II. Libros VIII. de locis quoque miravdis Lιι rum 1. Epistolas etiam multas. et iudicio meo ηδη inelegantes, ad diuersas composuit. Floruit sub Triderico Imptratore III. et Paulo Papa II. Anno

MCCCC LIX. Haec iisdem ferme repetuntur uerbis in laudati TR i- TREMII Tractatu, de Scriptoribus Eccles p. 37o. Ex quibus forte hausit GEsNERVs, quae in Bιbliotheca , mufrsu p si' edit Tigur. de Anno Is*s. habet. Quis exinde non uidet, Nicolaum Donis fuisse Monachum, adeoque a Nic. Halin, Typographo, si quis unquam fuit, et Nie. Cusano, diuersum. Trithemius quid cm patriam non indicat, Gemerus autem natione Teutonicum fuisse dicit: ut proin nullus dubitem , Nicolaum Donis et Nicolaum Germanum esse unam eandemque personam. Si quis autem horum virorum testimoniis fidem tribuere nolit, ei uerba N colat ipsius , quae in Pra/fat. ad edit. Geem Ptol. Vlωnsim de Anno I 482. et I 86 leguntur, bene pensitanda relinquo. Ibi inter alia scribit: Nascura per otium Ptolemaei scripta legeremus, quod a Professione vostra non plane abhorrebat , ete. Et paulo inferius, causas indicans, cur hoc opus Pontifici instripserit, ait: Luod a Sacerdote proaevit, id ad νmηium Sacer tum Archst

63쪽

m dratani riserendum erit, etc. Imo et aliud argumentum mihi sui petit, desumtum ex pi mira , qua prima litera dedicationis editionum Vl- mensium exornatur. In illa se conspiciendum praebet Pontifex Maximus throno in sidens, in capite gestans diadema papale. Ante eius genua prouolutus iacet Monachus, porrigens librum; quae certε Nicolaum Donis Monachum ordinis Benedielinorum, dedicantem et offerentem Pontifici Maximo librum . a se emendatum , indicare mihi uidentur. Ex mea igitur sententia Nicolaus Donis nonnulla in tiersione Iacobi Angeli correxit, quod instituta exemplarium collatio docabit : deinde ta-hulas Geographicas, quas iam Agatho daemon ex mente Ptolemaei delinea uit . expressis nominibus urbium et locorum latinis, conuertit,

emendauit. et stcnsi Ferrariae Principi g ) obtulit; in uibus tamen.

uti se ipse fatetur, nulla in re a Ptolemaeι ivtentisne , licet a pιctura . Esceola. Ex hoc Auctoris autographo Florentiae asservato. et nitidissime scripto, eum ars Craphica in solis fere Monasteriis fuerit exculta, plura fuere deis scripta exempla ; quorum. Unum peruenit ad manus Leonarri mi, ei uis

et typographi Vlmensis. qui istud, una cum tabulis ligno incisis, typis imprimi curauit. Nullibi legi mus, quod lacobus Angelus uersioni suae ullas adiunxerit mappas Geographicas ; Nicolaus potius Donis de in

ipso testatur , quod mundum tali detineauerit modo. uati ante eum nrmo, cum e. t. mqnitudinis disiularum rationem habucrit ; is igitur pro primo Ceographiae tabularis restiuratore merito habendus, ac cum cautione legenda, quae habet l. A. FAaRl Clus et REIMANΝvs locis supra citatis. Addatur eiusci. FaaR:cit Bibc med. atκι T. V. p. 33O.

Sed pergendum est in ulteriori Codicis EB NERIANI recensione:

cumque haelenus de auctore tabularum ipsius egerim , nunc ad ipsas tabulas propius considerandas procedam. . Hic autem non repetam, qua in superioribus de Agatho daemonis cuiusdam tabulis disserui; quae uel longitudine temporis, uel incuria descriptorum , adeo fuerunt deprauatae, ut uix quicquam pristini decoris superfuerit. nec nomina urbium et locorum amplius dignosci a se inuicem potuerint. Hinc Nicolaias Donis s. Germanus eas correxit, nomina locorum Graeca latine reddidit, situm ac magnitudinem Insu arum indicauit; ordine tamen tabularum Maae

g 3 sorte etiam vims illius urbis eruditis. Digna esset integra praefatio . quia adisponeretur, nisi aliartae esset parcandum.

64쪽

Agatho daemonis ita seruato, Ut non plures quam XXVII. delinearet tabulas ; totidem scit . quod egregii Codices, Viennensis et Venetus. ost endunt, quotque etiam EBUERIANVS Cod ex habet. Huiua

autem tabulae uariis Coloribus, non Oleo . sed aqua gummique tem peratis, distinctae; ita, ut color ille coeruleus, ultramarinus diruis. mare uel fluuios in mare descendentes , rubeus, flavus, aut alii, pro earum diuersitate Insulas designet. Gradus longitudinis et latitudinis extremis tabularum limbis, auro obductis, huxeo sunt colore inscripti. Nomina Regionum Prouinciarumque litteris aureis aut rubris , iisque maioribus, Orbium uero et oppidorum tantum atramento , sed diuersi nigroris . fgnificantur. Quo etiam situs locorum accurate potuerint indicari, lineae in membrana perpendiculariter et transversm sunt ductae; quarum uestigia in Codice adhuc deprehenduntur. Praeterea et hoc hi uidetur consideratione dignum, quod urbes, prae aliis maiores.semper puncto maiori aureo, minores uero cucellis tantum minusculis, atramento ductis, indicentur.

Ordinem tabularum Codicis Et NERIANI quod coneernit, is

cum Agatho daemonis tabulis idem fere est ; prima enim sistit uniuet. sum orbem , tune temporis cognitum , secunda Insulas Albiona et Hi- herniam , et sic porro, secundum seriem , quam ipse PtoIemaeus Libro VIII. seruauit. Reliqua enim Capita Libri huius , inde a secundo. auersae tabularum parti sunt inscriptae : ut scit. quae uis tabula textum

ipsum , ad quem delineata sit, facilius ostendat. Ultima tabuIa ulti. mam quoque Periodum dicti libri sistit; qua finita nihil amplius de anno aut die , quo hic Codex descriptus , nihil de ipso autographo , ex quo de sumtus , nihil denique de Calligrapho , ipsi adiectum legitur.

Quantum autem ex hucusque commemoratis licet conjicere , post inuentam demum Typographiam Exemplar, E BN ERI AN v M manu

exaratum fuisse arbicror ; Nicolaus enim Donis , auctor tabularum, floruit circa annum I 47o. post idem tempus igitur, uel ex autographo, uel ex alio exemplari fuit descriptum : ita tamen, ut inter annum iam dictum, et inter annum scriptionis, haud multum temporis interciderit.

65쪽

m et re CAPUT V. DE GRAECIS ET G RAECO LATINIS

PTOLEMAEI GEOGRAPHIAE EDITIONIBUS.

I. Io

' Ecens iis hucusque uariis Geographiae Ptolemaei Codieibus

manu exaratis . tam Graecis, quam Latinis . ad ea progredior Exempla, quae typis sunt exscripta. In his recensendis ante omnia rationem habebo editionum Graecarum et Giaeco-

Latinarum , iisque demum Latinas, secundum seculorum seriem , im Capitibus sequentibus, subiungam.

Mirantur haud pauci inter eruditos, cur auctor , tantopere a uiris elegantiorum literarum amantibus aestimatUS., rarit sim e Graecus com- pareat; cum tamen fere uiginti exempla manu scripta, in diuersis Europae extent Bibliothecis. Quod si uero causam tantae raritatis scrutari uelimus . in eo positam esse deprehendemus, quoniam uix quatis textus Graecus typis est exscriptus Ipse , mollis in rem literariam meis ritis clarissiimus I. A. FABRlcIus in Bibl. Graec. L. IV. C.. XIV. q. a. tres saltem allegat Graecas editiones , quarum tamem una uersionem latinam in margine habet adierum : non autem reieri, quid in unaquaque sit notandum, aut quibus in rebus una alteram antecedat. Cum uero mihi ipsi tontigerit, singulas euoluere, breuem earum notitiam suppeditabo. g. T. Primus, qui Ohssetricias praebuit manus textui Graeco in lucem proferendo, magnus ille fuit ER AεMus cui THEOBALDvs FETTacuius a b -- duri Iuro stadiersis, magni nominis . Codicem , quem possederat, manu exaratum, misit evulgandum. Hic Anno Is 33. in forma Quater eo m-plicata typis Frobeniams, textum saltem Graecum, sine ulla Versione. aut explicatione latina , excudi iussit, eumque Fettichio , in grati animitelli

a ) De Fettiehio multa proferre promist Apostata ille notissmus, Ru D. MART. M GL-6 iRERO , in Disc qua sit it Germani.Im Orientalem g. s. qui, dum promittis non stetit, At mel auenti Bibi. promissam et latentem, a la continuatam, adauAit.

66쪽

testificationem, dedicauit. b Laudat in ea Erasmus humanitatem Fet-tichii , qui gratis typographo Graeci Voluminis fecit copiam , nomenque Theobaldi, a tot millibus studiosorum celebratum iri, dicit. Dolet praeterca , tam uetustum a uetorem neminem tot seculis fuisse nactum, a quo pro dignitate latinis auribus traderetur. A duobus enim interpretibus c) male eum sussie tractatum , rem ipsam loqui; et Pirch-heymeri laborem , utpote perfectissimum , inchoatum quidem suisse. sed non ad finem perductum. Optat igitur, ut a uiro docto suscipiatur labor utilissimus , emendenturque numerorum notae . a librariis mirum in modum deprauatae. Haec summa est dedicationis ; quam excipit textus Graecus. multis scribendi compendiis refertus; adeo. at uix, nisi a linguae Graecae ualde perito , legi possit. Tabulae huie editioni non sunt additae ; quoniam Ptolemaeus nullas reliquit, sed Agathodaemon tantum addidit. Sumtus huic libro imprimendo supia peditauit praeter mero mum Frobemm . Motius quoque Episcopius, uti su scriptio Graeca in ultima pagina , docet. 5. q. Vix tredecim praeteriere anni, cum Christianus mechelus . cI rissimus ille Parisiensium typographus, Anno II 46. in eadem forma, textum rursus Graecum, in ossicina sua excudi iussit: eruditis sentientihus fructum . ex lectione huius auctoris ad illos redundantem. Rari Gsimis libris haec editio merito est annumeranda ; siquidem in paucissimis Bibliothecarum Catalogis mentio eius occurrit. In Biblioth. Lugdunensi adesse exemplar , testatur Catalogus p. II 4. Fabricius quoque eam l. c. allegat: nec minus in Bibliotheca incluti Senatus Lips exemplar aliud extat, quod supra Cap. II. 6. ri. uberius descripsi.

Praeter has binas editiones Graecas non alia mihi oeeurrit. Seculo tamen ineunte XVII. textus Graecus typis rursus suit mandatus , addita simul uersione latina. Mira est apud Scriptores, in alleganda hac editio- ne, diuersitas: alii eam reo furti Itios . in fol. excusam esse dicunt, non

E a nulli

b Haec Deditatio operum Ex sui T. II l. in officina Frobeniana oKcus tu quoin qua inserta.

68쪽

nisica et rarantes . ingenti aere ab βaereribas coemtas, cum in uulgus edere δεινι- adiem, intelligebam enim . iam pridem exemplaria desiderara, ratus sum, me epiplius nomini et publico censuiturum , s cum Vms, istarum artium 'eritis, consilium saperem. Ita Ee et alios eo lures, et inter alios Cl. Hrum D. Petrum Bertium, Philosophiae in austri Batauina Professorem, qui inihi unus instar omnium fust, adii, compellauique. Is miώι auctor fuit . ut a Ptolemaicarum tabularum edιtione auis Ριcium felicitιν facerem -- Suasit idem, ut Graeca cum Latinis darem ; ad latus nemina recellita, Europaeis nostris usilvcra, adiungerem , Distique adnotarem ex Strabone , Mela, Caesare , Tacito, Itinerarιο anconini. abisque, nominum Luer' res. Et si vero consilium placeret, enim salubrius ex cegιtara potuit, sientirem- ve, me in vocum recentiorum nomenclatura a ristanouano , et aliis . haud leuiter adiutam : tamen, quia uariantium nemιnum collectio, in itum fere lectionem Obseruationemque requirebat, et me alia alio uocabant, putaui, hanc prouincsam alteri alicui esse demandandam. Obtulit se autem mihi assinis meus . D. Petrus Montanus , homo, ab β ricto inuidia, Graece Latineque eruditissimus; qui et laborem istum in se recepit, et Latina cum Graecis costata examinataque , ubι opus fuit, Dit autem locis complurimιs b emendauit. Musta evim in Latina versane depra- Eata , nonnulla addisa , non pauca Omisu , masta transportata repent, etc. Ex

quibus Deile est iudicare, editionem hanc ceteris esse praeferendam; non lotuin ob industri.im , in emendandis Tabulis a Mercatore adhibitam ;sed et ob collationem textus Graeci, cum aliorum Geographorum anti. quorum scriptis. Hanc Hondii Praefationem excipit alia Gerardi Mercatoris: ea nempe, quae in editione Coloniensi de Anno II 8 . legitur. et index Omnium locorum , quae in Ptolemaei libris occurrunt, suasu DR. DAMIANI Qv ADI. Dominι in Lanthron, a Gerh. Mercatore concinna tus. L bens praetermitto uaria Poemata, a Viris eruditissimis in hunc Petti Montani et Iod. Hondii laborem consignatis; et emgiem Ger. Mercatoris , affer nardo Fumtria carmine celebratam. Textus Graecus paucissimas habet abbreviaturas . Iatinus satis est accuratus, et Graecarum vocum significatum omnino exhaurit. De Tabulis nihil in praesenti addam, cum paulo copiosius in sequentibus de iis disseram. g. 7. Diuei ne ab hac edit. sunt aliae I 6 IS. Amstelodami, Lugduni Batauorum, et Franco furti excusae ; quarum, ut in aliis Bibliothecarum Catalo. gis, sic et Bodlejanae P. II. p. 83. fit mentio. Sed sciendum est, errorem ortum traxisse ex diuersa Iubscriptione. Isaacus enim Et Mutrius , typo-Ε 3 graphiis

69쪽

graphus Lugdunensis , ex cuius ossicina prodierat haec editio, nomen suum in ultima expressit pagina; Iodocus autem Hondius, sumtus suppeditans. in prima pagina: qui et Anastelodami et Franco furti ossicinam habuit librariam. Igitur pro una diuersae hae tres editiones sunt hahendae. Quantum ex re intione amicorum intellexi, ipsi enim mihi istam editionem inspicere non licuit, additae Iuni uariae icctiones , ex Codice Heidelbergensi desumtae ; itemque testante FABRicio l. e. p. 4 3.

IIιηerarium Antonins , et Burdegalensi , cum Tabula Peurieteriana ἱ qui uero

nonnhil errauit. Inserta enim fuit integra editio, separatim quoque lacndita, Tomo I. Theatri ueteris Ceographiae, a Petro Rertio, Christianissimi Regis Galliarum Cosmographo, i 6 8. et I 6 I9. editi, et duobus tomis abis soluti: in cuius operis tomo pesteriori, citati a Fabricio auctores, cum aliis habentur. Et si uero tanto studio , tantaque diligentia. haec editio fuerit reuisa, IouANNEs tamen GRAVIVS , reserente FABRICIO p. 4I . in ea multos animaduertit errores, conferendo istam cum quodam codice MSto. Vtrum uero error semper merit in MSto, an uero in impresso. ii iudicent. quibus editionem Gravia vi, in qua dedit descriptionem Ptolemaicam Arabiae , accurate cum aliis conferre licet exemplaribus; quibusqoe obseruationes Astronomicae sunt perspeetae atque cognitae. Haee Arabicae Petraeae descriptio eum tabula urbium insignium eius. dem Ptolemaei inserta est Tomo III. Scr torum Minorum Geurapricorum, Oxoniae, e theatro Sheldoniano 17 II. in I. edito. Tabulam urbium Hvinosus cum impressis et M stis exemplaribus diligenter contulit, uariasque lectiones in inseriore margine annotauit: quibus multa PtoIemaei loca emendantur.

70쪽

LEMAEl LATINIS , SECULO XV. IMPRESSIS.

g. I.

Non multo post inuentam, et nonnihil excultam artem typo

graphicam, erudiri Operam nau. iunt, optimae notae libros, in lucem publicam protrahere , et ab interitia liberare ; quare studia non parum fuerunt amplificata, eorumque cultoribus facilior, comparandi sibi libros utilissimos , via monstrata. ab Quoniam uero ob defectum typorum Graecorum primi illius artis inuentores. et amplificatores, Graecos auctores, ad literarum studia non minusiniam latinos necessarios, prelis suis subiicere non potuerunt h hinc operam dedere, ut libros Graecos, in latinam linguam translatos . eruditis potuerint 'egendos exhibere; quorumCatalogum sed ualde impet-s ctum dedit Vir cle Ecclesia ac literis insigniter meritus. DN. VAL. ERNOLOEscMERus in Stromat. P. 277. 278. inter eos fuit Cl. Ptolemaei Geo. raphia libet ab eruditis ualde expetitus, cuius uersionem latinam Do minicus' de Lapis, ciuis Bononiensis, primus omnium dedisse typis impressam uide diat.

Extat huius editionis Exemplar in Bibliotheca Aea d. Lips Paulini,

auod Cl M. Huriis ius, pro sua humanitate .lperlustrandum mihi, Lipsiae hinc aliquot annis uersanti . concessit. Dabo subscriptionem, sub calacem citi legendam : Imc finit Co Uraphia Ptolemaeι , impro opera Domini de sis ciuusMomensis, Anno MCCCC LIII. mense Ianii XXm. Bononie. Nihilyrs ina ) Ηine min me est frustraneos labor . quem Excell. DM. ΚRAusius P. P, M'. in Academias mitteberge i cepit. conseribens peeuuarem libellum s Dis Drtationem. de orementis biviorum Seculo XV per artem t puraphicam in . Rrinalibus huius artis, quos meditatur. addendam : quam eruditus orbis frui ira hucusque expectauit.b ) Ouod si enim quaedam saltem uoees graecae in latinis libris oecurrerunt, eas vi an raro deprehendimus aut ealamo libris insertas . aut integris tabellis ligne s insculptas .. aut lineae lyatio uacante omissas, aut deuique typis ualde rudibus expreiIas. Cont M i