Physiologia medicinalis

281쪽

SEc T. 1. DE AeRIs Ac TIONE. 263 2 Tanta , quae inest atmosphaerico aeria et o t i c i quantitas , magnam certo habere debet ad organica corpora relationem. Di Ximiis enim . 95.), ParteS corporis no Stri, mu Scul OS Praecipue et lympham coagulabilem , aZotico abundare, quod quidem etiam de iis valet animalibu S, quae meris vescuntur Vogetabilibus, parum aut nihil plano de hoc principio continentibus. Dsbot igitur id principium ex atmo

Sphaerico aere in corpora anim&Ιia transire, vel Vero intra organismos , e Phlogistici cum certao Xygenii quantitate unione g. 94o , generari. Videtur certo utrumque accidere , quo miXtio Partium servetur. Est autem aZoticus aer, omni destitutus oxygenio , alendae flammae pariter a Crespirationi minime idoneus; non tamen aliam ob causam animalia in eo suffocari videntur , quam ob defectum o Xygenii, siquidem Aiab Stantia haec majorem habeat ad animale Corpus in disserentiam , quam alii aeres mephitici; in doetiam est, quod animalia hoc aere in aspbyXiam deducta , testante C a V a It O , facilius resuscitari possint. Quae autem Sit proportio OXygenii ad agolicum necessaria , ut salubris dici possit aer, positive determinari haud potest, siquidem omne incitamentum relativam tantum tia beat potentiam g. 71. n. 2.), atque nullum etiam adusque innotuerit Instrumentum, quod stricto

sensu eudio metrum aut Caco metrum dici possit h). Adverterunt medici Practici , aerem minus purum hominibus , typho putrido , phthisi , aliis quo morbis laborantibus magis fere conduxisse; alii vero, aSthmate praecipue adfecti, epileptici aut alia nervosa adfectionse detenti, nec minimam aeris impuritatem sine molestiis Perferre valent; Sic etiam fit, ut febres intermittentes recidivae fiant, cum reconvalescenteS

282쪽

u64 LIB. II. CAP. III. IN cIΤΑΜ. SPECIAL. CONSID. Ioca adeunt, majore homin Um ConCUrsu frequentata. Generatim ob Servatur, aerem, qui O , ZOminus habet de Oxygenio , homini mole Stum jam esse, licet in tali adhuc per breve tempus Vivere possit, qui O,ο7 trentum continet, modo aliis inquinatus non sit mephitibias. Ceterum

varia est in homine, etiam sano, inque anima-Ιibus diversis oxygenii necessitas. Sic post adsumtum cibum animalem , et hausto potu spiri- tuoso , quibus inflammabilia in corpore aUgentur , major Observatur OXygenii ConSumtio , qUam manducatis cibis vegetabilibus, et aqua in Po- tum adsumta, Vel jejuno plane ventriculo , Pr O- ut vicissim usus aeris puri alimentorum auget necessitatem. Citius pereunt animalia carni Vora in eadem aeris quantitate, quam herbiVora; citius aves quam amphibia , suntque insecta nonnulla et molius ca limaces ) , quae omne Plancto Xygenium , donec Pereunt, e X aere circumfluo detrahunt Io. 3b Acidum carbonicum in regionibus depressis, iisque in locis , ubi copiosa degunt

animalia et vegetabilis, majore invenitur quantitate , qUam in aere SVPeriorum regionum Comperit tamen SAUSSU RE et in summis montium cacuminibus aliqUid de aere isto atmosphaerae immis tum m9. Generatur id acidum per animalia et vegetabilia , quae respiratione sua atmosphaeram carbonico inquinant; per putrida effluvia Perque contactum Oxygenii cum corporibus, Car-honicum tenentibus. Et enim terrae variae, humus Praecipue, copiosum attrahunt ex atmo Sphaera o Xygenium, generantque accedente humore, sUti minore etiam temperatura , acidum Carbonicum n). Quia vero circumstantiae illae, quae genesi ejus acidi favent, vario tempore et variis in locis differunt, aeris acidi carbonici quantitas in-

283쪽

SEcΤ. I. DE AMBIS ACTIONE. 265 constans redditur. Comperit autem Al. ab HUΜ-BOLDΤ in campo libero maximam quantitatem aeris istius o,o18 , et minimum o,oo5 Ob ; GIRTAΝ-NER ad ο,οl , alii Vero longe plus vel et minus aestimant. Videtiar autem acidum carboni Cum in aqua, quod ueri Ua est, solutum e SSe, Unde calor, qui eam minuit combinationem olantarum auget vegetatio nom, siqUidem simul Vege tabilibus praecipuum submittat nutrimentum, cartioni cum quiPse Γ, Est acidum carbonicum animali corpori generatim inimicum. Tollit enim , ut H u m b o 1 d t i-ana docent experimenta, irritabilitatem carni Um , adeo , Ut mu Sculi recenter mactati animalis , huic aeri expositi, nigrum accipiant Co - 1Orem , et simul omnem amittant incitabilitatom, quae iis aere o Xygenio et Vapore o Xy-muriatico, quibus laete rubentem mox accipiunt Colorem ,

reddi potest q). Vidit Cel. HUFFLAND obortam Pedis Paralysin , cum vir quidam nudatum id

membrum aeri acido carbonico immergeret r . Ut positivum venenum hunc agere aerem , Paeotiam ostendunt observationes , quibus conStat, aerem, qui O,4O Plane continet oxygenii, 12-I5c sentesimis de acido Carbon co admixtis, animR-1ia interim ero , imo et flammam in tali exstingui aere, quod quidem nimiae attractioni , quam Carhonicum erga OXYgenium fovet, adscribendum videtur S). Inde igitur est, quod homines, in angustis conclavibus , aere minus Perviis constricti , gravissimis adficiantur symptomatibUS , imo etiam, ut tristia docent exempla, pereant i . Hoc ipsum accidit a carbonibUs gliscentibUs, aliis quo sub Operationibus , quibUs aer acidus carboni Us

evolvitur. Sic etiam illi, qui in subterraneis do-

284쪽

266 LIB. II. CAP. III. IN cITAΜ. SΡECIA L. CONSID. guret agogis , perieulo mephitici aeris Saepe e X-Ponuntur. Venti etiam nocivi, ut L ANDRIANI de Siroceo refert, nimia acidi carbonici quantitate plurimum peccant u). Is autem aer , qui ct

formentantibus vegetabilium Succis, eque Cer visia evolvitur, praeter acidum carbonicum aliquid continet do alco nolo, ut ipse jam advertit L AUOISIER , unde inebriantem simul possidet vim VJ. Minus adficiuntur ah eodem aere nervi, qUi irritabilitati praecipuo inimicUs est; imo Videtur,

ut salutaris acidularum in adfectionibus nervo Si S Saepe comprobat effectus , Sub certis circum- Stantiis nervoso systemati , Organico Prae Primi S , Conducere. Notus etiam est potionis R i-veriana se bonus in vomitu spastico essectus , et ipsa pharmaca, quae in ner Uosis adiectionibus Plurimum laudantur , carbonico potissimum abundant. Nota praeterea est antis estica Carbonis virtus , quam in maligni S ut Ceribus , OXY- genium attrahendo et Combustionis processiamar Cendo, e Xerit. -- VegetabiliBUS autem, quae Carbonico utique abundant, aer fiXUS non modo non obest, verum neceSSarius ita est, ut in aere omni plane acido carbonico destituto Pereant, optimequct nutriuntur in atmosphae- TR, O,I2- o,25 de acido Carbonico continente.

Et ita servatur principiorum in atmosphaera aequilibrium: attrahunt plantae exhalatum Per animalia, iisquὰ inimicum acidum carbonicum, et augent sua iterum e Xhalatione o Xygenium, animalibus amicum X .

Aer Ii y d r o g e n i u s fibrae animali minus

inimicus est quam acidus carbonicus; citiUs tamen incitabilitas musculorum in eo deletur quam

in Vacuo Torri celliano , unde vim Positive depri-

285쪽

SEc T. I. DE AURIS ACTIONE. 26 mentem manifeste prodit F). Pereunt animalia in hoc aere paulo tardius quidem ac in aere 1ixo, retinentque musculi diutius irritabilitato m. Comperit INGENΗΟUSS animalia etiam tum perire in aere inflammabili , cum ei et 8lIOo et amplius de OXygenio admiscentur, estque ob SerVatio notissima , aerem paludosum febres acutas et intermittentes , ac morbos etiam chroniCOS Suscitare. - Multo magis, quam ipse aer si1Xus vitalitatem deprimit aer hydrogeni Ο- Oarvo natus , volatili et empyreumatico oleo impraegnatu S Zo. Potest praeterea almo Sphaericus aer variis inquinari effluviis, e putridis ve tabilium et animalium partibus evolutis : Vaporibus suis hiareis, arseni Calibus et c., quae omnia pro indole Sua ΠΟ-civos tantum exerunt in organismum humanum Q 1fectus. Ipsa do in animalia et homines aegrotantes nocivis exhalationibus, chemicis remediis TariUs detegendis , atmosphaeram inquinant, quo et contagia varia, inflammabilibus facile abundantia, atque aere nitroso, Vel O Xymuriatico Plurimum domanda αα , Pros aguntur

) Videtur vinculum Oxygenii cum agolico per incognitas hucdum causas augeri aut minui posse, unde epide- mica aeris constitutio plurimum forte repetenda foret. e ) Jao Fid. ACBEBMANN : diss. phys. med. de combustionis Ioniae Phaenomenis , quae vitam organicam eonstituunt. Jenae , 1804. 4.

286쪽

268 LIB. II. CAP. III. IN cIΤΑΜ. SPECIAL. CONSID.

67 . P. 2B5. hJ Varia habemus eudiometra , quae testante etiam celaa ΗUMBOLDΤ l. c. p. 287. sq.) suo minime reSPOnd niscopo. Pri est leyanum, a FONTANA emendatum , Rere nitrOSO repletum , per generatam acidum nitri Cum Oxybenii prae Sentis et absorpti quantitatem indicat. - Scheeleianum hepate sulphuris, vel Sulphure , limatura ferri et aqua misto , constat. - G r e n i anum Pli Splioro Oxygenium attrahente Paratur.

d. Lus threis es etc. Braun Sch. 1799. 8. P. 1O4. Sq.

287쪽

A qua in aere atmosphaericotent a. Continentur in aere atmosphaerico , qUam-CUDqUe Sicco, Particulae aqueae in vaporis formam reSolutae, quae corpora organi Ca Per Su

perficiem suam imbibunt. Inde igitur est, quod a Icohol vini, acida mineralia et Alcalia fixa e X atmosphaera , Sic Co elicim tem Pore , aqUam attrahant; quod in insulis , calido sub caelo sitis, vastoque oceano Circumdatis, bruta animalia potu non indigeant θ. Humorem eum atmosphaerae insignem habere in corpora vegetabilia et animalia influxum inde videmus, quod variae mundi regiones, pro Ut siccae magis fuserint aut humidae, certas etiam Proferant plantarum et animalium familias ' ). Generatim ferme observatur, tanto majorem esse humori S atmosphaerici necessitatem, quo Corpora organi Ca minorem ha Dent perfectionem , C Um organismi superiores ipsi tanta gaudent potestate, ut aquam sibi necessariam gignere Valeant. Est autem varius humoris in atmosphaseracontonii in organica corpora influxus. Agit nempe primo physica ratione , cUm ParteS , e Xteriore Scumprimis, emollit et cohaesione minuit; inde igitur est, quod nimius atmosphaerae humor cul om set cellulosum textum relaxet, et ad Varios disponat morbos , cum nimia aeris siccitas

rigidas reddit partes , et ud phlogos es disponit. Altera ejus aqUae est efficacia, quod absorpta in principia sua resolvatUr, quorum quod Vis, ut do oxygenio et hVdrogenio dictum est 33. 93. 97. 214 o, Peculiarem in organico corpore exerit virtutem. Denique agit aeris humor in corpora

288쪽

27ο LIB. II. CAP. III. IN I ΤΑΜ. SΡΕcΙΑL. CONS1 D. organica, quatenus auctus Vel imminutus perspirationem minuit Vel auget, et tanquam caloris ac olectricitatis conductor, Corpora refrigerat, atque electricitate , prout ejus in atmosphaera fuerit status, imbuit vel privat. -) ΗΑLLER : Elem. physiol. III. P. 217. . , TREVIRANUS : Biologie. II. p. 457. Sq.

Dynamica aeris actio. Ρatet sex iis, quae huc dum g. 212- 215,

dicta sunt, insignem esse et praecipUam atmosphaerici aeris in vires organicorum Corporum potentiam. Pro Vocantur per me Chanicam et chemicam eius actionem Organi eae VireS, quo Conflictus suscitatur inter naturam externam et in

dividuam , ipsaque mistio organica g. 63.) et vitalitas g. 63. 3 conservantur. Videmus hinc

energiam vitalem , ubi cetera respondent , pari passu incedere Cum aeris conditionibus, adeo , ut omnis olus a iusto statu res e Ssus , omnisque functionum, quibuS aer atmosphaericus cum interna corporum organicorum natura in contactum

ponitur respirati O , functio cutis , perturbatio , vitas individuae pervertat statum. Impondera-hilia dein varia, calor, IuX, electricitas , Sonu S, ope aeris atmo Sphaerici in nostrum agunt corpus , unde dynamica ejus actio porro intelligitura

289쪽

DE BELIQUIS PONDERABILIBUS INCITAMENTIS.

Cibus si potus ut in citrementa. Substantia omnis, quae Corpus subit organicum, ut incitamentum, Vitalem Provo Cans energiam , Operatur , atque Simulo ubi Sphaeram act1-vitatis vitalis ingreditur , organicae materiae mutat mi Xtionem, ipsaque sola, aliqua minimum parte, penitus utique mutata, in org-icam transit materiem. Eadem prorsus ratione cibus et potus agunt: exstimulant vitalem actionem , resolvuntur in Sua Princi Pia , componuntur iterum, transeuntqUe VariaS metamorphoses, donec materiae organicae induant naturam.

Dum o a accidit cum alimontis adsumtis mutatio , necessario disserentibus qualitatibus suis, ut stimuli 3. 69.) , in varia agere debent organa, eorumque suscitare Vitalem reactionem, donec penitus devicta homogeneam induant partium diversarum naturam, Vel tanquam substanti actia nullatenus devincendae, e corpore iterum elimi

290쪽

a a LIB. II. CAP. III. IN CITRΜ. SPECI A L. CONSID. nentur. Concitant itaque Cibus 'et potus systema arteriosum et nerVOSum in Cavo OriS , quo Sal I- Vae et aliorum ejUS CIVi humorum promovetur secretio, atque is Sum etiam cerebrate systema incitatur. In Ventriculum de lut1 , Id organon , et omne S Parte S , quae cum eo in nexu e Xis lunt, differentibus qualitatibus suis stimulant, inque vitalem proVocant actionem , quo ΘIlicitur, ut adsumta alimenta Sua mutentur natura,

ot parte aliqua in humorem hylum mutentur , qui idoneus sit recipiendae Ulterioris adsimilationis, parte altera, Ut pote minu S idonea,

Per varias ex Cretione S e Corpore eliminanda. De -

1atus in massam sanguinis humor nutriti US , Systema vasorum Sanguiferorum et glandulas secernentes g. I97d exstimulat, suaque different onu Ura ad reactionem PrOVO Ccti , qua Processus chomico-vitalis in organis reproductivis SV scitatur, ipse que chylus in Verum mutatur Sanguinem, talibus praeditum proprietatibus, ut mi-Stionem organicam ConServare, et Vitule S restaurare valeat Vire S.

Cum sine alimentis vita individua conservari haud possit, et ista ad vitales referuntur stimulos. Videmus hinc pro Stratas utriusque vitae vires a sumto potu et cibo , modo qualitato et quantitate individuae respondeant naturae , mira ratione refici. Ipsa autem horum stimulorum actio , quae mentianica quoque est , chomica et

dynamica, pro quali tate eorum diversa g 7od, et pro relativa individuorum conditione fg. 72o, ut o praemissis intelligitur, varia esse debet.

Cum Praeterea aetas, se Xus, elima, anni tempus , vitae conditio , adsuetudo , Sanit , , morbus et peculiares idio syno rasiae cibi et potus determinoni relationem , nullae de his statui possunt, in omni casu valiturae, diaeteticae leges.