Physiologia medicinalis

291쪽

SΕc T. II. DE BELIQUIS PONDERAB. INcIΤΑΜ. 2733. 2I8. Medicamenta et venena ut incitament a.

Noscimus quidem, quid res aliqua esse do-beat , ut medicamen dici possit: id omne, quod quaqua ratione confert, ut natura individua, a normali declinans statu 15.J , sibi restituatur. Verum rariuS Per Spicuum nobis est , quod ne medium in determinato casu modicinavori nominis sit futurum. - Agnoverunt id duclum docti si experti mediet , dum vulgus indoctum omne id, quod in Officinis Paratur, aegrisque devorandUm Prosinatur , Pharmacum dicit, Venenum PotiuS Saepe dicendum lHaud alia nobis suppetit Via, qua pharma-

st e X perientia Vera gg. 18. 19. , queis collectis , et ad naturam organismi humani cauto ratiocinio adplicatis gk. 2ο. 26. θ, generaleS abstrahi Possunt therapiae regulae, Casibus singularibus iterum adcommodandae. POSSunt autem Pharmaca triplici quoque agere modo: Viribus quippo mechanicis declinantes Partitam organicarum vires reparare , Parte S Si tu e X turbatas reponere , supernu RS aut noci VIS auferre. Mechanicam

plurim Um opem chirurgia Praestat; ipsa tam onotiam pharmaCa intus Propinata, tali saeps satisfaciunt indicationi. Chemica medicam sentorum virtus materiae organicae mutat mistionem , eStque eo Potentior, quo Corsu S medica- montosum ad Polare S PIUS accesserit substantias g. 7. 71.), licet et multa dentUr remedia, quorum efficacia per analySin chemicam erup nullo possit modo. Denique actio dynamica in tri

292쪽

Buam Praecipue exerit vim, adeo, ut vel repro

ductionis vis g. 76. , Vel sensibilitas animalis aut organica gg. 85. 86 θ , Vel denique irritabi-Ιitas animalis, organicave gg. 89 9ο. depriman

tur, exaltentur, aut in modo mutentur. Cum

Praeterea organisatio in partibus variis disserat 3. 58.J , et ipsa etiam Vitalitas partibus singulis variam tribuat receptivitatem 66. , medicamenta ut specifici simul agunt stimuli g.

74. IV.) , jamque hujus , jam Vero istius organi

mutant funCtionem. Dicimus Venenum substantias tales, quae proprietatibus suis materiem aut vires organicas , Vel utrumque Simul ita mutant, ut activitas vitalis passiva reddatur, Perque tempus Iongius, aut in Perpetuum Pro Sternatur. Eadem, quae de medicamentorUm virtute modo diximus, de venenorum Valent effectu, sunt qUe haec Ρα-riter relativa, ita, ut corpus idem, Sub certis circumstantiis, jam Venenum, jam indifferens, jamque pharmacum e S Se POSSit. Maxima autem tum in Venenis , tum in pharmacis adsUetudinis est Vis g. 73. IV.) , adeo, ut atrocissimae et-

iam substantiae Usu diuturno innocuae reddantur , ipsaqUe medicamenta, longiuS Propinata, suam Perdant relativam efficaciam. Joh. Chr. G. ACHERMANN : institui. therapiae gene

293쪽

SEc T. II. DE RELIQUIS PONDERAB. I cITΑΜ. 275 g. 219. Sanguis ut incitamentum. Primarius inter stimulos vitales ipse certo

est sanguis cf. 1ο4. , qui inde ferme a primordio embryonis , usque Ultimum vitae indivi duae momentum, singulas Vivificat partes, in-qUe Spontaneam Pro Vocat actionem. Concitat autem Sanguis vitales organorum functiones impulsu mechanico , actione Chemica et oppositione dynamica . Commovet enim arteriarUm pul-SUS organa, quo ad Suas, ut BICHA Τ de Encepti α- Io praecipue ostendit ' , provocantur functiones. Μajoris tamen momenti Chemica sanguinis est actio 'a etenim rubser tantum Sanguis Concitantibus gaudet viribu S , Veno SuS Vero deprimentem potius exerit Vim. Inde igitur est, quod in fusus in arterias cerebri niger sanguis animalia mox inter 11ciat; quod ea organa, quae uberioro sanguinis rubri irrigantur quantitate, ceteris intensiorem possideant Vitalitatem ; quod Partes, in normali statu omni ferme Sensu destitutas, oborta phlogosi, qua Sanguine inundantur Pu-hro , sonsibiles fiant ; quod denique Vitalis senor-giae intensio pari generatim gradu se hahoat Cum sanguinis, rubrcte Pr Recipue ejus partis 3109.b quantitate. Eaedem observationes, atque ea , quae d vitalitat si jus humoris diximua g. Di. , dynamicam actionem O Stendunt. Quantum autem arteriosus sanguis vitalitatem Possit restauraro, e Xpserimenta o Stendunt Cel. a HVΜBOLDT. Coronim , et alii etiam musculi , arterioso sanguini immorsi , incitabilitatem reciΡiunt amissam, quod quidem cruor Venosus Ionge minore Prae stat gradu ' θ.

294쪽

276 LIB. II. CAP. III. IN cITA M. SPECIAL. CONSID.

Humores secreti ut incitamenta. Quemadmodum humores animalis corporis β. 103. per Specissi cum organorum energiam Parantur cf. 197J, ita et ipsa haec liquida ti i-tuales sunt et specifici Certorum organorum stimuli , functiones eorum Suscitantes. Sic humor gastricus famis suscitat Sensum , atqUe simul Ingestum digerit cibum; succus Pan Creati Cus et bilis intestini tenuis proVOCant actionem , et adjuvant simul qualitatibus suis chemicis chylificationem ; humore S genitale S Se Xualem COncitant instinctum, et poniant tales in partibus muliebribus conditiones , quae Pro Conceptu requiruntur. Quia autem humore S Secreti per specificas organorum qualitates Paruntur , ipsi etiam ab istis minus disserunt; inde ergo est, quod

Ditis, urina et C. , donec Con Sueta S non deserunt vias , Suamque ConserVant nati Vam indolem , partes organicaS minime adiiciant , et varias suscitent adfectione S, Simul a C COn SuetaS deserunt ViaS.

Augent quidem Secretorum humorum s limuli corporis totius incitationem, Si quidem partes quae viS, DerVOrum OPe, dynamice sint juncta o ; localis tamen Prae Valet incitatio , quas ad certas provocat functione Set Sens Um Coipo reum , mitius initio , graVius tandem , atque molosto adstipit. Sic nOS urget Sen Sus famis, sic quo compellimur ad eXCernendam urinam, alvum etc. Habent autem Secretiones ipsae, qua-

295쪽

SEc T. III. DE e ALORIS ACTIONE. tenus ad conservandam mi Stionem organici corporis faciunt, atque certam elementorum Pro portionem in fluidis et solidis sartibus servant, Variam in totum organismum relationem , unde secretione aliqua impedita, Vel alia exaltatur Vicaria secretio, vel vero laeditur vita indivi

SEcΤ. III. DE CALORIS ACTIONE.

g. 221. Caloris natura.

Quid calor proprie sit, an principium sui generis calori cum , an idem cum luce aut distinctum quid , an lucis peculiaris modus , an

immaterialis et mere dynamica efficientia , seu virium e Xpansivarum manife Statio, a naturae scrutatoribus decidi necdum potuit. Id tamen observationibus probatum habemus , caloris Phaenomena cum imponderabilium actions g. 9.) congruere , atque e XPanSivis se manifestare viribus. Etenim pondere, in sensus incidente, calor destituitur; adhaeret materiis hactenus,

Ut per Se et pro se nunquam e X istat; senetrat materiem omnem, non tamen spatium aliquod occupat; sole St e corpore eodem , Praesentibus adminiculis necessariis , in infinitum ovolvi; denique oppositus est cohaeSioni : expandit corpora, mutat solida in fluida, atque haec in substantias aerisOrme S. Oritur autem sensibilis calor: IJ Cum vis expansi V a , mutata Cohaesione minuitur : ubi

igitur corpora elastica uero fortiUs comprimuntur; vel ubi solida corpora clignum, metalla,

296쪽

Iapides sibi atteruntur; dumque fluida in solida vertuntur crystallisatio J , aut aeriformia in liquida vertuntur corpora synthesis aquae . 2

Augo tur songibilis calor etiam tum, ubi e XI an- Siva vis, mi Xtione mutata, minuitur: ubi igitur talis accidit operatio Chemica , qua Contractiva oxygenii vis inflammabilium do vincit ox Pan si vas Vire S g. 7.J, quod Sub Corsorum Oxydatione, sub combuStione et fermentatione, et tunc otium contingit , cum acida concentrata

aqua miscentur. - Dum Calor materiam expandit, cohaesionem tollere, et corporum individuorum existentiam sufferre adnititur, cui tamen nisui contractivae se opponunt Vires. Pro movet efficientia eadem chemico S Pro CESSufi, Solutiones et fermentationes , atque efficaciam Galvanicam et electricam. Habent autem Corpora varia diversam ad calorem relationem : sunt

enim aliqua, quae eum facilius ad alia transmittunt corpora, cum alia efficientiam istam difficilius conducunt 'o ; nullum vero datur Corpus, quod calorem penitus coerceat SeparetJ,

imo testantur experimenta Rum fordii si Henryi, calorem ipsum etiam vacuum Torri-Cellianum Permeare , unde immaterialem eius naturam comprobari statUunt ). Diffunditur calor liber in corpora vicina Continuo, donec e Xpansio istorum cum corporis calefacientis sexpansione in aeqUilibrium servenit; ot constat observationibus H. DAVY , Gul. HERSCHEL, M. A. PIcΤΕΤ, J. J. ΡRECHTL etc., Cα- Iorem eodem modo ac lucem radiatim distundi,

nocti et frangi. A calore libero, qui Sensu percipitur, latens dissert calor, qui corpora quidem expandit, ipse tamen a materia ita figitur, ut sensum non adficiat , nec in alia agat cor Pora, nisi mutata corporum Per causaS Physicas

297쪽

SEcr. III. DE cALORIS Ac TIONE. 279vol chemicas cohaesione. Habent autem corpora varia diversam Capacitatem ingendi calorem liberum , prout e Xten Sioni diversa renituntur ratione. Quia Vero fluida expandi facilius possunt quam solida , majorem etiam habent caloris ca- Pacitatem. Di Versa praeterea observatur in Corporibus diversis capacitas calorem liberum retinendi, adeo, ut varia celeritate in contigua eum dimittant corpora, unde cuique corpori Pros rius est caloris grad Us SP e ci ficu S , Comparativus) a . Latens calor corporum determinat formam nativam , quemadmodum liber solida in liquida, atque haec in aeriformia vertit Calori oppositum est fr igus, tantus quip-Ρo illius defectus, ut contractivae Praevaleant

vires, quaS SenSu Percipimus, quaeve Phaenomenis, calori contrariis semet manifestant. Oritur hinc frigus sensibile , ubi vis e XPan Si Va , mutata cohaesione, aUgetur: dum igitur corpor αsolida in liquidam abeunt formam csolutio crystallorum , fusio, liquefactio); ubi liquida in

M) C. SPRENGEL : instit. physiol. I. P. a 29. a, HILDEBRANDT l. c. I g. 707. 7 9. 3. 222. Caloris actio. Ad vitalos stimulos externus calor referri omnino debet: sine certo enim Caloris gradu omnia obriges Unt in natura; Videmus plantarum vitam hyemali interrumpi frigore, et muΙ-las animalium species caloris defectu insopiri

298쪽

28o LIB. II. CAP. III. IN cIΤΑΜ. SPE cIΛL. cONSID. vernali autem calore Omnia reSuscitantur, Virescunt campi frugiferi, et prodeunt animalia os uis hybornaculis. Quam amicus Sit calor vegetabilibus atque animalibuS, Peregrinatorum teS- tantur obser Vationes, quibUS constat, eas mundi

Plagas , quae a solis maXime distant, plantarum

ot animalium Varietate ac numero ab Undare,

cum Polare S regiones ViX aliqua fovent phaenero biota corpora. Sola de in Zona torrida est, quae gigantea profert animalia , CupreSSum columnarem F o P s t. Et alias ingentis Proceritatis arbores. Eaedem praeterea Vegetabilium et anima lium species, quae sub caelo fervente insignem Con Sequuntur magnitudinem , in frigidis mundi regionibus ultra . Pygmaeam ViX ProducuntUPstaturam ). Est autem caloris in corpus organicum actio perinde mechanica, chemica atque dynamica. Mechanice agit calor, quatenuS Corpora EX- pandit. Resistunt quidem Phaenero biota Corpora e XPan Sioni magis, ac mortuae sic dictae materiae ejusdem consistentiae ; videmus tamen nostrum Corpus Caloro manifeste expandi et contrahi frigore. Accidit autem ea voluminis mutatio praeprimis in humoribUS , siquidem liquida caloro facilius expandantur quam solida g.

et21. . Fieri hinc cernimus , ut facieS , ceteraeque corporis Partes calore turgeant, et concidant

frigore; annuli, qui digitos stringunt sub altiore temperatura , frigore decidunt. Α vario etiam temperaturae e Xternae gradu varium depondolsanguinis Volumen cg. 1ο5. , et ipse etiam vita- Iis turgor , aliqua saltem parte, ab externo determinatur calore. Cutem frigore con Stringi, sic dicta anserina cutis ostendit; contrahitur

enim tum adeo, ut crinium Bulbi 3. 147.o magis promineant.

299쪽

SEcr. III. DE cALORIS AcΤIONE. u8l Quia praeterea elasticitaS Corsorum Per Cα-1Orem augo tur et simul cohaesio minUitur, membrorum mobilita S e Xterno Promo Vetur Calore , tonus vero minuitur ). Major hinc est corporis agilitas sub aestivo calore; major tamen musculorum de hFeme advertitur intensiva potestas; rigent membra frigore contracta, et redduntur Partes congelatae fragiles, adeo , ut mi nima vi adhibita vitri instar frangantur. -) TREVIRAXUS : Biologie. II. p. 407. Squ.

3. 223. Clio mica caloris actio. Docet experientia quotidiana, processus Chemicos , Solutiones , fermentationes, Omnesque corporum de compositiones , ac novas Principiorum uniones Calore aUgeri et frigore minui. Inde igitur ost, quod animalium carnes aesti Votempore cito putrescant, cum de hyeme per Iongius tempus conservantur , imo testantur peregrinatores , Cervi larandi carnes in Groentandia per mense S Septem incorruptas mansisse ') ; et legimuS , integra saepe cadavera immanium bestiarum c Mammul Ohioticum ' θ , quarum secusso Asilia tantum noscimus ossa, in glacialibus reperiri in Suli S. Quia vero vitae processus cum perenni j Ungitur materiae permutatione s g. 67. ) , cumque

perpetuae vigeant in corporibus individuis ana-Ιyses et synthes e S , manifestum est, Caloris e X- terni actionem chemicam insignem esse in organica corpora. Intelligimis hinc, qua ratione calor reproductivam augeat in Plantis et ani-

300쪽

nor temperatura, qua adfinitatum Chemicarum

minuitur lusus , vegetationi sit inimica. Efficit

quippe calor expansione Sua, ut sub Stantiue os Positae Sem et penetrare , et in se mutuo agere possint, cum frigus particulas Coercet et mutuum impedit contactum. Chemica haec caloris actio unam etiam constit Uit causam, quae efficit, ut morbi varii, sub quorum decursu ni SUA in putridam dissolutionem evol Vitur, aestivo Praeprimis grassentur tempore, frigore hyemali Plurimum mitescentes. Inde etiam anti septi-C a frigoris virtus quam certis sub circumstantiis exerit , a medicis practicis dudum agnita, et recentissimis observationibus confirmata , intelligitur. Re nituntur organismi , perfectiores praecipue, caloris et frigoris effectui, adeo, ut homo diversum perfΘrre possit temperaturae gradum

3. 45. ; si tamen caloris aut frigoris nimia fuerit intensio, tum, ut ambustae aut congelatae Ostendunt partes, mistio organica, atque Vires vitales simul destruuntur. Pessimos esseCtus au tem ponunt mniores caloris et frigoris gradus tunc , ubi repentina fit temperaturae mutatio , , quo organica materies e X mctiore e XPansionis statu ad contractionem maximam, aut vicissim cogitur.

, HUMBOLDΤ l. c. II- p. 2 .f. 224. Dynamica caloris actio. Praecipua est caloris potentia, qua imponderabilium more, summa cum celeritate, in Vitales agit viros. Exigunt omnia animalis Corpo-