장음표시 사용
301쪽
ris systemata certum caloris gradum , ut eorum servetur vitalitas, Si quidem sine hac efficientia lusus tollatur inter vires expansivaS et Contractivas , quo ipsa ponitur Vita individua et uni-Ver Sa g. 11. , et vitalis simul oscillatio 3. 213.
n. 2.9 SUSCitatur. Observatur autem generatim, irritabilitatem musculorum calore minui , atque nervorum Sensibilitatem eadem exaltari efficientia, cum frigus contrarium ponit effectum, ac una re productionis retardat processum 222. . Videmus hinc, climatis diversi isto respectu in animalia et hominem influxum. Populi, qui Zonam torridam incolunt, viribus doriciunt muscularibus , et habent nervos admodum mobiles, estque ipse etiam cellulosus textus debito destitutus tono et advertitur languor virium et functionum, vitae inertia et quietis amor, animus effeminatus, atque nimia in Pathemata varia proclivitas ). Ρolares vero populi insignibus gaudent muscularibus Viribus , nervosum autem Sy Stema exigha apud hos praeditum est receptivitate ; ingenii hinc fatuitas , Sensuum
torpor, avaritia, animi crudelitas , amoris et quorumvis adfectuum defectus. Aliter Vero resse habet in Zona temperata, ubi maximum Viget inter irritabilitatem et sensibilitatem, ipsamque reproducti Uam Potestatem aequilibrum , atque homo maximam sui consequit Ur perfectionem. Summa hic viget partium proportio et cernimus Pulcherrimas corporis formas ; rariores hic sunt morbi, ex alienata res roductione oborti , estque vita in moderato climate coteris paribus diuturnior ; musculorum robur animo respondet
firmo ; intellectuales denique facultates maxime
hic eminent, Unde Scientiarum et bonarum artium solum maternum ipsum semper fuit clima temperatum η' .
302쪽
cina docent experimenta, Pro ConServanda musculorum incitabilitate requiritur Cor enim ranarum , Piscium et aliorum animalium,sua sponte non ampliuS Pulsans , Stimulo Galvanico tamen adhuc concitandum, omnem amisit irrita-hilitatem , ubi in aquam , ad 8 gr. R. refrigeratam, immergebatur; coepit autem Sua sponte iterum pulsare, Postquam aquae 53 gr. n. immersum fuisset, adeo, ut intra minutum 5o numerari potuerint pulsus a). Exhaurit autem intensior caloris gradus vitalem mUSCulorum vim,
tum vel maximΗ , ubi post frigus Praegressum subito adhibetur b) ; inde etiam est, qUod mem
Dra congelata gradatim non ni Si et cautissimo Calefieri do boant, omni secus spolianda vitulitate. Agit intensior caloris gradus initio ut sit
multas , contractiones suscitans musculares , unde Cordis et arteriarum pulsus , ut FORDIcE , aliique adverterunt naturae scrutatores, in tempexatura calidior se ad duplo 'majorem et amplius
Hugentur numerum c). In balneo tamen calido , ut MARcARD observavit, pulsuum sappe de Cre-SCit numerus , quod auctae perspirationi Culaneae adscribendum facile videtur d). Ubi v ro calor intonsior diutius egerit in animale corpus, irritabilis exhauritur vis, et ipsa etiam reproductiva energia tandem labefactatur. Videmus hoc aestivo tempore , ubi corporis Vires Saepe Penitus prosternuntur, aurae frigidioris benef1cio iterum restaurandae. Plantae , quae artis ciali urgentur calore , citius quidem fructificant, citius tamen arescunt ac in solo nativo. Id ipsum valet de Brutis animalibus deque homine , fervidas regiones incolentibus. Inde etiam intolligi tiar, quare fomentationes frigidae in hae morrhagiis passivis , ubi vasorum capillarium irrita-
303쪽
SEcae. III. DE cALORIS Ac TIONE. 28sbilitas iusta dos lituitur intensione, Optime con ducant; sic etiam Prostratae in febre typhosa vires irrigationibus frigidis subito eriguntur.
Systemati autem nervoso magiS amiCUS est calor, inimicum frigus. Est igitur calor Salutare remedium in adfectionibus nervosis ; hinc etiam est , quod hominibus multum sensibilibus et debilioribus calor aestivus , modo nimiUS non Sit, optime conducat, adeo, ut eo tempore ab adfectionibus suis rarius dive Xentur, et Cor-POre etiam pinguescant, ingruente vero IIFem ΘPejus habeant. Contraria ratione ii habent, qui irritabilis sunt temper omenti et robusti corpo ris ; istis enim hyems amica, atque aestas inimica esse solent. Ceterum et caloris effectus , qui medio gradu proficuus maxime est, a con Stilutione individuali , a temperamento et ConSuetudino dependet. 3 Car. Fer. BECHER'S Abliandi. v. d. Wirhungen d.
avs Seren Warine u . Halto aur d. lebenden Mons chen. Gotting. 18o4. 8. P. IOB. SPa. ') Eminuerunt in frigidioribus regionibus philosophi, mathematici, naturae Scrutatores Newton, C Operinnicus, Linnaeus, Boerhaave, Halter, Hantetc. . In calidiore autem eaelo poetica , muSica et ea opulchrae arte S excultae plurimum fuerunt, quae Vivaci egent phantasia et libero imaginationis usu.
304쪽
In cognita quoque in diem hodiernum Iucis
est natura. Credebant Prius PoSt Newtonum, lucem , tanquam SUB Stantiam Subtilissimam, e sole emanare, Cum alii systema vibratio nis, a Christ. HUYGENS et Leon. EULER Proditum, Sequebantur, Credentes, aetherem undique dissusum a corporibus lucentibus tales ac cipere motus , qui in nobi S eam SV scitent sensationem, quam lucem Compellamus. Sunt alii, qui cum L AVO ISIER Peculiare constitu
unt Iuminis principium, atque alii, qui idem
ΘSse statuunt cum calorico . Denique tenent plurimi hodierni aevi naturae ScrutatoreS, ut ΑΗ1saeo TELES olim jam docuit g. 27. n. .6.) , Iumen materiam haud esse, verum liberam vim e X Pan Si Vam, quae Spatium complerenititur , quaeve Per attracti Uam vim sic limitata necdum est, ut materiem efficiat. Hoc igitur Sen Su ea Corpora lucent, quae Viribus e Xpansivis ita abundant , ut Per attractivas figi non Possint vires ).
305쪽
SEc T. IV. DE LUCIS ACTIONE. 287 Pugnant pro immateriali lucis Datura Se quentia: propagatur Per VaCuum Torri Collianum, et penetrat corpora densissima, modo pellucida sint; tanta propagatur c Um celeritate, ut Sino omni ferme temporis dispendio immensa Percurrat spatia; diffunditur contra gravitationis legem g. 6. D. Siquidem omnem in directio nem radiatim dispergatur : denique omni destituitur pondere. Defendunt alii , Corpoream ess ΘIucem, siquidem iter Suum cum aliquo tamen temporis dispendio perficiat; cum motus ejus Per corpora varia imPedictiUr, et diversam accipiat directionem, refractionem, refleXionem; cum levia Corpuscula moVeat et dispellat, at quo chemicam corporum indolem mutet ): tandem voluit BONVO IS IN pondus etiam advertissct
que Plures ob Servare haud poterant.
Est autem lux vo I p r i m i t i v a , seu in iis
corporibus advertenda, in quibus phaenomeni
ejus causae incognitae quidem ) s Uscitantiar.
Primitivam lucem edunt sol et alia nefors CaeIestia Corpora ; apparet ea etiam in corporibus ardentibus , candentibus, aut lenta combustio nodestruendis phosphorus, lignum et Carne S Putrescente S ; lucent etiam aliqUa Phaene robiota. CorPora, Pi SeeS, in Secta , vermeS , marini Praecipue Pholades, Medusae, Mollia Sci); denique edunt lucem oculi nonnullorum animalium. Alia est lux refle Xa, quam corpora, lucenti hus corporibUS illuminata reddunt, quaeve intensione Solum, et staminum diversa Proportione a primitiva differt luce. Varia etiam diversorum Corporum est ratio erga lucem : aliqUa plus aut minus rectilineam admittunt propagationem , et dicuntur Pe II Ucida, tranS Parentia, dia phana; alia rectilineam cohibend
306쪽
u88 LIB. II. CAP. III. INc ΙΤΑΜ. SPE cIA L. coNSID. Propagationem, et CompellantUr ΟΡ a C a. De istis alibi plura praecepturi, id saltem dicendum est, quod luX , tanquam liberae e XPan Sionis manifestatio, coliae Sioni Sit opposita : namque e centro ad Peripheriam radiatim, praetermissa gravitationis lege, e X currit; adnititur o Xygenium, tanquam principium contractivum 3. 7. , devincere , unde ano Xydantem prodit virtutem ;evolvitur ex eo etiam lux , ubi Oxygenium cum
inflammabili principio maiore aliquo nisu jUngitur , veΙ ubi elasticum aliquod fluidum as
res ), Potenter Prius com Pre S Sum, Subito e X- panditur. 3 HILDEBRANDΤS dynam. NaturIehre. II. gg. 5D.
-- ΗΑLLER : Elem. physiol. V. P. 444. a) Ueber d. cliem. Zerlegung d. Luithreis es. p. 234. g. 226.
Μagnum certo est IV minis in corpora varia imperium. Ostendunt enim Vassa Ilii si Chas alii observationes , crystallos salium in luco foro sola oriri. Manifestior adhuc est imponder bilis istius influxus in Plantas, quae in tenebris nisi atmosphaera ambiantur tali , qua oi nil ammabilibus , o Xygenium prolici cientibus , ab indat principiis) nullum exhalant oxygenium; cumulato autem o Xygenio differentiam por-dunt necessariam, labefactatur Pro CeSsus organicus , et amittunt VaSa nece S Sariam, qua aquam in sua resolvant principia, energiam. Ρallescunt hinc plantae a luminis defectu, ut ipse jam docuit AR Isaeo TELES 'θ: redditur perspiratio mor- Bosa, cum αZOticum et carbonicum continuo ex-
307쪽
SEcr. IV. DE LUcIS ACTIONE. 289halant ; impeditur oleo sarum et resinosarum substantiarum genesis, et pereunt tandem Si vero plantae eaedem influxui tu Cis, ante quam
Penitus pereunt , e X ponuntur , Pristinam recuperant vivacitatem et nativum, proriande Vir entem cOIOrem, quod ipsum, Ut SENNEBIER, TESSIER, HUΜBOLDΤ et VAS SALLI testantur, etiam Iampadis praestat lumen a Virent tamen Plantae Profundius saepe, optimoque vegetant in Iocis umbrosis et humidis , et invenit cel. a ΗUΜ-BoLDΤ in profundis terrae Visceribus Varias plantarum Species, quae Pulcherrime virescebant b). Id autem phaenomenon Cel I. SENNERIER, INGEN- ΗΟUSS, HUΜΒΟLDΤ ef TREVIR ANUS aeris inflammabilis quantitati, quae atmosphaerae eorum Iocorum in e St, quaeVe lucis supplet defectum, adscribunt c). Nec minor est lucis efficacia in varias animalium classes. Etenim intensitas coloris ea proportione increscit in animalibus diversi generis, qua luminis major est vis, et amittunt Bruta et ipsi etiam homines, qui sub frigidior o vivunt caelo, hyemali tempore colorem profundum d). Ad aequatorem enim solis radii verticaliter incidunt, habentque multo majorem intensionem quam in dissitis a linea meridiana locis, ubi angulus incidentiae eo acutior fit, quo magis
quo climate animalia , fera Praecis Ue , Colores mutant, adeo , ut aestate ProfundiUs tinguntur plumae et pili, iterumque expallescant hyemis
tempore. Runa arborea L. , radiis solaribus Oxposita, ut notum est, Virorem perdit floridum,ot tingitur atro ferme colore. Illae de in humanae cutis Partes, quae Vestibus non teguntur,
ab intensiore lucis aestiValis influxu profundo I ENHOSSET Physio I. mod. Vol. II. T
308쪽
α9ο LIB. II. CAP. III. IN cIΤΑΜ. SPECIAL. cONSID. tingUntur colore , iterumque e XPalle SCUnt hyeme. Anoxydans luminis effectus per id porro f1rma tur, quod solares maculae cephelides o per acidum oxymuriaticum Prae Caveri, et PraeSentes otiam tolli possint e) , estque notissima ob Servati O , memoratum acidum a lucis radiis,
o) Adstruxit BEDDOES, colorem aethiopum acido Ο2ymuriatico intra paucum tempus dealbari posse. Ρ r o-elias ha 'S Lehrs. a. d. Physiol. d. M. I. Auss. II. q. 573.).
g. 227. Dynamica lucis actio. Etsi stimulus lucis tam necessariuS Pro SuScitanda individua animalium vita non videatur, quam aeris et Calori S incitamentum , Observationibus comProbatum tamen hahemus, ossicistitiam hanc phaene robiotis corporibUs, atque adeo ipsi etiam organismo h Umano necessariam hactenus e Sse, ut defeCt Us ejus pariter, ac nimia intensio, Seu haec Positiva sint seu aeolativa, manifeSte no Ceant. Quemadmodum veram nondum no Scimus Iu CiS naturam g. 225. ,
ita nec actionem ejus debite perspicimus; id tamen certum est, imPonderabile isthoc peculiari
309쪽
SEc T. IV. DE LUCIS Ac TIONE. 29 pollere vi, quae Plerisque, aut Omnibus plane organicis corPOrib US , ut reliqua incitam nia, sit necessaria; quae caloris, electricitatis, aes risot omnium e X ternarum vitae conditionum che
micum atque dynamicum effectum Peculiari modificat ratione, atque simul vitalitatem conservare rid juvat , subquct certis circumstantiis Oxaltat aut deprimit. Agit autem lux praecipUe in sy Stem a ner-
nimali corpore exerit eis octUs. Positivam lucis in nervos potentiam Humboletiana evincunt experimenta , quibus constat , sensibi-1itatem isto consumi stim uulo θ; notum praeterea est , qualiter IUX iridis eXpansionemot pupillae contractionem Su Scit et , sternutationem concitet , et retinae minuat receptivitatem. En cephali ἱnflammationes , quae ab insolatione oriuntur, radiis solaribus, in caput vorticaliter incidentibus, adscribendae praecipuo videntur. Idem lucis gradus, qui hominibus sanis gratUS est, Sensilibus, Vel adfectionibus
nervosis obnOX iis, molestos adducit effectus. Inde etiam est , quod animalia aegrotantia um-hrosa exquirant loca, et Plantae tenerae, qua in eadem temper ret Ura, umbra tamen munitae , optime convale Scunt, mOX Pereant, ubi radiis solaribus exponuntur. Cel. I. Petr. FRANK do aliqua refert domina , quae a Sthmate nervoso Iahorabat, Et simul Vocem Cum Ortu Solis amissaeat, quam Cum Occa Su iterum recuperabat ).
Ob luminis solaris defectum aegri noctu pejus
habere videntur. ASthma ne PVosum nocturno
tempore plurimos facit in Sultu S , et omnes forme aegri, qui e X isto Pereunt morbo , ut propria
constat experientia, noctu SUTOCantur. Oh sorvarunt medici Practici , febrium malignarum T et
310쪽
epidemias post eclipses solis erupisse. a). A defectu luminis clitorosis, rhachitis , adfecti Ο SCrois Phulosa et c., quae in magnis Urbitius frequentius occurrunt, repeti POSSunt; videmus Prae terea eos homines , qui in subterraneis locis multum morantur, pallidos esse et morbidos. Varii dein colores diverso modo in homines Ua- Tios agere videntur, ut Peculiares hominum et Brutorum animalium idio Syn Crasiae ostendunt. Videtur etiam luna magnum habere in organica corpora effectUm , quod somnambuli, epi-Ιeptici, aliisque adfectionibus detenti ostendunt. Observavit etiam RAΜAZZINI , aegris 3 Plurimos sub eclipsi lunae morte subitanea abrepto S b .
de lucis in corp. bum. Vivum praeter Visum efficacia. Gotting. 1 98. 4. - Ejusd. VerSuch einer Geschielite d. Lichtes , se in os EinfluSSe S a. d. geSammte Natur u. a. d. inens chl. ROrper, ausser dem Gesichte betraelitet. Os.