Physiologia medicinalis

361쪽

SEc T. I. FUNeTIONUM CONSIDERATIO. 343ditatis ot partus terminus, febres et alii Per IO- dici morbi. PQ Uliaris organorum et sanctionum illo estne XUS dynamicus, quo id officitur, ut ab eadem

Causa simul incitentur , pluresque actioneS mOX Se excipiant, ad sociatio dictus. Est autem functionum ad sociatio in organismo animali ideo Decessaria, ut Tiritura, quae Par Simon Icte amat legem, impulsu unico plures consequatur sines, utque organa plura, ad unam eandemque functionem conspirantia, uno eodemque stimulo provocari in actionem possint. Sequuntur ad sociationis Iegem e congenito nexu singulae Par tes , quae ad Compii Catas Conferunt functione S, ut in apparatu respirationis , in organis dige-Stivis etc. videmus. Alia autem viget adsociatio, quae exercitio et consuetudine adquiritur : sic motus muSCulare S per Scium exercitium sibi ad sociantur ita, ut primo tantum voluntatis opus Sit impulsu, cum membrum aliquod vel totum corpus succes Sive mo Vere tutendimus ; sic etiam

ideas simul perceptae sibi junguntur.

, g. 242. Consensus. Synergia. Sym Pathia. Alter organorum dynnmicus est ne XII S, qui e congenita et praestabilita partiun infor nnatione nascitur , nusquam Per adsuetudinem volexercitium adquirendus. Dicunt nempe C O n-S en Sum eam partium remotarum saeuitatem,

qua illatas mutationes sibi mutuo cum municare,

362쪽

β 4 LIB. II. CAP. IV. DE SINGUL. VITAE REL AT. Aeque mutuo concitare valent. Restringitur autem ea organorUm relatio , quae in sano et mores kOSO 'tatu summi est momenti, vel ad sensationem solam, vel Vero organa, in ConsenSum adducta, ad actionem Simul provocantur AF n er-gi α); datur praeterea consensus e qui in statu aegrotante Solum advertitur sympathia

morbo Sa . Praecipua consensus causa in systemate ner-VOSO POSita est: cum nempe nervi, qui Plura adeunt organa, ex eodem oriuntur ramo, aut saltem conjuncti ita sunt, ut efficientiam vita- Iem communicare facito possint, nexum Ponunt dynamicum inter partes , adeo , ut una Concirtata, aliae mox participent incitationem. Ne Xuctis te norvorum efficit triplicem consensus Spe 'ciem.

a) Ponuntur organa vitae animalis in con- Sensum: Sic coarctatur pupilla a luce intensiore, ob ne Xum seculiarem, quem nervi ciliarses cum Optico nervo habent; nervus DBSΟ-ΟCularis , qui ramus est Paris quinti , eum ponit inter oculum et nares Con SenSum, ut ii, qui solem intuentur , sternutent; amau- rosis et aliae visus adfectiones ex uno in alium moX propagantur Oculum, ob ne Xum Peculiarem, quem nervi optici in chiasmate accipiunt. Bb Nexus ille nervorum, quo Sy Stem a se rebrale cum gangliorum conjungitur Systemate c9. 18 i. , id efficit, ut organa vitreo

sensiferae Cum organis vitae roproductivae in con Sensum Donantur, quod quidem in aegrotante statu, ubi ganglia, Ut Semiconductores , bioticum non amplius Separant,

frequentius accidit 3. 185H. Ob ne Xum Pe-

363쪽

SEc T. I. FUNcTIONUM e ONSIDERATIO. 345 euliarem , quem nervi phrenici cum pari quinto fovent, naribus irritatis sternutatio

cietur. Viget in morboso statu maximus inter cerebrum et Ventriculum consensus et in-nammato aut Compresso encephalo vomitu sequitur aerugino Sus , et por ducit stomachi adfectio , ut in saburra toties videm US , cerebrum in consensum. Adfectiones hypochondriacae et hysterismus, in gangliorum Sy Stemate residentes, Sensum externum atque internum in compa Ssionem adducunt. Plurimas autem sympathias inter organa vitas utriusque ipse ponit nervus sympathicus '), qui modo ut semiconductor, modo Vero ut Verus Conductor , nexum ponit inter Cere-Brale et gangliorum systema g. 181. o. Jungi

tur enim Cum nervo Vago, Cum nervis Ict-ryngis et oesophagi : inde ergo fit, ut tussis

Sympathica oriatur a ventriculi saburra , et vicissim tu sis intensior vomitum concitet δinde etiam est, quod a sordibus primarum viarum et aliis ejus adfectionibus rauca rod- datur vox, Vel plenaria aphonia inducatur peX ea etiam causa vomitus oritur ab ido in naUS eo sis, ab Odoribus ingratis, et a fauci bus irritatis. Nectitur idem nervus cum par ῆquinto, quod oculos, nares, Cavum oris et dentes adit, ponitque has partes cum tutio intestinati in sympathiam. Advertimus hinc: a vermibus et saburra, in alimentario tubo haerentibus , pupillam dilatari , caecitatem Oriri, pruritum narium , salivae adfluxum uberiorem, S reporem ingratum, dentium clo Iores ac stridorem et c. excitari. Cohaeret is nervUS Porro Cum nervo ischiadico , quo viscera abdominalia cum extremitatibus inferioribus in sympathiam Ponuntur: Videmua

364쪽

54 , LIB. II. CAP. kV. DE SINφUL. VITAE RELAT. ex eo dolores colicos, di arrho eam, ischuriam etc. oriri, cum pede 3 refrigerantur, atque Ρaralysin Saepe in alterutro pede Su- Pervenire , adfecto hepate aut liene .cJ Maximus autem viget consensus inter organa re productiva , siquidem ple XUs systematis abdominalis inter se varia ratione conjuncti existant g. 18o. ). Vix enim una hujus systematis pars Sine aliarum CompuS-sione adfici potest. Efficitur autem hoc organorum dynamico nexu , ut functiones re- productivae in harmonico Serventur Concentu, quo conspirare ad universum debite possint organicum processum. Plurimae Sympathiae, quae in his vigent orguriis, Pereo S sotii videntur nervos, qui vasa ambiunt sanguifera g. I54. , unde Scriptores nonnulli partium consensum a vasorum Communi O- ne repetUnt. FreqUentes autem sunt, in statu praeprimis aegrotante, inter organa res roductiva sympathiae , Phaenomenorum et Symplomatum Variorum causae. Sic localis ventriculi aut alterius vis eris adfectio , inflammatio , Suppuratio et c. uni Ver Sum Systema arterio sum, ipsumque cor in Con Sensum trahunt, suscitant febrim. In tuli nexu Sunt rene S Cum utero , cumque tubo intestinati; unde iis inflammatis omnia fere Viscora abdominalia inflammantiar, et oritur saepe ischurire , tubo intestinati adfecto ;Suppressis dein menstruis , vel fluxu haemorrhoidali , mictio Cruenta frequenter Ob oritur. Sing Ularis dein viget inter uterum et

lent mensium suxu imminente, et Secernunt

lac, graviditate increscente. Quantus praeterea tum uteri , tum organorum urOPO eti-.

365쪽

SEcΤ. I. FUNcTIONUΜ CONSIDERATIO. 347 Corum sit ne XUS cum Ventriculo , vomitus et alia ejus concesta Culi Symplomata , a graViditate, aque renum et vesicae calculis su Scitata , ostendunt. Denique innumeri sunt inter partes res roductivi systematis consen-SUS , redeo , ut omne ferme organon singula in compa Ssionem adducere pos Sit organa. Altera Consensus causa posita est in parti-Um similitudines , unde communis physiologorum e St Sententia : organa ea, quae ad idem Perti- inent Sy Stema, quae eandem habent fabricam, atque eandem virium informationem, semet invicem incitare , adeo , ut Sanae et morbo Sae actiones sibi succedant ' . Valet id de membranis, deque omnibus superius descriptis systematibias. Idem enim stimulus , ob similem receptivitatem, effectum suum per universa ea SVS temata Pro P Igare. Solet. Inde igitur est, quod adfectiones Variae , inflammationes , rheumati SmUS , SCYO-

Phulae, rhachitis, syphilis etc. integra m OX Id ficiant Systemata. ) BURDACH S Physiologie. q. 163. ) SPRENGEL: instit. physiol. l. 74. P. a 3 D.

366쪽

asl LIB II. CAP. Iv. DE SINGUL. VITAE. RELAT. SEc T. II., DE ΤEMPERAMENI IS. 3. 243. Temperamentorum e X Positio. Diximus paulo superius g. 239. , functiones singulas in quibusvis individuis . aliquid habere Peculiaris , ipsamque actionum vitalium intensionem et modum ita di 1ferro , ut homo omnis

Propriam habeat constitutionem. Eadem autem differentia in generalibus quoque advertitur Vitae manifestationibus, adeo, Ut unam Prae Teliquis eminere videas , simulque peculiaris adsit

erga reS e X terna S re agendi Potestas, unde Varia nascuntur te in Peram enta.

Infinitis quidem modis temperamenta dinferunt, prout quippe sensibilitas , irritabilitas

Et reproductiva vis ad se invicem habUerint, et ipsa etiam Org orum singularium constitutio Organicum miliaverit Processum ; Unde merito jure infertur, cuique homini suum esse temperamentum ). Hoc tamen non ob stante , generales quidam observari possunt in hominibus characteres , qui Physicam et PSychicam determinant natUram, qUi Variam ponunt orga influxus externos relationem , qui individua varia ad di Versos praedi Sponunt morbos, atque hos ipsos singulari modificant ratione. Agnoverunt igitur naturae ACrutatores omnis aevi, temperamenta aliqua dari generalia, quae modo considerahimus. 'γ ΗΑLLER : Elem. phys. II. P.

367쪽

SEc T. II. DE TEΜPERAMENTIS. g. 244.

Temperamentorum divisio. Varia viguit in scholis diversis temperamentorum divisio, nec in hodiernum adhuc diem Physiologorum congruunt, quod hanc attinet quaestionem, sententiae. Constituerunt veteres tempe- Tamenta n OVem, quae a quatuor Empedoclis.

qualitatibus s3. 27. n. 1. ,Varia ratione combinati S, repet ant. Schola dein G α Ι e n i c a g. 27. n. 1 O. quatuor Pos Uerat elementa, et totidem humo Tes cardinales , quibus etiam tot adscripsit tem Peramenta : temperamentum Phlegmaticum frigidum et humidum , ab aquae et muci ubertate ; sanguineum, calidum et humidUm, a sanguinis abundantia; cholericum, calidum ot siccum , a bilis copia ; denique melancho - 1icum, frigidum et Siccum, ab atra bile repetebat. Supervixit ista temperamentorum divisio Ιongam omnino aetatem, e StqUe nostro adhuc tempore reliqui S u Sitatior. Ea autem sanguinis elementa, qucte Veterum opinione ipsam constituant tem Peramentorum Cctu Sam , Η ELAMONTI Us 'o , STAΗL, Frid. HOFFΜANNUS , alii quo plures impugnarunt; maXime Vero et in hac physiologiae parte cel. meruit HALLE RUS , ostendonstomporamenta ab iis Cardinalibus humoribus ro- petenda minime ESSe, Si quidem Sanguis eas di torontias mistionis haud exhibeat, ipsaque humorum conditio a Solidorum actione plurimum depondeat '' , adeo, ut irritabilitatis ratio otvitato robur considerari Praecis Ue debeant. Ro-potebant igitur i. Clio Iericum a partium so- Iidarum robore cum natura irritabili conjuncta;

l. melancholicum hysteri cum , hypochoniadriacum ab indole partium Solidarum adprimo

irritabili cum debilitate; t. Phlegmaticum

368쪽

sso LIB. II. CRΡ. IV. DE SINGUL. VITAE RELAT. α dobilitato cum parca irritabilitate; t. h a e ο- ticum quadratum, rusticum a robore sartium solidarum Cum minore sensibilitate. Diversam de in Varii Scriptores proposuerunt temperamentorum theoriam et divisionem a J ;quatuor tamen G a I e n i c a temperamenta plurimos adhuc habent fautores. Rec septas igitur nomenclationi nostram quoque adcommodabi-mUs temperamentorum divi Sionem , ea tamen lege, ut humoriam mixtionem et parti Um singularium conditionem pro suprema differentia et causa interna haud constituamu S, ad generales vitae manifestationes potius reflectentes g. 243 . Isto hinc respectu temperamenta adducemus Sequentia : moderatum, nervo Su m,

irritabile, cholericum, Phlegmaticum, athleticu m. Has lamon descriptiones sic intelligondae Sunt, ut Credamus, generales in variis tantum ominere individuis , Omne qUe temperamentum compositum esse , ita , ut duplicem ferme temperiem in quovis homine reperiamus b).J. B. van HELMONT: Ortus medicinae. Amst. I 652. 4.

a) Guil. Ant. FICI ER sequentia conStituit temperamenta : IJ aequale S. moderatum; et vehemens;

s. tardum. Comment. de temperamentis hominum , quatenus ex fabrica corP. et Structura pendent. GOtt. 170 i.

4 , WRISBERG et MEΤZGER temperamenta a solidorum praecipue conditione, aque Sensibilitatis gradu repetenda docent, et Statuunt l. duo : Segne s. torpidum, atque Sensile s. irritabile. Uid. Anmerheu Η a 11 e r 's Grundriss. II. g. 856.3. - DUMAS temperamenta a Praevalente energia SIS tematis nervosi, vaso

369쪽

SEcr. II. DE TEMPERAMENTIS.

rum sanguiferorum , VaSOrum lymphati eorum et systemR-tis visceralis repetit Ansangsgr. d. Physiol. Ι: p. 466. Sq. . h) Ut in temperamentis compositis intelligatur, quodnam peaevaleat, debilius praeponi, atque subjungi for

tius solet.

g. 245- Temperamentum moderatum. Felicissima ore temperies, qua Sensibilitas, irritabilitas et re productiva vis ita sibi respondent, ut debitus Virium sit concentus , nullaquovitae manifestatio emineat, Vel depressa cernatur, temperamentum constituit moderatum seu normale. Viget hic j Usta inter sensiferam et organicam vitam harmonia , debitum sensusExterni ac interni acumen , sensibilitas modorata , sufficienS musculorum robur. Functiones reproductivae convenientem habent intensi 'nem; moderatus Sanguinis circuitus; si recidum aeris respiri Um ; calor moderatus; procedunt quaevis organicae functione S debita cum energia, Uride, Ii quidarum ac solidarum partium optima Aervatur conditio , ipsaque Vitalitas organorum et systo malum debite restauratur. Corpus dotii enutritum , nec Pingue nec macilentum ; partes

singulae bene evo Iutae et iustam ad invicem hahentes proportionem; habitus denique corporis felicem exprimit mediocritatem. CaΡ illi si ocu-Ιi Brune se sentis potissimum coloris ς VultUs amoe-

hus, nec Pathematibus mUltUm obnoXius. Va1otudo firma ; morborum decursus reguIaris; vita diuturna. R dirius id temperamentum occurrit; frequontius sub caelo moderato et apud homines , quia magnis remotius Vivunt societatibus , quihus

370쪽

33a LIB. II. CAP. IV. DE SINGUL. VITAE RELAT.

etiam congenitum esse Videtur. Prava educatio, alimentorum et Potulentorum Varietas, vita deses aut nimium laboriosa, curis Plena, Pathemata et ad foctus varii, morum depravatio, Iu- mus , morbi diverSi et reliqua mala, a majorosocietate Pro manantia, normalem eam temperiem corrumPunt , adeo , ut immoderata parentum tomperies in ipsam etiam transeat sobolem. Accidoro tamen sub felici Circumstantiarum concursu potest, ut temperamentum irritabile astate Provectiore, rariuS Vero nervosum aut cho- Ioricum, et nunquam Plane Phlegmaticum, itimoderatam transeat tem Periem. g. 246. Τemperamentum ne PVOS Um.

Praevalente sensibilitate , in gangliorum praecipue Systemate, ea Ponitur animi et corporis temperies, quae temper ametum constituit nervosum hystericum, hypochondriacum ,

melancholicum . Μagna nervorum recoptivitas cum minore reactionis Potestate , generalem constituit istius temperamenti chara Clerem: Sensu Aexterni, Corso reus VeΙ maXime, mullum mobi-1os, atque facile ad reactiones abnormes susci

tandi: vigent hinc Variae idio syncrastae , alque

diversa coenaes theseos exaltatae phaenomena.

Sonsus internus insigni se distinguis acumine ;doost tamen intensiva Vis : memoria facilis , noritam n constans; magna imaginationis et phantasiae vis; magna in percipiendis rebus sagacitas, inque fractandis pulchris artibus facilitas ;clo est tamen iudicium grave, eaque habilitas, quae Pro ferendis graVioribus reqUiritur mentis 1aboribus. Animus quidem bonus , multum tamen

variabilis, dissidens, facile movendus; ira mi

nimo