장음표시 사용
41쪽
nec contendit, et petendum 8Se non ut ignoscamus irati, sed ut iudicemus. Tum fore ut ipsa desinat ira. Idem suadent Cicero lutarchus Chrysippus Aristoteles. Cicero enim Tusc. disp. IV, 78 hoc laudat . iratis)aut subtrahendi sunt ei, in quo impetum conantur sacere, dum se ipsi colligant aut rogandi orandique Sunt, ut Siquam abseant ulciscendi vim disserant in tempus aliud, dum deservescat ira'. Plutarchus vero VII p. 802 6 Tε, inquit, v κολα ειν
Aristoteles quoque idem cenSet cf. Rhet. II, 2. p. l380b. 6 stat ει ργνὶν ὁ χρυ νος Cap. XXX vituperantur homine S, qui, cum necopinata mala aut iniuriae Sibi sunt, irascantur. Hoc sacere OS ignorantia rerum . nam quid novi S Se Si inimicus noceat, amicus offendat, filius labatur, Servus peccet'. Quamque Fabius dixisso turpissimam imperatori Xcu Sationem SSe .non putavi', hanc Omnino homine indignissimam cs. Cic. of . , l). Atque aut omnia cogitandum foedam et exsecrabilem SSe vim nocendi et minime hominibus con- Venire, quorum beneficii vel Saeva mitigentur. Eandem sententiam lutarchus VII p. Si his orbis xprimit:
At enim ira habet aliquam voluptatem et dulce est dolorem reddere'. c. XXXII, 1. Hanc, quam Peripateticorum Opinionem AESSe mox videbimus, Seneca redarguit disputans non, ut merita meriti repensentur, ita iniurias iniuriis punienda e8Se. Immo ignoscendum ei. qui laeserit et laciendum more Catonis, qui cum in balneo a quodam invito esset percuSSuS, SatiS facienti: non memini, inquit, me percussum'. Magni igitur animi esse iniurias despicere et contumeliosissimum genus ultioni8, non SSe visum dignum, in quem consuleretur Nec raro tum iniuriarum morSu maxime Sentiri, cum vindicarentur illae cf. Sen. lib. I, c. 30. Plut VII, p. 806 καὶ δεῖ καταφρονεῖσθαι μὴ a Qui ειν, ἀλλὰ si αλλον ἐκείνου καταφρονεῖν c0ς ὁ ἀσθένειαν γῆσαλ sιφιέλειαν reo cέτειαν η ραθυιιίαν ὴ ἀνελευθερίαν λ γι ρας α νεοτητα αλλ s μελουντος. sine capitis Stoicorum More Sapientem Suum Seneca sic depingit lle magnus et nobilis, qui more magna ferae latratus minutorum canum Securu exaudit' lib. III, 25, sic immanis sera adlatratum canum lenta respexit'. Etiam apud Philodemum invenimus p. 66 24 similem comparationem καὶ τω μἐνκ Γνων Tρος ας ληρας, αν Lot ρος αυτους λακτὴ πα-ριοντας, Γ ἐπιστρέφονται. Nunc Videamus, unde Peripateticos sciamus iram laudasse, quia dulce sit dolorem reddere. Ecce rurSuS
42쪽
Sin dubio Philodemus hunc locum ex sonte uberiore hauSit, quam nobis exstat in scriptis Aristotelis puto ex Theophrasti libro rερι παθέων cf. . 4 S 1 ).C. XXXIII os scit Peripateticos impugnat auctorn0Ster, qui dicant: minus contemnemur si vindicaverimus iniuriam'. Atque contra laudat eos qui iram dissimularint et potentiorum iniurias hilari voltu, non patienter solum tulerint. Nam ili lactent iterum scit iniuriam), si s lausisse λ crodid0rint et animi magna fortuna inSO- lenteS, quo laeserunt et oderunt' cf. Cic. oss. I. 23. Ennii fragm. 403 did. aliten.). Quem vero hic et ep. 14, 7)humilem sapiuntis animum praedicat es en Med. V. 433 nemo potente aggredi tutu poteSt. Eurip. Med. V. 14, ubi Mode a d se loquitur: at a i di κν ειενοι ιγ GO-
y codd. fecisse', quod sensum non praebet. Itaque aesisse' recte restituisse mihi videor, quod et sententiae Optime convenit et proxime ad codicum Scripturam accedit. Puta in archetypo
suisse ECICC quod a librario, A oblitorata, in FECICCE
mutatum est, eum facient verbum, quod praecedit, praeterea ad hunc errorem adduceret. Recte seribendum esse laesisse Verba etiam confirmant quae sequuntur: quos laeserunt et Oderunt'. es. Taeit Agric. e. 42 4 roprium humaui generis est odisse quem laeseriS.
lib. III, 4 4 vehementer exsecratur neque tam ibi ipsi constantem hac in re Se praebet, quam e praeceptis ius exspectaveris Zeller hi8t philos Graec. III, 1 P. I 6). Qua deindo apud Senecam de PaStore, equite quodam Romano, narrantur, mittamus et c. XXXIV initium
inspiciamUS. Ira inconsum contendere Cum paribu OSSe anceps, cum Superioribns furioSum, cum inserioribus sordidum. Ac pergit dein do seneca a silli hominis est et miseri repetore mordentem mure formicaeque, Si ma'num admoveris, Ora convertunt imbecillia se laudi putant, si tanguntur' Quid, quod Plutarchus idem murium formicarumque exemplum Sermoni inserit Nam VII, p. 797 dicit: τὸ δε ιι
φλεγμονλὶν ἀίε ερει δ' ἐν 0 G φυδρα τοῖς λελυγrL. LOG ν. Hunc inter utrumque Scriptorem tam inSignem ConsenSum vix aliter interpreteris nisi ita, ut utrumque in eodem auctore
D cap. XXXV t initio XXXV supra p. 20 sq, 11 sq. iam diximus restat, ut qua libri II ultimi capitis alia monenda Sint pertractomus. transit Seneca ad noxam, quam ira per e multis socerit. Alii nimio servore rupere Venas et sanguinem Supra Vires elatus clamor egessit et luminum subfudit aciem in oculos vehementius humor gestus et in morbo aegri recidere'. g Nulla celerior ad insaniam via est multi itaque continuaverunt irae furorem nec quam Xpulerant mentem umquam receperunt: Aiacent in mortem egit furor, in furorem ira Qua de ro Philodemum quoque habemus quem OnSulamuS. Qui OStquam . 36 externa Signa
ira ut Seneca c. XXXV, depinxit et ipse pergit, peri-
43쪽
culosos eius effectus in memoriam revocare, sine dubio Aiacis exemplum sibi proponens. Quae ut demonstrem, Verba eius p. 41 apponere liceat:
τοντες, recte iam uechelerus l. l, p. 82 vidit. Porro vero contendere audeo etiam apud Chrysippum Aiacis commomorationem actam esse et Senecam Ciceronem Philodemum ex hoc hausisse, cum conser TUSC. disp. IV, 2: nam Aiacem quidem ira ad furorem Ortemque perduxit'. yy cs. Supra p. 18.)69
y cs Liban. IV. p. 98 ed. Reisho), qui compluria exempla eorum congerit, qui irati aut alliis aut sibi ipsi nocuerunt quam maxime. Inter hos etiam sunt, quos apud Senecam invenimuS. Describitur senim ira Medeae Proenae, Thebanorum eontra Septem Argivos, Achillis, Tydei Cambysis, Atheniensium adversus decem
Lib. III. Initio huius libri fratri promittit Seneca se, quod ille
maxime desideraverit, iam facere conaturum SSe, ut iram Si non ex animis possit excidere, certe reStringat et vim eius inhibeat. Hoc autem tum palam et aperte 8Se temptandum, tum vero ex occulto Modo verberandam illam et retro cogendam, modo cedendum ei, donec Saevitia eius deservescat. Consilium pro moribus uniuscuiusque inStituendum Esse enim, qui hortationibus resistant insultentque. Alios precibus vinci, alio terrendo placari, alios iurgio, alio pudore, alio mora, ad quam tamen ultimam confugiendum esse, quia alii affectus lenes accessus habeant et tardius se curari sinant, ira vero tota Sit, cum incipiat neque id referre, quantum Sit, e quo oriatur eX levissimi in maxima exsurgere et Omnem modum trunS-gredi. s. Philodem. p. 54, 14 Sp. 41 ελε γαρ καὶ φιλοτέ - ιιότερόν εστι καὶ τὸ ς ερ υτ κνὶς πιθυμίας O aκον καὶ G 'ταρχομενον et ελαχίστου με χρι καὶ τῶν σχατ υνεξοκελλειν coιε i. p. 26, 27 Sq.: ενίοτε δε κἀκ ινι σόαὶ ἐκ λυττης ιερι ιερα, δε ιν ανερός ἐστιν re τοῖς λαχίστοις caeci πόδας ευθέc0ς ἐκστ 1 GOμενος. s. Sen.
cum lene quoque natura et placidos in Saevitiam oviolentiam evocet'. s. Plut VII p. 92 ἐν ala staλακ 0-τάταις χρυχαῖς η reo το λυπησα ενδοσις ἐκ τερει ιει γαθυμον ac μείzονος ἀσθενείας.). In eiS, quae Sequuntur, cum nihil invenerim, quod moneam, Statim cap. X accuratius inspiciamus. Nunquam Sive querela aegra tangi Seneca auctor est
os. I, 20, 3, p. 50). Itaque optimum Sse appropinquanti
44쪽
malo Statim praecurrere et affectuum primum impetum inhibere. Quod fieri posse, cum irae Signa praecedant. Sicut qui comitiali morbo laborent, adventare iam eum Sentiant, Si calor eos deSeruerit et frigus Secutum Sit, Silumen oculorum incertum nervorumque trepidatio fiat, si memoria deficiat caputque vacillet ita irae amori Omniumque aliorum assectuum quaedam Sse praenuntia Ut- quo illi morbum incipientem remediis occupent et odore guStu aliisque rebus repellant aut contra frigus fomenti pugnent aut, si medicina minus proficiat, ora atque vias Vitare Soleant, ne ab aliis Videantur, ita quoque con
Atque eodem exemplo etiam Plutarchu utitur, qui vibi. VII p. 78 hoc modo disputat: αἱ ρεειεῖν Γν κράT G -
G 0Mεν cf. p. 784, 85). Neque omnia videnda neque omnia audienda SSe. cap. XI. Si nesciremus, quae nobis actae SSent iniuriae, De SenSuro quidem no fuisse Etenim qui inquirit, quid in Se dictum Sit, qui maligno Sermone S, etiam Si Secreto habiti Sunt eruit, Se ipso inquietat quaedam interpretaticie perducit, ut videantur iniuriae'. Optim hoc rursus Plutarchus VII p. 8l7 ora Ot ν
Quod tum multis verbis hic eloquitur, PhilodemuS breviter dicit his verbis p. 72 26 a sit στικον λογους κέ i re ξεις ἐκ καλDrri ειν Capito XIII uindo donii adhor
tatur Sonoea, ne irae exitum domus, o signa eius Obru-Rmu eumque occultum Secretumque habeamuS VOltu S
remittatur, vox lenior sit, gradu lentior paulatim cum exterioribus interiora sormantur. In Socrate irae Signum erat Ocem Submittere, loqui parcius adparebat tunc illum sibi obstare duprehendebatur itaque a sumiliaribu et coarguebatur, nec erat illi exprobrati latitantis irae ingrata'. Atque hercle, bene Se habet, quod hic quoque unum ex auctoribus illis, quorum ope adiuti sonte AnnaeanOSSaepius iam investigasse nobi videmur, idem exemplum tradentem reperimus. hitarchus nim VII p. 785 andem historiolam paulo plenius, ceterum partim eiSdem Verbi enarrat, ut utrumque ex eodem sonte hic hausisse aperte videns. Ac magni illud quidem momenti St, cum maxime talibus robus de communi fonte certum iudicium ferre OSSis, quod vix addubitari quoat. In aliis nimlicet relius duo Scrilitores idem cogitent et dicant casu luodam in exemplis eisdem tradendis rarius id fieri sumendum est, etsi uni dubio hau de Socrat memoriae prodita narratio inter antiquitatis homines tritissima erat et in multorum ore versabatur, ita ut fortasso fieret, ut eidem
Scriptore eandem rem narrantes vel in Singulis luibuSdam Verbi ConSentirent, neque tamen X eodem fonte hausiSSE
Sumi necesse esset. Sed ne haec quidoni dubitatio diu hasere
bit, ubi alia graviora momenta accoSSerint, quRe Communem
fontem Satis hiculento demonstrabunt. Prodit igitur haec Plutarchus de Socrate: θεν ὁ 0κρύτι ς, σάκις αἴσθοιτο
Ad fulciendum porro nostrum quod tulimus iudicium accedit quod verba quae deincep apud hunc Sequuntur,rersp0ndent in universum Annaeanis, quae in initio capitis leguntur. Confera Diodo, quaeSo, cum Seneca cap. XIII. )
45쪽
Cui vero hoc unum exemplum echiStoria petitum nondum satisfecit, ut Senecam et Plutarchum ex communi auctore pendere credat hunc magis devinciam, si aliud non minu insigne exemplum attulero et ipsum ad historiam pertinenS. Seneca enim postquam multa deinde regum Persarum
lacinora enarravit, qui hominibus vel ipsis rebus irati magnam crudelitatem et Saevitiam agebant Cambysis qui Praexaspis filium in convivio sagitta perfudit c. XIV et Aethiopibus bellum ingerens totum exercitum
perdidit c. XX), Astyagis c. XV), qui Harpag filium
necatum edendum praeposuit, Darei, qui c. XVI, 3 O00-bago petentu, ut sibi in Scythas bellum inserens unum ex filiis tribus relinqueret, omnes tres Occidit, XerXiS, qui
c. XVI, 4 Pythio roganti, ut ex quinque filiis unum militiae sibi liberaret, eum, quem ille elegerat, in dua partes discissum reddidit, Cyri c. XXI), qui Gynda flumini obiratus OccaSionem Babyloni expugnandae praetermiSit qua omnia ad Verbum fere ex Herodoto sumpta Sunt
ci de Cambyse Herod. III, 34 25 sq. de Astyage Ι 118Sq. de Dareo IV, 3 sq. de Xerxe VII, 38 sq. de Cyro Ι, 18 sq. - capit XXII transit x0mpla laudanda eorum
Proserre, qui, neque cauS iraScendi neque potestate ulciscendi deficientibus, leniter tamen moderateque e gerebant et ignoscere quam vindicare maluerunt. Ac primunt quidem c. XXII Antigonum affert, qui militibus multa in
se convicia improbrantibus ne iratus quidem est, sed ioco eos punivit et hostes, qui multum deformitatem eius illu-SiSSent, urbe capta partim in cohortes deScripsit, partim Sub corona vendidit.
Quid, quod etiam Plutarchus eodum modo a malis iratorum exemplis ad imitanda transitum tacit et Antigoni primum eadem laudabilia facta dictaque iisdem fere verbis enarrat Quem utrumque ut ab eodem auctore originem xemplorum duxisse intellegas infra ad orbum adscribam. Est autem etiam alia apud utrumque OnSenSio. Uterque enim praetera AleXandri Saevitiam vituperat Plui.
VII, p. 795 Sen. c. XXXIV et Philippi contumoliarum
patientiam Plut p. 794. Sen. c. XXXIII laudat, quamquam alter alia atque alter horum facta prodit, quam diversitatem sic acile interpreteris, ut e c0pia eXemplorum, quam auctor suggerebat utrumque, quae ibi placuiSSent, elegisse sumas. Nunc, qua de Antig0n prodiderunt, ante oculos Onam. Plutarch. VI p. 93.
Sen. C. XXII. Et haec cogitanda sunt e X empla, quae ite S, et illa ex contrario, quae SequariS, moderata, lenia, quibus nec ad irascendum causa defuit, nec ad ulci- Scendum potestas. Quid
pulares duci iubere, qui incumbentes regi tabernaculo faciebant, quod homines et periculosissimeo lib0ntissime faciunt, qui
de rege suo male existimant Audierat omnia AntigonUS, utpote cum inter dicentem et audientem palla interesset quam ille leviter commovit et , longius, inquit, discedite, ne VOS rex audiat. Idem quadam
46쪽
ρcυσιν cf. Ol. VI, . 673. ubi simile quid de Agathocle rege Siciliae refertur).
litibus suis exaudiSSet Omnia mala imprecantis regi, qui ipsos in illud iter et in X- tricabile lutum deduXiSSet, acceSSit ad eos, qui maxime laborabant, et cum ignorante a quo adiuvarentur X-plicuisset: nunc, inquit, malodicit Antigono, cuiuS vitio in has miserias incidistis: ei autem bene optate, qui VOS ex hac voragine eduxit. Idem tam miti animo
dicta quam civium tulit. itaque cum in parvulo quodam a Stello Graeci obsiderentur et fiducia loci contemnente S OS-tem multa in deformatitem Antigoni iocarentur
et nunc staturam humilem, nunc OuliSum naSum deri
derent: gaudeo, inquit, et aliquid boni Spero Si in caStris meis Silenum habeo. Cum hos dicaces fame domuisset captis Sic u Suse St, ut eos qui militia o
utile erant, in cohorte S de Scriberet, cetero S
praeconi subiceret, idque e negavit facturum sui S Se nisi expediro his dominum habere, qui tam malam haberent linguam.
In eis, quae deinde Seneca dispiat, nihil habeo cuius fontem repererim ideoque nihil de eis dicendum. Restat id, ut breviter omnia quae disputata Sunt comprehendens iudicium quod de Senecae in libris do ira auctoribus mihi confirmavi, hoc loco eloquar. Atque Sic puto Senecam rem instituiSse, ut Graecos auctores, qui de ira ScripSiSSent, legeret excerperet excerptaque ita in suam disputationem contexeret, ut quibuScum ConSentiret, eo Sequeretur, eo autem, quorum SententiaS non robaret, impugnaret. Imprimis autem Chrysippum SecutuS St, quod e Cicerone atque Galeno apparet. Deinde Peripateticis Theophrastum et Hieronymum eum legi8Se equidem mihi orsuasi. Hunc etiam lutarchi auctorem videri supra p. 8 sq. docui. Num vero Aristotelem ex ipsius libris citavorit, dubito inimo credo e TheophraSto ei illum innotui880. cf. p. 30). Pro certo tamen id affirmari potest in Philodem στερι ργλης libro tam multa cognOSciquae artissime cum Seneca cohaerere vidimus, ut sacere
non OSSimuS, quin utriuSque Communem fontem StatuamUS. Hic qui fuerit, etiamnunc haesitans pronuntiare ViX Rudeo. Ad duo tamen puto, animum maXime SSe Vertendum, ad
Chrysippum et Antipatrum Tarsensum ut quidem judico
Stoicos. Cum vero do Antipatro rastor illud unum frag-nientum apud Philodemum p. 13, 36 q. et locum P. Athenae. XIV. 643 nihil extet quo eius de ira libri cognitionem accuratiorem habeamus, hunc miSSum faciemuS, et libentius Chrysippum sontem Stoicum Philodemeum SumemuS. Minime vero philosophum Gadarensem id curaSse, ut ipSiuSSectae Scripta Sola perscrutaretur si quid i scribendum QSSet, inde apparet, quod in opere eiu grερὶ Ουσέ- ς Diogeni Babylonio Stoico praeter alio permulta deberi viri docti jam animadverterunt. s. Oll. Here. Edit. I. Ol. I. praes. p. 16 Sq. Denique praeceptori S0tioni, philosopho κλεκτικεῖ, multa deberi a Seneca Supra p. 10Sq. Sati expOSuisse mihi videor neque, quin plura ad illum reserre OSSemu dubito, Si aut totum eiu opuS, quod de ira Scripsit, aut plures eius reliquiae Xtarent.
47쪽
De singulis auctoribus historicis, e quibus magnam partem exemplorum Seneca conquisivit ad illustrandam suam disputationem, inquirere non Si liuiu loci pauca ex Herodoto petita esse supra demonStraVi, quaedam XChrysippo fortasse aut eis qui de ira scripserunt sumpta Sunt. Unde autem exempla Sint hominum Romanorum, quaestio St. Atque operae pretium i prosecto seret, qui Senecae omnibus Operibu quo rerum Scriptore SecutuS sit nos docuerit. Ut fino iaciamus disputationis nostrae, in uniVerSum pauca de compositione Annaeorum de ira librorum addenda Sunt.
Martensio iudice do L. Annaei Senecae vita et de tempore, quo Scripta eius philoSophica, quae SuperSunt, composita sint. Allonae 1871 p. 27 tres illi libri anno 41 p. C. Scripti Sunt. Rectius elimannus Claudius undsetne eit. p. 315 et q. anno 49 hunc dialogum compositum esse iudicasse mihi videtur. Quantum ex ipso cognosci licet, una omnes libri in lucem prodierunt et publici iuris sunt facti. Quod si ad compositionis artificiosae lege respicies, has maxime neglectas esse videbis. Nam totiens eaedem sen-totitia bis ot saepius divorsis locis repotuntur, ut accurata operis dispo8itio vix eluceat. Consera modo e magnae exemplorum copia haec irae signa in unoquoque libro describuntur ut I, 1 4 sq. II, 35 3 sq. III, 4; Saepe de punitione peccantium sermo est Ι, . I, 15. I, 16); quater impugnatur AriStoteli Sententia censentis, iram utilem esse ad fortitudinem I, 7. I, 9. I, 17. III, 3 l) illud etiam Saeptu iteratur, Sapientem, si quantum hominum indignitas poStularet, tantum irasceretur, numquam irasci desiturum esse, es II, 6, 3. 7, 2 9 4. et neminem esse in culpa cf. I, 14. II, 28, 1 . Quae I, 2 irae effectus eiuSque
damna Commemorantur, eadem denuo III, 2 mutati mu
tandis invenies. Quid, quod etiam rem de qua iam dixit, tractandam proponit, quasi nihil antea de ea disseruerit Nam tale quid statuendum est ad . 5 libri
mum sit, non irasci, Secundum detinere, tertium, alienae quoque irae mederi, dicam primum, quem ad modum in iram non incidamus cs autem II, 18, ), deinde, quem ad modum nos ab illa liberemus cf. ΙΙ, 28), novisSime, quem ad modum irascentem retineamu placemusque et ad sanitatem reducamus'. Alii eius modi loci sunt II, 28,
et III, 8, 5 II, 19 4 et III, 9 4 II, 29 I et III, 12, 4; II, 32, 3 et III, 25, 3 ΙΙ, 11, 5. 6 et III, 30 1. Contradicit otiam sibi ipso Sonoca. Nam cum II, 33, 1 cf. III, 15, 3 potentiorum iras hilari voltu, non patientertandum serendas esse voluerit, illo tamen loco, qu de Cambysis in raexaspem crudolitato loquitur III, 4 et hunc filii mortem non modo tulisse, sed regis Sagittam
mittendi artem insuper laudasso narrat, eo vociferationiSProgreditur, ut patrem perditum ire neceSSe fuisse contendat.
48쪽
Natus sum Henricus Conradus Gulielmus Allor sdie III mensis obruarii a. h. s. LVI chleweche, in vico BrunSVicenSi, patre ullo, quem praematura morte mihi ereptum lugeo, matre Henrieta e gente StraUSS, SuperStite. Fidei sum addictus evangelicae. Primis literarum elementis imbutus vero a LXX gymnasium uolferbytanum adii, quod prae8ide . . de 'nemann tunc florebat et nunc floret quam maxime Maturitatis testimoni exornatus Vere a. LXXVII ad almam matrem Georgiam AuguStam me contuli, ubi per tria Semestria philologiae operam navavi Simulque per annum Stipendia feci. Sex deinde menses universitatis ridericae Gulielmae Berotinensis civis commoratus denuo Gottingam redii, ut studia mea continuarem ad finemque perducerem. Docuerunt me v. ill Berotini Curtius Droysen MOmnison
Nisset Sauppe obivardSen eiZSaether. Ut exercitationibus proseminarii et seminarii Gottingensis philologici per quater Se menSe intereSSem sodalis et extraordinarius et ordinarius permiseriit mihivv. ill Dilthe de euiscli stuppe deinde Seminarii paedag0gici sodalibus me adscripsit Sauppe nec non Societatis tutisca Muollero duce florentis exercitationibus per aliquot emestria interfui. Praeceptoribus meis cum Omnibu tuni maXime Dilthey et alippeo, qui nunquam mihi neque pera defuerunt neque consilio, gratiam habeo quam maXimam Semperque habebo.
leges ausc. III. 12 Tusc. ΙΙΙ. 71Diog. Laert. IV. 12.