장음표시 사용
11쪽
D. Exorato triap ectyuntur adhuc. I.
niam se se paulo post offeret locus in quo Auditorum intelligentiae opus lit consulc
i e atque adeo dociles illos efficere res dicendas distribuet tripartito,atque illorum intelligentiae pio spicici ac me inoriae. rana nihil prohibere quominus in progrestit quoque orationis oc beneuolentiam conciliare liceat dc attentionem & docilitatem docebimus non multo post. Haec ut de Exordii praeceptis, si imitque de Maniliani Exot- dij virtutibus constet. Qinanquam h aec eo consilio dicta esse velim ut ad persectam Exordij vim dc naturam pei secte cognoscendam tria diligenter obstruentur adhuc. Plinium est non esse putandum in Exordio semper esse necessarium, ut beneuolentia, attenuo, docilitas paretur. Sed aut Onania aut unum atque alterum, vel etiam virum tantum, pro ut
causa pollutauit ac locus. Et si enim Exordium est quaedam tum oratoris comm cndatio, tum Auditorum in il ructio; haec tamen subsidia, ubi opus sit,quaerenda. Et idcirco vide Philolbphorum exordijsleu prooemijs sileam quae non beneuolentiae sed docilitati tantum seruire debent aut attentioni . sapientiae enim studiosii non authoritate pertanae sed rerum pondere excitandi sunt dc docendi rations videmus M. Tullium in beneuolentia captanda vel maximhinsistere in hoc loco. Intelligebat cnim sibi nunc maxime conlparandam cum rostra publicam causam nunc primum attingeret, nec antea unquam ad populum Orationem habuisset. Inro vero contingere εaliquando poterit, ut praestet Exordio uti nullo, S ad rem aggredi nulla praeparat, oi in adhibita. lci quod & M. Tullius facit aliquando, ut in ea Catilinaria In qua ex abrupto incipit verbis illis. s uotisque tandem abutere Catilina patientia nostra e di in historijs usitatum saepe animaduertimus,dum Imperatores aut Legati ad rem interdum aggrediutur statim: Sic etiam apud latinum Poetam Neptunus. Tanta ne vos gineris tenuit descia disti e Inquit orationem exordicia S qua increparet ventos. Tametsi ut Exordium praterum ita anaus nisi graui de causa comm Itiendum non est. alioquin vel contemnere Au ditores videamur, vel inertes Athletas imitari, qui sine ulla bracchiorum ac virium Ostentatione in arenam descenderent. Alterum est in Exordio canendum ut ne sit longius. oratio enim euaderet capitosa ac propterea monstrosa; nec vuIgare omnino acti itum, trininiis commune: voluptatem enim asterret nullam,atque oratoris industriam Auditoribus miniis probaret. Et ideo cum exTullianis exordiis, hoc est perspectis satis atque vulgatis, & si alioquin praeclaris, haurimus, parcc hauriendum,ita ut delibare potius quam surripere videamur. denique imitandum non usurpandum est alienum Exordium 1 ac proptcrea nostris si non coloribus at certe pennicillis utendi i m. Sed & cauendum ne plebeium sit atque hii mile: etsi enim videndum quoque est ne sit turgidum humilitas tamen quae sine dubio ostensionem habet,est declin2da. Cauendum quoque ne sit separatum a causa & alienum, nam oratoris indulti iam& Iaudem minueret. Id quod in Deliberativo ac Iudiciali genere prouidendum vel maxime. nam in Demonstrativo quod delectationem in primis spectat,minus ossensionis habet si paulo altius longiusque ducatur. Quanquam Vbi haeccaueris omnia, illud quoqtie diligenter cavebis, ne sit nimis elaboratum, atque artificium & industriam ostentct. Suspicionem enim gignit ac minuit fidem. denique praestat magis ex fumo flammam dare, quam ex flamma sumum. Itaque moderato exordio utendum, de in quo Naturam ducem sequamur. Haec rursus de exordio fuerant praecipienda. Ouae o nuria cum ex aliis Ciceronis Orationibus,tiam ex hac maxime perdiscenda sunt, in qua beneuolentia statim a personatum Auditorum tum propria exigitur, α ex caula ipsa continenter attentio & docilitas comparatur: dc ita comparatu tui exordium no inodo proposita deest net vitia, verum etiam omnibus numeris ahsblutum atque perscctum videri possit. Postremum est, nihil prohibere quominus in reliqua dictione seu oratione eadem concilientur vel instaurentur. Nam beneuolentiam com sirinare atque augere pro opportunitate confert plurimum: attentionem enarenΟ- Dare interdum necesse est: dociles etiam esticere ubi rursus postulet locus : quae omnia ex Cicerone passim licebit animaduertere. Nunc pauca quaedam Observemus in pro possiti Exordii ver his: cum enim ad elocutionem, dc artificium conserant, ne humil a quidelia sperneiada sitiat. u.rnquam, tot undae orationi aptissima vox. vel enim circumscripte dicimus, vel
12쪽
membratim,vel sim: quod si circumscriptetit ut producenda sit periodus, th v
ce auanquam, etsi, Tametsi mitium facimus: cul deinde, tamen, vel attamen, aut υerupta mea, interdun etiam se , respondeat. Nam qui, τι sunmas, subiiciunt, quaesithii
iuste vocis notio non satis intelligunt. idem ducerim de iis qui pastina, quamuis, ait ilicet, pro 'irram,aut e si, usurpant. de qua re alias. Illud potius addo in praesens, sua quam, absolute quoque poni eleganter: at vero cum varijs. modis copiungi posse, ut ex M. Tullio constat satia.
Mia: mondissimus, sic in Verrina prima, mulsὀ Dyssima; dc in primo de Oratore.
atque ipsea etiam in liac ipsa oratione , multo maxima. Terentius etiam mult) foris nati mus: Lucretius mult) y illimas, eodEmque modo Horatius intilia grauistima. Euxit hoc dicendi genus a Graecis qui dicunt . . uιδι- , Hispanis etiam usitatu, qui dicunt, inmigrandisinovellaco; Italici tamen, praesertim recentiores priscis enim secus 'accidi 0 ab hoc dicendi genere abhorrent: est vero latinis non frequentissimum est, ita ut non passim sit usui paudum. βι Dulta , sunt qui existiment hanc vocem domi ac pacis tempore bonestam fuisse .ci dignitarem hiabuisse: in Castris ac belli tempore suisse inuidiosiam & ignoni ini sam: id quod eis Lampridio in Mexandro docent, ubi Imperator Romanam legion
quam ex authorauerat,dimitteris, huter,inquit,djcedite 'arma deponite. confirmant . . id ex Lucano, apud quem Caesar lib.s.sic milites inaepabat ac dimittebat, Iam creta mihi bellageram: discedite eastris a Tradite nitra viris , ut Quirites.
Quo in loco ignominiae cauia inrites appellari volu nt,quasi ciues & armis tractaiadis inepte designarentur. Ego vero, nisia rςm planius doceanr,agreassentiam, quid enim prohibet quominus Alexander Quirites dicere potuerit, ut eam legionem certo noriri ine, ut fit,'ppellaret designaretve 3 Caesar vero dum ignavos dicit Quirites, videtur Propter adiunctum nailites assicere ignomini amon quia illos appellcidairites. Cer. te olim tanti xstimabat tu hoc nomen, ut virgilius Alsu stum Quirini appellauerit nomine, Cicero R0manos item Quirites honoris caula nuncupauerit saepe. Quid multa Virgilius dum canit.
Vna ingens Amiterna cohors pri 'ue QMirites. i .,
I structu ita exercitum ac belli studia dulcribit ac dignitatem, non isnominiam conflat militibus ed tamen non est cunctandum fateri reuera in castris inuidiosum n mensuisse& i Dominiosum,atque imbelles significasse. Siquidem Suetonius in Iu-so. 39. Eo Caei roscribs , Caesarem commilitones appellare consueuisse milites: dc tamen. hoc est Decumanos missionem postv jantes, Quiriter , inquit, pro militibus appellauit. ex quom est viij se milites esse respondentes, missionis cogitationem Omnem abiecerna .i Sic Latris dicus sparianis Tanta, inquit de Alexandro loquens, si umitatus.ιt saepe lenones integras exautharguerit ex mititibus.Quirites appellans: dc non multo post. Con-ι πιις inquit Alo 'nder, Mumrro Hentana o campo ac bellis nccessariam, ne vos hodie om- e n svno ore atque una voce Iubites dimittam, oenuerimnan quisites, S:c Alexander: qtsi sa-nu,quoitiana adhuc fremerent milites, illud continenter pronunciauit quod ab initio resereram, Gunites dHcedite atque arma de niter ita ut sine dubio in Castris inuidiosi imcs et nomςn,& non quidem Paεanos ruisus significaret quemadmodum censentali Pi,icdςiues: iram cet te Plutarchus a Caesare Cives Vpellatos scribit milites cum dimitterentur:&ideo apud Suetonium quoque non Ciues led milites se illi esse ret ponderunt. Tametsi sic Cmes Qvjritium nomine designabantur,ut quoniam Cives OPPonebantur militibus,tanquam imbelles de ei enalitati dimitterentur: e quo etiam intelligitur militis nomen eo tempore in honore suisse. Nam ut militari virtute c6νraqeranti' perium, caeterae dolirinae frigebant; ita ut Ciues cum militibus sine in uidia atque adeo ignominia aliqua conserri haud possent.Qtrare Virgilius qui in exercitu conlcribendo nailiterii pellat in irites. seu Qv iles commemorat, vel additamento illo, Prisci, initidian: sustulit; vel fortasse in eorum sententia in spectauit, qui Quiri a Curibus dictos existimante nam cecid illud Tristi, hoc sit ibindicarc vi
27 non insantiam intelli sit sed adolescentia, in qua videri vult secuui ipsς sta vita planissimum illum dignitatis locum non ante maturam aetatem altiuis gere.
13쪽
gere. Ita fies rem oratorio moreamplificaret . ut saum pudorem ae venerationem
ni maeum tempus amicorum temporibus transmi dum puram, otium ac tempus quod suis ille rebus gerendis referre suo iurepoterat M.Tullius, amicorum temporibus, aepropiet ea illorum rebus iuuandis forensibus tamen retulit pro sua in illos Miam lentia & charitate. itaque suum tempus amicorum temporibus transinittere , est . Portunitatem rerum gerendarum id enim videtur significate tempus in WAentia a suis ad aliena transnlittere ac referre negocia dc commoda . ita ut non necesse sit imcum quasi mendosum nouare. neque enim desuntqni tribuendum legi cupiant pro trans tendum. Quanquam quid si quis amicorum temporibxs, interpretetur amicis periculis: quasi vero dicat, omnem eum tempus amicorum periculis propulsa nius contuli Certe videtur interdum suum aut alienum tempus appellare suas vel alienas
res prosperas vel aduersis. Sic pro Milone ,Drraras meas is comminionem impori tuom contuli,&de claris oratoribus, innitiuexemplo debet esse,quan in bae Urbe polleat mn torum obedire tempsi milutampis vel honosi, velperiodo Iri uire. 9se tamen pro commo
dode opportunitate sui dicebam commodius intelligi posse crediderim. Sie enim pro Cluentio:, illa ο ratio nas temposis mei quam iuditis, O authoritatisfuit, de rursus emtiones iliaca -- er te sumsint quibus in locis significare videtur se pro occasione dc oportunitate dixisse si non pro sui aut iudicii hominumve dignitate. Ex quo fieret savi significaret se tempus quod suis rebus oportune transmisisset, amicorum temporibus hoc eis opportunitatibus forensib*s scilicetin quae se se illis iuuandis osterrent. transii aisisse dc contulisse. ea vero de causa id affrmat quod etsi Verrem accusauerar, plurimos tamen defenderat'. Immo verb ita accu sauerat verrem ut profiteretur serion tam accus totis quam destnisris pellanam subire; quod scilicet Siciliam uniuersiam simulque Romanorum iudiciorum integritatem pro virili parte sua tueri nil
retnr.Denique&in Philippicis deinde & in Orationibus cotra Rullumde lege Agraria sitae dubio popu li Romani dignitatem Rempublicsmque defendi re ac propterea
Ego, inquit alibi, Senuum est bonos omnes legis agraria maxis tam elargithnum metu liberaui. Nam de Catilinae accusatione nihil attinet dicere. Si quidem Reipublicae contisnet defensionem quemadmodum Pisonis & Vatinii accuratio,quoniam perniciosos inlinatur ciues, ac Reipublicae causa rhinsectatur, iustitiae ac publici boni spectat tutelam. illud potius verendum, ne deinde sic amicorum temporibus suum transmia serit tempus,ut interdum intuitae causae alicui patrocinium impenderit. Certis C lia minus tuisse tueri visi is est;deniuuethsemet aliauando se iudicibus sucum fecisse sale- modum causiam vectigalium eodem aliquando apisitat modo.
casiὰ integreque versatur: quam in λro innocentiam.& integritatem coluerar, ita ut nee l argitione nec gra tia a tecto a luceretur, hanc easti nionia etiam declarat, quod , as quam habet vim castimonia aduersus libidinem, hanc habet integritas aduersus cunias &gratiam. Nam callimonia etiam interdum pro integritate usurpatur. Denique apud M. ilium, easte late pater.itari castum seriuro opp'nataliquando. Propter dilationem comitiorum id dicit quia semelateis, ae tertio illa obiissent, quod Augu res, ut eram superstitiosi, semel atque iteru m in auguriis siue auspicijs vitium aliquod norassent,unde tertio habenda fuerint Comitia. causaratis oblata es: hoc dicit tacite Manilianam legem sibi suadendam intelliges: de qua populo constabat sitis dicendum esse. alioquin videri posset laudationem instituere, ut in Demonstrativo genere versandum,cum tamen Pompeius ornandus sit legis suadendae causi. Haec de Exordio. Nunc ad Narrationem: haec enim succedit Exordio. Quanquam non me latet q..d Im Priscos oratores antequam narrarent, elarum more inuocare consueuisib. Itaque noc μι pericles cum ad dicendu m accederet, Deu m orare istebat ut ne sibi vertnim impru- ΡΤ ε θηη denter excideret: Sic Plato vel Timaeus cum apud Socratem atque illos de rerum uniuersitate dictu rus esset, Inuocatione usius est antequam ad legitimam disputati nem descenderet. Idem fecit aliquando Demosthenes: idem ut ad nostros veniam M.
ri non dubitauit.Hactenus igitur transmisit tempus a Mum temporibus, quia illos iuuandi ac defendendi locum ac tempus siue opportunitatem amplexus est. Vestram causam, publicam causim seu Imperii appellat cauum populi R.quemad-
14쪽
Tullius in oratione pro Mirrcna : in qua Quae precatus sum c inquit a Diis immoi t.riptis, b Iudicer more inmtrito rite maiorum, illo die quo auspicato Comitiis centuriatis L. Murenam Cori sulem rentinctavi'; ut a ris mihi Magistrati i/y te meo Populo Plibique fouianae bendac faelitis ru retra eadem pri cor ab Utem Diis ini mortalibιs ob eiusdem hominis consulatum vna cum salute obtinendum: es υt v stra mentes atque Fntentis cum Populi R. voluntate sistragis uel onsenti iast eaque res vobis PopuMque D mano pacem tranquillitatem,otιum,concord Emqae afferat. Vbi l ne vilia scit Homelucia irro. cac modo miiocare. Propositionem cum Inuocalione seu Inuocationem cum Propositione conitingens. Quanqualia in Oratione pro C. Rabirio Inuocatioire in iubieeit exordio seu propossitioni, quare sic disserebat. Quae cum ita sint, rimum quod in tanta d micatione capitis,fam . fortuna tamque omnium fieri necesse en '. ab Ioue optιrno Maximo caeterisqtie Dus Deabrisque immortalibus quorum ope, O auxitio multis maxis irare fi Upublica quam ratione hominum cI consitioIubcrnattir, pacem ac veniam peto: prcι orqι e υt holeratim diem er a. huius salutem conseruandam O ad G inpii blicam eonstit tendatu illuxisse patianturi, dcinde vor Qui iter, quoram potestas proximὸ ad Deorum immortalium narren a civit; oro atque obsecro, quoniam uno tempore uita C. Rabiris hominis miserrimi atque innoceutι pini salus Reipablieae uesiris manibus si rugasque permitι itur: adhibeatis in homini, Dr-
tuuis misericordiam : in Reipublicae lute sapientiam quam soletis. inem locum sine dubio imitatu seli Plinnis secundus in l)anugyrico ad TrManuna, ubi no ibi iam Ioitem Opti. Daum maximum inii ocat. verum etiam Vrbis sc Imperii squod fecit M. Tullius au thorem&conseruatorem illum appellat. quin etiam quemadmodu M. Tulli iis profitetur se boni Consiuiis more ad eam causam descendere, sic Plinius se ossiciu illud, quippe Consillis proprium, obire testatur. Scio quidem esse qui existiment M. Tullium in propositis orationibus in o calle quod Consul esset: Constites velo non sine inuocatione ad dicendum accederent. Sed cum illud iis ipse concellero conlii et illi equidem Consules illud praefari, Quod felix ,fausu fortunatumque sit; adhuc tamen a infirmabo ex veteri consuetudine fluxisse ut Oratores quoque x berius. Poetarum scilicet more ac modo,inuocarent. Ita ite Valerius Misimus in litiae laistoriae prooemio Cum inuocare decreuisset, Namsi prisci aiebat Oratorer ab Aue optimo Afaximo ossint, sexcelle uissimi Varesa umine aliquo principia traxeruut, mea paruitas eis iustιar ad fauoremti m decurrent . ita sane de veteri Oratorum more id quod dicebam tellatur luculenter. tametsi dum Tiberium quas Deum inuocat, labitur inique ac turpiter. Vertim enimvero quoniam inuocandi vitiis penh obsbleuit a Christianis enim oratoribus colitur quidem,&sancte colitu ria carietis in foro Sc Concionibus praetermittitur mil-sa Intiocatione, quam inter Orationis partes haud referre lubet, ad Narratione nide- scendamus,quae est huiusmodi.
- syl τ queis inde oratio meapro scatur: unde hae omnis causa ducitur: bellum graue,Vpericulosum vectris vectigalibu , α ques- Reai uecys,aduobuspo ἐκ iissimis regibus insertur, Mithridate, cir 2 Vrri ad nata a. ne:quorum alter relictus, alter lacessi tus, occasionem 1 ad ocem pandam Asiam oblatam esse arbitrantur. equitibus Romanis hon 3 a fissimii viris asseruntur ex Asia quotidie titera: quorum magna res agn tur in vereris vectigalibus exercendis oceupata,qui ad me pro nece, situdine, quae mihi est cum illo ordine, causam Reipublic periculaque rerum suarumdetulerutrTithynia , quae nunc u stra prouincia est, vicos exussitos esse comptares e regnum Ariobaryanis , quod finitimum e I vestris vectigatibus, torum esse inh sim potestate r Lucullum misgnis rebus gesZis , ab eo bello discedere rhμic qui succurrerit , non satis esse paratum ad tantum bellum admini-
Prandum: unum ab omnibus sejs, o civibus ad id bellum Imperatorem B a deposci, Dissili eo by Corale
15쪽
depesci, atque expeti ; eundem hunc unum ab losilus metui: praeterea n
tura ct simplici deis scriptione
II HIs continetur&ab soli aitΗr Maniliatra Narratio. In qua sane, ut quemadmoduexordii sic narrationis thim vis ac natura tum vcro praecepta declarentur, tria prae: lare iuuat. Ac prInatim quidem generiatim, sed rudi opere, explanabo huius nata rationis tum manartulari Narrationis vi na,vsuna, praecepta diligenter exponam: ad ex-tten una nostrae lauius narrationis artiti ciuin agnoicam,&qtian egregie in hac M. Tullius praecepta coluerit,demonstrabo. Atqtie hac de caus a vi scilicet de Tullianaelmius narrationis artificio naagis constet problemata quaedani de narratione interia ponam & explicabo,curiositatis, spero etiam utilitatis iucunditatisque, plenissima.
Ergo x t a primo aggrediat, Narrat M.Tullius bellum inferri populo R. & a quibus, aut per quam occasionem inferatur. Et quoniam potuisset aliquis sciscitari via denam ipse Marcus Tu lli us haec res ciuisset, monet ex Alia quotidie literas afferri equitibus Romanis,liisque viris honestissimis, quorum pecuniae ac fortunae in populi R. vectigalibus occupatae sunt; ita fieri ut pro necessitudine, quae sibi cum eo intercedit ordine,ad eum retulerint Reipublicae fortunarumque iliarum pericula quibus addet Bithyniae quae nunc esset Prouincia populi Romani,vicos complures exustos esse nunc populi R. Prouinciam esse amrmans . quia cum Bithynia Nicomedis Regis esset an rea is,quoniam in Regnu in sibi a Mithridate ereptum a Sylla fuerat restitu tus, ad extremum moriens populum R.Bithyniae haeredem instituit ex quo factium est ut a populo R. de more in Prouinciam redactum sit Regnum illud. Addit Regnum Ai iobarzanis Cappadociam intelligit quod Romanorum vectigalibus adiacebat in hostissipotestate venisse: Lucullum magnis rebus gestis discederet qui Lucullo successisset id enim valet iii ccurrere hoc in loco, ut pro Amerino succurram atque subibo imparatima esse ad tantum bellum. unum a Ciuibus & sociis imperatorem expetir unum ab hostibus metui praeterea neminem. Haec de primo; de quo tamen non multo post constabit uberitis. Venio ad Secundum, ut narrationis naturam explicem & praecepta. Ergo cum definierim quid sit Exordium, ac docuerim esse orationem quae praeparat animos Auditorum ad reliquam d ctionem: quid ni enitar narrationem qu que definire aut describererigitur sunt qui narrationem dicant esse rerum explicationem:&recte: nam reuerares veluti explicantur , ita ut inderertim seu causi statum intueri liceat dc ideo M. Tullius,narratione peracta,addebat E vestigio, Caugas aesit videtis: quasi diceret ex narratione iam causae statum intelligi. Sed tamen aptius, mea quidem sententia, narratio dicitur Sedes argumentorum . ideo enim narrat Orator ut ex narratione deinde argumenta depromat ad fidem faciendam: ita ut in narratio. ne si a bono oratore proficiscatur,argumenta veluti delitescant.Quanquam praeclari iis adhuc ii qui statu uiri Narrationem esse fundamentum consti Iuendae fidei. Et si enim oratores extrinsecus etiam derivare coniecturas solent atque arguinenta, praecipua tamen araumenta ex Narratione, hoc est ex facti constitutione, de pronautur; ita ut Narratio sit veluti sundamentum constituendae fidei se uindei saciendae atque altius confirmandae. Haec de Definitione. Nunc tria sint optimae Narrationis praeceptarni intrum ut sit perspicua,breuis,probabilis. ac perspicuitas quidem consulit Auditoru m intelligentiae:breuitas memoriae:probabilitas fidei.ita fit ut Auditores intelligant, meminerint, credant. At enim qui esticiatu r perspicua 3 si planis verbis viatis, hoc est propriis, significantibus,communibus: ac propterea obsoleta interim, meta-pborica seu translata, Poetica item, noua dc inustata declineis: idem dixerim de semtentiis, quae non ex Philosophorum penetralibus atque abditis doctrinis sed ex communi usu &Ciuili consuetudine sunt derivandae. Qui breuis 3 si nihil alienum, nihil non necessarium, ea complectaris: acrem semel tantum nec pluribus quam opus sit verbis,exponas. quod si illud Flacci in mentem veniat - Dum bressis selaboro Obscurus fio - ac propterea obscuritatem pertimescas; sic statuas. me breui ratem illam probare quae cu m perspicu itate cohaereat: cohaerebi tau tem si nihil necessar: tam scierit praetermissum: nihil rursus redundata erit. neque enim eam Nam rationis breuitatem laudiauerim,quae rem quam paucissimis omnino perstringat verbis; ted in qua nihil necessarium requiri, nisi redundans notari, possit.quae laus in Maniliana 333
16쪽
ri Iiana post paulo agnoscetur; in qua ociosum verbum nullum, necessam omnia. . nique probabilis erit Narratio si temporis seriem atque ordinem conseruabit ubi te- III. potis habenda sit ratio: si cum personis di locis consentiet. mirum estenim quam v risimilis reddatur Narratio quae cum persisnis, locis,tempore demu,consentit. Idem- dixerim si facti seu euentus causae proferantur quae refert probabilitatem. denique situm a communi opinione&fama tum ab usu reconsuetiidine haud dissentiat. Haec ad probabilitatem. Nam quae ab Oratoris integritare ducitur fides alterius est loci. Haec germanae Narrationis praecepta, quae in Maniliana diligenter agnoscam , si prilis Theoremata quaedam explicauero, ex quibus tum de Narrationis au ac persectione tum de Narrationis Manilianae artificio planius constet. Ergo quaeritur primo, Num visis sine crimine praetermitti possit Narratio. Huic ego per cussitioni breuiter sic respon quia deo. si apud Iudices vel Auditores de toto rei statu constet satis, potest & vero debet interponu- praetermitti. idest res ab aversatio narrata fuerit,nec in ea dissentimus, aut nobis eam prodesse posse arbitramur. Sed tum in primis & omittenda cum factum sit turpe aut Iniquum,ita ut nobis obsit,aduersarijs prosit. Hoc enim tempore non modo Narratione verum etiam Exordio quod a re ipsa ducatur, erit supersedendum, & Insinua- Ltione potius de hac alias viendum.Denique in re turpi nillil miniis quam ex Narra- Num ρνatione subsidia quaerenda sunt ut causae serviamus. Contra vero ubi de rei statu no pla- re trine constet apud Auditores, & vero aliquid subsidii ad causam parari possit, Narratio nullo modo est praetermittenda. Sed& illudquaeriturinum interpellata uti Narratione liceat&interrupta.De qua re sic statuo.Si longiorem Narrationem postulet causa, nihil prohibet cur prima Narrationis parte expleta, inde itatim ne scilicet E me. moria diiuuat)arsumeta depromamus, quibus id quod proposuimus coiirmemus: almis,
tum ad alteram partem Narrationis redeamus,atque argumeta item ex ea ducamus, ratume iniquemadmodum in prima, de ita deinceps: sic enim & memoriae Auditorum & breuitati prospiciemus commodius: alioquin si post longam Narrationem argumenta inde proferamus, fieri poterit ut res unde argumenta ducuntur; Auditori non recu rant in mentem,ac propterea argumentorum vim minime percipiant CertEM.Tullius tum in Philippicis,maxime vero in secunda:tum in Verrinis; per partes narrat aeprobat. πero quinabi paucis res enarrari possit,non est interpellanda narratio. Iam --- vero quid si quisquaerat num in Narratione sit iucunditati studendum ac suauitati3 Ego vero non abnuerim: du m tamen nil depereat de per spicuitate,breu itate, probabilitate.Ιmo in Demonstrativo genere, quod delectationem ferme spectat, belle - Desurioisi diri u da Narratio. Denique inlaudatione ac vituperatione nil prohibet quominus Auin nari
paulo liberim Exordij & Narrationis laxentur habenae vi delectationi serviamus. Et m -- Lehinc alterum problema enodari potest, an scilicet admirabilis debeat aut possit esse Narratio: nam cum admiratio ex rebus nouis inusitatis, ac sermE incredibilibus oria' iv. 37 tur,verendum est ne probabilitati, quae maximὶ requirenda est,obsit talis Narratio. Ergo in Demonstrativo genere interdum commodE cadat admiratio, cum de nulla rabilis si' re iit disceptandum nisi inrth de dicentis industria & facultate sed delectatio specte- - iuuentur quae ex re admirabili conciliatur sacile in Deliberativo & Iudiciali aegre omnino: nisi eamd res ita sit admirabilis.vt simul peruagata atque testata sit.Οuid ni enim rem
sortiter aut audacter ac praeter omnem consuotudinem gestam enarrem, ubi constanti fama aut testibus coperta sit/At enim quid si dubitetur num sit affectibus instruen V. da,&ad motus animorsiciendos Mane ubi res ea sit ex qua naturaliter affectus veluti affluere videantur,omnino sinendum ut assectibus etiam qui tamen cauta seri iant,instruatur Narrati αquin etiam,si commiseratione egeat causa,serendum, ut Narratio infimia lachrymas quoque exprimat ab Auditorum oculis:alioquin cum reuera non afficie-di gratia sit instituta Narratio, sed vi fides inde commode constituatur, quaesiti affectu satque arte parati non tam narrationi conueniunt. quam rationibus succeduntqujbus res confirmata fuerita tunc enim commode assiciatur Auditor. Vertim enimuero quid si requiraturnum Historico more silpertexenda 3 Equidem si de verbis ac VI. stylo quaeras, paulo ornatior&cultior fingi possit Oratoria Narratio. Nam alioquin Num hi oratoria dicito in reliquis partibus: prςsertim in demonstrativo genere historiae nitorem dc elegantiam superet necesse est. De qua re tota in libro de historia copiosE: ubi
docuimus exaestylum ac dictionem Regiae φ insimilem esse, quae non sine di
17쪽
snitate calamistrata incedat,atque omnibus luminibus ac pigmentis ornata rotato. rium lionestissimae matronae ac nobili, qus naturale quoddam reserat decus ac dignia ratem HIstoricum matrem1amilias exprimere quae munditia contenta sit. De qua re
consulas Theorema septimum libri primi de Historia. Quod si de artificio reliquosci scire risi scita tuo, Historica narratio veritatem spectat,oratoria probabilitatem. Itaque laistorici est ne latum quidem unguem a veritate discedere,omnincique efficere ut nil au si tamen momenti alicuius sit) plane omittatur quod ad rerum gestarum cognitionem pertineat, ut ideo non modo res gestas & euentus, verum etiam consi lia & causas narrat bonus historicus, orator contra reticere muli a potest, & vero debet, cum non omnia prosint cauta. imo interdum non tam curiosius veritate requirit orator quod tamen facit Historicus quam probabilitatem,utcunque etiam veritare di illi mulata, consectatur, Haec sint Theoremata quae explicasse velim tum ut etiam a que etiam illustrarem vim atque usum narrationis id quod iudeor mihi persecisse rum ut de Narrationis Manilianae artificio constare posset,ad quam rem nunc aggredior . Primo igitur praecipiebam non esse committendum ut Narratione praetermittamus, nisi sorte certis quas asserebam de causis. Nunc igitur, quoniam a re ManiIiana cauis illae absunt longissime honesta est enim non turpis tulia non iniusta,&vero ea tcontinet qua: nec antea a quoquam suerant exposita nec per se satis perspecta erant &cognita9 narratione utitur M. Tullius. Praecipiebam rursus ut si paucis absolui possit is narratio,non interpellatetur. integra est igitur Maniliana non interpellata, quemadmodum absoluitur paucis. Sed & praecipiebam ut ne ad delectationem, ad affectus,ad admirationςm, praesertim de incla stria; comparata esset narratio: ac talis est sine dubio Maniliana narratio, simplex est enim queque tum affectibus, tum pigmentis actu minibus caret. ita ut ad laistoricam narratione accedat prope, quemadmodum per se constare sitis potest: & ex eadem statim cognoscere licet tum esse perspicua, tum breuena .ut non necesse si in ijs immorari.Duo tame praeceperam,quae in narratione Maniliana diligenter sunt agnoscenda cum sint persectae narrationis caput ac vertex. Vniam cst ut caul statuni sic declaret exponatque, ut interim argumenta& sundamenta fidei in narratione veluti disseminentur, siquidem narratio est rerum explic tio, sedes argumentorum,sundamentum constituendae fidei. Alterum ut probabilis
sit & ad fidem gignendam accommodata. Haec igitur habet agnoscere uberius. Ergo dum principio narrat bellum graue& periculosum vectigalibus ac socijs, idque a Mithridate S Tigrane, inferri, qui ad Asiam occupandam aspiraroneo spectat uti telligat populus R. cuiusmodi quantum esset ac propterea hon esse contemnendum , quin celebritate utendum, atque optimum in primis Imperatorem od quod orationis caput ein deligendum idcideo in confirmatione comprobabit, simulque exaggerabit & ampi ificabit belli illius, di genus.quod est bonestatem, utilitateae, necessitatem, & magnitudinem ac grauitatem. En in his paucis verbis grauissima delitescere argum cia, quae deinde amplificabutur ac dilatabutur copiose.etsi enim haec non antea persciet quam Luculli cauerit dignitati;vbi tamen huic satis cauerit, magnitudinem ac periculum exaggerabit uberius. Denique ideo narrat bellum inferri vectigalibus populi R.ut non sbium causae statum perdiscant Auditores, verum etiahinc magis ac magis ad bellum illud suscipiendum, ac Pompeium, hoc est Impera- torem optimum deligendum incendantur. Itaque deinde ostendet in vectigalibus illis in quae bellum inferebatur esse praesidia belli dc ornamenta pacis; uno Verbo, Romani Imperii & dignitatem & pondus vectigalibus niti & contineri. Et eadem de
causa commemorat bellum illud inferri etiam sociis populi R. ut nimirum deinde doceat locios illos esse Reges,Vrbes multas ac populos qui in fido populi R.e qui scerent, ac propterea non posse tale bellum dissimulare aut praetermittere sine ingenti dedecore. Et huc pertinet quod addita duobus potentissimis Regibus inferri, ut nimirum populus R. intelligat non unum esse hostem sed duos, non vulgares sed Reges, non mediocris potentiae sed potentissimos.En alia rursus argumenta in narratione disseminari.
Quae omnia exaggerabit altius suo loco.Denique duo in primis molitur Cicero in hac oratione; unum ut populum R.ad bellum suscipiendum impellat contra Mithridatem t
18쪽
datem, alterum ut populus R. Pompeium huic bello praesciat, ac maiore qua quissiquam antea,potentia& authoritate praeficiat . Atque bis duobus capitibus comprobandis,ac populo R. suadendis seruit egregie quicquid proposita narratione continetur. Mihi enim, ne longum faciam, sat sit specimen huius rei non vulgare dedisse hactentis ut constet causae statum hac narratione constitui, atque ita constitui ut Maniliana haec narratio caulae explicatio uici possit ac sedes argument ili Nunc de prinhabilitate. Ergo potuisset quispiam sciscitaria M. Tullio qui fieri posset ut cum Miathridates a Sylla primum tum a Murenaidenique a Lucullo, fractus esset&in extre. mas usque oras conicctus, nunc repente tale ac tantum bellum inferret populo II ejusque vectigalibus ac socijs.potuisset etiam sciscitari unde haec restiret au i com perta haberet, cum tam fidenter ea proferret, Cicero igitur ut ne probabilitate careret narratio,continuo docet unde comperta haec sint,de ideo subdit, Equitibus Rymnis henenissimis viris aseruntur ex Asia quotiese literae . quorum magnae res agumur in uestris vectigaliabus exercendis occupata, ut ad me pro necestudine qua mhi est cum illo ordine causam Rei p. periculaque rerumsuarum detulerunt. ubi singula verba conciliant probabilitatem. no enim
ignotis hominibus hac de re literae afferebantur, sed Equitibus Romanis , iisque honestissimis viris,& ex Asia ipsa asserebantur,& multae,imo quotidi E: tanta erat trepidatio Asiae , tale periculum belli. Ex quibus magna sinc dubio accedebat narrationi fides& probabilitas quandoquidem ubi mentitus esset M. Tullius, tot habuisset suae impudentiae testes quot in Urbe erant Romani equites. Quanquam sint iubaec, M.
. Tulli , veruntamen quid cause est cur equites Romani haec tecum communicarint, ad Senatum vero ac populum nondum retulerintρ Ergo tacitae huic populi R.cogitationi occurriti quare,ii cin quis ad me pro necessitudine, quae mihi eII cum illo orine, ea aniReip. periculaque rerumsuarum detulerunt: quibus verbis duas indicat causas unde secum rem communicauerint Romani Equites,apertam unam,tacitam alteram. Prima est quia M.Tullius, licet pro sua virtute inordinem Senatorium fuerat cooptatus, ex pa- ire tamen erat ortus eque stris ordinis. dc ideo M. Tullius eum ordinem coluerat ueniper,dc multis studijsdconiciis id quod ad Q. fratrem scribi i) complexus fuerat. Igiatur Equites illi pro necessitudine quae sibi intercedebat cum M. Tullio, ei rem in primis detulerant,actum suum tum Reip. pericula denunciauerant. Altera quae tamet
delitescit; ea est quod M. Tullius& authoritate apud populum. & gratia & eloquentia dc meritis plurimum valebat, ac Rem p. miri licEdiligebat, ita ut nemo esset qui maiore fide priuatoillorum, communiue Reipub.periculo consulere, ac de re tota referre posset populo R. Et huc spectini ea verba, Causam Reipubleri idque rerum sua ramibi detulerunt. cum enim praestaret populo rem referre, eum deligendum puta. runt,qui tum dicendi sacultate tum grati apud eum valeret. Ita quidem cum narrationi summam probabilitatem conciliarit,illud iam profert quod antea minus com- Pergitur
mode&probabiliter retulisset. Quare sic pergit, Bithγηue, qua nunc uestra prouincia est, tu π rra vicos exunos esse complurer .regnum Ariobarranis, quod timum est MI Iris uectigalibus,tothna νεώesse in bovium potestate: Vbi dc explicat adhuc statum causae , dc argumenta iacit unde in I confirinatione deinde etiam atque etiam excitet populum R. ad bellum celeriter su- is scipiendum ac Pompeium Imperatorem deligendum. Et quoniam rursus mirari po- mis O datuisset populus R. neque enim perinde ac Senatus publicas res perspectas habere po- si uinar- terat: di ideo M. Tullius aiebat Bilbnia φιε nune uestro Prouincia eri, quibus verbis nu- qm pro
quam usus esset in Senatu in qui haec accidissent, cum Lucullus Mithridatem profli gasset, idcirco pergit M. Tullius, ac narrat Lucullum magnis rebus gestis ab eo bello 'discedere diceret quasi profligasse quidem sed non debellasse: quin Lucullum reum catafuisse ita ut discederet: ac proinde factu esse ut Mithridates se se collegerit dc in Asia tu saltarit.At enim successiorem quoque habuit. Habuit quidem ed hic non satis paratus est, inquit M.Tullius,ad tantum bellum administrandum. Quibus verbis sic tacite populi R. cogitationi sitissaeit,ut modestiae quoque satisfaςiat. Etenim suo cessierat Lucullo Acilius Glabrio, vir rei militaris imperitus, quique longe impar ecset tanto bello,ita ut Asiatici id quod non multo post intelligetuo conquererentur. quod in tam ingenti di Idri mine Acilius suffectus esset : ac propterea Pompeium pinnulabant, etsi, ne apud Acilium offenderent,non satis audebant palam eum postulare. Et ideo statim ac M. Tullius dixit Acilium non esse paratum, quod bonis rerum
19쪽
stimatotibus significabat nil minus quam Acilio' fidem' i miniam ingenti pericu
lo; statim ut Pompeio canerer, pergebat unum ab omnibus sociis&ciuibus ad id bel. Ium Imperatorem deposci: unum ab hostibus me tui: praeterea neminem, quibus postremis verbis colliget detritae M. Tullius non esse cunctandum, Imperatorem decernere Pompeium: quod in primis sibi populo R.persuadendum proposuerat . Haec est narratior quae cum caeteris virtu tibus ciaret ac laudibus quae in narratione expeti possunt,tum maxime perspicuitate,breuitate, & probabilitate. Λtque haec dicta sint vipersectae narrationis praecepta in Maniliana agnoscamus, ac praecepta ipsa cum usu coniungamus. Nunc ad Confirmationem deueniam, si tamen prius unam atqueal. 6 Dubitatur teram dubitationem, qua narrationis Manilianae everti videtur vitas, diligenter diluo. de Manilia ro. Ergo paulo subtili ,sed iure tamen,illud quaeraturiqua non ociosa interiira sit narratio ista. nam, ut omnittam Inscriptionem propositam orationis argumentum ac prope imodum causae statum legentibus objicere, id planius praestat Exordium . quidi.=. igitur narrationem adhuc in hoc conterere ἐ Ego vero subtiliori dubitationi parcni cogor responsionem afferre. Quatuor igitur videor mihi, quod pertinet ad rem propositam latenter in Oratione intueri quae in planta sese aperte obi jciunt, nimirum ierimen, radices, truncum,ramos. Et quidem in Oratione semini respondet Inscriptio: . quandoquidem in inscriptione tanquam in semine delitescunt cxtera. Radicibus respondet exordiu m unde semen effunditur,& planta incipit propagari.Narratio truncum exprimit . ut enim a trunco rami omnes oriuntur, sic a narratione argumenta& probationes. Denique Oratio reliqua cum ramis consentiti ut enim illi planta explent,sic confirmatio,& caeterae partes orationem complent uniuersiam. ut propterea quemadmodum in planta ociosum nihil, sic nil ociosum in oratione. Tametsi illud quoque fatendum est, Oratorem non tam scriptione quam dictione suum obire munus ac peragere: ac propterea hac in re inscrip tionis rationem habendam esse nulla. Dμθ t - -ut hinc multo magis appareat necessitas narrationis. Iam vero altera Dubitatio ibia sit, qua ratione in hanc causam conueniat narratio, cum narratio rerum sit praete- εν ritatum: causa haec Pasione& deliberatione commeatur, quae sutura spectat solum. Re σου - Sed dubitationem inde liceat diluere, quod ut recte deliberes, ac de rebus futuris ita. tuas praeteritas ac praesenteS praestat cognoscere. ut enim Medicus tum demum recthde medicina deliberat & curatione, cum res anteactas diligenter explorauerit, at quoinde morbi statum agnouerit, sic bonus Orator prospicit causae. Denique in deliberatione assumenda sunt praeterita, spectanda praetentia, atque hinc conlultandum ac deliberandum de futuris.Quanquam illud etiam obseruadum,vere quidem dici deliberationem spectare futurum tempus, narrationem res anteactas aut praesentes per sequiasta tamen illud quoque verissime amrmatur, rerum suturatum deliberatione ex praeteritis ac praesentibus occasionem atque initia ducere. Ita ut res quoque praesentes vel anteactae narrandae sint.Si enim clade affectus sit populus R. aut aliqua iniit ria affectus,vel etiam aliqua interim Vrbe spoliatur, haec sane quae vel praesentia sunt vel anteacta, populo R.enarres oportet, ut de ratione deliberet qua iniuria ulcisci valeat, accepta detrimenta sarcire; quod futurum spectat tempus. Iam vero iis quae de xa, is narratione diximus, illud addiderim; huiusce narrat: onis stylum, sine dubio ab exo ius Dius dijstylo dissidere. Vere enim exordij, quod explanavimus, oratio ampla est, Ornata, g rotunda, magnifica, quaeque sublimis generis atque scriptionis offerat forma. Contra vero huiusce narrationis dictio praeuior est, simplex, breuis: quaeq; mediocre, interdum etiam humile, dicendi genus non nihil refert. Ueruntamen, quoniam 'on in Demonstrativo genere versatur cui proposita est delectatio&admiratio, sed in Deliberativo, in quo perspicuitas requiritur maximE, improbanda non est, quin, si me qaudias, laudanda: nam praeterquam quod tem peratum dicendi genus ac simplex in narratione exposcitur maxime, non secus ac magnificum percomode cadat in exordium. Historici strium ac dicendi genus cui astinis est oratoris narratio uterque enim narrat) exprimittitilia lente. Fateor Historicam quoque dictionem & narrationem non unius generis esse apud omnes, quin interdum manare latilis, seqtie non parium attollere,sed tamen apud plerosque moderatis colenta est finibus. Ita fit ut inhin bratim ferme dicant aut caesim, circumscripte perraro. Ex quo fit ut interim in Manilia'm ExordIo circumscriptae orationis ac rotundae nobis in primis appareat torma; in
20쪽
miratione membratim dicere doceamur & cirum scrip le. Haec de narratione tota. Nilnc ad confirnaationem progrediamur,quam sic auspicatur M.Tullius.
CAura quasi videtis:nνnc quid age mμ considerare. Primum mihi viduuγdegenere bem, deinde de magnit*ine, rum de Imperatore deligendo esse dracendum.
Aitatione absoluta; Transitione utitur noster Author, atque illa quidem rei de qua agitur aptissima,artificioque plenissima. Ait enim, Cosa ast odem, ut intelligamus iam causae statum,cuius gratia narratio initituitur maxime, suisse declaratum ac demonstratum r& huc si quosdam audias) pertinet illud et idem; ut scilicet tacite indicetur rem illis non tam narratam quam ante oculos veluti politam esse. Qiranquam fortasse ai t ridetis quia cum summatim rem enarrasset, fore speraret ut illi pro Q sua prudentia quae esset causis,iam satis animaduerterent. Addit vero, me quid agem. dum set consissimare, ut aditum aperiat tripartitae quam e vestigio proponit di Iputationi, ac de singulis, quoniam pro singulis initia iecerat in narratione, verba faciat. Et ideo pergit, Primure mihi videtur degenere belli,destiae de magnitudine, tum de Imperarare delectra esse dicendum. Quom loco nemo inde perturbetur quod rerum dicentiarum proposi- sitio,quippe quae seruit docilitati, pertineat ad exordium; ac propterea lila alieno loco proponi videatur, nam generalis rerum propositio habetur illa quidem in exordio,vi docuimus; partitio vero eiusdem Propositionis,si quaesit necessaria; tum in Exordio, tum post na irationem, prout scilicet locus tu terit & opportunitas , fieri & potest Scdebee. Quapropter, cum commodius caderet in hunc locu in quo ex narratione deia riuatur percommode; & vero statim per partes singulas disteptatur, nihil est quod suspicemur fuisse in Exordio faciendam. Adde tripartitam hanc rerum dicendarum varietatem non tam orationi uniuersae quam confirmationi respondere. Dum vero in tripartita ista rerum dicendarum partitione de Genere belli ponit dicendum primo loco, per genus bellione id fallat quempiam intelligit natura dc conditionem huius belli: num scilicet honestum sit an turpe : Ied in primis num sit utile ac necessarium inquam non absoluὰ seu praecise ac sine exceptione ulla, quemadmodum necessarium est homini occumbere , sed ex hypothesi& suppositione qtiem admodum loquuntur Scholae r quia nimirum, si velit populus R. suam dignitatem at- s que utilitatem tueri huiusmodi bellum suscipiat necesse est. id quod moraliter adhuc& communi more& modo est intelligendum: quandoquidem nihil prohibet quominus sorte sortuna Reipublicae dignitas & commoda sarciri posset aliunde ut si Mithridates verbi causa interim a Glabrione interfectus esset, atqu e Asia uniuersa in Romani Imperi j fidem confugisset, vel Mithridates ipse sponte sulim ille Regnum seque ipsum populo R, subiecisset: quod tamen optandum magis erat quam sperandii m. Et ideo hoc bellum,ut ex hypothesi,ita moraliter,censetiir necessarium. Ita quidem primo loco sibi proponit dem6strandum hoc bello contineri popia li R. ae isciorum dignitatem&vtilitatem, ac summatim totius Romani Imperii incolumitatem, ac propterea non posscsine dedecore ac detrimento praetermitti. Vtrum vero sit magnum,secundo reseruat capiti; quemadmodum de Imperatore deligendo, reiicit ad tertium. Hic igitur primum omnibus eloquentiae neruis belli honestatem atque adeo itecessitatem suadcre nititur.Sed M. Tullium audiamus qui sic pergit.