Caroli ScribanI e Societate Iesu PoliticoChristianus Philippo 4. Hispaniarum regi

441쪽

elige Ignatium . durior tibi videtur obediboticli elige alique, 'cuius tibi vita 8coratio placet: quem propositu tibi semper habeas, vel in monitore,Vel in custode,vel in duce, & exemplum. Breuiter sibi idem Epicurus: Sic ac omnia tanquassectet aliquv. IEt non pleraque scelera cadunt in oculis spectatoris furta sane 5 libidine testis tollit. Addo illud Senecae, verbis alijs,re idem: Sic viae, anquasb alicuius boni Nisi, aesemper e- sentis oculisse verὸ faciaι quaecunque fici tanquasis ectet aliquis. quis muliere aut aliena tanger, teste praesenteὶ Addit: Omnia nobis malaselitudopersuadet. nam in publico quis peccabit3 s

Tretum vitia poscut. perpauci palam mali sunt. Hagiunt conspectu scelera, secreto gaudent. Subdita. Cum ramprafeceris tantum,ut sit tibi etiam tui reuerentia icebit dimitivi paedagogum: interim te aliquom au tate custoae. Sanctorum ille aliquis sit,e magnis & grauibus,coram quo peccare non audeas:Petrus, Paullus,loannes, Laurctius, Stephanus Polycarpus,Basilii is, Chrysostomus, Nazianaenus, Ambrosius, Gregorius, Augustinus, Hierony mus, aut quicunque alius, cuius oculos &maiestatem verearis,& ad cuius frontem erubescas. ΠΙ Ab Epicuro etiam venit: Initi silutis notitiapeccati vel in ,.tibia , in fugam. firmat Seneca: Nam quipereassesensis, mediaeοη- corrigi non vult. imo non potest, quadiu illum ignoratio haec

ιυρος in tenet. Deprehendaου te oporte antequa emendra. Et quis emendet

M D igriorata 3 cognitione emendatio deposcit. Subiungit: uidamtiisgloriantur. tu existimas abquid de remedio eogitare, qui mala sua virtutu loco numerati non magis, quam qui morbum pro valetudine bona habet.Clauditatioὸ quantsipotes te sim coar. gue, inquire in te: accusatorisprimat inibusIungere, deinde iussitas, nouistae deprecatoris. aliquando te ossende meatus, is est

accusator sui;magis,qui rudex: qui plus semper aliis,quam sibi ignoscit:in alios clemens, in te seuerus: qui nusquam sibi parcit,nusqui blanditur. Magna hic de se promittet, ma gna dabit. nec multo,exurgeriti virum seculo non tantum stri sed omni dignissiniu,posteritati in imitationem, aerari sitae in exemplum omnibus in admiratione &laudem.Deprecator

442쪽

38 Ideinde accedat:ac quasi a se poena deprecetur,meliora spondeat. Faciet,si se vercatur,si animu suum,si iudieem manum. magis etiam,si ad Deum decurrat, ad illius genua supplex rei per na induat,deprccatoris & siapplicis.quanquam facilius hunc flectet, si iudicio te suo ante stiterit, poenas de se sumpserit,&seueritate potius in se quam indulgetia peccauerit.

Non selet seu ire bis Deus: ficilis in veniam est, si non facilis in se sit homo. qui quo in se asperior fuerit & durior, ac ad ignoscendum tardior, ad puniendu pronior; hoc benigniorem expetietur in se Deum, flecti ad preces facilem, magis

ad ultroneas, nec imperatas poenas. Consideratio grauitatis peccati,& molestiam quas animo parat. Monet hic Seneca Bona constientia prodire Nustineon piaci rimas nequitia tenebras timet. tanta fiducia est conscientiae t-is ρα- bonae. amat videri, audiri,& secretum suum vult prodi. quia omne illi secretum a virtute, & in illam. quarc nec teste in auersatur,nec timet. At mala conscientia tenebras amat,& micum etia pectus ac oculos flagit. nox illi pro securitate,proferro &vallo est. amica enim sceleribus nox est. quanqua&ipsas tenebras scelerati timeant,& dum solitudinc quaerunt, solitudine terrentur. Signa haec grauitatis peccati sunt, quod nec dies securos, nec noctes patitur. Sub ssit Senecae Elegam ter ab Epicuro dicturiaeὸ non prodest latere peccantibus,quia latori etiamse felicitate habent ducia non habent. ita eLI.tut celera esse non possunt; secura non possunt. quia prima es maxima peccantium poma est peccasse. nec 'ptam scelus, licet Egud fortuna exornet mune- ribus; suscet tueatur ad urndicet, impunitum est; quonia celem in

Felere seu bcisi est. Sed nihilominus stac, ista secundae poenae pre--unt as uuntur: timere semper,in expauescere, in securitati H F dere. Addit: f se consentiamus, mala facinora conscientia'tesiari, ἡo quodperpetua istam sebcitudo N et'verberat,quo =onseribus seeuritatissua non potea credere. Iaeo nunqua fides tritonae fit etiam 'latentibus quia coarguit isios conficientia, ipsos sibi ostendit . pruria autem est nocentiu trepidare Vera nimis haec sunt. &,quod miaremur,ab Epicurea & Stoica schola. Laetitia aliquado in sce-

443쪽

leribus est,fiducia esse non potest ; cum nemo peccans sat animo fidere suo possit. quare nunqua securus siti est,cum perpetuus eum teneat metus omni peccato implexus, perpetuusq; agitet timor sceleris individuus comes . neq; cuiusquafacile conscientia tam alte sepita est, ut steteris aculeos non sentiat. Emoritur n5 raro caro,&ignara doloris iacet,& frustra ferrum sicuit. non accidit hoc animo. sentit stimulos,&factus carnifex sui, non dies,non noctes patitur secutas,ac in medio sicciorum monet,omniam etiam tuta timet parietes adia,& domus suae tecta,lectum, mensam, ensem etia suum:& quae in tutelam alijs,ipsi in metum sunt. ita nulli, nocens conscientia,dum fidit, nulli satis tuto se committit . in fronte etiam scelera sita legi arbitratur.ita proditor sui stelus est. Nihil cuiq; novum, metum hunc pavorem peccato in-Mcxum,si sceleris cui usq; atrocitate consideret, si diuinorum praeceptorii magnitudinc,si imperantis magni Dei augusta maiestate si violata imperia,non Regis,aut magni Ducis,sed praepotentis De si temerata Christi mortem, oc sesaguinem pro salute nostra tam prodigo fidum, quam prodige a peccatore neglectu &calcatum i inaudita 1aeculis,in omni barbarie,ingratitudine spretam deletam vi ingentium in nos diuinorum bcneficiorum memoriam; si nullo unquam aeuo moriturarum inferorum scenarum acerbitatem; si caelocum & felicitatis aetcrnae cxilia aeterna. Ipsa peccati foeditas merito terrere & auocare a delicto debeat. Est hinc illud Bernardi: . nostrum exteriorem hane

Nestem,qua tegitur,si repente obscenis undiq;il tis Agitam, es foedissimis quibusuesordibus inquinatam considere non vehementer exhorreat, non Nelociter ex i, non ιndignanter abiiciat s itaque qui non veste sed sielsum intus subvecte talem reperit, eo amplius δε- leat s animo cocternetur oporte quo propius tolerat quod exhorret,

Et quid foedius, quam hominem Dei magni imaginem, per peccatum imaginem induere daemonis, diuini nominis iam inde a primordio hostis acerrimii 5 hostilia circumferre sisnaZac in inferoru acie contra Deum stare Facit hoc omnis

444쪽

peccator,scelere ipso inimicus factus Dei,daemonis amicus;&iuratus hostisDei,iuratus amicus,seruus &miles dςmonis,N pars hereditatis huius in ignibus aeternis peccato debitis.

Cogitatio praesentis S intuentis Dei. Seneca moneta VLq; VI. omnibuspraenos. Et asibi: . ocunq; reflexeru,ibiugum videbuoccurrente tibi. mbilabido vaeqvussuum is ιπώLPraesens er- adnotatigoDeus omnibus, si in omne flexum tibi adest.Addit: uem

in hoc mundo locum Deus obtine bunc in homine ammus.Hunc Vz- orro uniuersum hominem occupare, praesentems Vbique compori esse, omni u Philosephoru sciuentia diseimus. Occupat

crgo ex sententia Senecae omne uniuersum Deus: quo fit, ut praescns adsit omnibus,intueaturq; coram omni nec quidquam Illum lateat,Vt nec animam corporis:ac ne cogitationes quidem nostrae.Vnde illud Epicteti: Deus in prouidens o . quem titere non post , non modo si facias abqui sed etiam

sicuιtes,aut in animum indueas. Potuit aliquid Christianius,&ad rem nostram clarius)Nec minus Senecae Prope sateDeu, tecum est , intus est.ita dico sacer intra nos=ratus sedet, malo m b norum a nostrorum obseruator'custos. hic prout a nobis tractatus es,ita nos ipse tractat. Bene,mal pro moestoru magnitudine,

praemia poena designado. hunc ergo qui credis, qui cogitat, praeimie,intuentem,praemiante, punientem, qua front aut non sequetur imperante, audimperata negligetὶ Quis in oculis Regis, regia violabit impotaὶquis,praesente iudice,.sanguine luenda c6mittetΘ& ad regias indignationes, ad iudicum minas tetrahimus manum,non retrahimus ad magni Dei 3 ad illorum trepidamus oculos, & scelera ponimus, non trepidamus ad Dei Zstamus interruriter omnis aeui poenas, non stamus ad perituras. ad has concidimus animis, erecta stamus ad aeternas. Quid dicamZiudicem veremur homine, non verentur iudice Deum Quid Θqubd parentu vultum in crimine pertimescat filius, non pertimelcat Dci. Quis cr dat colorem stare posse in scelcre, Deo teste & iudiceὶ Auncredere hunc tu Deum putas, qui praesentis & intuentis imperia αῆntemnere autiat occalcareὰ Non credita retrahe-

445쪽

ret a scelere manum, si crederet. pergit in incepto, di scelus scelere funestatὶ non credit.non faceret,si accieret. V idebis hoc in Rege,in patre,in iudice.

VII. Dei amor. Da proinde mihi vere amantem,dabo a scelere Peuη cum enim omnis amans pro amati incolumitateis I, ὸ vitam languinemq; suum contemnat, laetus de interitu, qui . meliore se vita viuere in amati pectore putat, quam in stim φηρ V grauius amatum offendet, qui pro auertenda am ii iniuria vilem sanguinem suum arbitratur, proque eluenda illius contumelia vitam pro spongia deseret. At nulla grauior offensa scelere est, nulla acerbior inita ia, nulla contumelia maior. & quis credat amare te quem contemnas quis amare, cuius amica imperia negligis cuius mandatα transgrederis cuius hosti obsequeris λ cuius inimici signa miles sinucris ξ cuius liostili te sacramento obstringis3Fieri hoc in omni scolere nulli notius, quam unicuique nostrum est, cumino nam diuini praecepti transgressione, monentcm, minitantem, spondentem negligamus Deum; sequamurque daemovcm Dei hostem. non amat ergo qui peccat. neque enim peccaret, si amaret. 5 ante per omnium carnificum ingonia vitam poneret, quam se scelcre contaminaret, si amaret: hae tuisq; illi fore per ignes , ferru & tormenta anima in amatis intim iacidari,quam Ostendere amatum. neq; enim

quid qui illi grauius amati ostensa: non fortunaru profusiones, n5 famae,non sanguinis Non amat ergo Deum,qui sceleribus offendit. aut, ii quid amat, scelera & s lcrum auctores amat, quos sequitur: daemoneiq; amar, quorum monita praeponit diuinis . non praeponeret, si Deum amaret praeponere, non amasi e , adeoq; Δ Odisse est. nam cum sequi amare sit, sequentes daemonu monita amare dici possitnt. quos qui amat,amare non potest Deum. nullus amor ad inimica exte-ditur: neq; pugnantia mutuis amare possumus. At nulla pugna ccrtior, nulla grauior, Dei & daemonis. hunc ergo qui iequitur neglecto DcO, odisse debet Dcum,cuius iuratis hostibus adhaeret, Δ inimica consilia amplectitur. quae nemo

446쪽

amabit nisi hostis. Nulla sane certior amoris cotestatio, qua amica sequi consilia,& amica amici explere voluntate. Hoc qui in Deo secerit, a scelere & offensa mentem & animum retralici: S: v bicunq; hostiliacosilia senserit, memor amoris sui in Deum, ante inseroru lubens volensi subibit tormet quam amoris transsiliet leges. Addo: illam esse Dei praestan tiam,vi nil ait in co sit non amore summo dignissimum. Vt merito quidquid in nobis amoris est, in unum profundere debeamus Deum. Erit vero hoc testatissimum nostri in illum amoris signum, si diuina illius imperia expleuerimus.

Succedat amori timor. monet Bernardus et D amor Dei te vin.: terrere non potes,saltem termeat te timor audicis, metus gehennae laquei mortis, dolores in rem, ignis urens, ermis corrodens. Praece-

. dit amorem timor,sideor sed ita comparatum est, ut pliis se- dia, ti r. re in peccatorii fugam,timor, quam possit amor. Ita naturae quo clam vitio imus in seruos. Ossi prudens hic timor animos occupet,&magni Dei metust,quis eat in scelera quis poten- tiam cogitabit, hanc inoffensam caelorum varictatem, tanta arte pendula terram & immotam, cum circa se interim properantis cesti perpetuam fugam spectet,' tot eircumfusa &infusa terris maria,pluuias,hiues,grandineselisorum fulminum iactus,montiu incendia; hic labantis ibit tremores,ibi inmedijs fluctibus calentes aquas, insulasq; e vasto Oceano

enatantes;alibi nudati littorapchabo in se recedente, 6 rursiam operiri, cresccreque ac decrescere ad lunaris sideris imperia,& non exclamet: O numento mapnumio nullis terminis clausuml Quae qui crediderit, & alte in animu demiserit, qua fronte tanti Numinis imperia negliget i Cogita, hanc uniuersi machinam verbo uno stetisse, verbo distatuendam; dc ab illius manu,quidquid ubique est,ita pendere,vi,si momento hanc subtrahat,mometo intereant omnia. Quis ergo paullo prudentior non merito exhorreat hanc manum,aqua tanquam a pertenui filo vita salusq; omnium pendetὶ Et quis non fatuu arbitretur, qui in unius quasi aleae iactu fortunas omnes vitamque statuatistolidior est,qui illum offendit, C c c cuius

447쪽

3 ip CAR. SCRIBANI INSTITUTIO cuius magnitudini,potetiae,robori resistere nulla vis potest, nulla industria aut prudentia effugere. Et quis non merIto timeat illum,cuius lupblicia ternitati comensurantur,qui , impunitum nihil tranni,nisi quod ultronea poena dilueriti, parique aequitate,Vtpraemi at, ita lauit Nullus illi delechus, . nisi a virtute; a qua sola discriminat homines. Visummo iure timere debeamus potentem illius in vindictam manum; .ut amareiacilem in praemiatione.Et sine si noxiam,vbiquo terrarum ultitudinem, si innocuam paucitatem, si ingrauiora indies labentium numerum, si stantium raritate considerauerimus,non merito perpetuo timore natabimus3non

loquor de densa gentilitatis nube obsessis non de Iudaeis, orbe toto in vindictam dispersis, omnium regnoru, & nuulius incolis, non de hsquos haeresis in poenam sepositi; inter Christianos verae fidei npta insignitos, quam pauci die una stant in gradui hic opere,cogitatione prolabitur alter. Be

tum,quis aena voluntati iniecit prauae, qui carnem strinxi divinculis,arctauit compedibus, calcauit fastum, contempsit aurum, posuit iram. o multis millibus noscio an unum repe- rias; duos reperilse pro miraculo crit. Et vero admirandum y. illud Scriptum. Praetre David, SEU chiam, s Iosiam omnes Reges peccatum miserunt.INec Dauid tame immunis a peccato,

licet ab idololatri scelero immunis steterit. ab Vria, a Bethsabea,a populi subductione immunis non fuit.Ne fide quis quis es,purpurae, non sago, non otibus,non tritaeJacernae. Et quid post Salomonem & Samsonem prudentiae fidis aut. robori3postTertullianu,Origencm,Calaritanum, Hostum,.quid eluditioni fidis3 adderern Cyprianum, ni sanguine e rorem diluisset. Et quid post saccum & cinere,post quadraginta &sexagintaannorum lacrymas, dc portentam Ioannox Paullo eremi cultoribus, integritati, &anteactae vitae fidisὶ Quid Mariae olim lepra, Aaronis & Moysis exilia loquuntur Z quid Petri lacrymaeὶ quid Marcellini ciliciaὶSolis

e mor Dominisecuritatis mater Ureuertere pericula, auertere

da a potest. manum illo lapsibundo porriget, cadentem

448쪽

POTIT ICo-eMRISTI AN L. eriget,firmabit gressum,& inter aduersantia tutabiturasimi vero fiducia sui deturbabit stantem,proteret cadentem,p .sidio nudabit, armatis inermem obhciet hostibus, ridenidumque tandem omnibus propinabit. Mortis consideratio.Denac Chrysestomus: More utinae m expectatio haud)uaquasim ut quas in mandi habet voluptates, ρυ deliciassentiat. Excutit hunc voluptatis sensu seria mortis tam ν recordatio, & in Asynthium mesta vertit. & Iustinianus: rassariὸ namque timor'consideratissuturae mortis mentem comentit, suasieleuans omnes cairnis motusinsuperbiae, tignoreueis a git. siue Christi insequelam& amorem, siue in terrorem 51 fugam, si deni e tanquam inliFno, primos vitiorum motus Massiatus suffocando. Et vero quid non potest, nouaextremis digitis,ac quasi percapillum sed toto mors corpore cogitates Nulli haec artatisarcit, nulli dignitati. hicadolescens decessit, infans alter, senex alius. ita primos in medio praescindit flore,medioru interrumpit principiab&in s mine' etiam perimit, hos maturos excipit. Sed nequc tempori indulget. hic enim inter caenandum se luitur, alteri continua tur mors semno; vix inchoatam voluptatem & honores f nastauit alius,&secuit gaudia&speratas saepius quam occupatas dignitates. ille serro,Veneno alius aut ruina, lento alius stillicidio,celeri alius,&tanquam valido imbre aut fiuct ibus oppressus,aut fulmine tactus iacet. Interiam dubia, tam viis Hia, tam subita,quae securitas i aut quispeccandi animus in- aer tam incertat Quid Z qudd quotidie moriamur, singulis litoris vitae pars aliqua dematurmam, & cumcrcscimus, decrescimus, ac momenta ipsa cum morte diuidimus. Clepsydram cogit siue Veteremaqucam, siue recentiorem arenariam. non per stillicidia & arenas pars superior c uacuatur, impletur inferioci Eadem de vita cogita. delabitur momentis singulis aliquid, di euaςuatur praesens vita,ac at issuit. Miseri mortaleslipsi nos fatigamus ac propellimus,& poste

449쪽

re. Potes hanc miseriam vitare. fuge peccatum. quod qui. euitauit, extra timore est, & extra omnem se metum poniti quisquis integer vitis scelerisque purus , innocuam circumfert mente. Sed nihil videtur miserius& stultius, quam prae timere, & malum suum antecedere . peccatum cave, & non praetimcbis; nec malum malo anteuerte, sed malumbono, si dignam Deo & caelo vitam duxeris. Verum,non calamito sis est animus.futuri anxius,& ante miserias suas miser 3 non eris futurorum anxius,si diuinis imperiis obaudiueris. anxi tas a delicto venit. tolle hoc,& illam si istuleris. At, quid iu- at nunc timere, nunc dolere non plus dolet quam neces.lim est, qui ante dolet quam necessum est Θ ne sit necessiim. Inunc dolere, virtus dabit, & vitiorum fugaequae si deuitati nunqua ante d0lebis: demes enim doloremo timoris caus. sat ut meritis moneat Seneca: tuenda declina, es quidqvideon prospici potest, prospice: quidquid iasurum in , multo aatequὰm accidat s ecularae auerte; & nec timebis, nec dolebis. timere interim peccatum debes, quod te ducit ad aeternum timenda,poenitenda. timor hic salutem dabiti& altam me ti tranquillitatem.

Xi. Si quid interim peccatum,si qua Dei essensa trecurrerit.

' poenitentia perlavabis. Sequere tantum monento Deum,& iria,L. rape hanc occasionem inopinatae selicitatis,ut diuini nomi nis per peccatim hostis,flammarumq; aetemarum heres, amhor fias qu non ignem, non securim metuat. poeniteat tantumέelicii, poeniteat amasse,quae non amauitDeus;secutum

fuisse, quae vetuit Deus.aderit ille, a cuius afflatu dolor hic venit: neque enim frustra extimulat mente,& ad se ultro innitat. Quare nunquam post delicta succidedusaut subrue Mus est animus desperatione, extasi secundaequisaut centes mae poenitentiς debitor fuerit. pigeat rursus peccare,sed ru sus poenitere non pigeat : pigeat iterum periclitari, non iterum liberari. Nemine pudeat iteratae valetudinis,lteranda

medicitia est: &, quod deliquit corpus, pati discat in delin- fluentiae expurgatione, sacco di cineri i uber,peccatorum

450쪽

hilaritudinem moeroribus detergat, ieiunijs preces alat; memor ieiuniaὰn sinuAbrahae in paupere recreati,couiuia Vero in diuite apud inferos cruciari. lacrymis detergat Ardes, de quidquid crimen inquinauit,fletibus diluat;inuerecundiam' pudore tegat,& expansam in scelera frontina,verecundia obis ducat ad deprecandu fortis, qui fortis fuit in delictu.Mutas imitetur & irrationabiles animas,quq ὸiuinitus sibi medicianas attributas in tempore cognoscunt. Ceruus sagitta transfixus, irrevocabiles ferri moras dyctamno expellit; oculare hirundo de sua chelidonia pullos nouit: quo magis peccator instituta sibi a Domino exnomologesin uisc piet victusq; ac cultus castigatione, ossense Domino conciliabitur , . Guas aliquando exhibuit membra famula immunditiae & iniquitati ad iniquitate,famula nunc,monenti:Apostolo, exhibeat iustitiae in sanistimoniam;vt hac ratione salutem in se aemulo quodammodo redaccendat,dum per quae offendit,Deo satisfacit,ac per virtutes viiijs aduersas, c5tra stas noxas expiet. Durum hoc alicui. at quanto durius perine, & caelo excludi

quid rcfugis medicinς pnaesidiu aegerὶ stultu est perire malle,

quam curari. secari,inuri, tendi,morderi Vult aeger, ut malutollat,morbum pellat. non quod haec amet aeger. amat salutem,qua nonniu per illa parandam vi et. Aliquid tamen hi horroris est de ferrore incendio. non nego: scd horrore oporis fructus excusat. Hinc illa praemia medico, post ignes &ferrum,& de artifice curatione,laudes. Eadem cogita in animorum post peccatum morbis. medicina aegro adhibenda animo est,Dco placando,saluti reparandae; nec grauis illa vi. deri peccatori debet. cinere & lacrymis flammae restinguumtur, gaudia parantur. Et quid illa ad beatitatem aeternam,. ignem aeternumt non leui pretio caelum paratur, tormenta exsoluuntur'quid enim paucae lacrymae ad aeternoru bonorum consccutionem, malorumq; aeque aeternorum fugam Et quis damnatus ad triremes,funes, secures non redimat,si pollit, damnationis suae titulos,sacco, cinere,lacrymisi paucioribus etiam offensus cociliari potest Deus, & abiudicata