장음표시 사용
471쪽
REsPON SIONUM MEDIC. Quod si firma esset in sene facultas, probὸ prospiceret oculi: ut rectissimὸ illud ab Aristotele dictum uideatur, Si senex iuuenis oculum haberet hoc est, prolia temperatum oculum, facultatemo pro iuuenis ratione ualentem; uideret sane ut iuuenis. In hac itaq; , quae senibus accidit uidendi deprauata a stione , ac non raro etiam ablatione, facultas ipsa accusanda. quae natiui caloris iam fatiscentis ac collabentis inopia in quo uno faculistatum robur positu melle maxime constat munere suo amplius langi ne quit: ac proinde male edi quae ab ipsa prouenit actionem consequens quidem est. Ad Marii ii Rationes tuas dissoluere iam ingredior. Dicis , Si iacultas uitiatae R actionis causa est,itain ipsa morbus erit: cum sit morbus uitiatae actionis causa. Hic profectio Marine quod pace tua dictum uelim hallucinaris: nam non id sequitur,quod consequi putas. Siquidem quanquam sit facultas uitiatae interdum actionis causa, non id tamen primaria ratione, nec per se, quod ad morbum requiritur sed alicuius interuentu, nempe, uel intemperaturae, uel obstructionis, uel abscessuum, uel solutae unitatis, ut belle Galenus citatis a me antea locis docet. Nam cum concoctrix faculatas ut in exemplo deducam improbae concoctionis cibi causa esst, id nunquam praestat, ni intemperatus sit uentriculus, aut uno aliquo assectu
eorum,qui ad instrumenta pertinent, corripiatur: aut communi morbo, insolu ta stilicet unitate. Quibit, sane allectibus primo & per se actionis nos xa adscribi debet: sed per hos quo ipsi facultati. ut fusissinia Galenus capite primo sexti libri de Synipto. cau. docet. Ei uero Caleni autoritati quam ex secundo Methodi medendi affers,inquientis, Propriu esse morabi, actioni incommodare, itainii facultas ut ego uolo actioni incomimodat, ipsa morbus erit. Respondeo, me una cum Galeno ingenu E conas teri, proprium este morbi actioni incommodare: sed primo & per se aetab des,via nulliuS interventu: ut ideminet Galenus millies in mille locis testatur Facultas uero cum actioni incommodat,non id per se, sed morbi alicuius e iis, i Occasione incUmmodat . ita, illi morbi ratio non conueniet. Facultas tum enim: etsi ipsa regundo corpori tanquam dux praeficitur, morbo tamen aliquo irritata, male munia sua obit, ossicia inuertit, & aliorsum quam pro naturae modo operatur. An non & illud stis, excretoriam in nobis facultatem per morborum decretoria saepenumero aut multo, aut malo&pernicioso humore exagitatam, petania gignere symptomata z dum immodice utilia simul & inutilia magno cum laborantis incommodo exscernit Harum igitur functionum malarum, lacessita iacultas, causa proscul dubio erit: ut dubitandum tibi non amplius sit, ab ea interdum actioν nes improbe fieri, si irritata ipsa crit. Hic iam commentari desino, si mos do id a te prius impetrauero, ut attentione maiore atque iudicio mea les gas: & quae tibi maxime non probabuntur, ea modestia commonstres . quae & professioni & uirtuti tuae congruere uidetur. IIII. OMNES conuulsivos motus in duo genera diduci, plenita.
tis& inanitionis, quod a me ex Caleni R Hippocratis sensis dictum est minime probas: putans aliam aliquam coouulsionis differentiam inue.
472쪽
niri, quae ad neutrum praedictorum generum reseratur: eam scilicet,quae per sympathiam fieri dicitur, seu consensum, qualis illa esse solet, quae ex. Punctura nerui prouenit. Respondeo, tantum duo illa inueniri praeacipua conuulsionum genera, quae ab Hippocrate enumerata sunt , aphoarismo X X N I X. sextae sectionis, cilinait , Conuulso fitex plenitate, uel inanitione : Sic uer d&singultus, nec credendum est, ullum conuulsioanis genus Hippocratem latuisse: eum* eius generis conuulsionein stapeti id ille, quae per consensum fit , dubitare non debemus : quam ille si sepa, ratum omnino a praedictis genus putinet, minime silentio praeteriis let: εο quod quando ab eo factum est,existimare nos oportebit id conuulsionis. genus Hippocratem sub altero diciorum generum ressite posuisse. Nam quae ad punctiaram nerui conuulsio sequitur,ea cum ob sensus in ea parte acrimoniam,& eius partis ad principium nempe cerebrum ipsum con itinuationen a scatur, uel Galeni testimonio in arte medicinali, maxi muni in ea parte tum nasci doloris sensum necessario concludere opor tebit: ut Galenus V I. Meth. med. docet. Dolor aute omnis si uehemens sit, fluxionem excitat, ita tradente Galeno cap. X C V. Artis medicinalisia Existimare omnino oportebit, quae fit in punctura nerui co uulsionem,
ad fluxionem esse referendam, at si ex consequenti ad plenitudinis illudio genus ab Hippocrate positum. Fieri autem maximὰ conuulsionem illam ex fluxione, illa Galeni uerba apertissime indicare uidentur, quae ad casput N C II. artis medicinalis posita sunt. Tum inquit praesertim nerui
punictura conuulsionem excitat, cum nihil extrorsum expirat, obcaecato
cutis uulnere. Aperiendum est igitur subdit at exiccandum substan. tia tenui, quae us p ad ima nerui ostensi possit penetrare. Vides igitur ex
hac uerborum Galeni serie, tum praesertim conuulsionein in nerui punictura nasci, cum nihil soras expirat et hoc est, ctim uitiosus humor nerui subitantiam Ludens atq; implens, uel mordicans, intus constiterit,nec fosras transpirarit alioqui nisi ab hac fluxione conuulsio fiat, quorsum attii 3ο net uulnus quod iubet Galenus tum aperire, tum exiccare,substantia tonui quae ad ima usq; puncti nerui permeet Uulneris enim apertio 8c exieratio quae fieri iubet eo loco Galenus non alio certe pertinent, quam ut effluet contentus intro humor medicamenti ; exiccantis ope omnifariam exiccetur ac dissipetur. Quae rursus omnia bellissime ab eodem Galeno sexto Medendi metho. recensentur, dum curatione punctii nerui ex prossesso fractat: assessitum quidem ipsum docens & dolorem uehementem ob sensus,qui in parte est,acrimoniam excitare, &phlegmonem accerses re,nisi quis recie medeatur. Illud ut intelligamus, conuullionem eana quae ad nerui puncturam consequitur, ad phlegmonem ex dolore nimio exs , citatum: uel alioqui ad humorem phlegmonem facere properantem, nescinario esse referendam. Vides opinoo Marine, hanc quam tu diuerasam conuulsionis dissiputas, ad eam este referendam quae plenitati adi risbitur. Unde merito dixisse Galenum V I I I. de Compositione medicaumentorum secundum locos cap. O I. existimo, in conuulsione tertiam
aliquam causam supra euacuatione di repletionem se nondum reperiste Oi a Miror
473쪽
13 RESPONSIONUM M E D I C. Miror autem maxime diuersas ab iis te existimare conuulsiones,quae uel ex mordenti & tenui humore, neruosa corpora rodente, uel ex frigore congelante naseantur: de quibus Galenus extremo cap. N I I. Metho. med. loquutus est nam eae omnes ad praedicta genera reseruntur. Con uultio enim ex mordente humore facita, ad eam quae a plenitate sit omni no reducitur, uitioso uti humore neruosis partibus negotium facesten te: ea uero quae a frigore congelante fit, ad eam quae inanitionis, frigore scilicet uehementi ob immodicam quam facit in parte constrictionem, succos exprimente, nerui* substantiam hac expressione contrahente, unε
de conuulsio nascitur. l tacp species eae seu differentiae conuulsionis, quas tu ex Caleno citas,diuersae non sunt a praedietis, quas Hippocrates in pleo , nitatis & inanitionis dissi diduxit. Constantissimum igitur maneat, duo tantum conuulsionum praecipua esse genera, ad quae reliqua omnia desducantur, plenitudinis scilicet, & inanitionis : ut ex illo ippocratis Aphori sino qui X X X I X. est sextae sectionis, & illo Galeni textu quio flavo de Compositione medicamentorum secundum locos scribitur,
probasse me adamantinis rationibus puto. V. Q. V A E D E psora Sc lepra a me diculur cap. V I. comentario primo, eos inquam qui haec mala iaciunt succos, non in cute tantum, sed Scin carne quoque consistere, uerissima plane sunt. Nam qui pruritum fasciunt humores, eo ab iis disserunt qui lepram & pseram faciunt, quod sua tenuitate cuti tantum haereant: ii uero non cuti solum, sed & carni quoq;, ut ipsa experientia docet. Nam & si haec, cutis uitia esse statuuntur,non ob id tamen negandu, quin subditae carnis aliquid uitia haec contingant. Quod in lepra dubitari minimὰ potest, cum se ipsa profundius in cutem agat,nonnihil subditam carnem uitians, ut quae nimirum squaminis tora scatet, pustulis,ac uari j generis excoriationisus. Sed in iis non diutius immorandum utpote leuioribus, quam ut pleniorem operam desiderent.
i T In R o sexto id in primis tibi non placet, quod a me commentario I secundo capitis primi dicitum est, Facultatem inquam tum per ensentiam laedi, cum illius instrumentum primigenia quapiam affectione
laborat: nempe intemperie una quapiam ex iis, quae praeter naturam dici solent. Ego uero Marine, Galeni sententiae adeoq; contextus eius, quem interpretor conuenientissima dixisse me arbitror. Quod ut ostendam, Neu quia illud tibi mecum conuenire prius uelim, Eacultatis uocabulo id intelligi,
quod actionum sit e flectrix causa, quod nobis illius definitio primo de Natur. facul posita abundd demonstrat. Quurni natura ipsa actionum
di AH -- omnium, uel teste Galeno, in nobis sit opifex: consequitur, ut facultatis dici a nomine idem quod naturae intellietamus. Facultas enim at in natura & si ultitia . uocibus diuersa sunt, re tamen, eadem esse Galeno perhibentur: ita uti V.de Sympl. cau.scribente. Per naturae inquit uocabulum intclligas uestim omnem qua regitur animal facultatem: siue illa a uoluntatis nostrae imperio
474쪽
LIBE R V N V s. 61' imperio pendeat, siue secus. Ita facultas omnis in nobis natura dicitur: ex eo autem facultas seu potentia dilata est, quod agere possit, ut primo de
Facult. natur. exa ste monstratur. in idem ipse Galenus, facultates ipsis naturales, naturae uocabulo dignatur. lib. de Facult. natur. substantia.Fascultatibus inquit quas nuper recensuimus, attractrice uidelicet, ex pubsoria, retentrice,& alteratrice,naturae uocabulo non animae indito. Clim
igitur illud constet,naturam & facultatem re quidem ipsa eadem esse: consequens illud certὸ erit, ut quaecun* earum uni conueniunt, quatenus iblius essentiam at substantiam expendimus idipsum & alteri conueniat..io inamobrem cum natura Hippocrati atque Galeno nihil planὸ sit aliud, quam elementorum in nobis symmetria atque temperies, qua sunctiones probe obimus: erit itidem facultas in nobis ea ipsa temperies ac commos deratio, qua functiones recte edere ualemus. Quod ostendere uolens G Ienus libro de Pulsuum praesagitione primo, facultatis essentiam inuesti,gans, haec scripsit:
Facultatis inquit essentia singularum partium, in singularum illas
rum posita commodo temperamento est. Nam tum demum suum quae munus obit strenu , ubi sit temperatissima: contra malὰ fungitur, si instemperata sit: atq; hactenus malὰ, quatenus sit intemperata. Haec eo M loco Galenus. Secundo uerd eius tractationis libro, Eilentiam inquit facultatum adducti sumus credere, nihil esse praeter qualitatem tempera menti, omnia* & in dignoscendo,& praedicendo,& curando,conuenire
cum hoc decreto animaduertimus,&c.
E x his spu to satis constat, facultatum essentiam secundum Galenum in temperie ipsa partium consistere: imo potius ipsammet facultatem nishil esse aliud quicquam, praeter ipsam temperiem. Quae cum itiant cuti
reuera sunt nonne uerissimum illud quoq; erit, tum facultatis essentiam laedi,cum pars cuius est, intemperata fuerit: An non id ipsum apertissime Galenus dicit in eo contextu libri sexti de Sympl. inu. cuius tu commens, o tarium damnas sic enim textus habet: Duo inquit sui it prima genera aberrationis: unum, cum potentia ipsa assecta est alterum ab externo quopiam errore nascitur. At utrumque rursus diuiditur, nam potentia bifariam laeditur: aut per suam ipsius
es lentiam, aut per aliquem instrumentorum morbum.
Et paulo post explicans, quid sit in propria facultatis estentia nocus
mentu ira, haec addit: Iam in propria essentia noxae, intemperies quaedam agentium qualitatum sunt. Vides hic apertissime pronuntiantem Galenum facultatis noxas in i sua ipsius essentia nihil plane esse aliud, quam intemperies agentium quaa i a litatumr Idem uero Galenus, eodem ipso contextu fusius se explicans,ins
dicat a quibus morbis facultas per sui es lentiam laedi,& a quibus impediri dicatur, idq; sub hac uerborum sexie: Ab instrumentis inquit pendent Erysipelata, demata,phlegmones, scirrhi, abscessus. & alii quidam huiusmodi morbi. At horum subdio alii simplices,alij compositi in uentriculo cosistunt: propter quos omnes
475쪽
uentriculus male concoquit, ipsius potentia qua concoquit noxam sustis nente, per intemperies quidem, in sua ipsius esentia : per alios uero morobos qui instrumentales sunt, impedita duntaxat. Hactenus Galenus. Ex cuius uerbis euidentissime illud constat iacultatem partis, tum sescundum suam ipsius essentiam laedi, cum per intemperiem noxam sustisnet: tum uero impediri,cdm per instrumentarios morbos pars ipsa a suo munere obeundo deficit: tum enim nulla existente in parte intemperie, sed tantum instramentario morbo, facultas in sui quidem essentia non lardetur : impedietur tamen quominus proprium possit exercere munus.
Quas uerὀ tu in contrarium assere rationes, haud magno negotio distat, inui possunt. Siquidem in neruorum opticorum obstructione, facultas . non per sui essentiam laeditur, nulla existente in parte intemperatura , sed sola obstructione, ut supponitur: impeditur ipsa tamen, qud minus in suum ipsius munus exire ipsa possit. Reliqui uero ex Caleno loci quos adsers, tum ex hoc ipso textu, tum ex commentariis eiusdem in Hippocrastis prognostica,nihil aliud certe probant,quam facultatem interdum per sui essentiam, interdum per instrumentorum morbos laborare; quod ego ingenue cum Galeno confiteor: uti & illud, tum facultatis essentiam per se lardi, cum intemperies aliqua adfuerit noxam adserens: quae certis sima Galeni est hoc loco sententia. Uerum scrupus ex ths quae paulo antὰ dicita a nobis sunt oriri uidetur: quod facultatem corporis , re quidem ipsa, idem cum natura esse de Galeni sententia dixerimus: cum tamen idem autor ea de re uarius, nec sibi perpetuo costans fuisse uideatur, cum libro de Naturalium ficultatum substantia,& V. de Sympto .cau.& I.
at* I I. de Praesagitione expui. Eicultatem naturae uocabulo at tempesraturae dignetur, I II. uero de.temperamentis, facultatem eam ipsam nasturae essectum quendam es le iis uerbis assirmet: atuor dicimus totius corporis proprias facultates esse: unam ido
neorum tractricem, alteram eorum omnium retentricem, tertiam alteras
tricem, & quartam quae alieni sit segregatrix: easdem p facultates, esse, is ctus esse totius in quo uis corpore substantiae: quam etiam constare ex calido, seigido, humido & sicco inter se mixtis dicimus. Si itaq; hoc loco sacultates effectus esse totius corporis substantiae, hoc est, temperaturae in nobis, ex calido, frigido, humido, & sicco constantis, ipsemet Galenus
asserit: quonam pacto idem cum natura erunt: cum facultates, naturae
essectus ei te quosdam astruat: nihil autem &eflectus & causa simul dici
possit, ad id repugnante natura. Sed ab oscitantiae crimine uindicari in icalreviare men hoc pacto Calenus potest, si dicamus,uarid ipsium facultatis uocabu ροῖ - ψφ' lo tum hoc loco, tum alths praecitatis usum. Cum enim facultatem idem cum natura ine assirmat, uti V. de Sympi .cau. Sc de Natu. facul. substans Otia,facultatis seu potentiae nomine proprie usus est, ut est ipsa principium quoddam motus, & transinutationis, quae prima Aristoteli V . Metaph. Quomodo cap. N I I. potentiae significatio est. Tale autem principium in nobis ita 2 ia's tura est, quae quod agere ea Omnia quae ad corporis tutelam pertinentiatur. POLit,facultas merito seu potentia dicitur. Cum uero effectum elle totius
476쪽
substantiae nostrae dixit, libro de Temperamentis, ad operandi uim& qualitatem, qua naturalem dicimur habere potentiam, seu ad dispositio/nem ipsam resipexisse uidetur: nam & haec in nobis facultas dicitur : quae quidem ipsa prosecto, & efiactus quidam est a natura profluens nostra, A in qualitatis genere reponenda. Naturalis enim potentia aliquid agendi,&disipositio item ipsa, qua unum aliquid possiimus praestare qualitastis species Aristoteli libro Praedicamentorum capite octauo esse iure si tuuntur. I tacp duo sunt quae facultatis nomine appellari in nobis merito rixitas uno possunt, Principium inquam illud motionum in nobis omnium, quodio quidem uere & proprid tum Natura tum Facultas, seu Potentia dicitur: L . Ade quo appositissime illud dixisse Galenus uidetur, Per naturae uocabus sis D tilum intelligas uelim omnem qua regitur animal facultatem. Et illud item in Arte medicinali, Omnium horum scilicet operum natura opi sex. &libro de Naturalium facultatum substantia,facultatibus ipsis naturae nosmen congruentissime indidit: ato haec uera est & germana facultatis eusentia, quae & ipsa ceu causa quaedam aptitudinem illam adstinctiones re/cte Rex usu obeundas parit: quam Naturalem potentiam, hoc est, proonitatem ad agendum quandam dicimus. Et haec sine facultas seu potentia est, hoc est, qualitas quaedam in nobis, qua agendi potentes dicimur: aiso tribui enim facultatis nomen & substantiae,& qualitati,pro diuersia ipsius ratione potest. Illam, si ut principium est eMetiuum spectes, substantia prosecto ipsi erit, nempe natura nostra quae omnium est operatrix, Scagendi principium. Sin uerd ut pronitas quaedam & naturalis agendi potestas, ab principio illo manans, ad secundam qualitatis speciem erit reses
renda, quae & ipsaeflectio est alterius qus uer & propria facultas dicitur.
Vt primum enim probe temperata pars quaepiam est, mox ea in parte qualitas quadam recte operandi innascitur, ab ipsa partis temperatura
profluens, quae pronitas seu potestas operandi dicitur. Atque hoc pacto conciliari pugnantes eadem de re hac Caleni loci possunt, ipseq; Galenus D a supinitatis & obliuionis dictorum alibi suorum crimine uindicari. II. FAC VLT ATEM ipsam minime laedi, parte Linctionis prin/cipe non laesa, uerissiliae dixisse mihi uideor: id. Galeni sensis congrues
retestatissimumsacere possum. Siquidem cum facultas ipsa tum maxime Rutilis laedi dicatur , cum pars quae ab ipsa regitur, uno aliquo in temperamenti genere laborat: uti in annotatione praecedente a nobis monstratum est,
ex Caleni utique libro de Pulsuum praesagitione primo, atque secundo. Consequens certe est, ut si pars ipsa quae functionis est opisex, non laedas turifacultas ipsa tum minime laedi dicetur. Nam & si facultas toti organi. co adscribatur, uti uisoria oculo, auditoria auri, gustatoria linguae: inest . tamen cuti scis 'spartibus una quaepiam simplex pars, quae functionis
sit effectrix: nempe in oculo crystallois, in aure neruus auditorius, in litasgua nerui ea propago quae a tertia coniugatione a cerebro ortorum nasscitur. Ita* in oculo si crystallois laboret, uisoria tum facultas laedi dice/tur: quod in ea praecipuὸ facultas consistere atin huius munere lanctios in exercere suam in oculo possit. Ubi uero reliquaru partium aliqua, - α Φ quM
477쪽
REsPONSIONUM MEDI C. quae uisioni usum aliquem praestant laeditur, id p instrumentario quopiam morbo. tum ab ea impediri quidem rectὶ iacultas dicetur, non sielaedi. ae doctia Galeni I. cap.V I.de Symplomatum causis est Ditentia. At de asiam satis. III. DE VOMITV rectὸ sentire mihi uideris, non in omni coraruptum esse cibum succumue aliquem, sed interdum solam cibi copiam
uomitum inferre, ut euidentissimis autorum testimoni js constat, nec ego
hac in re a te distentire possiim: quod 3c ego in margine libri mei ad coiis
textum certe apposueram,sed incuria operarum praetermissum id suit. IIII. NON PROBA s lienteriam ad expultricis secultatis*m, ib. vi plomata esse referendam: at illud maxime Galenus probat, eo ipso coimtextu capitis secundi quem interpretor, inquiens:
At in hoc symptomatum genere de deprauatis expultricis seculta, tis motibus loquens) haud absurdὰ numeratur lienteria, id est, intestino
rum leuitas, &c. id iis uerbis apertius et quod si Galenus lienteriam ad secultatis ex pultricis motus reseri, cur misi ad eosdem ipsos motus non sit reserenda praesertim cum & Poeni medici omnes, & Paulus atq; Aetius id ipsum asserant. Nec obstat, quod uentriculi uitio saepenumero symploma hoe accidat: nam etsi uentriculus interdum symptomatis huius causi est, A, cultas tamen expultrix deprauate tum munus suum obit, ad eam p syma ploma hoc perpetuo reserre oportet, ut eodem ipso quem interpretor loco belle: docet Galenus. Ita non est quod aliena me aueritate dixisse putes, cum dixi Nauseam, Sc leuitatem intestinorum ad hoc symptoma tum ranus esse reserenda: nempe iacultatis expultricis malὰ suo munere fungelixis. Sic enim de eadem re Galenus statuit, Avicenna,Paulus,dent ii
V. SOLAM interdum plenitatem,uaserum rupturam secere posie,
minimὰ probas, cum id etiam dicere uideatur Galenus pauid post meam
ea de re commentationem. parum uti P memor eorum quae in commens
to illius aphorismi,Habitus exercitatorum,dixit,sic inquiens:
Ctim inquit uase cibis ac potibus suerint supra modum repleta,pe/. . riculum est ne dirumpans . Et paulo post eodem loco. Cum uenae amplius conceptaculum non habent in quod alimentum distributum re/cipiatur, tunc periculum imminet aut diruptionis,aut mortis repentinae. Vides hic Calenum ex plenitate rupturam vasorum. metuere Quae etiam libro de dono corporis habitu, ueluti confirmantur: etsi haec tu in alienum quendam transsers sensum: ut uelis, non amultitudine sed sera a uaesii uore disruptionem hanc fieri: cum Galenus seruorem hunc, quo singulatvlisauru instar musti ebullit, non tam vasorum caliditati, quam impletioni tunis incas disrupenti adscribat. Qui uero a te locus ex quinto Methodi meden diaduersum me citatur, is cςrtὰ pro me iacit: cum dicat eo loco Galenus,
multa ob id perrumpi quod quem in se continent unguinem prae copia
cotinere non possint. Cum uero G lenus dicit,sanguinem adeo auctum, ut in uasis contineri non possit,rupturam secem non posse:ita intelligenadus
478쪽
dus erit, ut uoluerit, sanguinis copiam apertionem uasis, potius qua inrupturam facere solere: non tamen omnino id essicere non poste, ut pro
adductis locis ex eodem Galeno est probatum. Quinimo ut mihi qui . dein rem paulo altius contemplanti uidetur interpres hic Galeni mei tem minime est altequutus: cum literam hanc, negandi nota ab ipso expliscatam, alieniorem a Galeni mente faciat. siquidem Linacer locum hunc satque hic ut uas ipsum rumpere non potest ita uasorum ora apeire potest J sic uertit:
Sanguinem quidem uitiosὸ assici dico: Sc cum adeo uitiosi est succiro ut erodat ea quibus continetur. Et cum ita est immodicus, ut intra uassuum non contineatur. ippe id quoque quod sanguinis uas rumpat, uel recludat est satis. Vides hic Marine sensa Galeni a Linacro quam Copo fidelius inters copus
pretata: cum Galenus hic conformia atque consentanea hs quae quinto Methodi medendi, 8c in commentario illius aphorismi, Habitus exercista torum, dixit, tradiderit c nempe a plenitate vasorum ipsa non tam apes
riri, quam rumpi possie. Non enim Galeno dignum esset pugnantia hic
dixisse rjs, quae tam multis locis de re eadem dicita sunt: ni Calenum oscistantiae & obliuionis arguere quod nephas duco uelimus. Graecus itidem v codex, cui uni insistendum, ita habet.
Quod est: Omnia uero haec tribus ex causis eueniunt: aut facultate ipsa vasorum ora aperiente, ueluti in sanguinis ἡ naribus profusione, aut sanguine ipso uaseue eius aliquo uitiato. Sanguinem uero ipsum uitiosρ tum assici dico,cum adeo uitiosi est succi, ut ea erodat in quibus contines D tur.Et cum ita est copiosus, ut intra uas suum contineri non possit: quod quidem tale est, tum ruptionem uasis, tum reclusionem facere potest. Vides Marine apertissime Galenum sua lingua loquentem, uelle copiosum sanguinem uas ipsum tum rumpere tum aperire posse: ut intelliogas plus autori ipsi Galeno, quam illius interpreti esse fidendum. Tu ita uersionem Copi tuam castigato. VI. EXPULTRICEM facultatem humido, retentricem sicco magis operari, tam manisestum esse puto, ut probatione non indigeat. Nam si uerum illud est, quod omnibus ex aequo medicis in coniello est, retentricem facultatem sicco operari: consequens certὰ est, ut expuls o trix, quae illi contraria est, contraria itidem operetur qualitate, nempὸ humido: quod declarant ea quae facultatem hanc ad suum ipsius munus excitant. Cum enim saepenumero accidat, ut facultas haec parum prosta suo munere fungatur: tum ut illam ad sui muneris obitionem exci/temus, humectantia omnia, & mollientia, Iubricumi corpus reddens
479쪽
ου RESPONSIONUM MEDIC. tia, exhibere solemus. Quae ferme omnia temperamento esse humido, abunde constat. Quorsum enim quaeso attinet, tali temperamento praesditis medicamentis, aut cibis iuuari iacultatem propultricem, ni ipsa liusmido operetur Inde fit, ut olerum pleraque, & fructus ii qui lubricam N fluxilem in se substantiam habent, uentrem moueant , & facultatem propultricem ad suum ipsius munus excitent. Tum etiam qui humido sunt temperamento,selicius munus hoc obeunt: qui sicco, infelicius. Nee obstat quod facultas haec motu operetur, qui firmitudinem aliquam res quirato Nam motus hic, quo expultrix facultas ad stium ipsius munus mouetur , humido potius quam sicco iuuatur , atque perficitur : sicco utique motum hunc impediente, quod maxime uidere est in iis, qui masci lento 5c sicco corporis habitu cum sint, uix nisi summa difficultate exscernere possunt: siccitate scilicet motum hunc impediente: quem cum ius
uare methodo medica uolumus,omni ratione humectare tum cibis ac po Ainremae tibus,tum medicamentis,&sorinsecus admotis contendimus. Avicennae uero sententiae non accedo,qui uoluit, siccitate expultrici potentiae neces
sariam esse. aut enim fieri potest, ut id quod facultatem a suo ipsius musnere impedit acremoratur,ad illius facultatis munus obeundum necessas rium sits Cum siccitas facultatis expultricis munus obtundat, non excistet: ut supra probatum sequitur siccitatem potius illi obesie, quam pro
docte: tantum abest ut illi necessaria sit, ut uoluit Avicennas. Galeni uero locus ille,in hoc ipso capite a te adductus,non aliud probat, quam humis ditate non tam reliquis operationibus quam nutritioni esse necessariam: etsi quadantenus,st superflua ea sit,caeteris cunctis aduersetur. VII. COMMENTARIO sexto capitis tertη , id quod a me di ictum est non probas, Actiones eas practicas dici, quae in agendo & alis quid efficiendo totae sunt:cium ex hoc sequi uideatur, conco ionem pra cticam esse actionem quandam: ut quae nimirum tota in agendo sit, hoc est in cibo concoquendo. t tale mi Marinc practicae nonam accipere uis deris, siquidem caleno & Aristoteli in more est, actiones eas practicas uocare, quae actuosae sunt, quarumq; finis est, operatio & actio, seu estesctio, non contemplatio: ut cum disciplinas interstinguimus, contempla trices alias, alias uero activas vocamus. Sic Galenus libro de Facult. ii
tur. substantia, partem philosophiae practicem, activam nominat. Est nanque quaedam philosophiae pars, cuius finis est actio: uti ea quae de
moribus,quae de ciuili gusernatione,quae de priuata tractat. Partes enim
ex omnes, non aliud certe docent , quam quomodo bene moratum hos minem umere oporteat: quonam pacto rempublicam, aut priuatam res gere conueniat: quae omnia ad congruas action referuntur. Itaque cum
Galenus ad functiones prachicas durum & calidum instrumentum masgis idoneum esse dixit: de ins intellexide eum puto, quae in operando, lasborando, & agendo, non in contemplando consitiunt. Ut enim quis agat, & agendo operetur, calore indiget, & uario ad eisiciendum motu atque conatu. Quapropter instrumento indiget forti & ualido, quale casti dum
480쪽
Iidum 8c durum est, quod laborando minimὰ fatigatur Sc dissolutu conitumax est. Ac proinde quos calore multo natiuo 8c u tribus abundare uis demus , hos maxime actuosos este deprehendimus: qui R ipsi solida hasbent membra , duram carnem ato robustam. Contra uero, qui ad constemplandum apti sunt, Sc ingenio ualent , molles carne esse videmus: ut etiam philosophorum maximus Aristoteles dixit libro de Anima. In quem sensum actionis nomen sumendo , nulla naturalium functionum practica dici poterit, cum electiuὰ in opus non ducatur : ni uelimus lato quodam modo Actionis uocem accipere pro omni motu operis alicuσνο ius effectivo. Si uero proprie & apposite loqui uolumus, id cum Gales
no libro de Natu. facult. I. Opus uocabimus, quod iam factum at conas opus. pletum per actionem est: veluti sanguinem, carnem, neruum: Actionem Assio. ueror ipsum activum motum: causam uero a qua haec procedit, Faculta atem. Sic ista distinguit citato loco Galenus. Igitur concoctio, etsi quo/dammodo practica functio dici possit, quod chylum operetur: non pro' pterea sequitur falsum esse, calidum Sc durum instrumentum ad actiones practicas magis idoneum estet. Siquidem uentriculus qui calido multo abundat, Zc bene compactam habet substantiam, felicius concoquit eo in quo contraria subsunt. At de ins abunde iam satis. in VIII. QUOD PRO constanti id habendum ex Galeni doctrina dixerim, partem eam quae cruditatem ipsa fecerit, noxam sentire: id misnime probas, in id capitis dolorem adducens, qui a uentriculi cruditate ortus sit: cum pars quae cruditatem iacit uentriculus sit: pars quae noxam sentit, caput. Haec tua ratio Marine. At tibi cogitandum illud in primiserat, fieri nullo pacto poste, ut pars aliqua cruditatem faceret, quin eadem ipsa quatenus iam a suo munere recte obeudo deflectit) noxam sentiret: siquide primo huius tractationis, mox ab initio. Qui sep se sanum este ar/bitratur, cum partium corporis adminiculo muni js ad uitam necessariis citra noxam fungi potest. Partem uero illam aegrotare, quae suum munus 3ο obire nequit. liacp cum pars cruditatem facit,iam non recte munus suum obit: ut omnibus eii in colesso. Si uero munus suum recte non obeat, iam aegrotare dicetur: atq; ex consequenti noxam sentiet. cum eadem Galeno
sint, Noxa sentire, Sc Aegrotare. Nonne igitur quae pars cruditate facit, noxa ipsa sentiet Nec obstat quod de dolore capitis adduxisti. Nam etsi caput noxam sentiat, per consensum a uentriculo cruditate faciente: non tamen fit, quin Sc uentriculus ipse non itidem, Zc multo equidem magis noxam sentiat: ipso utio per proprietate 5c propriam essentia, cerebro uero per consensum laborate. Maiorem autem este noxam, quae per prosiopathiam fit,ea quae per sympathia, apud omnes testatissimum eii uti&4, illud uerissimum est, partem imbecillam noxam hanc plurimum sentire. Quod Sc ego conceptis uerbis in eius comentari j quem tu damnas initio intrepide affirmavi hac uerborum serie: Quae causa est, cur per cruditates nonnullis renu dolor, quibusdam uentriculi,aliis lienis, iocinoris, thorascis reliquoruml membroru pathemata oriantur: prout in alqs alia pars