Monumenta Germaniae paedagogica

157쪽

September 1638.

candorem exosculor, ita monstrosum ejus do mea sorsan infelici indolo iudicium indignor. Utrique mea Servitia ea, qua Par eSt reverentia offeras utque me noscere velint roges. Inveniant juvenem optantem, molientemque multa, sed hactenus nihil vel pauca praestantem. Si Deo meo videretur ex me errone tandem

aliquando sagere Philosophum nihil mihi Anglica tranquillitate ac felicitat0 posset contigpro gratius. Anglicam tranquillitatem Voco eam, quae tota diurnis nocturnisque studiis mancipata est otium negotiosum ambio. Die Academische Ηkndet tangon in

158쪽

88. Bistor old an Harilib.

Ddankon gehabi, ais me er in dem Legisn f hrpiben andeutet pondern Ruch beynahe eben dimet bige Wori gebrauelit halto. Utilitatem. imo si non semper insanire libeat, ne essitatem a possibilitatem tam clare video atque scio me hominem essB. Ecquidni viderem p eum omnia mea studia, omnesque meditationes meas quae in iniqu8 similes mei amantes tam insignitor saliunt. hine derivem: Est Ars nobis a Natura insita, quam noVennis puer scivi. et exinde intolliges. Utinam mihi por semestre vacaret re ipsa superciliosorum Zoilorum ora obturare t ost8nderem nihil unquam cogitari posse, vel cogitatum fuisse, in ullo disciplinarum genere, quin in paucissima ac, si facilitatem spectes, puerilia principia resolvantur. Imo quin illino nullo negotio tam vetera quam nova inventa d6ducantur. En quorsum mis res ipsa abripiatimeam filiolam natu majorom soxonnem in Daciam redux axiomata illa docebo. Haec ingenio meo melancholic cholerico Meoquo incredulo eum rei dignitas, tum maleseriatorum indignitas extorsit. Optarim tamen tuam in praeludia praelationem frigidiorem. Sincerum eandorem, Summum pro bono publieo favorem, sed et quandam credulam simplicitatem sapit. Si omnia etiam votis nostris responderent, nulla tamen evidentia tuno temporis habebas argumenta. Rudis quaedam futuri operis, quam eminus speetabaS. idea non

egi Ρansophia talis ac tanta. Ignosce meae libertati, quam sinceritas tua elicuit. Nisi eam in tuo de meis judicio palparem. nihili is tuaque prosecto sacerem. Itaquo bone coepta amicitiae

eandorisque via uterque pergamus. Recte et non recto Sentis.

Recte: quod non sueatam, sed solidam Encyclopaediam, non fictum pictumve, sed vivum Scientiarum seminarium desideres. Non regis: quod mentem meam assecutus non sis. Idem pgo, quod D. Comenius, molior, eademque vel forsan paulo diffidentiori via, tantum verbis Rc titulis discrepamus. Nomenclator meus sit porta linguarum reformata. Displicet illa vaga et αμέθοδος vocum conferruminatio substituatur solida ac vero Didaetiea. Haeo obtinebitur, si omnes 0mnium disciplinarum voces barbarae vel purae sint, nihil attinet, modo notis discernantun colligantur, collectae ita ordinentur, ut prima secundae, secunda tertiae, et sic deinceps catenatim clavis

Monumenta Germaniae Paedago lea XXVI 8

159쪽

ac mnemosynon sit; utque solo dispositionis aspectu puer sexennis axiomata illinc omni exceptione majora gradatim componere queM. Quin nova Vocabula, quorum, ut in omnibus Scientiis experior magna adhuc est necessit et inopia, vel fingantur, Vel saltem. quomodo fingi debeant et possint, aggurate ostendatur. Vora cyclopaedia nihil est aliud quam proportionalissima Naturae seu rerum Pictura. At nondum visa quomodo depingamus Sod plurima supersunt in gingulis disciplinis entia, entium disserentino. modi ac gradus, prorsus incognita, necdum visae Illa itaque Miavia inquirenda; aliaque arte denominanda sunt. Segus Pansophia nostra erit exsuccum, mutilum, ac non a natura datis ligamentis. sed ab arroganti arte labricatis ferramentis connexum sceleton. Hic itaque so exerat verus Philosophus, qui nulla rerum infinitarum conlusione isrritus filo Ariadn Univorsum Encyclopstodiae labyrinthum in apricum deducet. Id si praestet, monstra illa Et cadavera Artium, pernitiosum illum a Verulamio toties deploratum saltum similiaque ingeniorum nostrorum ludibria evitabit. Quae quia fieri posse desperantur, ac quomodo fieri queant ignorantur, phosphorum Catholicum praemittam, qui sine progmio exequetur 1. Naturam animae rationalis, 2. Rusdem vires et usum. Atquone haec otioso a nobis disputentur vel subtiliter ficta putentur.3. Addam regulas meditandi; in easque omnes Theologorum, Iotorum, Medicorum, Philosophorum et Mechanicorum cogitationes saltem quoad summa capita resolvam: paucisque ostendam, quomodo et plures et haud raro meliores inveniri queant. Ubi mihi cum didactiois bonis malisque res Θrit. ut solidis probatis futilia explodantur. Quaeris, num haec jam in promtu habeam 3 Habeo plus quam affecto. Generalia adeo jam a multis annis concocta. examinata. ac diiudicata habeo, ut ex tempore ea dictare possem sed ne me nugatorem accurati homines dieant, trimestre circiter requireretur, ut summi η artificum speciminibus perlustratis, ea ex meis axiomatibus derivata esse, universus orbis videat. Quae omnia catholico ac praetice intelligas velim. Nam nec cos illa ingenii, Cossa, nostrae jurisdictioni se subducere potest. Sed do his alias Hinc jam orietur Epitome Eneyclopaediae non vulgaris quamvis ea non solum vulgaria superet, sed etiam ansam Comenio praebeat), sed ordinata, in qua deseribam non omnia, quae alii sciunt, sed quae ego Seio: quae a me aliisque, si vacet, sciri possunt. Candide suos naevos, hiatus ac desectus desideratorum nomine indicabit. E. g. In compendio Τheologiae de V. Τ. typis dicentur haud pauca utilia ac rara hac tamen salutari sormula

160쪽

addita: Desideratur via exacta omnes et singulos typos totius Scripturao ita explicandi, ut Panhamonia Scripturae Judaei

aliiquo infideles solide convinci queant, et quid 2 4, quid 1 Acubitus similesque affectiones demonstrent: uno Verbo, quomodo illas partes sustineant illud Pauli 2. Tim. 3. πασα γραφ' etc. Redeo ad Comenium nostrum, a quo tamen non dis esseram. Seopus ejus est verus ac necessarius; media efficacia, si habeanturae usurpentur, sed ut id ab illo solo praestetur, non spero. Non tamen ideo deterrendus est, sed animandus, consilio auxilioque

juvandus. Praestabit nobis egregia laudeque majora, tam lacilis enim est illa, quam pollicetur. metaphysica, ut non solum is, qui singulari Dei beneficio eam primus invenit spossunt autem eadem a plurimis inveniri), verum etiam, qui eandem didicerit, protinus

admirandos prosectus sacere queant. Expertus loquor: quamvis de ipsius metaphysica nihil unquam audiverim, nec adhuc literasae Scripta a te nuper per Teaevinum missa inspexerim. Sed solus titulus mo docet, ipsius. meas, ac Dn. Jungit cogitationes esse plus quam symbolicas. Putarim autem longe satius es80. ut singuli suas meditationes seorsim instituant, postmodum eas communi censurao subjiciant. quam ut sub initium conjungantur. Nam illa conjunctio vim liberali menti facit, ut recte observat D. de Cartes in sua methodo. Hac quoque ratione res longe erit lacilior, ne paupertatis indicio rem suspectam reddamus. Ita enim cum hodiernis magnatibus comparatum est, ut ipsis praeclara inventa sordeant, si futurorum fructuum spem tanti emere debeant. Quare apud me constitui diligenter pro re nata pergere, ipsisque axiomatibus inventis quibusdam heroibus consilia mea indicare ut videant me non necessitato quadam ad ea Maetum, Sed rei ipsius excellentia adductum suisse. Metaphysica axiomata quod eoncernit. ea, ut confido, haec ipsa hiems quamvis continuis itineribus jactatissima, mihi pariet. Jam enim ea memoritereollecta habeo: nihilque restat aliud. quam ut puro descripta Serenissimae censurae subjiciam. Baronis Wolgogii titulum non sine delectatione vidi, sed denuo vereor, ne nudus sit titulus Eam ad rem non adeo Alphonsis vel Rudolphis, quam otio opus est. Nisi innumerae remorae meos conatus impedirent, Dei ut confido, beneficio id in Arithmeticis ac Geometricis artis Catholicas ductu praestarem, ut ea puer trimestri spatio solido addiscere posset; quibus principiis saetio a Principe vel Magnate aliquo impetravero, ut mihi praemii loco ad Opticas, moelianicas, musicas, similesquo inductiones necessarios sumtus suppediret. Etenim