장음표시 사용
171쪽
p. 217 Afferendo primo Generalia pro possibilitate talium operum Rrgumenis. Deinde inaminando anteriorum Nou torum Conatus. p. 117b C. Desinat in enumeratione grandium fructuum, qui ex tali literarum reformations orientur.3. Edendi tempus. p. 118 ... 2. Opera singula edantur tota, non per partes.
p. 118b. . .. 3. Edatur Primo Pansophia, Tum Historia et Philologia. Pars Iv. De Introductions Operum Publicatorum. P. I 19. . . . Non speranda ea sine Status Politici et Ecelωsiastici conspiratione. 2. Sine praevia remotione grandium quorundam impedimentorum, qualia sunt 1. Prava juventutis educatio 2. Tyrannis in conscientias. 3. Servilis plurium Ecclesiarum status quippe destitutarum p. 120 Libertato Prophetandi Communione Sanctorum. Apologia hujus moniti. Quam negessaria sit horum impedimentorum remotis.
p. 120b. Pars vis. De Emendatione operum Introductorum. Hujus plenior tractatio commodiori tempori reservatur. p. 121 Pars VI. De Fato librorum ante naevos istos Scriptorum. Hi traetandi erunt, prout meriti fuerint. Diuiligod by Corale
172쪽
Pars VII. De melioro studiorum ratione ante consecta BOVR Ope . p. 121 b. . . Quae debet prae edere supra memoratum discursum Prodromum.
p. 122 . . . Quius et qualia ea contineri debeant. Conclusio epistolae Gaudium indicat ex consp8cta Commenti Didactica Hagna. Excusat 1. Prolixitatem. 2. Libertatem in scribendo. 3. Judicium Comensi de hac consultatione petit. 4. Studium et operam Authoris porro promittit. 5. Divinam benedictionem eoeptis communibus precatur.
Dabam Londini Nonis Octobris Anno 1638.
Reverentiae Tuae sincero amore et Observantia cultor studiosissimus J. Η.s4. Hubnar an comantus.
Immanuelloeobra illa ot amica mei in omnibus tuis ad Dn. Haruibium literis mentio. Reverendo et Eximie Vir Dei, Amice plurimum
honorando, me merito hortatur, ut ne expectato quidem ad superiores prolixas meas responso, denuo Te appellem. eaque Mquaedam Tuarum literarum capita reponam, quae tua sorsan meaque intererit, ne diutius sileantur. Quod quidem a me fiet ea simplicitato libertateque, quae docet eum, qui qua amicissima appellatione me non semel dignatus esὶ tuus esse dicique inter praecipua Votorum semper duxit. Principio vereri videris, ne Politi ea nostra Pansophieis fraudi sint: Sane si amicorum quorundam apud me valeret authoritas, haud alio in argumento noster labor utilius collocaretur. Verum quam longe ab hac mente ab Sim. Diuiligod by Corale
173쪽
priores meae satis testatum secerint. Non ita amore camus sum. ut discernere nequeam, inter castam virgin8m et fucis praestigii
que sese venditantem mulierculam quid intersit. Interim dandum aliquid amicorum importunitati fuit, Aulae potissimum et vitae civili innutritorum, qui vix persuadere Sibi poterant, Vagam hanc et tot conditionibus obnoxiam doctrinae partem certis praeceptionum ganeellis cingi posse. Nunc Vero brevi tantum dato experimento. non tantum credunt, sed et de ipsa Pansophia, cujus se magnum hoc mare vix tenuem rivulum latetur, non nisi cum reverentia quadam cogitant. Desideras porro adventum ad Te meum: id scilices, quod quam anxie ipsemet jamdudum expetam, exprimere nullo modo possum. Jam satisfactum esset Tuo meoque desiderio si quis praesto esset Daedalus. Sed ubi adhuc rect dant sese, ne certi quidem aliquid, quod Sperem, relinquitur, nedum quod pol licear. Adeo gravia et propemodum insuperabilia obsequio in te intercedunt meo: Itineris longinquitas, pericula, et hoc praesertim hiemali tempore summa navigandi difficultas. Ad haec movere hinc non licet, antequam quo in statu res domesticae, post nuperum funestum Carissimi fratris Johannis Christophori p. m. obitum sint, aliquanto plenius didicero. Neque enim fas est, si in Patriam vocer, recusare hoc officium Matri. Fratri natu minimo et reliquis cognatis, inter tanta mala fido amicorum consilio auxilioque quam maximi destitutis. Sed et hoc licet itinere salva pietate supersedere integrum sit, non levibus tamen vinculis in proximam usque asstatem hio detineor. Quae inter Vel praecipuum, major quam unquam antea interioris cum summis Miquot hujus orae viris amicitiae, Galliae item et sorsan Italiae quoque adeundRe Spes. Quae si me non fallit. quam splendidae ex nartheciis Duditorum manubiae ad Pansophici exornation0m Templi nobis obventurae sint, tutemet lacillimo colligis. Vulgi enim peregrinantium relationibus minimum tribuere haud paucis experimentis didici. Cum aliivoros sapientiae sontes vel stuporo vel inanium cupidine praetereant, plerisque ad ipsos admissis situlae desint ad hauriendum affatim illum dulcem variao eruditionis liquorem, acro nimirum et bene subactum judicium, Vera universali A eruditionis gemina, et in mintanda hominum benevolentia Θt eliciendis variis arcanis quoddam comitatis ot curiositatis artificium. Quas peregrinatum admodum neeessarias dotes. eisi mihi minimi arrogo, magno me tamen earum amore et studio duci minimo inficior. Nec quaentum hactenus evpiscandi illo exercitio profecerim, me poenitet: unde non dubia Spo et cogitatione praecipere audeo, quanto jam parta illustriora
174쪽
et absolutiora consecto, Duce Deo, proposito per finitima regna itinere. latura sint. Vides igitur, Clarissime Vir, per m nondum stari, quominus voluntati Tuae ita, ut par erat, obsecundem: ideoque utriquo nostrum in Providentiao Divinae dispensatione adhue esae acquiescendum. Quae quando in se defixis omnia in bonum vertit. nec commodi omnis expers, prasuram no8trum a liquanto diuturnius divortium, tantoque illud latiori aliquando congressu nostro beaturam, est cur haud dubie nobis persuadeamus. o gane quo serius, eo mentis opibus OnUStiorem, adeoque ac- reptiorem me tibi affaturum spero. Nam adhuc ne quid dissimulem pudore quodammodo, quominus in conspectum tuum de subito vesiam. deterreor, non ignarus, quam impar copiae tot insignium observationum Tuarum nostra inopia sutura sit: cum plurima affecta nihil sere consectum habeam. Illaque ipsa adeo adhuc
eruda, imperfecta, impolita, ut ne mihimet Ipsi squanto minus Tibi in nulli usui sutura sperem, nisi diligentem aliquot mensium limamaeeipiant. Quid agendum interea disjunctis, inquis, ut expeditiorgit consiliorum communicatiot Primum totam hanc do soliciterataequendo supremo laborum nostrorum seopo communieationis
rationem sorsan eousque difforri non incommodum fuerit, donec ad aliquanto majorem persectionem ipsaemet saltem praecipuorum operum delineationes reductae sint. Sine istis enim recte judicas de laboribus nostris dρxtro sententiam ferri non posse. LOCO Verae ideat nescio quas Chimaeras Lectoris animus arripit et consensum placitorum Authoris cum suis dissensumve ab iis sibi fingit, eum e0ntrarium recti sibi statuisset. Tum et ipsimet de coeptorum magnitudino parvitatevo justo plus minusve curae metusquB Suscipimus, antequam totum eorum ambitum in conspectum nostrum collocaverimus. Ingerii sere, quid actum sit, quid agendum restet. Caeterum quae circa opus adeo arduum diligenti deliberatione digna putarem laso satis executus mihi videor in superioribus meis, quibus in praesentiarum non Oecurrit quod addam: nisi ex
animo me Tibi gratulari quod alioqui sensurus eram), quod jam
tandem ad tempus omnes ingenii tui vires solis laboribus Ρan-80phi eis consecrare decreveris, sepositis ad tempus didaeticis et Philologicis. A qua mente et conatu te minimo dimoveri equidem eX animo opto. Vide vero, quam egregie et scopo communi apte cogitationes nostras eadem nec eadem petant. Quod tempus a Te Ρansophias, id a me examini Didacticae Tuae est destinatum nec contemnendis jam initiis surgere incipiunt, intra paucos dies tu manus resum0ndae in eam Mercitationes nostrae, quae quid
175쪽
addi, demi, transponi, illustrari putemus, sine suco Ubi exhibebunt.
Dabo autem operam, ut vel omnes, vel praecipuam saltem earum partem accipias, simulae plus aliquanto de Pansophicis tuis videro. Quas deinde eadem cura et diligentia in me perlustrabuntur. Reddita vero persectioni suae, Pansophiae et Didactime Icte opportunum demum erit, de partiendis posthac inter nos operis industriaeque aliorum ae acumini, quae nostrum etiam exdedunt. commendandis etiam per litoras deliberare. In quo ipsamet missionum reciprocarum tarditas non parum maturitatis soliditatisque consiliis nostris conciliabit, cum et paulo diuturnior consideratio altius in rerum viscera penetrat. et alioqui ipsum stili acumen in angustius soleat contrahere spatium, meliusque sibi quam sola inter legendum imaginationis vis ostendere crudarum et sibi mutuo implicatarum cogitationum luxuriem: et praeterea Velut ruboris
expers ad majorem libertatem, quam viva vox nos provΘhore, maxime ubi a magno viro, cujus praesentia magnae nobis vendi
rationi est, veritatis Vis nos cogit dissentire. Nec id adeo damnosum legentibus, haerere nonnunquam aliquanto diutius circa veri in Seripto sensus investigationem. Quid dico damnosum pyrodest Saepenumero apparens aliqua in contextu praesertim -- plao ot illustris materiae obscuritas. Quippe non tantum ingenium acuit et majori robore induit anxia haec rei desideratas inquisitio sed ei. dum Sese in omnes sormas generosa quadam indignatione
mens nostra vertit, saepe non posteriora quaesitis ex se profert, et Seu assequatur Sensum authoris, seu secus, hoc tamen, quod
de suo invenit, non sine gaudio in lucro deputat. Monachi illius in modum, qui frustra diu tentatis omnibus conficiendi lapidis Philosophici modis, tandem scrutinii sui praemium pulveris pyrii
inventionem tulit. non exiguo. Si abusuin tollas, in genus humanum beneficio. Obducss hic istam lucubrationes nostras ultro citroque mittendi necessitatem plurimum celeritati editionis obsuturam: At si pateris libero mentem meam tibi exponi, ob istud ipsum aliquando diutius continuandam censeo corporum nostrorum disjunctionem: ut omnes nimiae sestinationis ansae amoveantur, qua dignitati novorum operum nihil arbitror insestius, minime alioqui natura cunctator tantique boni, si quisquam cupidus. Quidni crudae maximam partem et insipidae remaneant, si non diu satis pereo- quantur. admirandae illae et coelestis sapientiae dapes, acri illo
et penetranis rigidi judicii et crebrao em6ndationis igney Qui nisi
ad tempus alatur, quemnam eviorem ipsis, quas intra nos ver mus, rebus affundet y Tempus tamen i Ilud quantum est 3 Fac anno Disilired by Corale
176쪽
uno atque altero, imo quinquennio. imo decennio diutius per istas literarum missiones, operum editionem suspendi: Quid id ad tot superventuras hominum aetates, quorum perpetuis utilitatibus semel consulendum est y Nonne longe magis obstrictam se latebitur omnis posteritas, si tam exiguo spatio tardius ipsi pleno opitulati simus quam si mutilo et imperfecto beneficio, in dies mutandi quae dedimus et cum novis opinionum monstris, ex notionibus semiplenis certo certius emersuris constictandi necessitatem quoddammodo ei imposusrimus 3 Nam addere inventis sine totius ruptura compagis non modo molestiae nullae, maximae potius voluptatis fuerit. At ubi in ipsis fundamentis primisque contignationibus vitium est, quanto periculo objiciantur novas inhabitaturi aedes, res ipsa loquitur. Cauta prudensque mora nullibi magis quam in principiis rerum negeSsaria est. Quod vel Majorum doceamur exemplis. quorum in Rosormandae Religionis negotio admissos nimia prudentia errores nostra adhuc aetas luit, et nisi supremum Deum nostri misertum fuerit, vel ad extremum usque Judicis adventum luet. Prohibeat Deus, ne sutura ista literarum resormatio ad eosdem scrupulos inter initia impingat. At nimia dilatione sparsa jam de opere sama obsolescet, aliique nostra suis in hoc genere monumentis vota anticipabunt: Non negaverim, plurimum in fama situm esse ad insinuandum ignaris mortalibus rarum hunc sapientiae thesaurum. Sed nee quicquam video magis incertum esse et cui fidere liceat minus. Illico surgit, illigo dilabitur, prout firmo levique alimento gaudet. Et quoniam loquacitati ejus credere RuSi sumus rem post hominum memoriam longe maximam et dissicillimam, tanto major cura incumbit, ut grandi omnium expectationi tanto melius respondeamus. Quam si semel sesellerimus, major erit restaurandi quam parandi prior publici favoris labor. Antequam opus integrum publicis omnium judiciis exponitur. parum nobis periculi est, ferveat de eo fama an tepeat. Quin per Varios orbis prodromos intendero eam aut remittero in seribentium sere est potestate. At ubi semel emissao per ora hominum irrevocabiles vigiliae nostrae volitant, jam non qualia velimus, sed qualia meruisse videamur, publica judicia experimur. Magno ex conscientia solatio, si salua ea aut iniqua. Aliorum ampli conatus ne Pan- sophici operis luminibus obstruant, ne verendum quidem Videtur. Quantocunque id temporis intervallo eos subsequatur, dignitate tamen et genuino splendore facile prae omnibus obtinebit primas. Coelesti enim verae pietatis anima totum vigebit, cum alii negeto quem prosanitatis foetorem exhalent. Nam de rebus divinis vel
177쪽
prorsus silere vel ambigere vel, quicquid major numerus statuerit, credere. hodie inter prudentiae civilis arcana est. Sed quos sons illo omnis sapientiae consudet in ira sua ab nesariis ejus seu di simulatoribus seu corruptoribus seu irrisoribus Veritatem servaro indicabit. Jactet quantumcunque velit Sorellus de universali scientia sua. Tam otiosis, quales in rebus naturalibus dedit, disputationibus cui vel levissimum vitium eripiet, multo minus totum probitato mundum imbuet3 Asfirmo tibi, nunquam hominis grandiloqua prinmissa mo turpius deceperunt: Et publico bono famaeque authoria consultum arbitror, quod Historiarum scriptio a Philosophematia adeo frigidis eum abduxerit, in qua majori eum veritatis eum, opis, versetur. Dominus Desoartes, ingenii et modestiae summus, utcunque totum Naturae regnum meditationis vi pervadero minimo dubitat, de rebus tamen ad vitam, moribus et pietate gubernandam, Spectantibus perpetuum veluti silontium sibi indixit et ubique inguis scriptis requiem animo ex tranquillis potius contemplationibus
naturae, quam ex Spirituali eum Deo Commercio quaerere videtur. Do interiore vita ejus nihil aliud mihi compertum quam quod puram eam stagitiorum agat, morum amoenitate praecipue commendabilis. Pergis: sie tamen plurimum temporis scriptitandis invicem epistolis nobis ereptum iri. Negare non possum, quod quotidie experior. Nee tamen, si rigidissime rem examino, est cur tanti temporis spolii hoc omeli genus, quanti quotidianas amicorum confabulationes accusem. Nostrae quaedam scriptiones vix libabunt otium nostrum, si nihil consuetudini, omnia praecipui operis nostri Imperio dederimus et dignitati. Ita non singulae septimanae aliquam sui jacturam nobis occentabunt. Sed vix singulis trimestribus una atque altera hora veniet in computum. Neque enim inanes salutationes et ambitiosae civilitatis ambages quibus supra ipsos paganos eruditi hodie sibi plagen integras nobis complebunt paginas. Suffecerit. quaecunque ad mutuam in communi negotio operam consilia, judicia etc. pertinere visa fuerint, verbo indicasse, quid nobis circa ista animi sit, verbo respondisse. Interdum 8pistolae instar erit aliqua meditationum nostrarum pars, tribus addito verbis, quid in ea examinari, augeri, ornari eis. desideremus. Quodsi argumenti alicujus novitas et pondus non ita cito calamum nostrum dimiserit, modo ad Pansophicos conatus id quoquo modo spectat, minimo nos poenitere poterit temporis eo collocati, quippe Pansophiae illustrationi vel sic operatos. Me Sane. ut verum fatear, in hac ipsa, cui hactenus sorsan diutiuscule immoror, materia nihil aeque detinuit, quam quod cogitarem col-Disiligod by Cooste
178쪽
lectis semel oecasione oblata praecipuis rationibus, aliquanto longinquius divortium nostrum, Si non suadentibus, certe Solaturis et amicorum quidvis impedimentum laborum nostrorum adeoque desperationis ansam rapientium querelis posthac Sio non incommodo
oecurri posse. Id quod spero molestum tibi minimo acciderit: ea saltem do me suspicione Te facile prohibuerit, quasi prudentiae et perspicaciae tuae hae in parte diffisus fuerim. Quod certo longissime a me abfuit. Qui amorem istum Tuum tam fervido moldesiderio semel atque iterum proditum nostimare et praedicare
satis non possum. Quantumcunque enim adjungerem, communi tamen errori obtemperarem, a cujus tyrannide te adeo abhorrere ex tuis maximo cum gaudio meo intellexi, vel regias opes infra eandorem amicitiao et libertatem ducens. Progrossior ad alia. Rogas aliquoties, ut mea de Pangophiae negessitate dissertatio quamprimum tibi submittatur. Non cessarem sane, si talo quid otium nostrum peperisset. Nune ita res habet: optare tale quippiam, imo tentare coepi, simul ae de Tuis conatibus quicquam audivi. Videbam enim dignum iis apud praesentes et posteros vix lare locum, nisi grandium errorum convictis aut saltom in suspicionam adductis illis artium et scientiarum corporibus, quae tamdiu regnum in scholis pene sola obtinuissent. Caeterum paulo ultra initium progressus rem opinione mea difficiliorem reperi ac paulo minorem, quam si ipsammet pertexere inciperem Pansophiam. Ita enim cum singulis eruditionis vulgaris partibus experiri decreveram, ut, cum Viris de trad. discipi. et ipsius Verulamii do augm. Selent. labores nostri accuratione et Roliditate haud parum suppr runt, neutrius tamen aequarunt molem. unde tandem partim gravitate operis territus, partim animo ex aliis in alia vocato. intra primam delineationem et sparsas quasdam hine inde crassiorum errorum vellicationes fere subsistere coactus sum. Neo Seio, quando satis otii nactus fuero ad concinnanda et pertexenda, quae Oreus sum. Simulac aliquid hujus generis sub manu mihi nascetur, Tu primus eris. quocum communicavero Interea Summam hujus dissertationis in supra memoratis literis. do quibus judicium tuum avido expecto. Clarissimum Dn. Jonsionum Historiae universalis curam nondum deposuisse mirifice laetor. Gratulorque seculo nostro, inter alia altioris aurae ingenia oontigisse eum virum multijuga eruditione. limato judicio. nec vulgari eloquentia, adhaec vegeta notato praestantem, qui consurione, tenebris et misera laceration0 liberaret nobilissimam hanc et vere landamentalem scientiae humanae partem, que is eam anteriorum seu insgitia Seu praecipitantia merserat Diqiii od by Cooste
179쪽
st suderat. Si ad finem perducta esset nostra Historiae universalis delineatio. haud diu a lectoris tam eruditi conspectu cohiberetur ut si minus apportare aliquid auxilii posset, stimulos tamen adderet vel currenti, nostrumque et de hac oruditionis portione bene merondi studium eidem probaret. Id vero quando praestiturus sim, gonstituere nondum licet: in arcto adhuc nexu Pansophiearum meditationum dulcedo sibi me devinctum tenet. Osficiosa quaeso ex me salute impertire ne graveris Praestantissimum virum et solicissimos laborum suorum successus meo nomine ipsi precari. Si quid erit. in quo vigiliis suis mea opera aliquid commodi accedere posse putaverit, non committam, ut in eo unquam desideret diligentiam meam. Antequam scriptionem abrumpam, silentio praeterire non possum, quae de recolligendis D. Brookii bene cogitatis monos. Fuit is sane praeter summam pietatem perspicacis ingenii et admodum penetrantis judicii vir, cujus colloquiis saepe non parum delectatus sum. Sed eum innatum vigorem valde attriverant ingredibiles labores scholastici liberioribus meditationibus ejus vix unam alteramque horam, nisi et cum valetudinis jactura Somno Sese fraudare Vellet. concedentes: Tum inter tantas distractiones, coeptorum consectioni nihil magis quam agnata eoecitas obstitit. Ut saepe non parum miratus sim, unde tam Varia eruditio, tam exacta Hebraicae, Graeeae, Latinas linguarum cognitio homini, a prima infantia alienis oeulis videre coacto. De lucubrationibus ejus nihil aliud mihi constat, nisi quod maximam partem circa Grammaticam haeserint, quam publica authoritate jam ante hos centum annos in omnes totius Regni Scholas introductam admodum sane perplexam, mancam et obscuram, Optimus vir variis artibus puerili captui satilius insinuare nitebatur. Quae
tamen, si quid judico. Tuis illis in Did. M. hinc inde indigitatis.
utilitate et amoenitate longe cedunt. Si quao tamen in manus meas venient antea mihi non visa. quae linguas docentibus adminiculo esse POSSint, eorum non emittetur mentio in exercit. nostris, cum ad hanc Did. M. partem pervenerint. aut ipSammet
universalis Philologiae nostrae ideam, cui post Didaetica absinluta manum admoturi sumus. Jam quia in ultimis diis Philologicorum mentionem squae opto Ubi nunquam postae neg0tium lacessant) deprecatus es, injurius sim, si illorum recensione ulterius tempora tua morer. Vale Vir Praestantissime, in Christo Jesu quam felicissime. Dabam Londini 14I24. Dogember 1638. Di iii od by Cooste
180쪽
94-96. Hubner an Comenius. 97. Comemus an Opila.
London. in den eraten Monaten 1639.
Christus amor nosteri 1639 Juni 26. Nobilissime Opiti Exsolvo fidem, quam Tibi obstrinxi; Didacticaque mea cogitata suasu Tuo, per Te Clarissimo Mochingero, meo, GO. communico. Gestiissem certe jam pridem eum optimo Viro communieare plura quam haetenus factum est, si datum fuisset coram: sed scriptis committere, quae adhuc silentium poscerent, non fuit visum. Cum autem Tu putares, posse tuto tantae fidei amisso quidvis committi, facio. Teque oro, ut ei manu Tua has ehartas praesentes, Sed cum amica ex me salute. Legat si placet; Diqiii od by Cooste