장음표시 사용
251쪽
nugivendulum aut jactatorem. Misissem plura. sed quia amanuensibus destituor: nec Gymnasii nostri alumni his talibus emadulateae terse describendis apti sunt: pluris temporis prodigus esse nolui: cum insuper binis aliis quoque amicis necessario hae ipsae tot philurae communicandae, meaque inanu describendae sint Habeas ergo tu hasce primitias pro sceleto tantum suturi operis non pro ipSO corpore, quia pleraque, cum ultima accedet cura, transponentur, longeque venustiori prodibunt facie. Vix ullus, credo paragraphus ab ista animadversione erit securus. In quo loco istae phartae vobiscum habeantur. renunciabis. Nec tamen, si sorte arrideant, in vestrum idionia illico transfer: quia tam informia rudimenta pro genuino meo partu haud dum agnosco, nec agn08- eam. Et quia to eum OLO. Do. Fundanio quem insignem accepiesso Didacticum frequenter agere audiam: ne grave sit, hujus quoque sollicitare consuram. Vellem et Reudo Do. Rutilio communicentur: ut Sciat, quid inter nos agatur: sicque redhostimentum aliquod accipiat pro officio: quod in curandis a te et ad te epistolis hactenus in se suscepit tantoque paratiorem posthac se exhibeat. Quin et Reudi Di. Hotioni non reformido oculos. maxime si tu speros per eum a Magnifico D0. de G. obtineri pro me id posse. quod tantopore intendis. Parum enim me novit dominus Hottonus nec de statu et intentionibus meis ipsi constat quicquam. Si nihil aliud in hisco meis chartis inveniet biga ista Belgica: in meminriam tamen sibi revocare poterit Heinsianum illud: Germani seribunt libros, ut Belgae habeant, quod rideant. Rideant per me licet: modo nobis meliora non invideant i Sic et ipsi una ridebimus et gaudebimus, boni publici causa. Si Dantiscanorum, Thoru-niensium, ali0rumque emunctioris nasi Aristarchorum, e diversis locis judicia scire desideras: sunt illa opinione magnificentiora. Aperte enim sensualem hanc Methodum praeserunt aliorum dis- susis moliminibus per definitiones, Axiomata, et nescio quas alias vias, didaeticam tradentibus. Vel quod non ideo scribo: ut anticipem gensuras Vestras. Absit. Tanto mihi gratiora erunt vestra judicia, quanto liberiora: si modo rationabilia fuerint, et citra aculeos: quibus et causa et persona citra meritum a male feriatis saepe dominari solet. Impossibilo namque duco, omnibus haec mea Satisfacere posse: neo eSSe uspiam aliquem, vel in vestro orbe, qui secus de una et altera assertione statuat. Si quod sphalma inter describendum irrepsit: condonabis nimiae sestinationi turbatoque cerebro: scripsi enim inter Hulatus liberorum meorum jam per triduum, catarrho et tussis epidemia decumbentium, iterum Diuiligod by Coosl
252쪽
tamen, Dei gratia, convalescentium: nee relegere otium fuit. Aggregus eram primi Eruditionis Gradus Praeticam: in qua adomnanda tres mihi natae mox philurae. Sed haec tamen sese diffudit; tantasque a me poposcit operas, ut ego unus Solus intra Rnnum vix eam absolvere ausim taliter, qualiter Itypotheses meae exigunt. Suspendere ergo eam tantisper, imo ob prolixitatem a Theoria sequestrare, cogito: caeterosque Eruditionis gradus theorico persequi. Si haec satis secerit Eruditis: postea deliberandum fuerit: quomodo, quibus sumptibus et synergis perficienda quoque Practi ea. Haec enim non est unius hominis opus futura. Et ita habes, mi Harilibi, apologiam intermissi per trimestro istud commercii suspensarum Lucubrationum Didaeticarum. Si scholae Vestrae a lundamentis reformandae fuerint, expectetis oportet, dum vel Comenii Pansophia. vel mea Didaetica, vel melior quaedam via prodeat. An Pansophiam visuri sitis unquam; quia Autordidaeticalibus istis minutiis adeo retardatus et defatigatus est; vixque Collegas seret: unus autem solus absolvero haud poterit: non citra causam desperare incipio, an meam aliquando habituri sitis didacti eam, ad intentiones meas absolutam, novit Deus. Tametsi mihi nee animus deest nec solertia nec hortatorum Stimuli, quia tamen nervus rerum gerendarum deest, omnia ista frusta sunt. An vero aliqua melior aliunde speranda methodus, dies docebit. l33. xinner an Marti ib.
Hodio ad me primas Gedano misit literas M. Joh. Ravius, vir eximius qui inter alia benevolentiae suae argumenta hoc quoquo addidit: quod illam Didaeticae tuai jam partem totius con-
cernit. Fateor equidem, te omnium hactenus cogitata, supra meam ipSius spem, longe ac verissimo cum judicio exceSsisse: neque cogitandi amplius restare negotium, sed agendi. Unde nec aliud et compreeor tibi, et pro mea circumspecturus sum, nisi quae ad operis τελειωσιν hoc est ἐπον ipsum καὶ αποτέλεσμα laciunt. In eo jam omnes nostrae e0gitationes vertunt; hoc rei caput ac summa est. Fide opus est et Prudentia. Fide in Deum, cujus arbitrio committamus; ut si ipsi jam rο πήρωμα τqς πεiρης Videatur, gratiam et successum largiri velit; sin minus tempestive etiamnum habeat, nobis spiritum υπομονῆς ex alto emittat. Porro, si visum Diqiii od by Cooste
253쪽
208 K vadata. Dis p d. Rof. d. Com. i. Dischi d. b. 2. A gange d. XVII. Ihesta.
ipsi institutum tuum, orandus est, ut Fidem apud homines consequaris. Tuam prosecto tum ita experieris, veluti ipse praestiteris aliis ac praestare porro cogites. Mea Fides jam tibi condicta est. Haee Ravius. Quae ideo addo: ut Videas, me denuo novis stimulis incitari ad pertexendum didacti cales meas lineas. Nisi vererer philautiae aut imprudeutiae censuram, adjicerem plura alia elarissimorum virorum calearia. Sed abstineo Volens sciens.l34. xinnae an Harilib Excerpi . Elbing, den 20. Mai 1648.
Absolvi in Elucidario didaetico seeundum quoque et tertium Eruditionis Gradum: haecquo revidere, et puro describere jam aggredior: ut ad Pentecosten sint parata. Τres sequentes Gradus cogito mense Junio similiter absolvere, si deus mihi mentis corporisque subministravit tranquillitatem. Si tune nulla aliunde venerint subsidia, inane habebo marsupium sannonae namquct gravitas in dies augescit et persequi operas istas vix potero. Posset tamen opuseulum, tametsi tres postremi Gradus desiderarentur, nihilominus tunc edi: ut publiee constaret, et utilem futuram esse didaeticam, et ad continuanda caetera aliquod ad me redundare possit solatium. l35. xlnaer an Harillh Fragment . Elbing, 2b. Juni 1648.
Dominus D. Ludovicus Kepplerius nuper Regiomonti a me responsum et iconem commentanam emagitabat. Vides ergo ut gratificemur hinc optimo viro . . .' Haberem plura et de veteribus meis pensis novisque juventutis boni publiei causa tecum ag8ndi: sed quid 3ὶ ignoro num inter divos vel vivos agas, tantisper abstineo. Abunde enim jam ante habes ad quae rescribas.
254쪽
Aeterni amoris sons effundat supra nos dilectionis suae radiosi
Venerabilis domine, Recte Tuas ad me curavit, egregieque suis veluti commentario illustravit, locuples utriusque in alterum amoris testis amicitiaeque in amoris aeterna basi, Christo, fundatas inter nos, si non paratius, reparator tamen, D. Hesenthalerus. Accipio de non suggilata Pansophiola nostra excusationem; tametsi
quomodo illa ibidem posita verba de ulla alia re aecipi possent, non videam. Sufficit mihi Tuum, de Tuo in me non imminuto assectu, testimonium, benigniusque jam de nostris illis, post acceptum aliquem gustum, judicium. Utinam aliis quoque libuisset cohiboro judicia, donec quid rei subsit eo ossenti Vapularet in publico, si mereretur, quidquid illud est quod Pansophiae Christianae aut ut verba habent, Scholasticae) nomine venit: sed tum, cum exstaret in publico, deprehensa fraude. Nam praejudiciis gravari, molestum est. Quamquam quid queror 3 Non indigne ridetur haedus, qui prosilit in tecta, antequam peperit capra. Amicorum haec suit culpa, qui precibus impetrata suturi operis, quod sub illo designabatur titulo, delineatione, non sibi rem privatam habuerunt. sed nobis inconsultis publicarunt, antequam Opus absolvi et publicari nobis alibi varie distractis) posset. Hinc in scenam pertracti, et fabula vulgi facti sumus.
Sed transeant ista cum caeteris mortalitatis nostrae erroribus.
Quam Te infelici patriae incendio passum cladem et Bibliothecae, adeoque manuscriptorum, jacturam, audio, condolesco merito: mihi autem gratulor, quod gratificandi Tibi data sit occasio. En remitto ad Te Theophilum Tuum, manu puerili descriptum meum enim exemplar marginalibus notis maculatum est . Si illum luci das, quam velim quaedam omitti, aut aliter poni, ut Omnia nostra spraesertim maturae senectutis cogitataὶ minuendis odiis et ampliandis savoribus, serviant potius, quam fovendis sine sine, figendisque, litibus, odiis, sectis. Cavillis et disputationum
Monume in Germaniae Paecla alea XXVI 14
255쪽
210 ΚvMala, Dis p1d. Ret. d. Com. i. Disohi d. b. x Α gangs d. XVII. Jhesis. theoroticarum strepitu nemo unquam pervenit ad meliorem mentem.
Veri agnitio merces est probae Vital, veraeque humilitatis et assiduae orationis: quod Te domine seire certe novi. Cur ergo in gratiam torrupti seculi alios blandimentis tractare, alios ludibriis exagitars velis 3 Ιgnoseo, Vir Dei, haeo monenti l Mihi monere amicitiae, nodum amicitiae Christianae, jurein liberum est. Tibi monita admittere aut contemnere, si ita expedire judicas, aeque liberum. Christus nos spiritu suo regat, ne usquam a praecepti fine, Charitate do cordi puro, et conseientia bona, et fide non ficta) aberremus, ut Apostolus monet. Vale, Vir praeclarissime, divinae gratiae zommendatus. Dabam Ubingae adhue relicturus enim sum Borussiam, rediturus L nam, ubi mollius, si quid ustis, invenire me poteris, per LipSiam. Grossianosque hasredes). 5 Calgndas Julii 1648. R. T. Dii addi elissimus in Christo
Elbinga, 13 23. Julii Anno 1648.
Si anto Calendas Soxtiles nihil tuarum vidissem: deseruissem sine dubio ad tempus listhaec studia. Quia et lampadis mineolsum brevi desecturum praesentiebam, et aegre et aegre Gon inquere poteram enormes quasdam injurias, ab eo, quem pro optimo Semper amisso habui, citra meritum nuper mihi illatas. Quibus cerebrum meum adeo turbatum fuit, ut per integrum fore mensem ut ut maximopere annisus sim, meditationibus prolandioribus vagare haud potuerim; suspendere potius ipsas decreverim. Ita Sese habent injuriae istae. Tres propomodum m3nsos frigidos illos et
rigidos Januarium Februarium et Martium) insumsi, subsidia ejus merendi spo, id quod jam anto quoque ad te perscripsi) tum
consultationibus frequentibus. tum diversis itineribus, Wargaviam, Helisborgam et Gedanum institutis: matrimonii cujusdam honesti promovendi gratia flagitanto ad istud negotium operam meam amico, multis taeteroquin nominibus mihi addietissimo, et honorarium Disiligod by Cooste
256쪽
136. Comenius an Andreas. 137. Κinner an Harilib.
contum thalerorum offerente frius nomini, ne vindictae speciem id redoleat, parcol defunctus sui isthac negotiatione fideliter, cum valotudinis, rei familiaris, et lucubrationum mearum, evidenti jactura. Nunc ubi Gratitudinem suam erga me declarare numerato honorario debuit prout paetus mecum erat Iucatus ille amicus, convitia pro amicitia et gratitudine reposuit: mequo inanem dimisit. Debeo ergo ipsum, quod qui placida media haud locum inveniunt, - - - VOcare. A quo quia id mihi summo cedere posset dedecori, nec alium, quam hilarem datorem docidero; abstinero satius duco, Deo vindictam committens. Interim vulneratus tam atroci injuria animus tametsi offensam illi eo ipsi condonarim, dolet adhuc si angitur; tot bonas hebdomadas mihi periisse: aestivosque istos dies, non adeo inter brumalia frigora suspirabam. studiis meis minus benignos sese exhibere, atque proximos illos hiemales. Quid saeiam 3 Didici nosse hoc periculo, quod antehac minus
attente Observaveram; neo amicis esse fidendum nimis: humanamque Voluntatem Vere esse ambulatoriam usque ad mortem. Revixit itaque spiritus meus: simul ac novissimas tuas percurri. Agnoseoque exindo divinam providentiam quae quo tempore ego de suSpendendis aliquantisper meditationibus Didacticis, quaerendis aliundo vitae subsidiis, cogitabam; cogitationes meas antevertit, vel invertit potius per tuam. mi Harilibi, sollicitudinem, quam grata mente amplector et praedico: et tanto nunc libentius intra metam mocontinebo; cursumque quem decurrere Mepi continuabo: quando tibi philurae illae me adeo probant; ut earum, eodem stylo ae filo continuatarum adminiculo, eerto certius confidas honesta aesufficientia domesticae roi adminicula a te procurari mihi posse. Adeoque in sancto Dei nomine accipio conditionem: sed ea zonditione, quam offers ipsemet. Nimirum ut 1 Communicativo illo officio, tanquam primario vitae fers in loco aliquo rebus meis opportuno, publico Partamenti vestri honoratissimo nomine et autoritate, Vel ad definitum tempus, usi ad vitae dies adhibear. 2ὶ Nemini ad reddendas Didaeticorum meorum laborum rationes, p0St absolutum quantovus Elucidarium, obliger: 3ὶ ad id usque tempus, dum reapso Functioni isti communicativae praeficiar, pro elaborando interea, opisque Prussiacis describendo, Elucidario, et mei meorumque sustentatione quamprimum suere ne judices subitanea opo mihi opus esse) a vobis sumptus habeam sussicientes et honestos: missis ad vos prope diem, quasi in antecessum, et securitatis
257쪽
instar, tribus Eruditionis Gradibus jam absolutis. Hae sunto generales conditiones: juxta quas - - - pacisci cupio intra proximum trimestre: speciali ora reservata, si quae fuerint. facile sese habebunt: cum ad tractatus deventum erit. Accipies ergo a me, quam primum ad mundum descriptum fuerit, aut per hemerodromum aut per naves, aut per utramque viam, qui uiddesideras lucubrationum mearum; et alteriug semper septimanis epistolium; quandoque et singulis prout res tulerit. Sic interea sedulitatem tuam probabis in obtinendis pro me subsidiis; ut eum chartae illae appulerint, redeant inde quae speraro jussistis. Et ego ab isto momento sperare indubitato incipio, vitae illa adjutoria. Quantum mittere debeas, tuae quidem dexteritati committo: sed memorem te iterum esse cupio auctae supra modum, magisque indies ingravescentis annonae inritatis. Fac ergo, mi Harilibi, amici ossietum, et quantum juvare res meas potes, ita in gere: ut id tibi, benesaetoribus laudi cedat: egoque cum meis tanto impensius glorisseandi beneficium nanciscar occasionem. Quod bonis fit bene non perit. Quocirca omnem de subsidiis mittendis dispositionem tibi resigno, ne videar prudentiae tuae aliquid praescribere, aut de sollicitudine tua dubitare velle. De Cambio vero informare te nullus possum, quia ignotus sum Mercatoribus, nec in illorum rationibus versatus. Sunt Iedani complures Mercatores Anglicani quibuscum haud dubio areta vestratibus intercedit familiaritas. His collybistis, me consule, longo utilius usurus sis: quam illo mercatoro Amstet Odainingi: a quo literae collybistiae insigni forent pretio redimendae, quod ab Anglicanis illis, nisi mea me spes frustretur, vita metuendum. Quod praeterea sumptus concernit typographicos: illos tam exagie determinare nondum valeo. Nam et cum Typographis parum versatus sum. Ista Diatyposis squam hic mitto) primus est Metus: quem unquam in publicum edidi: Uucidarium alter erit; quando eniti dabit Deus. Ad haec incertum est praevidere: quousque Elucidarii moi s excretura sit. Vereor enim, ne duo exaequet Alphabota, si mediocribus typis sit deser, bendum: non ita minusculis, qualibus descriptitatam hic vides Diatyposin. Jam si quingenta sint excudenda exemplaria: tuum erit judicare, num sufficient 33 una quaelibet philum praeei se efflagitabit Volumen chartaceum majus, quod voeant - ': adeoque quinquaginta circiter ejusmodi voluminibus opus fore.
258쪽
Emitur autem unicum tale Volumen minimao bonitatis pro thalero mediae bonitatis pro sesquithalero, et paulo carius. Esget autem
haec potius, quam illa charta adhibenda; ut et gratum st) sit obnitidiora solia libellus, et si quid ad notandum incidat aliqui intoriogendum, atramentum ne diffluat. Qualis notat vides esse istam chartam, quae diatyposin meam exhibet. Subduc jam calculum, et advertos; solius chartae pretium a septuaginta quinque, Rdoctoginta thaleros, si non ulterius, assurrecturum esse. Jam Porro fingamus: Typographum quatuor florenis Polonicis pro quavis philyra describenda contentum lare: rixa vix contentus erit sesqui-thalem; expertus scribοὶ exereseet tamen pretium typographicum
ad eundem prorsus valorem eum ghartae pretio, et sic omnes in universum sumptus excurrent ad sesquicentos usque thaleros. Ob annonae Bnim daritatem, operae quoque artificum nimio plus carae
fiunt. Si tamen Elucidarium succinctius adornari sese patietur non pernabor compendia, sic avertam fastidia legiorum deligatiorum. Forsan et tolerabiliori aliquantulum pretio typos redimam. Ut seorsim interea edam tr0s Malis eruditionis Gradus, minoribus et dimidiatis sio impensis. fieri sane posset; sed cum certa deinceps paenitudine. Quia enim sequentia semper lumon inserunt praeeωdontibus: omniaque debent esse harmonica: non liceret postea semel divulgata ad incudem typographicam revocare: sicque melioribus nostris cogitatis fraudandi forent lectores Aut si liberet, suturum id esset eum sumptuum et existimationis dispendio; pateretque monimis praecipitasse editionis consilium. Ut taceam, id aegre princedere posse, cum jam non amplius ab eruditione, sed a Pietato Didaeticam ordiar. Sic ergo Pietatis doctrina integra, Eruditionis mutila. Prudentiae civilis nihilum prodire deberet: quod monstrosum laret. Quamobrem sat cito mea quidem opinione, prodibit elueidarium. ei typis descriptum, cum primis approximantis anni navibus sese vobis certo steterit in Anglia: praemissis subinde unis atque alteris philuris; simulae a prelo venerint. Si tamen omnino publieatione aliqua anticipata opus sit. ad obtinenda a Vestratibus subsidia, in quibus elargiendis sese sorsitan tanto paratiores sint exhibituri; quanto plus deprehendant ex publicatis msditationibus commodi sperare posse) permitto quidem eatenus, ut quicquid de pensis proxime submisero, in Anglicanum transferri idioma, typisque vestratibus, describi, cures: modo ne idem in Latina Lingua tentetur. Editionem enim Latinam merito mihimet reservo. Poscesque sic ipsemet tuo nomine Dedicationem aliquam instituere: qualem et tuis meisque intentionibus duceres Diqiii od by Cooste
259쪽
convenientissimam. Cogita ergo etiam atque etiam: quid hic sactu sit optimum Z Una cum Elueidariis Pensis eadem navi accipies centum exemplaria Dia poseos Didaeticae: quae a prima illa Dia posi id quod ex collatione utriusque exemplaris illico deprehendes)paululum immutata est. Ad cujus ductum jam nucidarium procedit verbo tenus. Cur typis subsiderium' Diatyposin: ex praefatiuncula addisces. Excusa hic est Elbingae, in patria tua, hisce demum diebus neminique praeterquam Domino Comenio ejusque
amanuensibus et ataeorum secretiorum uni et alteri, exemplarium
aliquorum laci copiam. Accipies ergo a typis adhuc calentes chartas. Si quid censurarum alicunde obtinueris: tempestive ad me mitte, priusquam Uucidarium typographo dem describendum, ut ne stoeci habeatur, si quid utile Submonear. Praeter Epistolam unam atque alteram, tuorum nihil milii communicavit N. N. Aliquando farraginem quandam epistolarum Didaeticarum sed sere sine authorum nominibus ad biduum mihi concredidit; dubito autem, Webbianam squam in unisin et Brurianam Methodum illis adfuisse. Nihil enim adeo singulare eontinebant. Omnia ab ideis meis diversa erant. Gratum tamen est, tuas cum meis coincidere cogitationes, gratius si distinctius te explietes qua parte 3 Et num in universum 3 Indignor. temporum injuria, militumque rapacitate, coeteras meas chartas in Silesia quondam periisse. Si illae superessent, apparaturus essem minori conatu Nucidarium longe plausibilius. Memini enim, quasi per nebulam
ac transennam, me multa singularia, quae nune nullatenus inc,
dunt, ibi collegisse. Quo collimavi sub finem Praelationis Elueidario squod jam tecum habes praefixae, istis verbis: non omnia
quae mecum concepta sunt hue posui. Ex illis quorum ope perficere signaturas et structuras meas,
intra Germaniae limites, sperabam. praecipuas partes in Catalogo meo obtinet D. D. Jungius quem accepi in Mechanicis et Anatomicis ad miraculum usque excellere. Sed nondum cum ipso mihi intercedit, parari demum debet, familiaritas per Dominum Johannem Tanchmarum, consiliarium Saxonico - Laue burgicum. Didacticum insignem, et huic Bucephalo domando satis idoneum Alexandrum: qui mea Diatypost ante annum conspecta, impense delectabatur, eamque D. Jungio pro impetrando accessu, communicare pollicebatur. Id quia nondum lactum: brevi aures Tanckmarianas, per Domini S. Ferti Proconsulis nostri filium
260쪽
Hamburgum et Bremam studiorum gratia perendie hinc abiturum. Hoc Mercurio exemplar excusae Diauposeos et Tanchmaro et Jungio exhibebo: ut et amicis veteribus D. D. Ludovico Crucio et Doct. Rutgero Uinplero, Clementis filio, meo quondam Patavii contubernali. Tu itaque, cum ad D. Jungium scripseris, similiter me ipsi commendes, ut et Domino Tassio. De quo posteriori adeo nihil inaudii hactenus: ut nec nomen baptismalo quia a te additum haud suitὶ occurrat. Caeterorum plerorumque, in quibus ad-jumenti collegialis spem posui, obscuriora sunt nomina, quam ut detegi mereantur. Forent enim a me informandi prius, et sic mihi tanto constantius obligandi. Pollent autem ingenio ad id
procurandum quod ipsis essem commissurus.l38. xlnner an Harilib.
Salutem in Christo officiosam. Godanum cum familia hisce diobus quod felix faustumque sit l) appellens, laetum mihi illico ex ordinariis Novellis occurrit
nuncium: rediisse ad Partamentum Londinense, sessionemque pristinam postliminio occupasse, incomparabilem illum studiorum tinorum patronum illustr. Dm. Gulielmum Walterum. Quod cum boni ominis loco habeam: sacere non potui. quin confestim de restituto rebus tuis tanto Patrono impenso tibi gratularer. Spero namque
si sunt mihi istius spei rationes haud obscurael non ad te solummodo, sed et ad me ipsum quoque, et procul dubio ad publica
insuper commoda, non leve exinde redundaturum solatium. Laudatus ergo sit Deus: qui tibi Patronum istum reddiditi Bio eundem aeteroSque omnes quam diutissimo incolumes benevolosque tibi praesteti Quin et firmam vobis pacem quantocius reddat: vestrisque consiliis ecclesiasticis et politicis ita benedicat, ut tali funestas istas clades finiatis colophone: qualem in nuperis sanis octiduum scilicet) precatus suil Jam non plura: quia nondum adornatum habeo m eum. Expecto autem plura a te ipso, et inprimis Subsidia oeconomica, pro absolvendo typisque describendo Elucidario; tum et categoricas pro ineundo officio communicativo conditiones
ad quas 23 Julii digitum jam intendi. Jamque tanto citius maturare